IN DIT NUMMER O.A. 12 16 28 34 - Lievensberg ziekenhuis

Tref.
SEH-teamleidster Marian Joosen:
“We kunnen nu in rust genieten van de hectiek”
Trefpunt magazine
voorjaar 2012
41e jaargang
IN DIT NUMMER O.A.
12 Keuze voor één ERP- en
EPDsysteem in volle gang
16 Maatschap Neurologie:
Duidelijke indeling in acute en
chronische zorg
28 Klantbeloften in Lievensberg
ziekenhuis
34 Tussentijdse evaluatie van
ziekenhuisreorganisatie

Voorwoord
‘Wij zijn er voor u’? Daar heb ik niet veel van gemerkt.’
Als bestuur heb ik regelmatig contact met patiënten. En helaas
niet altijd om te horen dat het zo goed is gegaan. Zo sprak
ik laatst een echtpaar. De man was voor een opname in ons
ziekenhuis geweest. Een aantal zaken was niet goed gelopen.
Zonder diep op de casus in te gaan, kwam het er in hoofdlijnen
hier op neer. De communicatie en informatie waren - voorzichtig
uitgedrukt - niet optimaal. De behandeling werd uitgesteld.
Dat was helaas niet tijdig meegedeeld. Een reden werd pas na
herhaald navragen gegeven. De overdracht tussen de hulpverleners
ging ook niet adequaat. De man had het idee dat hij
iedere keer zijn verhaal opnieuw moest vertellen. Ook het ontslagtraject
verliep niet vlekkeloos. Eenmaal thuis maakte het
telefoontje van de ontslagverpleegkundige wel weer veel goed.
De man voelde geen behoefte om een klacht in te dienen.
“Maar”, zei hij, “ik vind het wel belangrijk dat u het weet en hier
wat aan doet.”
Dit is één van de tientallen gesprekken die ik jaarlijks voer met
patiënten en met familie van patiënten. Veelal gaan ze niet met
me in gesprek om hun gelijk te halen. De meesten willen een
bijdrage leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van de
zorg. (Gelukkig komen er ook complimenten binnen voor de
aandacht en de zorg die men heeft gekregen.)
In dit voorval draaide alles om informatie en communicatie en
het nakomen van afspraken: aspecten waaraan wij binnen ons
ziekenhuis de laatste jaren veel aandacht hebben gegeven.
En, zoals uit het bovenstaande blijkt, ook moéten geven. Dat is
de reden dat wij als ziekenhuis recent een aantal klantbeloften
hebben opgesteld. Hierin worden zaken benoemd die je als patiënt
- en als ‘gast’ van Lievensberg – van ons mag verwachten.
In de hotelwereld zijn klantenbeloften al jaren heel gewoon. In
de zorg wordt daar nu een start mee gemaakt. Lievensberg wil
ook graag meedoen door haalbare beloften te formuleren. In
dit nummer van Trefpunt kunt u hier meer over lezen.
Ook de voorbereiding en invoering van het basisdossier, elektronisch
patiëntendossier en verpleegkundig dossier gaan in
Lievensberg gestaag door. Het is straks mogelijk (voor degenen
die daartoe geautoriseerd zijn) om op iedere plek gegevens
in te zien. En hiermee voorkom je dat patiënten iedere
keer weer dezelfde basale gegevens moeten geven.
Het jaar 2011 hebben we op alle gebieden goed afgesloten:
zowel zorginhoudelijk als fi nancieel. Een enorme prestatie is
geleverd op het gebied van ziekteverzuim.
2
Iedereen heeft hiervoor zelf een eigen verantwoordelijkheid
genomen. We hebben nu zelfs van alle ziekenhuizen het laagste
ziektepercentage. Mijn complimenten, een pluim is op zijn
plaats voor alle medewerkers.
Van de ziekenhuisorganisatie wordt in 2012 veel gevraagd.
