Download deel 2 - Textualscholarship.nl

6
op de verhouding 1:2:4. In deze opzet vormt het huis het hoofd, de boventuin is
het bovenlichaam met de oprijlanen als armen, de Heerweg die de scheiding tussen
boven- en overtuin vormt is het middel en de overtuin het onderlichaam met de
benen:
Wie die verdeeling laeckt, veracht voor eerst sijn seleen,
En 't schoonste dat God schiep. (r. 977-78)
Het huis Hofwijck behoort tot het bescheiden paviljoenstype in de vorm van een
kubus op een sokkel met een pyramidaal dak. Huygens is de eerste Haagse amb-
tenaar die, net als rijke kooplieden en regenten, een buitenhuis laat bouwen, en
zijn maatschappelijke positie brengt mee dat hij het sociale decorum in het oog
moet houden (Blom 2003 a, p. 318). Bovendien heeft hij ook morele bezwaren tegen
een te groot vertoon van luxe, zoals hij in zijn gedicht uitvoerig laat merken (deze
inleiding, par. 5.6). Bregman geeft hiernaast een Vitruviaans antwoord op de vraag
waarom het huis zo bescheiden van omvang is. Hij laat zien dat Huygens op grond
van zijn theoretische uitgangspunten, waarbij een modulus, de vastgestelde leng-
temaat de evenwichtige verhoudingen in het ontwerp garanderen moest, gevoegd
bij de feitelijke afmetingen van zijn nieuw verworven grond, keuzes moest maken.
Het huis heeft de lengtemaat van 3o Rijnlandse voet (9.42 meter), die door het hele
ontwerp terugkomt. Wanneer hij voor een groter huis gekozen zou hebben zou
volgens deze theorie op basis van de verhouding 1:2:4 ook voor de brug en het voor-
plein een grotere omvang nodig zijn geweest om het juiste evenwicht in de propor-
ties te bewaken. De omstandigheden lieten geen vergroting van de vijver toe, met
als gevolg dat het grotere huis niet meer in het midden van de vijver gelegen zou
hebben, waardoor de harmonie verstoord zou zijn. Zo moest Huygens zich ter wille
van de Vitruviaanse zuiverheid van bouwen tevreden stellen met een betrekkelijk
klein huis (Bregman 2000, p. I0-I2).
Deze keuze op grond van sociale, ethische en classicistische argumenten had
bovendien het voordeel dat hij paste in de traditie van het landleven zoals die in de
West-Europese literatuur verwoord was. Sinds de Romeinse scriptores rei rusticae
gold de eis dat een huis op het land niet te groot en te weelderig mocht zijn (bij-
voorbeeld Varro, De agricultura xiii, 6, 7). In de buitenlevenliteratuur is deze opvat-
ting tot een topos geworden. Zowel Cats als Westerbaen benadrukken dat zij een
klein, laag huis bewonen. Huygens' Engelse tijdgenoot Abraham Cowley spreekt de
wens uit: `that I might be Master at last of a small House and large Garden' (Cowley
1967, p. 326). Dit is precies wat Huygens bereikt heeft.
Het huis mag klein geweest zijn, het is niet zonder enige luxe uitgevoerd. Het
heeft een leien dak en een slotbrug die versierd is met beelden die de vier jaarge-
tijden voorstellen. In de gevelnissen zijn – uniek voor ons land –grisailles aange-
bracht, schilderingen die vanuit de verte gezien een driedimensionaal effect bieden
(Roosendaal 1987, p. 2II-I2).