Samenvatting hoorcolleges zl 2.pdf - VETserieus.nl

www.VETserieus.nl
Beste Student,
De documenten op VETserieus.nl zijn alleen bedoeld als ondersteuning bij
het studeren. De samenvattingen worden nagekeken door studenten tijdens
het volgen van de lessen en waar nodig aangepast. Dit project heeft als doel
foutloze samenvattingen te bieden die met hun tijd meegaan, ondanks dit
streven is er altijd een kans dat er fouten in de documenten staan. Mocht je
tijdens het lezen van de samenvatting fouten vinden kun je dat doorgeven
via de contactpagina op de site of direct een mail sturen naar
vetserieus@gmail.com
De student is verantwoordelijk voor zijn of haar leermethode en voor het
uiteindelijke resultaat. Allemaal veel succes met de voorbereidingen!!
Hartelijke groet,
VETserieus.nl
1

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Hoorcollege 1 inleiding inspiratie
Doel luchtwegen: transportroute tussen buitenwereld en het gasuitwisselend oppervlak
Probleem luchtwegen: verkleining luchtwegdiameter
Oorzaken lumenvernauwing:
- In alle onderdelen voorste luchtwegen:
o slijmvlieszwelling (ontstekingsreactie)
o slijm / pus (irritatie / ontsteking)
o ruimte-innemende processen (zelden)
* tumor
* hematoom
* abces
* vormverandering tgv lomp geweld
- In de pharynx (‘slappe sok’, er zit namelijk geen kraakbeen om de pharynx)
o samenvallen tgv neurogene dysfunctie (mn de n. vagus)
o van buitenaf dichtgedrukt worden:
* droes (paard)
* luchtzakemphyseem / -tympanie (paard)
* drench-abces (schaap)
- In de larynx (ingewikkelde klep)
o verlamming stemband
* “cornage” (paard)
* larynxparalyse (hond, mn bouvier)
o ruimte-innemende ontstekingen
* difterie (kalf, schaap)
* arytenoid-chondritis (paard)
- In trachea en bronchi (vervormbare buizen, van rond naar plat)
o vormverandering trachearingen
* aangeboren (kleine pony’s)
* post-traumatisch (vechten, tracheotube)
o bronchoconstrictie
* acute infectie
* astma / S.A.I.D.
* C.O.P.D.
o verlies radiale tractie elastische vezels worden vervangen door niet
elastische
Gevolgen lumenvernauwing:
- Verminderd presteren
o sneller moe worden
o minder hard lopen
o minder melk geven
- Benauwdheid (zichtbaar)
- Stridor (object dat veel luchtwervelingen veroorzaakt en/of ernstige
lumenvernauwing hoorbare ademhaling)
1

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Parasympatisch met Ach bronchoconstrictie
Sympatisch met adrenaline via β-receptor bronchodilatatie
Bij een ontsteking kan er directe invloed zijn, dat gaan dat via de eigen
receptoren of indirect via prikkeing van een zenuw of schade aan de βreceptor.
Bronchoconstrictie is het samentrekken van gladde spiercellen rond de
luchtwegen als reactie op:
Vagale reflex op ontstekings-mediatoren
Axonreflex op prikkeling C-fibers
Directe invloed van de ontstekingsmediatoren
In principe is lokale bronchoconstrictie een nuttige verdediging tegen binnendringers
en/of omleiding van lucht naar gezonde longdelen (N.B. reservecapaciteit)
Mechanische bronchodilatatie kun je bereiken via:
Stimuleren β-receptor met β-sympaticomimeticum (bijv. clenbuterol)
Blokkeren bronchoconstrictie mbv parasympaticolyticum (anticholinergicum)
Remmen ontstekingsreactie (bijv. mbv prednisolon)
Klinische bevindingen tgv afwijkende voorste luchtwegen
Benauwdheid
Niezen en proesten
Vieze neus
Stridor
Hoesten
Verscherpt ademen
Ronchi
De verschillende gezichten van ontsteking
Ziektebeeld afhankelijk van samenspel tussen oorzaak ziekte en reactie van het
afweerapparaat
- virulentie infectieus agens
- diersoortverschillen afweer
- individuele verschillen (afweer, gedrag)
1 ziekte bij meerdere individuen ziet er nooit helemaal hetzelfde uit
Overeenkomsten en verschillen
Dus ontsteking = ontsteking?? We nemen 4 voorbeelden, alle vier de aandoeningen
hebben kenmerken van een ontsteking.
Acute bronchitis
Oorzaak: infectie voorste luchtwegen
Gevolg: felle voorbijgaande reactie afweer (paar dagen)
Bevindingen (alles voorbijgaand)
- koorts
- benauwdheid (lumenverkleining)
2

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- hoesten (mechanisch, chemisch)
- ronchi (toename (afwijkend) slijm)
- afwijkende longfunctie (bronchoconstrictie)
Chronische bronchitis
Oorzaak: mechanische en immunologische prikkeling door stof en/of slijm
Gevolg: milde steriele ontstekingsreactie
Bevindingen
- soms hoesten/vieze neus
- ronchi bij geforceerd ademen
- normale longfunctie
- geen koorts!!
Astma / S.A.I.D. (small airway inflammatory disease)
Oorzaak: overgevoeligheidsreactie op bestanddelen in stof
Gevolg: voorbijgaande (minuten-uren) maar vaak felle steriele ontstekingsreactie
Bevindingen:
- aanvalsgewijs hoesten en benauwdheid en ronchi
- intermitterend afwijkende longfunctie
- geen koorts!!
- Een individuele patiënt toont zelden alle beschreven symptomen / afwijkingen bij
zijn/haar ziekte
- Overeenkomsten / veel voorkomende verschijnselen voeren naar een Ddx
- Vervolgonderzoek voert naar een definitieve diagnose
Vervolgonderzoek luchtwegen:
Endoscopie
Longfunctie-onderzoek
Röntgenfoto / echo
Transtracheale / broncho-alveolaire spoeling
Medicatie
CT / MRI
Longbiopsie
Dus:
Hoe erger de lumenverkleining, des te groter is het probleem
Meerdere factoren die bijdragen aan lumenvernauwing
Belangrijke rol voor ontsteking
Ziektes ‘gedragen zich verschillend’
Benauwdheids-diagnostiek: zoek plaats en uitgebreidheid vernauwing
Therapie: bestrijdt de factoren die vernauwing veroorzaken
3

