Herinneringen aan de deelbak Drie generaties montessori ...

Herinneringen aan de deelbak
Drie generaties montessori-onderwijs aan het woord
Liesbeth Schneiders
Ivana Luidens werkt ruim twintig jaar in de onderbouw van Montessorischool 'Heerhugowaard', haar
dochter Mirthe (bijna 9) zit in de tussenbouw (groep 5) en zoon Jitse (bijna vier) zit op de peutergroep
'De Kubus' van dezelfde school. Haar moeder Rini Meinders heeft als kind ook montessorionderwijs
gevolgd.
De eerste vraag aan Rini:
Op welke Montessorischool heeft u gezeten?
‘Ik zat van januari 1945 tot augustus 1953op de 3 e Montessorischool aan het Hygiëaplein in
Amsterdam-Zuid. Ik kwam daar terecht omdat mijn ouders mijn twee oudere zusters tot tevredenheid
op de montessorischool hadden gehad. Mijn oudste zuster, tien jaar ouder dan ikzelf, kon al lezen en
schrijven voor ze naar school ging en volgens een buurvrouw was het montessori-onderwijs uitermate
geschikt voor haar omdat kinderen daar verder konden werken in hun eigen tempo.
De lokalen op school hadden een rustkamer met een soort divan waar je op mocht liggen als je moe of
niet lekker was. Er was ook een keukentje met een aanrechtje met gootsteen (op kleuterhoogte) met
daaronder kastjes waar de koperpoets- en de schoenpoetsspullen te vinden waren. En oh wat geweldig
als je de schoenen van de juf mocht poetsen !
Dat de tafeltjes in de klas in groepjes bij elkaar stonden was in die tijd heel bijzonder. Andere scholen
hadden banken, of als ze vooruitstrevend waren tafeltjes, maar die stonden dan wel in rijen van twee
achter elkaar.’
Hoe heeft u de lagere school periode ervaren?
‘Als heel plezierig. We voelden ons bevoorrecht om op een montessorischool te zitten en hadden een
beetje medelijden met andere kinderen die op een gewone school zaten.
Wat het materiaal betreft, was vooral het leren delen met de deelbak een mijlpaal. Houten rekjes met
daarin glazen buisjes met kraaltjes. Als je daarmee mocht werken was je pas echt groot!
Ook de aardrijkskundekaarten, landen uit hout gezaagd en opgeplakt, waarin je met gekleurde
vlaggetjes aan spelden de plaatsen (rood), rivieren en zeeën (blauw), bergen (bruin) mocht prikken,
kan ik mij nog goed herinneren.
Wat ik minder leuk vond heeft meer te maken met personen dan met het montessori-onderwijs. Zo had
ik in de eerste klas van de lagere school wel zes verschillende juffen vanwege ziekte en wisselende
inval. Ik vond dat absoluut niet leuk. Vanaf de tweede tot en met de vierde klas had ik een geweldige
schooltijd. De laatste twee jaar zat ik bij het schoolhoofd; jongens zaten er niet in de klas, daar kon ze
niet mee overweg. De ouders van mijn hartsvriendinnetje, met wie ik samen naar deze klas ging,
grepen in en haalden haar van school. Dat heb ik heel erg gevonden. Ik heb achteraf het gevoel die
laatste twee jaar maar weinig te hebben geleerd.
Het begin van mijn schoolloopbaan speelde zich af in de Hongerwinter. De scholen kregen voedsel uit
de spaarkeuken, wat ik weigerde te eten. Het hoofd van de school bemoeide zich ermee en nam me
mee naar de gang waar ze me persoonlijke wilde voeren. Ik kon het in die tijd niet onder woorden
brengen, maar zelf weet ik nog goed waarom ik de waterige soep niet wilde eten. De soep werd
aangevoerd in een (nieuwe) vuilnisemmer. En je kon toch niet eten vanuit een vuilnisemmer...
Ons schoolreisje in de derde klas (nu groep 5) bestond uit een dagje naar Bussum, waar onze juf nog
bij haar moeder woonde. We gingen bij haar thuis kersen eten en daarna in het bos spelen.
Grote indruk heeft ook de begrafenisstoet op me gemaakt toen er een jongen van school was
overleden. Alle kinderen stonden opgesteld voor de school toen de begrafenisauto een rondje reed over
het plein.’
Waarom koos u voor montessori-onderwijs voor uw kinderen?
‘Toen mijn dochter naar school moest was er in Amsterdam-Noord geen montessorischool. Ik schreef
haar dus in op de openbare school in de buurt. Al bij het kennismakingsgesprek voelde ik me niet op
mijn gemak. Kort voor ze naar school moest kreeg ik een foldertje in de bus van de montessorischool

in Oost, die een dependance ging openen in Noord. Ik ben er gaan kijken en het voelde als
thuiskomen. Dit was wat ik wilde: dat materiaal, die sfeer…ik heb geen moment getwijfeld, hoewel ik
dan wel vier keer per dag zo’n tien minuten met een baby van een jaar vóór op de fiets heen en weer
moest door een open en winderig Noord.’
