Download deel 2 - Textualscholarship.nl

14
voorbeeld onder `hortus' een gedicht van Barlaeus over diens Leidse tuin genoemd.I7
Maar vooral de opgave bij het lemma rustka vita laudata is rijk aan gegevens:
Verg. Ge:II.458•513• Aetna 2S9. Culex.S7 Hor. Epod.a. Sat.II.6. Epist I. 10.14 16 Tibul. I el.
1.5 II.1.3. Ovid. Remed.I 169 Sen. Hippol. 482. Manil V.235 Iuvenal. III sat.i9o. Martial.
X 51. Claud.I in Ruffinum zoi et epigr. de Bene Veronensi, Ang.Politiani rustkus. Ant.
Muretus, Sannazarius I,eleg.z. Hen.Stephanus Idyll. Lotichius, III,eleg.8. Io.Secundus,
epigr. ad Hier.Suritam, Leochaus eclog.I Balast. Bartas. III Zevecotii Rosamunda, act.IV
Sc.a Iac.Geddius II.68 Barber. Urban. P. P. p. i68, pag. 192, pag.199 (Farnabius 1648, p.
Zoo).
Het heeft weinig zin al deze teksten hier te bespreken. Het gaat mij hier om de overvloed
die er op het gebied van de lof van het landleven bestond. Onder de klassieken
zijn we Marsilius (eerste eeuw), die een werk over de astronomie geschreven heeft, nog
niet tegengekomen. Voor het eerst komt ook de Neolatijnse poëzie aan de orde. Hier
is de Rustficus van Politianus uit 1483 het oudste werk. Deze combineert in dit gedicht
een eulogie van het landleven met een beschrijving van de bezigheden op het land per
seizoen. Verder zien we bekende namen als Sannazaro, Du Bartas en de Nederlanders
Janus Secundus en Jacob van Zevecote.
Reinerus Neuhusius schreef ten behoeve van zijn leerlingen van de Alkmaarse
Latijnse school een Florilegium Philologicum sive Veterum & Recentiorum Eloquentiae
Promus-Condus [Letterkundige bloemlezing ofte wel Verzamelaar en uitdeler
van oude en nieuwe welsprekendheid] (1650). Hoezeer het om één conglomeraat van
begrippen gaat blijkt uit het feit dat hij bij Agri Arandi Agriculturae niet alleen naar
Aratri verwijst, maar ook naar tuinen en naar het buitenleven (Neuhusius 165o, p. 48).
We komen ook hier de vertrouwde namen van Vergilius, Horatius (van wie ook uit
de brieven en satiren geciteerd wordt), Seneca en Varro tegen. Nieuw is een verwijzing
naar Plautus. In de afdeling Hortorum laades et vitae rustirae amoenae valt niet alleen
op dat hij bij de vermelding van `Beatus ille' Horatius `divinus' [goddelijk, verheven]
noemt, maar vooral dat hij uitvoerig uit De Constantia en de brieven van de tuinliefhebber
Justus Lipsius citeert (Neuhusius 165o, p. 321-26). Het accent ligt hierbij op de
recreatie van de geest. Ik geef enkele voorbeelden van Neuhusius' citaten, waarbij ik de
Nederlandse vertaling van De Constantia uit 1640 gebruik:
en:
Biet ghy daer dat prieel met groen loof becleet en verciert? Dat is mijn studoor, de leeghe en
hooge schole om my te oeffen in wijsheydt.
Siet i ghy wel die oude u wijsen? YSy hebben hen wooninghe g inde hoven g e a t. iet ghy
^ 18
e en aeg
en alle geleerde? ge eere Yhebben genuchte
oock hen te aerin.
17 7 `B a rl a eus de horte leydensi', Y ^ Farnabius 16 4^ 8 p .1 77 . Bedoeld zal zijn zijnde `Laudatio Hortuli, ^ siti in
agro g Leydensi Y ... ' in Barlaeus 1631, 3^p.212-1 9.
18 Lipsius p ' 1 6 4^ o Bk. • II, ^ ccap.
p 3^p p. 115 en p. .11 3. Neuhusius: `Per ulam g illam topiario p opere p vides?
Haec Musa r um mihi domus do us est est. Haec sapientiae ap meae Gymnasium Y & Palaestrá .`Vides veteres illos
sap i e n tes. ? In hortis habitaverunt. habitave Eruditas unt. uditas hodie od doctasque e d quanimas
hortis delectantur' (Neuhusius
16 S^p•3 0 321 en 322 . Zie voor Lipsius p als tuinliefhebber Morford 1 97 8.