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Hoorcollege 2 reactiepatronen voorste luchtwegen (2008)
Voorste luchtwegen:
Neus
Sinus
Larynx
Luchtzakken
De cellen die zich hier bevinden zijn:
Trilhaarcellen (als NH4 stijgt, daalt het aantal trilhaarcellen)
slijmbekercellen
basale cellen
neuroendocriene cellen
Normaal gecilieerd epitheel bestaat uit een grote hoeveelheid kubische cellen met
ontelbare cilia en het is goed doorbloed. Als het nasale epitheel blootgesteld wordt aan
lucht met een irriterend gas (zoals hydrogen sulfide) zie je:
Op dag 1
* een loslating van de epitheelcellen van elkaar
* afschilfering van gecilieerde cellen van het basaalmembraan af.
(deze laesies zie je bij virale infecties of mechanische schade aan de mucosa)
* degeneratie
* necrose
Op dag 2
* herstel
* wederom gecilieerde cellen
* mitose
* celdifferentiatie
Op dag 10
* hersteld epitheel
* normale functie
Ontsteking:
catharale ontsteking (catharaal = sereus op slijmvliezen) (1st neutrofielen)
(muco) purulente ontsteking
Fibrinonecrotische ontsteking (ook wel pseudomembraneus genoemd)
Ethmoidaal hematoom (= bloedgezwel) paard neusbloeding, benauwd
Amyloidose (= afzetting van gestructureerde fibrillaire eiwitsubstantie) veel
reuscellen, benauwd
Purulente rhinitis de nasale mucosa is bedekt met een geel-wit exsudaat.
Fibrineuze rhinitis de nasale mucosa is bedekt met gele membranen bestaande uit
fibrinonecrotisch exsudaat. Als je dit weg zou halen, zou je eronder meerdere ulcera zien.
Fibrinonecrotische sinusitis de nasale concha is vernietigd door chronische
granulomateuze ontsteking. Het exsudaat wat er nog is, is geel-groen en granulair.
4

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Atrofische rhinitis:
- bordetella bronchiseptica pasteurella multocida toxin
- osteoclasten activatie
- osteoblasten remming
- bot resorptie
Larynxoedeem kan voorkomen bij een anafylactische shock en kan soms ontstaan na of
tijdens de narcose
Cornage: de n. recurrens werkt niet meer, hierdoor werkt de linker m. cricoarythenoideus
niet meer normaal en kan de stemspleet niet helemaal meer open.
Luchtzakemfyseem kan voorkomen door een bacterie of schimmel. De n. hypoglossus en
a. carotis interna lopen over de luchtzak de schimmel gaat in het bloedvat a. carotis
zitten.
Hoorcollege 2 pathologie voorste luchtwegen
De voorste luchtwegen:
1. Beperkt algemeen reactiepatroon (neus, sinussen)
2. soorten aandoeningen
3. larynx en luchtzakken
4. trachea
1. algemeen reactiepatroon vlw
Restloos genezen
Fibrosering: Basaalmembraan ↓ : granulatie fibrosering
Chronisch: hyperplasie slijmbekercellen
Squameuze metaplasie
Neoplasie
Complicaties…. Van rhinitis/sinusitis
o Bronchitis
o Pneumonie
o Meningitis
o Osteomyelitits/ destructie van conchae
o Otitis media/ interna
o Secundaire bacteriele infectie na primiair virus
o Neoplasie
2. soorten aandoeningen
Circulatie stoornissen (hematoom)
Metabool (amyloidose neus)
Ontsteking (rhinitis, sinusitis, laryngitits, pharyngitis, tracheitis)
o Benoemd naar soort exsudaat (mengvormen mogelijk)
Sereus
Catarrhaal (mucus, enkele pmk’s)
5

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Purulent (veel pmk’s)
Fibrineus – necrotiserend
Granulomateus (mq’s)
o Enkele voorbeelden:
Rund: purulente rhinitis / fibrineuze rhinitis
Hond: epistaxis (neusbloeding)
Biggen: atrofische rhinitis
Etiologie: Bordetella bronchiseptica, Pasteurella
multocida toxine
Pathogenese: osteoclasten activatie, osteoblasten
remming
vogels: kanariepox (difterisch membraan = fibrineusnecrotiserende
pharyngitis/ laryngitits)
Neoplasie
o Hond: adenocarcinoom
o Schaap: massa in neus en sinus retrovirus type II
aantasting olfactorisch epitheel.
3. larynx en luchtzakken
Anomalien
Degeneratie
Circulatiestoornis: glottis oedeem
Ontsteking: larynxdifterie
o Fucobacterium necrophorum (complicatie: embolie, pneumonie,
leverabcesssen)
o Laryngeale hemiplegie (NL = cornage) degeneratie
o Luchtzak: streptococcus equi (droes)
o Luchtzak: aspergillus bij vogels
4. trachea
ontwikkelingsstoornissen
o hypoplasie
o tracheacollaps
tracheitis
o reactiepatroon als neus
o etiologie vnl viraal
o exsudaat (catarrhaal, purulent, fibrineus, granulomateus)
obstructie
Hoorcollege 3 reactiepatronen diepere luchtwegen (2008)
Diepere luchtwegen:
Bronchioli respiratorii
Ductus alveolaris
Sacculi alveolaris
Alveolen
6

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Bronchilus eenlagig kubisch epitheel,
trilhaar- en claracellen, circulaire spierlaag,
geen klieren en geen kraakbeen
Alveolen epitheellaag bestaande uit type
I en type II cellen, basaalmembraan,
interstitium
Alveolair lumen enkele alveolaire
macrofagen opruimreactie en
immuunrespons
Atelectase betekent gebrekkige of het geheel ontbreken van de ontplooiing van de
alveoli. (vaak door obstructie)
Emfyseem is verlies van longblaasjes door enzymatisch (elastase-)proteolytische
invloeden waardoor verminderde gaswisseling en vernauwing van de kleinere
luchtwegen optreedt.
Pneumonie
Exsudatieve pneumonie
Interstitiele pneumonie
Bij beide epithelisatie: type I cel type II cel
Exsudatieve pneumonie:
sereuze pneumonie
catarrale / purulente pneumonie
fibrineuze pneumonie
haemorrhagische pneumonie
gangreneuze pneumonie
Interstitiële pneumonie:
overgevoeligheidsreactie type III
virusinfectie
toxische stoffen
primair proliferatief (zwoegerziekte schaap)
hoorcollege 3 pathologie diepe luchtwegen
De diepe luchtwegen: bronchi, bronchioli, alveoli, pleura, pleurale/ thoracale holte
1. Beperkt algemeen reactiepatroon
Luchtaanvoerend deel
Respiratoir deel
2. soorten aandoeningen
3. pleura & thoracale holte
7