Ivana, wat zijn jouw ervaringen?
‘Ik heb altijd gevoeld dat het een bewuste keuze was van mijn moeder om me naar een
montessorischool te sturen, want kinderen uit de buurt gingen naar andere scholen. Mijn buurmeisje
ging naar een jenaplanschool en kinderen van een ander buurgezin gingen naar een freinetschool. Als
kind hadden we het wel over de verschillen. Ik vond het altijd heerlijk om naar school te gaan en vond
vakanties veel te lang duren. Leuk waren de vaste vriendinnetjes met wie ik ook geregeld buiten de
school afsprak, ook al woonden we in verschillende delen van Amsterdam-Noord. Minder leuk vond
ik het dat ik heel verlegen en onzeker was in nieuwe situaties, maar dat had geen invloed op het wel of
niet naar school willen.’
Wat staat je nog steeds helder voor de geest van deze periode?
‘In de kleuterklas had ik een heel lieve juf en ik herinner me nog dat een cursist me een strikkenlesje
gaf en ongeduldig werd omdat het niet lukte: ik huilen, maar daar was mijn eigen juf die geduldig
opnieuw het lesje gaf.
Toen ik in de eerste klas zat en een keer mijn broertje alleen bij de kleuterklas op mocht halen, vroeg
de juf hoe het met me ging en ik weet nog dat ik me zowat volwassen voelde!
Grappig is dat ik ook (net als mijn moeder) nog zo’n duidelijke herinnering heb aan de deelbak. Ik
reed op de fiets tussen de middag weer naar school en had al afgesproken dat ik een lesje met de
deelbak zou krijgen en voelde gewoon belletjes van geluk!
In de bovenbouw kregen we meester Willem en hoewel ik erg aan een meester moest wennen, was het
leuk. Op vrijdagmiddag hadden we met de school clubs zoals koken of fotograferen, soms bij een
ouder thuis.
Niet leuk was een meisje in de klas dat altijd pestte en het voelde maar raar dat de meester tegen haar
ook gewoon aardig was!’
Mirthe, hoeveel jaar ben je en in welke bouw zit je?
‘Ik ben bijna negen en zit in de tussenbouw (groep 5-6) van de montessorischool Heerhugowaard.’
Vind je het leuk op school?
‘Ik vind alles leuk op school.’
Weet je het verschil tussen een montessorischool en een 'gewone' school?
‘Op andere scholen hebben ze groepen van één jaar en bij ons hebben we twee of drie jaar bij elkaar.
Ik vind het fijn om langer bij een juf te blijven, want ik vind veranderen van juf/meester niet leuk. Op
een montessorischool mag je zelf bedenken wanneer je iets gaat doen en op een andere school zegt de
juf of meester wanneer je iets gaat doen.’
Jitse, heb je zin in om naar de onderbouw te gaan?
‘Ik ben drie en word (telt vingers) een-twee-drie…vier! Als ik vier ben ga ik naar Agnes en dat vind ik
zo leuk! Ik vind de speelhoek leuk en Giulia was er ook toen ik op visite was en ik heb heel leuk
gespeeld. Bij Agnes had ik ook drinken en ontbijtkoek en twee appeltjes en ik ging aan het eettafeltje
eten, want ik had zo’n honger.’
Voortgezet onderwijs
Rini, u heeft ook op het voortgezet montessori-onderwijs gezeten. Hoe vond u dat?
‘Van 1953 tot 1957 zat ik op de Montessori Mulo in de Nieuwe Looiersstraat in Amsterdam-Centrum.
Binnen de school waren twee groepen gemaakt met een eigen kleur. Je was vier jaar lang geel of
paars. Elke groep had zijn eigen leerkrachten en op die manier werd het toch overzichtelijk.
Bovendien had je je eigen klassenleerkracht met wie je groep de dag begon. In dat dagelijkse
kwartiertje werden de noodzakelijke dingen besproken.

Met die klassenleerkracht had je, in elk geval het eerste jaar verplicht, ook schriftelijk contact via een
verslagschrift. In dat schrift moest je vertellen wat je zoal op school had gedaan en het wekelijks
inleveren. Omdat je juf of meneer (we zeiden geen meester) er ook wat in terugschreef bouwde je op
die manier in de loop van het schooljaar een relatie op met je klassenleerkracht en schreef je ook wel
eens over iets anders dan de schoolzaken. Ik herinner me nog de spanning als je dan je schrift weer
terug kreeg, wat soms best lang duurde als de juf geen tijd had. Wat zou er in staan?
Dat schrift werd ook eens gebruikt toen we (de meisjes) ruzie hadden met een juf van de
huishoudschool waar we elke twee weken een middag heengingen. We moesten toen allemaal onze
visie van het gebeurde opschrijven.
