Download deel 2 - Textualscholarship.nl

altijd in evenwicht zijn. Vgl. Du Bartas 1981, deel r p. 46 (2. jour, r. 2oi): `Un
corps mistre ne peut, qu'un autre corps ne meure'; in de vertaling van Wessel
vanden Boetseler (Vanden Boetseler ióia, p. 40): `Geen lichaem en wierf oyt
op aerden hier gebrocht // Of t'ander wederom is wande doodt besocht.' De
context is overigens geheel anders.
18o Of (...] overkropt: of reeds lang zou ze (de wereld) overstelpt (met schepselen)
zijn. De interpunctie in AU verdient vermoedelijk de voorkeur: `...of reeds
lang zou ze, overstelpt met schepselen, gebarsten zijn.'
pijn: benauwdheid
181 'Tlest: het laatste `ding' (vgl. r. 165)
moet: Lees: móét (vgl. r. 165)
I8I-82 is [...] verderf: is het gemeenschappelijke leed van de ondergang van het
vaderland
183 In 1...] voorsienigheid: in de eeuwige beschikking van Gods plan met de
wereld – m.a.w. `staat het in Gods plan dat die bloedige tijden terug komen.'
De wereldgeschiedenis verloopt, in deze visie (die in de 17e eeuw nagenoeg
algemeen gedeeld werd) volgens een goddelijk plan, alles is al beschikt.
184 niet [...] zijn: niet bestaan, anders gezegd, Niets zijn. De formulering vraagt
extra aandacht voor de mogelijkheid dat het ondenkbare toch realiteit wordt:
het kan gebeuren dat Holland inderdaad helemaal niets meer is!
184-86 is't [...] punt: is het gezegd door Degene Wiens zien zeggen is, en Wiens
zeggen doen is, en voor Wie gisteren en morgen hetzelfde moment zijn. Vgl.
ook hierna, r. 749-75, 841-843, en bijv. ook `Niew Jaer' in de Heilighe Daghen
(met een verwijzing naar Psalm 90:4). Over de natuur van God spreekt Huygens
graag in dit soort paradoxale bewoordingen, met een sterke nadruk op
Zijn positie `buiten de tijd'. Wat God zal zeggen, heeft Hij al gezegd, en het
is voor Hem al gebeurd: Hij ziet het gehele verloop van de geschiedenis voor
zich. Huygens suggereert dan ook dat de ondergang van Holland mogelijk
al `gezegd', en dus gebeurd, is, ook al heeft die nog niet plaatsgevonden. Zo
benadrukt hij de onontkoombaarheid van Gods besluit. De paradoxen roepen
de lezer bovendien op tot meditatie over het onbegrijpelijke wezen van God.
186 bestreden: beoorlogd
187 oversmeden zij: overwonnen moet zijn. Misschien ook: `dat de strijd weer op
Hollands grondgebied gevoerd moet worden'
wendde soo: moet worden zoals
i88 Doe. toen (in de eerste jaren van de Opstand)
kolen: verkoolde resten
smoorden: verstikte
189 Moet [...] om: moet dat wiel nog eens rond, d.w.z. moet die geschiedenis
zich nog eens afspelen. Te denken valt aan het rad van Fortuna, het bekende
symbool van de wisselvalligheid van het menselijk lot (wie boven is, kan het
volgende moment weer beneden zijn).
104