Ziekteleer 2 hoorcolleges
1. algemeen reactiepatroon
bronchiën
o Restloos genezen
o Fibrosering: basaalmembraan ↓ : granulatie fibrosering
(chronische bronchitis)
o Syncytiale cellen
o Chronisch: hyperplasie slijmbekercellen (goblet cells)
o Squameuze metaplasie
o Neoplasie
o Bronchiectasie = permanente dilatatie bronchus lumen door:
exsudaat in lumen wand verdikt
(partiële) destructie wand
Dus: pmk’s proteolytische enzymen destructie
wand dilatatie
respiratoir deel
o teveel lucht
emfyseem: ventielwerking door partiële bronchiale
obstructie (Rund heel gevoelig, want geen poriën in de
wandjes tussen alveoli scheurt makkelijk)
alveolair
interstitieel
subpleuraal
bulleus
mediastinaal (kan naar t hele lijf)
subcutaan
o geen lucht
atelectase (druk beeld, geen ontstekingscellen)
foetaal / congenitaal
compressie
obstructie
o teveel bloed
hyperemie en oedeem
oorzaken:
endotheliale permeabiliteit ↑ (DIS, pneumonie)
hydrostatische druk ↑
hypoalbuminemie
stuwing
postmortaal / hypostase
o teveel cellen
tumor
ontsteking
8

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Dus even samenvattend:
- bronchiën
restloos genezen
o degeneratie
o necrose
o proliferatie
o celdifferentiatie
granulatie, fibrosering
o littekenweefsel
proliferatie epitheel
o syncytia
o hyperplasie
o metaplasie
o neoplasie
bronchiectasie
- alveoli
emfyseem
o alveolair
o interstitieel
atelectase
o foetaal
o compressie
o obstructie
hyperemie, oedeem
2. soorten aandoeningen
circulatoir
o stuwing (passief)
o hyperemie (actief)
o bloeding
o tromboembolie
o infarct
metabool
o puimsteenlong: Nierfalen excretie P ↓ hyperfosfatemie
neerslaan Ca-P; Voorkeurslocalisaties: long, maag, nier
ontsteking = pneumonie
o type (bronchopneumonie, interstitieel, embolisch, granulomateus)
onderscheid op basis van morfologie (praktische uitvoering
bij sectie: vorm, grootte, kleur, consistentie, sneevlakte)
verspreidingspatroon
consistentie
kleur
type exsudaat
o verspreidingspatroon
normaal
cranioventraal met geaccentueerde lobuli
9

Ziekteleer 2 hoorcolleges
cranioventraal met fibrineuze pleuritis
interstitieel diffuus met ribafdrukken
multifocaal (embolisch)
multifocaal (granulomateus) zoonotisch van belang
o aanvoerroutes
aerogeen
hematogeen
per continuitatem (‘scherp in’)
o exsudaat
catarrhaal
purulent (“suppurative”)
fibrineus
hemorrhagisch – necrotiserend
(pyo)granulomateus
o stadium
acuut
subacuut
chronisch
neoplasie
Acuut catarrhaal exsudaat:
- hyperemie
- oedeem
- pmk’s in alveoli
- geen verval
Chronisch catarrhaal exsudaat:
- minder hyperemie
- oedeem
- enkele pmk’s in alveoli
- geen verval
Purulent exsudaat:
- hyperemie en oedeem
- pmk’s in alveoli
- weefselverval
Fibrineus exsudaat:
- hyperemie septa
- fibrine in alveoli
- rood, stevig, verdikt (‘rode hepatisatie’)
3. pleura en thoracale holte
anomalie
degeneratie
circulatoire aandoeningen
10

Ziekteleer 2 hoorcolleges
pleuritis
neoplasie
thoracale holte gevuld met:
- lucht
pneumothorax
- vocht
liquothorax
o hydrothorax
o hemothorax
o chylothorax
o pyothorax
Hoorcollege 4 infectieuze respiratoire aandoeningen (bij varkens)
Wat zijn respiratoire aandoeningen bij varkens?
o Niezen
o Hoesten
o Ooguitvloeiing
o Neusuitvloeiing
o Versnelde / geforceerde ademhaling
o Apathie
o Koorts
Bacteriële verwekkers:
Actinobacillus pleuropneumoniae (APP)
Mycoplasma hyopneumoniae
Pasteurella multocida
Haemophilus parasuis
Bordetella bronchiseptica
Streptococcus suis
Actinobacillus pyogenes
Mycoplasma hyorhinis
Bacteriën zijn niet de belangrijkste primaire verwekkers van luchtweg aandoeningen
Meestal conditioneel pathogeen: beschadigingen door milieu of andere pathogenen
Virussen varken:
Influenza
PRRSV
PI 3
Reo/rhino/adeno
Ziekte van Aujeszky
Klassieke varkenspest
PRCV
Virussen rund:
PI 3
Reo/Rhino/adeno
BHV
OHV2
BVD
BRSV
11

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Virussen hond:
PI 3
Reo/rhino/adeno
Canine herpesvirus
Coronavirus
Virussen kat:
PI 3
Reo/rhino/adeno
Feline herpesvirus
Feline calicivirus
Cowpox
Virussen konijn:
Paramyxovirus
Virussen kip:
Herpes (infectieuze laryngo
tracheitis)
Paramyxovirus (new castle
disease)
Coronavirus (infectieuze
bronchitis)
Virussen paard:
Adeno/reo/rhino
EHV1 en EHV4
EHV2
Influenza
Mycoplasma hyopneumoniae
Kleine bacterie
Beperkte hoeveelheid genetisch materiaal (genoom gesequenced)
Hecht aan cilia van de trilhaarcellen van de respiratietractus
Enzootische pneumonie
Effect op mucocilliaire apparaat
o Ciliostasis
o verlies van cilia
o rol in secundaire bacteriële infecties
Pathogenese:
o trage kolonisatie en vermeerdering in het varken
o 2 weken+ tot zichtbare leasies
o 4 weken tot maximale pneumonie
o 4-6 weken voordat serum antilichamen meetbaar worden in ELISA
o 8 weken tot kweek positief
Symptomen
o (droge) hoest
o koorts bij secundaire infectie (meestal geen)
o geeft minimale klinische verschijnselen indien enige agens
o lange incubatietijd (weken – maanden)
Wat betreft de afweer, mycoplasma:
Moduleert het vermogen van respiratie tractus om te reageren op andere
pathogenen
Niet-specifieke activatie van lymfocyten
membraan bevat mitogene componenten
Macrofagen
Attractie
onderdrukking van hun functie
Effecten op repiratoire immuunsysteem:
12