Mijn collega Hans Ensing gaf in het vorige voorwoord van Trefpunt
al aan dat we momenteel volop voor uitdagingen staan.
Als u het nieuws over de zorg volgt, dan is wel duidelijk wat er
aan de hand is. De fi nanciering staat onder druk. Er is discussie
over de concentratie en spreiding van zorg. De rol van de zorgverzekeraars
verandert. De eisen die worden gesteld op het
gebied van kwaliteit en veiligheid en transparantie nemen toe.
Er is discussie over samenwerking tussen ziekenhuizen… Dat
alles vraagt veel van ons: niet alleen van de organisatie, maar
ook van u als medewerker. Lievensberg gaat desondanks door
op de ingeslagen weg: we willen onze patiënten goede zorg
blijven leveren: samen met onze samenwerkingspartners en in
welke vorm dan ook.
Ik kom tot slot nog even terug op het hierboven genoemde gesprek.
Boven de hoofdingang van ons ziekenhuis staat in grote
letters ‘Wij zijn er voor u’. De patiënt merkte op: “Daar heb ik
niet veel van gemerkt”. Laten we met elkaar onze leuze waarmaken.
Ik ben er van overtuigd dat wij, als Lievensbergers, dat
kunnen.
Ton Ruikes

Inhoud
Rubrieken
Dit doe ik 29
Lievensberg blijft bij de les 31
Dit houdt mij bezig 32
Vanuit de Cliëntenraad 34
Tot slot 35
2 Voorwoord
3 Inhoudsopgave
4-7 Kort Nieuws
8-9 Even voorstellen
10-11 In rust genieten van de hectiek op SEH
12-13 Kiezen voor één ERP en –EPDsysteem
14-15 Verpleegkundige Advies Raad (VAR)
16-17 Specialisme belicht: neurologie
18-19 Tussentijdse evaluatie van reorganisatie
20-21 ICT, kloppend hart in het zorgproces
22-23 Ziekteverzuim loopt sterk terug
24-25 Digitaal lab-orderen in de polikliniek
26-27 Beter voorbereid op donatiegesprek
28 Klantbeloften in Lievensberg ziekenhuis
Ziekteverzuim loopt sterk terug
Pagina 22-23
26-27
28
35
3

Kees van der Meulen:
Deskundige Steriele Medische
Hulpmiddelen
4
Kees van der Meulen is sinds
begin dit jaar deskundige en
adviseur op het gebied van (her)
gebruik en logistiek van steriele
medische hulpmiddelen.
Kees van der Meulen is sinds begin dit jaar deskundige en adviseur
op het gebied van (her)gebruik en logistiek van steriele
medische hulpmiddelen. “Dit is voor de Centrale Sterilisatie Afdeling
(CSA) en voor alle afdelingen die met steriele materialen
werken.”
Kees van der Meulen vervult deze functie voor het Lievensberg
ziekenhuis en voor het Franciscus Ziekenhuis Roosendaal.
Onder zijn verantwoordelijkheid valt het steriele beleid
van beide ziekenhuizen. Hij is verantwoordelijk voor toezicht
op inkoop, opslag en productie van steriele materialen. Van der
Meulen geeft adviezen en controleert bijvoorbeeld of de weten
regelgeving goed wordt toegepast. Behalve Deskundige
Steriele Medische Hulpmiddelen is hij tevens deskundige op
het gebied van reiniging, desinfectie en logistiek van fl exibele
endoscopen.
Roodkapjesneeuwwitje
In de hal van de polikliniek, nabij de apotheek, hangt sinds
kort een opvallend glas-in-lood-raam. Dit werkstuk met de titel
Roodkapjesneeuwwitje, is gemaakt door Roland Sohier in samenwerking
met Mike Lancaster. De afdeling Bouw & Techniek
zorgde voor een omlijsting op maat.