Ik heb er een leuke schooltijd gehad. Ik voelde me er thuis. We hadden klassikale uren en vrijwerk
uren. We hadden best veel vakken. Er staan er zestien op mijn eindlijst en in twaalf vakken deed ik
examen.
Wat mij nog helder voor de geest staat zijn de clubs op de vrijdagmiddag. In de wintermaanden kon je
kiezen op welke club je wilde. Ik zat een paar jaar op de toneelclub en een jaar op de excursieclub.
Met de toneelclub speelden we “Midzomernachtsdroom”, waarin ik een piepklein rolletje had, en “De
geborduurde Bal”, een chinees stuk waarin ik één van de hoofdrollen had. De prachtig geborduurde
kostuums maakten we zelf op de handenarbeidles.
Met de excursieclub gingen we bijvoorbeeld naar de telefooncentrale, waar je kon zien hoe de
telefoonverbindingen werkten.
Ook het lentefeest was bijzonder. Op de binnenplaats van de school vierden we het begin van de lente
met voordrachten en gedichten.
Wat ik mij ook nog goed herinner is dat er steeds nogal wat kinderen van niet montessori- scholen
kwamen. Ze waren van school gestuurd en mochten het dan bij ons nog eens proberen.
Hoofd van de school was juffrouw Dol. Ze was streng maar rechtvaardig. Ik heb eens een jongen
beteuterd uit haar kamer zien komen met een kleedje opgerold onder zijn arm. Dat moest hij mee naar
huis nemen om de inktvlek die hij gemaakt had eruit te halen.’
Ivana, hoe was jouw middelbare school periode?
‘Van 1977 tot en met 1981 heb ik op de Tweede Montessori-mavo in Amsterdam-West gezeten. Ik
vond het daar toch minder leuk dan op de lagere school en een vak leuk vinden hing wel erg af van de
leerkracht die het vak gaf.
Eerst zaten we in een oud gebouw in een acht-vorm met twee stukken gras in het midden. Dit werd het
heilige gras genoemd en je mocht hier niet overheen lopen om af te steken. Gebeurde dit toch, dan
moest je er rondjes omheen rennen. Soms had je corvee en moest je de pleinen schoon houden en
kinderen die rookten stonden buiten het hek. In de middengang stond een apparaat met warme
chocolademelk en soep en er waren een klein bakkertje en een snoepwinkel in de buurt voor de nodige
versnaperingen.
De vrijwerkuren waren leuk omdat je dan uit een aantal vakken kon kiezen. Als het vol was kon je er
niet in en ging je noodgedwongen ergens anders werken.’
Mirthe, wil je ook naar de montessoristroom als je naar de middelbare school gaat?
‘Als het zo gaat als nu, wil ik ook de montessoristroom in het voortgezet onderwijs doen omdat ik daar
dan aan gewend ben. Maar ik weet dat nu nog niet zeker.’
Essentie van montessori-onderwijs
Wat is voor jullie de essentie van montessori-onderwijs?
Rini: ‘De essentie is voor mij de leuze van Maria Montessori: “Help mij het zelf te doen".’
Ivana: ‘Bij mij ligt het vooral in het individuele, dat je elk kind de aanbieding kan geven die het nodig
heeft om tot de beste resultaten te komen op elk gebied in zijn ontwikkeling.’
Ivana, je bent nu zelf montessorileidster in de onderbouw. Waarom wilde je dat worden?
‘Ik wilde zelf leidster worden omdat ik kleine kinderen erg leuk vond en iets met kinderen wilde gaan
doen. De aparte kleuteropleiding bestond nog net en de keuze voor de montessoristroom was voor mij
gewoon logisch. Ik vond het meteen weer leuk om naar school te gaan en stage lopen was helemaal
geweldig. Mijn eerste stage was trouwens op mijn eigen basisschool, erg leuk! Na de kleuteropleiding

moest ik nog een jaar om opgeleid te worden voor de nieuwe basisschool. In 1985 was ik klaar en
werd vrij snel aangenomen op de montessorischool in Heerhugowaard. Dat voelde echt als een
cadeautje, want er waren nog niet zo heel veel vacatures.
Ik ben begonnen in een kleutergroep, heb een jaar een tussenbouw gedaan van groep 2 en 3 en toen
toch weer naar de kleuters. Na 21 jaar werk ik nog steeds met heel veel plezier op deze school. Het
werken met kinderen, collega’s, ouders en allerlei instanties buiten de school geven me voldoende
afwisseling. Als ik maar iets van het plezier in leren door kan geven aan de kinderen in mijn klas, van
wat ik zelf als kind ervaren heb, is dat leuk.
Mijn eigen kinderen zitten bij mij op school. Dat is niet altijd ideaal, maar er is geen andere
montessorischool in Heerhugowaard en dat ze op een montessorischool zitten is voor mij toch wel
heel belangrijk.’