Ziekteleer 2 hoorcolleges
influx van lymfocyten – niet-specifiek
polyclonale activatie van B-cellen
productie van proinflammatoire cytokines (TNF, IL-1)
productie van Th2 cytokines ? (IL-10)
mycoplasma, ontsnappen aan immuniteit:
mucosaal pathogeen (localisatie)
oppervlakte eiwitten
genen worden aan en uitgeschakeld
oppervlakte lipoproteïnen variëren in lengte en compositie
mix van genen tot expressie
constante verandering oppervlakte
Influenza:
Paramyxovirus
3 typen, A, B en C
Influenza A subtypen: op basis van manteleiwitten
- H = haemagglutinine (1-16)
- N = neuramidase (1-9)
Genetisch materiaal:
- positief strengs RNA
- geen polymerase
- 8 fragmenten RNA (8 segmenten)
Aviaire influenze stammen
- Hoog pathogeen (H5, H7)
- Laag pathogeen
Symptomen:
- hoge koorts (tot 42)
- apatische biggen
- blijven liggen, kruipen op elkaar
- snelle verspreiding door de stal
- 3-6 dagen later herstel
- hoge morbiditeit
- lage mortaliteit
Pathogenese / verspreiding
- Aerosolen
- indirect (varken – mens – varken)
- geen viraemie
- vermeerdering in bronchie en bronchioli
- lysis van de geïnfecteerde cellen
- productie pro-inflammatoire cytokines
aviair virus (zoals spaanse griep)
antigene drift (mutatie) mens
antigene shift pandemisch virus
13

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Influenza, ontsnappen aan
immuniteit:
antigene drift
antigene shift
geen viraemie
hit and run
Diagnose respiratoire
virussen:
Waar zit het virus
eigenlijk
Welke dieren ga ik
monsteren
Welke (lab-)
techieken ga ik
toepassen
Rol van maternale
immuniteit
Infectieuze Tracheobronchitis: Kennelhoest
- verschijnselen
Incubatietijd 3-10 dagen (eerder 3 dan 10)
Virus vermeerdert in slijmvliezen: droge, harde soms paroxysmale hoest
Hoesten gevolgd door kokhalzen
Hoesten op te wekken door druk op trachea
Soms sereuze tot muco-purulente neusuitvloeiing.
Soms systemische verschijnselen: koorts, anorexie
Complicatie: bronchopneumonie
- Etiologie (multifactorieel; crowding gevoelige dieren, stress, klimaat)
Can.Parainfluenzavirus
(in vaccin)
CAV-2
CDV
Herpesvirus
Reovirus 1,2,3
coronavirus
Bord. Bronchiseptica (in
vaccin)
Streptococcen spp.
Pasteurella spp.
Pseudomonas
Mycoplasma
- Pathogenese
Infectie via direct contact/ aerosol/indirect
Bb hecht dmv fimbriae en membraaneiwitten aan de ciliën van epitheel
trachea en bronchien.
Productie verschillende toxinen (o.a adenylaatcyclase) leidt o.a. tot
- Beschadiging cilien
- Ciliostasis
- Verminderde fagocyterende functies
- Preventie en vaccinatie (piv en bord. Bronch)
Lokaal: IgA
14

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Pups al vanaf 4 weken, want geen interferentie maternale Ab’s
Kan neusuitvloeiing en hoesten, want levend virus/bacterie
Niesziekte bij de kat:
- etiologie
Virussen
- Feline Rhinotracheitis virus (Herpesvirus)
- Feline Calicivirus
- Reovirus
- cowpox
Mycoplasma
- felis
- gatae
Chlamydiae
- Chlamydophila felis
Bacteriën
- Bordetella bronchiseptica
- Staphylococcus
- Streptococcus
- Pasteurella multocida
- Escherichia coli
symptoom herpesvirus calicivirus chlamydia bordetella
Sloom +++ + + +
Niezen +++ + + ++
Conjunctivitis ++ ++ +++ -
Speekselen ++ - - -
Ooguitvloeiing +++ ++ +++ (+)
Neusuitvloeiing +++ ++ + ++
Ulcera mond + +++ - -
Hoesten (+) - - ++
Pneumonie (+) + +/- +
Kreupelheid - ++ - -
Virussen hechten aan celreceptoren, soms krijg je daar dan secundair een bacteriële
infectie bovenop; bacteriele superinfectie:
- reactie op virus infectie: zwelling (oedemateus) epitheel obstructie
verminderde functie
- destructie van het epitheel (varierend per virus)
(90% van de bacteriele infecties luchtwegen begint met een virusinfecties)
Afweer van de luchtwegen door:
- Mucus
- ciliaire bewegingen omhoog
- IgA en Interferon productie
- BALT
15

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- T-cellen
Transmissie respiratoire virussen:
- Neus inhaleert 12.000 liter lucht per dag (mens)
- Niezen geeft aerosolen van 100-2000 µM
Uittreesnelheid 30 m/s
Bereik 1-2 meter direct veel verder in de lucht
- Hoesten: materiaal uit oropharynx en diepere luchtwegen
Uittreesnelheid 250 m/s
- Direct contact of ventilatiesystemen zijn ook prima verspreidingsmogelijkheden
voor specifieke virussen
Hoorcollege 5 parasitaire luchtweginfecties
Rund:
dictyocaulus viviparus
ascaris suum
schaap/geit:
dictyocaulus filiaria
muellerius capillaris
Paard:
Varken:
Kip:
dictyocaulus arnfieldi
(longworm ezel)
parascaris equorum
strongyloides westeri
metastrongylus spp
(alleen wild zwijn)
ascaris suum
strongyloides ransomi
cryptosporidium baileyi
Hond:
Kat:
Echte longwormen:
dictyocaulus spp directe cyclus
muellerius capillaris tussengastheer slak
metastrongylus spp tussengastheer regenworm
crenosoma vulpis tussengastheer slak
filaroides osleri tussengastheer slak
syngamus trachea
(gaapworm)
crenosoma vulpis *
filaroides osleri *
capillaria aerophila *
dirofilaria immitis
(hartworm) **
angiostrongylus vasorum
(hartworm) *
toxocara canis
* meestal import uit
gematigde gebieden
** import uit zuid europa,
VS, (sub)tropen
aulurostrongylus
abstrusus
toxocara cati
16