In de nacht naar
binnen via Spoed
Sinds februari is de hoofdingang van het Lievensberg ziekenhuis
dicht tijdens de nachtelijke uren. Patiënten en bezoekers
kunnen zich tussen 23.30 uur en 6.00 uur melden
bij de balie van de Spoedeisende hulp en Huisartsenpost,
het nieuwe gebouw aan de Van Swietenlaan in gebruik genomen.
Mede met het oog op de veiligheid is besloten om
het aantal toegangsmogelijkheden van het ziekenhuis in de
nacht zo veel mogelijk te beperken.
Raad van Toezicht in 2012
De samenstelling van de Raad van Toezicht is sinds 1 januari
gewijzigd. De heren K. Hielkema en W. van Egeraat
zijn afgetreden. Nieuw in de raad is de heer L.A.M. van den
Nieuwenhuijzen.
Van den Nieuwenhuijzen werkt als registeraccountant. Hij vervulde
na zijn opleiding op de Koninklijke Militaire Academie
diverse offi ciersfuncties bij Defensie, zowel operationeel als
(fi nancieel) bestuurlijk, onder meer als directeur van de Defensie
Accountantsdienst. Zijn affi niteit met de zorg is gelegen
in de relatie met de (fi nanciering) van de Militaire Gezondheidszorg
en met het aan het Universitair Medisch Centrum
Utrecht verbonden Centrale Militaire hospitaal en het Calamiteitenhospitaal.
Verder heeft hij namens de NBA (Nederlandse
Beroepsorganisatie voor Accountants) in november 2010 een
adviesrapport uitgebracht over de sector Care: ‘Nieuwe Bakens
voor de Zorg’.
De raad bestaat met ingang van 1 januari uit de volgende leden:
mevrouw C.J.M. ter Bekke-Heijboer, lid, de heer mr. A.C.
Blom, voorzitter, de heer prof. dr. mr. M.A.J.M. Buijsen, lid, de
heer J. Dingelstad, huisarts, vice-voorzitter, de heer L.A.M. van
den Nieuwenhuijzen, RA, lid, de heer J.W.M. Smits, lid.

Bouwperikelen in en rond Lievensberg
De bouwactiviteiten in en rond het ziekenhuis gaan voort.
Het Lievensberg ziekenhuis is in 2012 gestart met een serie
grote en kleine verbouwingen.
Klein in omvang, maar groot in uitvoering is bijvoorbeeld de
opknapbeurt van de buitenbank vóór het ziekenhuis. De vooral
in de zomer veel gebruikte bank bestaat uit heel veel latten.
Deze hardhouten latten worden in etappes één voor één losgeschroefd,
in de werkplaats van Bouw & Techniek geschuurd
en gelakt, en weer teruggeplaatst. Dit is een fl inke klus voor
huisschilder Jan Lodewijks.
Strand en zee
De afdeling Bouw & Techniek is druk bezig met de verbouwing
van de poli Kindergeneeskunde. Als thema is gekozen voor
Strand en Zee. De vloerbedekking wordt zandkleurig. Deze
kleur loopt door op de muren en gaat over in een vergezicht
met parasols en een zeegezicht.
Vriend en gids voor kinderen
met diabetes in 3D
Prikkie, het beeldmerk van het kinderdiabetesteam
van het Lievensberg ziekenhuis, is uit het papier gestapt.
De Bergse kunstenaars Hendrik Boot en Corrie
Hagenaars gaven Prikkie vorm in 3D.
Het door kunstschilder Hendrik Boot bedachte stripfi -
guurtje is sinds enkele jaren gids en vriend voor kinderen
met diabetes. Prikkie speelt een belangrijke rol in het leren
omgaan met suikerziekte: hij helpt bij het geven van
uitleg, zet aan tot goede zelfzorg en laat zien dat je met
diabetes een normaal leven kunt leiden. Als stripfi guurtje
kom je hem tegen in de speciale informatiemap voor kinderen.
