Download deel 2 - Textualscholarship.nl

oude wortels had). Beide mogelijkheden staan hier ter discussie, zie ook r.
1683-1686. In Dagh-werck uit ca. 1630 (r. II67, vgl. Zwaan 1973, p. 242) en
`Gedwongen Onschuld' uit 1623 (r. 80-83, vgl. Zwaan 1976, p. 56-79) volgt
Huygens zelf de oude voorstelling, maar in Oogentroost (1647, r. 885-888, vgl.
Zwaan 1984, p. 132) laat hij zien dat hij de nieuwe ook kende –zonder overigens
een keus te maken, iets waartoe zijn liefhebberij in de optica hem kennelijk
ook niet dwong (Matthey 1973, p. 350-354). Van Beverwijck (i65ib, deel II
p. 1-4) noemt de ogen alleen als `ontvangers' van licht en vergelijkt de werking
ervan met een camera obscura, dus geheel in modern-wetenschappelijke geest.
1656 dat (...J woelt: dat door elkaar heen woelt
16S7 Geschift [...] moeijt: moeiteloos uit elkaar wordt gehouden (door het oog)
konst: inspanning
1659 gelijcke: even belangrijke
1659-61 wat [...] ontmoeten: wat lippen bijdragen aan de spraak en wat tong en
tanden bijdragen aan zowel smaak als spraak, en in welke bochten die (de
tong) deze (de tanden) moet raken. De constructie `de deze' lijkt me een contaminatie
met `de een en de ander'. Over smaak en spraak schrijft (uiteraard)
Van Beverwijck 1651a. De smaak wordt geheel in de tong gelocaliseerd: Alwat
vochtigh is, geeft terstond smaeck van hem [=van zich af] , en druckt den
seleen in de Tonge', vocht is hierbij essentieel (p. 24). Ook voor het spreken
is, `gelijck Aristoteles wel schrijft', onmisbaar `een sachte, breede en volkomene
Tonge' (p. 43). In contemporaine grammatica's wordt de rol van tong,
lippen enz. veel gedetailleerder beschreven; vgl. bijv. de Twe-spraack (í5g4)
over het verschil tussen de v en de w: om die te onderscheiden `so merckt dat
de v met de lippen an de bovenste tanden roerende ende de w, met een open
mond ende uytpuilende lippen uytghesproken worden [...} (Dibbets 1985, p.
170 en 362-364).
1662 van: door
1664 maer 1...] denckt: maar op het moment dat het alleen maar denkt (dan
gehoorzamen handen en voeten al)
1665 Hoe [...] Weij: hoe het bloed wordt gescheiden van zijn `wei' (=urine). Het
beeld is ontleend aan het kaasmaken waarbij de wei (een dunne vloeistof)
overblijft na het stremmen van de melk. Dezelfde beeldspraak in Dagh-werck
r. 1742-1743(Zwaan 1973, p. 296). Huygens' opvattingen over het functioneren
van de spijsvertering passen geheel in het galenische systeem, zoals
beschreven in Van Beverwijck i65ia en b. In het kort komt het hierop neer: de
voeding wordt in de maag omgezet in gijl en dan, in de lever, in bloed, waaruit
vervolgens het hele lichaam wordt opgebouwd. Daarbij komt urine vrij als
afvalprodukt (Van Beverwijck i65ib, p. 176).
1667 knort. kraakbeen
keucken: Bedoeld is vermoedelijk het maag-darmkanaal in zijn geheel, in r.
1669 `maag' genoemd. Daarin is (vgl. r. 1670) de eigenlijke maag de `kok'; het
190