Ziekteleer 2 hoorcolleges
angiostrongylus vasorum tussengastheer slak
Andere nematoden:
spoelwormen directe cyclus
capillaria aerophila directe cyclus
dirofilaria immitis tussengastheer mug
syngamus trachea direct of via invertebraten
Protozoa
cryptosporidium baileyi directe cyclus
rund: Dictyocaulosis:
- uitbraken 2 e helft weideseizoen
- L3 op wei binnen week via Pilobolus
- Overleving in wei kort – overwintering?
- PPP 3-4 weken
- Incubatietijd minimaal 2 weken
- Snelle opbouw immuniteit
- dragers zeer belangrijk – enkele lage uitscheiders
- ziekte meestal > 8 weken na primaire infectie
- verhoogde incidentie in melkkoeien
- diagnose berust op klinisch beeld + anamnese
- faecesonderziek zeer gevoelig bij primaire infecties (1 eierleggend vrouwtje)
- serologie; ELISA met specifiek adult worm eiwit, zeer specifiek en gevoelig;
positief tot enkele maanden na verdwijnen volwassen wormen
- longlavages (onvolwassen stadia)
- diagnose bij volwassen koeien vaak zeer moeilijk
- noodzakelijk gevoelige dieren elke week te verweiden naar schoon land; na 6
weken kunnen ze weer terug op het eerste stuk. Het bezwaar hiertegen is dat ze
maagdarmwormziekte krijgen, dus eigenlijk zijn er geen praktische
beweidingsmaatregelen mogelijk
- er is een vaccin met ca. 1000 bestraalde larven
o op stal 2 doses met 4 weken interval
o 2 weken na 2 e dosis gaan dieren naar buiten
o natuurlijke booster nodig voor verdere weerstand
o vaccinatie geeft geen levenslange bescherming, maar is vooralsnog de
meest zekere wijze waarop dieren in het eerste weideseizoen beschermd
kunnen worden
- alle voor nematoden beschikbare anthelmintica zijn effectief, de macrocyclische
lactonen hebben ook een residueel effect van minstens een maand
o bolussen en 0-8/0-6/0-10 systemen met macrocyclische lactonen
beschermen meestal hele eerste weideseizoen.
o immuniteitsopbouw is niet gegarandeerd
- belangrijk: waakzaamheid en behandelen: voor de preventie van maagdarmworm-
en longworminfecties in het eerste weideseizoen bestaat een flow-schema, waarin
17

Ziekteleer 2 hoorcolleges
op basis van het beweidingsmanagement het meest optimale advies kan worden
gevonden.
Schaap/geit: Dictyocaulosis:
- veroorzaakt door d. filaria
- minder ernstig dan bij rund
- prevalentie infecties laag
- overdracht moeder/kind – ziekte bij lammeren, maar dit is incidenteel
- ook hier waarschijnlijk rol pilobolus
schaap/geit: Muelleriosis:
- muellerius capillaris veroorzaker
- indirecte cyclus –L1 in slak – L3 – met slak (of na desintegratie slak) opgenomen
- migratie als bij dictyocaulus spp, maar volwassen wormen in interstitium
- ppp ca. 6 weken
- hoge prevalentie
- zeer weinig pathogeen
- vinden L1 bij faecesonderzoek zegt dus niets
Paard: Dictyocaulus arnfieldi longworm ezel
- ezels volstrekt tolerant en vaak besmet. Onze proefezel is dat al minstens 15 jaar
- paarden slechts aangepaste gastheer, soms ziek, maar lang niet altijd uitscheider
L1
- paarden dus niet met ezels in de wei
Bij het paard zijn spoelwormen en strongyloides westeri migrerende wormen door de
longen en zijn dus een mogelijke oorzaak van respiratoire problemen
varken:
- spoelworminfecties eventueel als mogelijke oorzaak hoesten biggen als gevolg
van migratieroute parasiet
- anamnese moet dan aanwijzingen geven dat wormbestrijding niet adequaat is.
- strongyloides ransomi theoretisch ook mogelijk; bij intensieve bedrijven komt
parasiet niet voor
- metastrongylus spp in Nederland alleen bij wilde zwijnen
kip:
- cryptosporidium baileyi, epitheelcellen digestietractus, bursa en
respiratieapparaat
- 3 schizontengeneraties; ppp 3-9 dagen; patente periode 4-30 dagen; na primaire
infectie immuun
- verhoogde mortaliteit, lethargie, depressie, hoesten, snuiven, ademnood,
gewichtsverlies, diarree, weerstandsdaling
- preventie door strenge mechanisme ontsmetting
- syngamus trachea – gaapwormziekte, meestal wilde vogels – fazantenfok
18

Ziekteleer 2 hoorcolleges
hond:
- toxocare canis – tracheale migratie
- enkele zeldzame aandoeningen:
o crenosoma vulpis
o capillaria aerophila (vaak samen met vorige)
o filaroides osleri
o filaroides milksi
o filaroides hirthi
o angiostrongylus vasorum
o dirofilaria immitis (hartworm) In endemische gebieden zeer belangrijke
pathogen bij hond en kat. Import uit zuid Europa, VS, tropen/subtropen
kat:
- toxocara cati, tracheale migratie
- longworm bij katten komt mogelijk vaker voor dan men denkt. Rekening hiermee
houden bij verschijnselen van niesziekte
- aelurostrongylus abstrusus
Zelfstudievragen:
Welke parasitaire oorzaken voor problemen met het respiratieapparaat zijn aan te geven
bij de volgende gastheren? Geef hierbij ook aan hoe belangrijk (frequent voorkomen,
ernst ziekte) het is:
- Rund: dictyocaulose ****, ascarose *
- Schaap: dictyocaulose ***, Muelleriose *
- Geit: zie schaap
- Varken: ascarose **, Strongyloidose *, metastrongylose
- Paard: dictyocaulose **, parascarose *, strongyloidose *
- Kip: cryptosporidiose **, syngamose *
- Hond: crenosomose *, filaroidose *, capillariose *, toxocarose **,
diriofilariose*, angiostrongylose *
- Kat: aelurostrongylose **, toxocariose *
Hoe kunnen honden besmet raken met de verschillende agentia die respiratoire
problemen kunnen veroorzaken:
crenosoma filaroides (mogelijk ook direct) en angiostrongylus via opname
slakken
capillaria aerophila via opname ei + L1
toxocara canis opname ei + L3 en congenital (opname via melk en via
transportgastheer leidt niet tot respiratoire problemen)
dirofilaria immitus: L3 via bloedmaaltijd steekmug
Wat hoort verder bij de anamnese van D. immitis en A. vasorum?
Respiratoire problemen zijn minder belangrijk dan de cardiovasculaire problemen. D.
immitis impliceert import uit meditarrane gebied, de VS, Canada of (sub)tropen.
19