Hij duikt op tijdens de door de diabetesverpleegkundigen
georganiseerde kinderactiviteiten en hij is present
als er extra informatie wordt gegeven. Prikkie heeft
inmiddels een eigen serie ballonnen,
T-shirts en potloodjes.
Sinds dinsdag 23 januari staat
Prikkie in 3D in de wachtruimte
bij de spreekkamers van de diabetesverpleegkundigen.Hendrik
Boot en Corrie Hagenaars
gaven hem samen vorm. De
kunstenaars werkten met veel
In de naastgelegen buitenruimte, de voormalige ambulanceingang
van de Spoedeisende hulp, is een nieuwe fundering
aangebracht en een betonvloer gestort. Daarna volgde het
dichtbouwen van de ruimte en het wegbreken van de oude buitenmuren.
Een gedeelte van deze vierkante meters wordt bij
de nieuwe kinderpoli getrokken. Ook de functieafdeling krijgt
hiervan een deel. Vóór de bouwvakantie zijn de nieuwe ruimten
in gebruik. Een gedeelte van de functieafdeling is verhuisd
naar de leegstaande ruimten van de oude Spoed.
Keuken
Cofely, het vaste installatiebedrijf van het ziekenhuis, start in
mei met de aanpassingen aan de keuken voor het Meals on
Wheels-concept. Op dit moment werkt de keuken nog met
voornamelijk stoom. Cofely verwijdert een stuk van het kookgedeelte.
De ventilatie en afzuiging worden aangepast en de
oude koelmachines (R22) vervangen. Het huidige installatiewerk,
zoals de riolering en waterleidingen, wordt volledig vervangen.
Aan het einde van het eerste kwartaal van 2012 is het
dienbladensysteem verleden tijd en zijn alle afdelingen in het
ziekenhuis van de Meals on Wheels-wagens voorzien. Cofely
verwacht de klus in drie maanden tijd te klaren.
Nieuwe website voor Lievensberg
De Lievensbergwebsite is volledig vernieuwd
en heringedeeld. Bij de inrichting
is geprobeerd om de website nog
overzichtelijker en patiëntvriendelijker
te maken. De mogelijkheid om media,
zoals korte informatiefi lms, toe te voegen
is verbeterd. Informatie over aandoeningen
en behandelingen is sneller te vinden. Het uitgebreide
Medisch ABC met video’s en teksten over een grote diversiteit
aan aandoeningen biedt zeer veel informatie. Het ziekenhuis wil
op de nieuwe website meer gebruik gaan maken van videomateriaal
en sociale media. Suggesties daarvoor, en voor tekst en
foto’s, zijn welkom via pr@lievensberg.nl.
plezier aan Prikkie. Boot: “We hebben in het beeld kenmerken
van hedendaagse pubers verwerkt: merkkleding, de
voorliefde voor gadgets maar ook de onzekerheid.”
Corrie Hagenaars maakte in de afgelopen jaren voor het
Lievensberg ziekenhuis diverse beelden in dezelfde stijl. Op
elke etage is bij de liften een exemplaar te vinden. In november
leverde zij een beeld voor de nieuwe Spoedeisende hulp
en Huisartsenpost.
Vlnr: Kunstschilder Hendrik Boot, de diabetesverpleegkundige Astrid Jumelet en Nicole Boel en
beeldhouwster Corrie Hagenaars, met in hun midden Prikkie.
5

Accreditatiepunten halen in Lievensberg
Een opleiding volgen in Lievensberg en daar meteen
ook accreditatiepunten voor binnenhalen? Het ziekenhuis
mag voor de duur van drie jaar punten toekennen.
De afdeling Opleidingen haalde de hiervoor
benodigde erkenning binnen.
