Download deel 2 - Textualscholarship.nl

I2
sen genoemd. In de scholia, de aantekeningen hierbij van Reinhardus Lorichius,
noemt deze achtereenvolgens de tuin van Adonis, de Hesperiden, de tiende satire van
Juvenalis, waarin Seneca's liefde voor tuinen vermeld wordt en de boomgaard van
Alkinoiis, waarover Vergilius in het tweede boek van de Georgica spreekt (Aphthonius
1573, p. 76b).
Ook wie het derde deel van de Progymnasmata (1594) van de geleerde jezuïet Jacobus
Pontanus bestudeerde, leerde veel over het landleven. Onder de titel Georgica,
sive de re rustics verschaft Pontanus tweehonderd bladzijden lang vrij technische
informatie over allerlei aspecten van de landbouw. Hij begint zijn betoog met een
uitvoerige verdediging van dit soort arbeid, waarbij hij het eerste gedeelte van de lof
van het landleven uit de Georgica citeert (Georgics, bk II, r. 458-74s Pontanus 1617,
p. 384). Deze Praedicatio vitae rusticanae besluit met twaalf pagina's annotariones,
aantekeningen. Naar aanleiding van de titel geeft Pontanus het volgende rijtje lofprijzingen
van het land:
Cato praefat. Varro lib.z, praefat et cap. 2. Rursus [wederom] lib.3 cap r. Plinius lib.i8. a
principio. Plinius iunior epist.9. lib.i. Cic. de senectute. Virgil a.Georg. Horst. Epode. Ode
I. et epist.io. 14. lib.i. Tibull. lib.i. eleg.i. Homerus Odyss.6.7. et ult. Hesiod (Pontanus
1617, p. 388).
Deze opsomming laat weer goed zien hoe het buitenleven in allerlei verschillende
genres voorkomt. Pontanus noemt scriptores rei rustirae, Romeinse schrijvers van
handboeken in proza over de landbouw (Cato tot en met Plinius de Oude), de al
genoemde brief waarin Plinius de Jonge zijn villa beschrijft alsmede opnieuw een
filosofisch werk van Cicero, waarin hij over de waarde van het landleven uitweidt.
De dichters Vergilius en Horatius – van welke laatste nu ook dichtbrieven genoemd
worden waarin hij zijn eigen leven op een buitengoed beschrijft –krijgen hier gezelschap
van Tibullus die in zijn eerste elegie het landleven in zeer algemene termen
prijst, en van de veel oudere Grieken Homerus (de tuin van Alkino6s) en Hesiodus
(Werken en dagen, het oudste landbouwgedicht).
Iets verderop levert de bijbel bewijzen voor de ouderdom en waardigheid van het
landbedrijf. Zijn niet Abel, Kaïn, Noach, Jacob met zijn zonen, en Mozes landbouwers
en herders geweest (a.w., p. 395)?
Een bron van algemeen verspreide opvattingen zijn de Aorilegia waarin men bij
alfabetisch geordende begrippen bijpassende citaten of verwijzingen daarnaar kon
vinden. Ann Moss zegt in haar Printed Commonplace-Books and the Structuring of
Renaissance Thought dat mede door hun rol in het onderwijs:
the history of the commonplace-book becomes an integral part of the history of
Renaissance culture in general, because it is the history of its technical support system, and
consequently of one of the most important factors contributing to its intellectual para-
digms.iZ
12 Moss 1996, 99 ^ p. .1 34 . Haar boek biedt een zeer volledig g overzicht van de ontwikkeling g van dit soort
teksten.