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Waarom treden uitbraken met longwormziekte bij het rund slechts bij uitzondering voor
juli op?
Primaire infectie bij onbesmette dieren laag, dus pas op zijn vroegst 8 weken na het naar
buiten gaan ziekte
Laag besmette dragers zijn in het voorjaar de belangrijkste bron voor de opbouw van
longwormbesmetting bij het rund. Waarom zijn de dragers er juist in het voorjaar?
Ontwikkeling van geinhibeerde larven in voorjaar
Waarom spelen ze zo’n grote rol terwijl bij maagdarmwormen overwintering van L3 op
de wei veel belangrijker is?
Overleving L3 kort, dus overwintering op wei niet gegarandeerd.
Hoe stelt u de diagnose ‘longwormziekte’ bij het rund?
Op basis van de klinische verschijnselen (hoesten in wei + geen temp. Verhoging),
gekoppeld aan een anamnese die waarschijnlijk maakt dat longworminfecties kunnen zijn
opgenomen
Hoe kunt u deze diagnose bevestigen?
L1 in faeces (Baermann) of eieren in het sputum in combinatie met verschijnselen geven
vrijwel zeker causaal verband aan. Specifieke ELISA (ceditest), lavages (alleen in zeer
bijzondere gevallen), postmortaal
Wanneer gaat u de diagnose bevestigen?
Alleen als er gerede twijfel is aan de klinische diagnose
Waarom is de diagnose bij volwassen koeien vaak moeilijk?
Zowel parasitologisch als serologisch onderzoek kan negatief zijn.
Hoorcollege 6 oogheelkunde (geen webversie…)
Bij onderzoek van het oog begin je altijd met de traanproductie, want met al je andere
onderzoeken kun je deze beïnvloeden. Het oog onderzoek je verder van buiten naar
binnen.
Intra-oculaire conjunctivitis, bijvoorbeeld door lensluxatie lens tegen iris uveitis
Plaatje van een oog met behoorlijk rode conjunctiva, en duidelijke adertjes:
- roodheid conjunctiva
- cornea-oedeem
- geen corneadefectien
- glaucoom! Dit is verhoogde tensie, je hebt de gouden 3 dagen om de druk te
verlagen.
Kat met conjunctivitis, denk aan niesziekte.
20

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Duitse herder, membrana nicitcans duidelijk naar voren, sterk gezwollen en rood. Geen
enopthalmus. Dit kan een proces achter het oog zijn. In dit geval myositis van de
kauwspieren.
Kat met conjunctivitis neonatorum
Vaak staphylococcen. Dan de oogleden openen, acetyl-cysteine en AB-oogzalf toedienen.
Rund met moraxella bovis, vooral in de zomer door overdracht van vliegen.
conjunctivitis en corneaulcera.
Rund met mycoplasma bloedvaten in de cornea
Bij het paard zie je soms afzetting van vliegeneieren in het oog. Bij de hond zijn dit
volwassen wormpjes.
Bij een follikulaire conjunctivitis zijn de lymfefollikels in de membrana nicticans goed
zichtbaar door chronische irritatie.
Shirmer tear test
- hond 13 – 23 (

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Ten gevolge van afwijkingen in de groei:
excessief
aorta en pulmonaal stenose (teveel groei)
ectopisch
transpositie (op verkeerde plaats)
- linker of rechter coronair arterie uit de truncus pulmonalis
afwezig
atriumseptumdefect (foramen primum defect)
ventrikelseptum defect
dextropositie van de aorta
gemeenschappelijk atrioventriculair kanaal
geen aorta- of pulmonaalkleppen
Ten gevolge van afwijkingen in regressie:
excessief
atriumseptum defect (foramen ovale type)
ectopisch
rechter aortaboog
interruptie van de aortaboog
afwezig
open ductus botalli
linker vena cava cranialis
dubbele aortaboog
Pericard
- niet inflammatoir
o hydropericard
stuwing
hypoproteinemie
toxinemie (endotheel beschadigingen)
o hemopericard
opeens dood: hemangiosarcoom in harte-oor
weken/maanden: ‘scherp in’
22

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- pericarditis
o oorzaak vrijwel altijd infectieus (meestal bacterieel)
o hematogeen
o exsudaat
serofibrineus
purulent
o op zichzelf of polyserositis
Myocard
Afwijkingen in de grootte (en gewicht) van het hart
Vorm:
- ventrikelwand dikker zonder toename van diameter van het lumen
concentrisch (drukbelasting)
- ventrikelwand dikker met toename van diameter van het lumen excentrisch
(volumebelasting)
Afwijkingen myocard:
- degeneratie / necrose
o moerbeihartziekte (varken)
o acute myocard degeneratie en necrose
- myocarditis, meestal in kader van systemische ziekten (bacterieel, viraal,
protozoair, parasitair) of als reactie op degeneratieve veranderingen.
o Bijv. parvovirus enteritis hond (basofiele insluitlichaampjes)
Cardiopyopathie
Sterke dilatatie linker atrium, stuwingsverschijnselen. Verschijnselen kat: benauwd,
verminderd uithoudingsvermogen, vocht in de buik, cyanotische slijmvliezen.
Wervelingen in het hart beschadiging bloedplaatjes trombus verlamde
achterpoten.
- Primaire cardiomyopathieen: myocard aandoeningen vaak zonder duidelijke
oorzaak (idiopathisch)
o hypertrofische vorm (kat, hond, rat en varken)
o gedilateerde (congestieve) vorm (kat, hond, hamster, kalkoen, varken en
rund)
o restrictieve vorm (kat)
- Secundaire cardiomyopathieen: Specifieke hartspier aandoeningen (bijv.
myocarditis, spierdystrofie, nutritionele myopathieën e.d.)
Endocard
- degeneratieve veranderingen
o calcificatie
o endocardiose (klepfibrose knobbelige verdikking bij kleppen
sluiting niet optimaal bloed terug naar linker atrium bindweefselstrengen:
jet-lesions in het linker atrium)
23