Verpleegkundigen kunnen geregistreerd blijven in het
kwaliteitsregister Verpleegkundigen en Verzorgenden
(V&V), als zij over vijf jaar verdeeld 40 uur van de in totaal
184 bij- en nascholingsuren besteden aan geaccrediteerde
activiteiten. Opleidingscoördinator René Hagenaars:
“Wij kunnen nu alle onderwijsactiviteiten in aanmerking
laten komen voor het behalen van accreditatiepunten. Te
denken valt aan klinische lessen, intervisie, scholingen,
casuïstiekbesprekingen, et cetera”.
De accreditatie door de Accreditatiecommissie V&V betekent
dat het ziekenhuis kwaliteit levert op het gebied van
onderwijs en dat zij deskundigheidsbevordering serieus
neemt.
Eén van de eerste opleidingen waarvoor het ziekenhuis
accreditatiepunten mocht geven, was de bijscholing ’De
oncologische patiënt’. Deze scholing richtte zich op verpleegkundigen
en vierdejaars leerling-verpleegkundigen
die in hun werk te maken hebben met de zorg voor patienten
met een oncologische aandoening.
Vaatchirurg Tim Bikkers versterkt
sindskort het dermaTeam.
6
dermaTeam Middelburg breidt uit
Vaatchirurg werkt samen met dermatologen
Sinds kort zijn er niet alleen dermatologen
werkzaam bij dermaTeam Middelburg. Erkend
vaatchirurg Tim Bikkers is het team
komen versterken. In de polikliniek voor
dermatologie worden patiënten met spataderen
en chronische wonden nu in één
traject door verschillende zorgprofessionals
gezien en behandeld.
In het Lievensberg ziekenhuis bestaat al geruime
tijd een nauwe samenwerking tussen
vaatchirurgen en dermatologen. Mensen uit
heel Nederland komen hiervoor speciaal naar
Bergen op Zoom. Deze unieke samenwerking
is nu ook in Middelburg beschikbaar.
Snelle groei
Dermatologie is één van de snelst groeiende
De Voedingsdienst is op maandag
2 april gestart met het in
fasen uitrollen van het nieuwe
Meals-on-Wheels-concept.
Meals on Wheels rolt voort
De Voedingsdienst is op maandag 2 april gestart met het in
fasen uitrollen van het nieuwe Meals-on-Wheels-concept. Met
Meals on Wheels kiest de patiënt pas wat hij of zij zal gaan
eten als de wagen met diverse keuzemogelijkheden komt voorrijden.
In de oude situatie werden de maaltijden ’s ochtends
besteld en ’s avonds afgepast op een dienblad aangeboden.
De nieuwe wijze van het opdienen van warme maaltijden
kende een uitgebreide voorbereidingstijd. De nieuwe methode
vraagt aanpassingen van de keuken en van het personeel.
Ton Oomes, hoofd Voedingsdienst: “Alle investeringen die behoren
bij het nieuwe voedingsconcept ‘Meals on Wheels’ zijn
uitgevoerd. Wel wordt er nog hard gesleuteld aan formatieuitbreiding
van de voedingsassistenten.” Medewerkers van de
Voedingsdienst bieden de voedingsassistenten op de afdelingen
de eerste dagen optimale ondersteuning. De maaltijden
worden opgediend op een nieuw servies. Modern, strak, wit en
met een blauwe streep. Voor de brood- en warme maaltijden
is gekozen voor een extra groot bord. Ton Oomes: “Het grote
bord zal de presentatie van de gerechten ten goede komen
en tevens de gastvrijheid mede doen verhogen. Het huidige
(oude) servies zal door de voedingsdienst per afdeling worden
omgeruild.
specialismen. Dat komt mede door een sterke
toename van mensen met huidkanker. Nederland
kent een tekort aan dermatologen. Dit
was de reden voor de Vlissingse dermatoloog
Werner Habets en Dick van Gerwen van het
Lievensberg ziekenhuis om vorig jaar met dermaTeam
te starten. Van Gerwen: “Na het vertrek
van de Vlissingse dermatoloog dr. Prens
lukte het maar niet om een geschikte vervanger
te vinden. Door de samenwerking met de
dermatologen van Lievensberg (die landelijk
bekend staan als de beste dermatologen van
Nederland), is het wel gelukt om goede dermatologen
aan te trekken.” Aan dermaTeam
zijn inmiddels vijf dermatologen verbonden.