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- ontstekingen (endocarditis)
o lokalisatie
vavulair
parietaal / muraal
chordiaal
o oorzaak:
meestal bacterieel
parasitair
uremie (necrotiserende endocarditis)
o mogelijke gevolgen endocarditis (effecten o.a. afhankenlijk van de
lokalisatie v/d endocarditis)
stenose stuwing longen/lever
insufficiëntie
thrombo-emboli
Vaten
- degeneratie
o arteriosclerose: chronische arteriële
afwijkingen die niet berusten op
ontstekingen
o calcinosis
bijv. metastatische calcificatie van
de arteria carotis in het kader van
uremie
- ontstekingen (vasculitis): komt bij veel
ontstekingen voor. Speelt een belangrijke rol in de pathogenese van een aantal
aandoeningen, zoals bijvoorbeeld bij FIP (feline infectieuze peritonitis)
o arteritis
o phlebitis
o lymfangitis
Hoorcollege 8 verminderd presteren door circulatoire oorzaken
De taken van het circulatiestelsel:
1. normale arteriële bloeddruk
2. normale “flow” naar de periferie (weefselperfusie)
3. normale veneuze- en capillairdruk
In rust is er een vagotonus. Inspanning of bloeddrukdaling geeft een signaal via de
baroreceptoren in de a. carotis en de aortaboog sympathicotonus
Let op: bij gezonde honden in rust is er een sinus aritmie.
De weg naar congestief linker hartfalen ( cardiaal longoedeem )
- dalende contractiliteit door dilaterende cardiomyopathie (DCM)
- bloeddrukdaling wordt geregistreerd door baroreceptoren in de aortaboog en sinus
caroticus
24

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- de bloeddrukdaling wordt gecorrigeerd (door
sympathicotonus) vanuit de vasomotor
centrum in medulla oblongata het
sympatische zenuwstelsel wordt
onmiddellijk geactiveerd vasoconstrictie
bloeddrukstijging
- door vasoconstrictie (is stijgende nabelasting) daalt het slagvolume waardoor de
weefselperfusie gaat dalen sensor in de nieren: macula densa renine-afgifte
vanuit de nieren renine maakt van angiotensinogeen angiotensine I en dan
angiotensine II (angiotensine II veroorzaakt vasoconstrictie)
- Angiotensine II stimuleert arginine-vasopressine (ADH) afgifte vanuit de
hypofyse ADH zorgt voor het vasthouden van water via de nieren.
- Angiotensine II stimuleert aldosteron secretie vanuit de bijnieren aldosteron
zorgt voor het vasthouden van natrium en daarmee water via de nieren
- Het stijgende plasmavolume verbetert de ventrikelvulling (= grotere
voorbelasting)
- Voorbelasting ↑ slagvolume ↑ (door ↑
contractiliteit)
- (het hormonale systeem (RAAS) zorgt
voor lange termijn effecten)
- Bloeddrukstijging wordt geregistreerd
door baroreceptoren in de aortaboog en sinus caroticus parasympathicotonus
wordt hersteld
Een geringe stijging van de veneuze druk geeft geen klachten. Bij progressieve ziekte
volgt een verdere daling van de contractiliteit, RAAS blijft actief. Het gevolg van deze
chronisch verhoogde voorbelasting (= volumebelasting) is excentrische hypertrofie
(dilatatie) van het linkerventrikel.
Tijdens diastole zijn het linker atrium en ventrikel een gezamelijke ruimte, dus druk in
het linker atrium = druk in het linker ventrikel. Gevolg van drukverhoging in het linker
25

Ziekteleer 2 hoorcolleges
atrium dilatatie van het linker atrium. Het linker atrium en de vv. pulmonales hebben
dezelfde druk, dus hoge druk in het linker atrium = hoge druk in de vv. pulmonales
Wanneer de druk in de vv. pulmonales te hoog wordt: longoedeem congestief linker
hartfalen. Plasmavolume bij optreden van cardiaal longoedeem is 130%! “dankzij” het
renine-angiotensine-aldosteron systeem.
Het linker ventrikel lumen kan niet eindeloos groter worden weer bloeddrukdaling
Bloeddrukdaling wordt geregistreerd door baroreceptoren in de aortaboog en sinus
caroticus Sympathicotonus. De sympathische zenuwstelsel wordt chronisch
geactiveerd Bloeddrukstijging door vasoconstrictie door sympathicotonus.
Continue sympathicotonus sinus tachycardie
Gevolg van atrium dilatatie atriumfibrillatie. Atriumfibrillatie door atriumdilatatie
geen gecoördineerde atriumcontractie meer Verdere daling van het slagvolume
onvoldoende ventrikelvulling en te korte vullingstijd Dilaterende cardiomyopathie:
Congestief hartfalen met hypotensie
De verschijnselen van congestief linker hartfalen:
- cardiaal longoedeem
- tachycardie
- polsuitval
- auscultatie bij atriumfibrillatie: chaos
- auscultatie: bijgeruis
- de definitieve diagnose van longoedeem stel je met behulp van een thoraxfoto:
interstitiele en alveolaire tekening
- op foto / echo is het linkeratrium vergroot
- behandeling: furosemide toedienen (= diuretica) Het plasmavolume moet immers
dalen zodat de druk in het linkeratrium
daalt.
- Behandeling: zuurstof geven
- Behandeling: absoluut geen infuus
geven!!
- Chronische behandeling: spironolacton;
kalium-sparend diureticum (aldosteronreceptor
antagonist)
- Chronische behandeling: ACE-remmer;
tegen het geactiveerde RAAS
- Chronische behandeling: digoxine;
negatief chronotroop (direkte vagus prikkeling)
- Chronische behandeling: pimobendan; inodilator (= positief inotroop door “Casensitizing”
+ vasodilatator)
26