De inwoners van Zeeland zijn daardoor in de
toekomst verzekerd van goede dermatologische
zorg.

Operaties vrouwenziekten
met daVinci operatierobot
De gynaecologen zetten sinds kort de daVinci operatierobot
in voor ingrepen op microchirurgisch
niveau. De geavanceerde robot vertaalt de handbewegingen
van de medisch specialist in kleine, trillingvrije
handelingen. De operatierobot kan worden
ingezet bij vrouwen voor baarmoederverwijderingen,
verzakkingsproblemen, baarmoederslijmvlieskanker
en bij overgewicht. In de toekomst zijn ook operaties
bij vrouwen met eierstokkanker mogelijk.
De daVinci Robot is een op afstand bestuurbaar instrument,
waarmee zeer nauwkeurig kan worden gewerkt.
De operatie is in feite een kijkoperatie (laparoscopie).
Het apparaat neemt geen beslissingen en voert ook geen
zelfstandige handelingen uit. Een camera met driedimensionale
beeldvergroting (ongeveer 10 maal ten opzichte
van het blote oog) toont de specialist alle details van het
operatiegebied. Door de combinatie van scherp zicht, de
kleine, trillingsvrije en zeer beweeglijke robotinstrumenten
wordt de operatie nauwkeurig uitgevoerd. Belangrijke
structuren als zenuwen en bloedvaten worden gespaard
en het bloedverlies is veelal minimaal. In plaats van een
grote snede worden voor de operatie slechts een paar
gaatjes gemaakt. De littekens blijven daardoor klein. Ook
zijn minder pijnstillers nodig. De patiënt herstelt over het
algemeen sneller en kan eerder naar huis.
In het Lievensberg ziekenhuis wordt de operatierobot
sinds een aantal maanden gebruikt voor operaties op het
gebied van bariatrie, urologie en gynaecologie. Diverse
medisch specialisten en OK-medewerkers zijn inmiddels
intensief getraind in het werken met deze geavanceerde
robot.
In plaats van een grote snede worden voor bijvoorbeeld een
baarmoederverwijdering slechts een paar gaatjes gemaakt.
Aftellen naar 25 mei
Het Basisdossier en het Verpleegkundig Dossier gaan op 25
mei ‘live’ op verpleegafdeling GF6 bij het medisch specialisme
‘Chirurgie’. Vanaf deze datum starten de chirurgen als eerste
met digitale dossiervoering. Daarna volgen fasegewijs de overige
specialisten. Het Basisdossier is vanaf deze datum in de
gehele polikliniek te raadplegen door specialisten en ondersteuners.
Twee werkgroepen houden zich bezig met de invulling en uitwerking.
In deze werkgroepen zitten verpleegkundigen, specialisten,
overige zorgprofessionals en projectondersteuners.
Doel is om voor Lievensberg een helder en effectief Basisdossier
en Verpleegkundig dossier te realiseren. Alle medische en
behandelinformatie van de patiënt is in Lievensberg straks bij
alle relevante en geautoriseerde zorgverleners altijd en up-todate
beschikbaar. Alle belangrijke zorginformatie van de patiënt
komt daardoor overal beschikbaar. De patiënt hoeft de
algemene vragen slechts eenmaal te beantwoorden. En uiteraard
wordt steeds de privacy van de patiënten zoveel mogelijk
gewaarborgd.
Bestuurswisseling binnen
Stichting Vrienden van
Lievensberg
Voorzitter Jan Slokkers
(l.) nam na ruim 10 jaar
afscheid van de Vrienden
van Lievensberg.