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Congestief rechter hartfalen
stuwing van de vv jugularis
ascitis
Ten gevolge van:
- ernstige tricuspidalisklepinsufficiëntie t.g.v.
klepdysplasie drukverhoging rechter atrium
dilatatie rechter atrium volumebelasting van het
rechter ventrikel excentrische hypertrofie van het
rechter ventrikel
behandeling: diuretica + ACE-remmer
- harttamponade t.g.v. pericardovervulling druk
pericard > druk rechter atrium bloeddrukdaling
wordt geregistreerd door baroreceptoren in de
aortaboog en sinus caroticus correctie bloeddrukdaling door sympathicotonus
Behandeling: pericardiocentesis.
Linker ventrikel functie wordt bepaald door:
1. Voorbelasting (“preload”)
2. Nabelasting (“afterload”)
3. Contractiliteit (inotropie)
4. Relaxatie (lusitropie)
5. Frequentie (chronotropie) en regelmaat
Voorbelasting (preload)
De voorbelasting is het eind-diastolisch volume: vóór ventrikel contractie
De voorbelasting kan te laag zijn door:
- dehydratie (braken, diarree)
- harttamponade (pericardovervulling)
- atriumfibrillatie (atriumcontractie 33% bijdrage aan het ventrikelvolume)
- tachycardie (te korte vullingstijd polsuitval)
Voorbelasting te hoog door:
- bradycardie (te lange vullingstijd)
- hypervolemie (tgv infuus)
- ernstige tricuspid.- of pulm.-klep insufficiëntie (excentrische hypertrofie van het
RV en dilatatie van het RA)
- ernstige mitralis- of aortaklep insufficiëntie (excentrische hypertrofie van het LV
en dilatatie van het LA)
- ernstige mitralisklepinsufficiëntie (volumebelasting van het linker ventrikel)
- persisterende ductus arteriosus (volumebelasting van het linker ventrikel)
Nabelasting (afterload)
De nabelasting is de weerstand tijdens de systole
De nabelasting kan te hoog zijn door:
- aortastenose
- hypertensie
27

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Door chronische drukbelasting op een ventrikel kan deze concentrisch hypertrofieeren.
Bijv. door aorta- of pulmonalisstenose. Daardoor is er onvoldoende myocardperfusie
van de gehypertrofeerde hartspier wat leidt tot myocard ischemie, infarct en fibrose.
Er ontstaat een Ventriculaire extrasystole (VES). Kenmerken van een VES:
- bizarre QRS configuratie
- te breed QRS
- geen bijbehorende P-top voor de QRS
- grote T-top met tegengestelde polariteit t.o.v. QRS
Veel VES’en achter elkaar: ventriculaire tachycardie onvoldoende vullingstijd
(300/min, hond) Van ventriculaire tachycardie makkelijk ventrikel fibrillatie
terminaal ritme
Contractiliteit (inotropie)
Te laag bij dilaterende cardiomyopathie
Relaxatie (lusitropie)
Abnormale relaxatie bij hypertrofische cardiomyopathie. Gevolg: verhoging van linker
atrium druk waardoor dilatatie cardiaal longoedeem (= congestief linker hartfalen)
Frequentie (chronotropie) en regelmaat
flauwte als sinus arrest minstens 6 seconden duurt
Hartauscultatie bij de eerste enting! Bijgeruis? Direct doorsturen naar een cardioloog!
Hoorcollege 9 Aandoeningen van het hart bij LH
Hartfalen
varken met acuut hartfalen
het varken is door genetische predispositie bijzonder gevoelig voor cardiovasculaire
stress.
Congenitale afwijkingen
kalf en big met congenitale afwijkingen
- VSD (ventrikel septum defect)
- ductus Botalli persistens
- tetralogie van Fallot
Arritmieën
koe met arritmieën
- atriumfibrillatie, dit is anders dan bij de overige diersoorten.
o digestiestoornis (elektrolyten-inbalans)
o pols 100-140
o onregelmatige inequale pols
o wisselende harttonen
28

Ziekteleer 2 hoorcolleges
- ventriculaire extrasystolen
o ectopisch focus in myocard – lokale myocarditis
o nu en dan ‘extra’ compensatoire pauze
o endocarditis bicuspidalis
Endocarditis
koe met endocarditis
- Gewoonlijk RAV, soms (ook) LAV primair ontstekingsproces.
- A. pyogenes of F. necrophorum
- emboli / trombi in de circulatie endocarditis valvularis
o klep-insufficientie
o trombo-embolische metastasen
Endocarditis koe algemeen:
- vermagert
- dor haarkleed
- intermitterend kreupel
- hectische temperatuur
- chronisch recividerend process, reageert op EB, maar het komt terug
klep-insufficientie:
- hartzwakte
- tachycardie
- systolisch bijgeruis
- hypervolemie
- veneuze stuwing (leverstuwing)
- venepols
- gewoonlijk geen oedemen
Trombo-embolische metastasen:
- metastatische pneumonie
- metastatische nefritis
- locomotie
- myocard
Prognose: progressief proces, prognose ongunstig
Varken met endocarditis
meestal dood gevonden of toevalsbevinding bij slacht
erysipelothrix rhusiopathiae (vlekziekte)
metastatisch (staartbijten) door a. pyogenes en andere.
29

Ziekteleer 2 hoorcolleges
Pericarditis
Koe met pericarditis
Bij het rund ‘altijd’ traumatische pericarditis, door traumatische reticuloperitonitis,
acuut proces, vaak in enkele dagen dood:
overvulling met vocht
fibrinevorming
gasvorming
bindweefselvorming
Acuut: (behalve ‘scherp’ symptomen)
hoge pols
hoge koorts
veneuze hypertensie
veel oedeem in kossum
harttonen slecht of niet te horen
klotsgeluiden (‘bruits de glou-glou)
‘horizontale’ demping
Chronisch: (behalve evt. ‘scherp’ symptomen)
hoge pols
veneuze hypertensie
oedeem in kossum
harttonen slecht of niet te horen
‘ bruits de glou-glou’ minder uitgesproken
‘horizontale’ demping
Geen koorts
Minder ziek
Varken met pericarditis
Begint als fibrineuze pericarditis, wordt chronisch adhesief, toevalsbevinding bij
slacht of sectie
Haemophilus suis, mycoplasma hyorhinis, actinobacillus pleuropneumoniae (in
combinatie met pleuritis en pneumonie)
30