Een bestuurstermijn is
eigenlijk 2 x 4 jaar; Jan
Slokkers is 2 jaar langer
gebleven, vooral omdat
hij de Vrienden een warm
hart toedraagt. Maar de tijd
brak aan dat hij de voorzittershamer
overdroeg aan
zijn opvolger Piet van de
Kieboom (r.).
De Vrienden zijn blij met hun nieuwe voorzitter. Het bestuur
gaat ook dit jaar weer enthousiast aan de slag met diverse projecten
voor het Lievensberg ziekenhuis.
Ook Anton de Groen heeft afscheid genomen van de Vrienden;
hij wordt opgevolgd door Cristel Hoek, medewerker van de afdeling
inkoop.
7

Even voorstellen
Liselore van Esch,
spoedeisende hulp-arts
8
Liselore van Esch werkt
sinds oktober als SEHarts
bij het Lievensberg
ziekenhuis.
Liselore van Esch werkt sinds oktober als SEH-arts bij het Lievensberg
ziekenhuis. Ze heeft nog net de overgang naar de
nieuwbouw meegemaakt. Van Esch: “Het is echt een andere
werkomgeving geworden.”
Na haar studie geneeskunde werkte Van Esch een aantal jaren
als arts-assistent chirurgie. Hieruit kwam de interesse en ook
de mogelijkheid voort om de specialisatie tot SEH-arts te volgen.
“De afwisseling in het vakgebied spreekt me erg aan. Ook
het contact met de diverse andere diensten, zoals de huisarts,
de ambulancedienst, collega-specialisten en de verpleegkundigen
maakt het vak interessant en uitdagend.”
Het begeleiden van de arts-assistenten op de afdeling vindt
ze een welkome aanvulling van haar werkzaamheden. “SEHartsen
zijn in Nederland betrekkelijk nieuw. We zijn nog druk
bezig met het schrijven van protocollen en het afstemmen van
taken en verantwoordelijkheden met andere specialismen. Het
vak is nog volop in ontwikkeling en dat maakt het ook erg leuk
en uitdagend.”
Gerhard van ’t Hof kwam per 1 februari het team van het
behandelcentrum voor Overgewicht en Obesitas versterken.
Victor Meuleman,
cardioloog
Victor Meuleman trad in januari toe
tot de maatschap Cardiologie.
Victor Meuleman trad in januari toe tot de maatschap Cardiologie.
Meuleman heeft een voorkeur voor het beschouwend deel
van zijn vakgebied. “De afwisseling tussen de chronische en
acute zorg spreekt mij aan. Veel van de diagnostiek doen we
zelf, ook dat maakt het vak afwisselend.”
Meuleman is positief over zijn eerste weken in het Bergse ziekenhuis.
“Het werkproces verloopt op een effi ciënte manier en
het is prettig samenwerken met de collega’s.” Het digitaal kunnen
inzien van ECG’s zou volgens hem het werkproces nog
verder stroomlijnen.
In de in november geopende SEH is een Eerste Harthulp ingericht.
Van patiënten met een acute hartaandoening kan daar
direct een hartfi lmpje worden gemaakt. Een Eerste Harthulp
wordt ook wel ‘observatorium’ genoemd. SEH-artsen en cardiologen
zien gezamenlijk de patiënt. “Op dit moment wordt
gewerkt met statussen waarin de gezondheidstoestand van de
patiënt wordt weergegeven. Samen met de SEH-artsen zijn we
bezig om deze statussen wat overzichtelijker op te stellen, zodat
deze effectiever worden gelezen”.
Gerhard van ’t Hof, bariatrisch
Het behandelcentrum voor Overgewicht en Obesitas heeft
in het afgelopen jaar meer dan 900 patiënten behandeld. De
komst van een tweede en een derde chirurg zijn dan ook een
welkome aanvulling op het multidisciplinair team.
Gerhard van ’t Hof kwam per 1 februari het team versterken. In
zijn laatste studiejaar specialiseerde hij zich in gastro-intestinale
chirurgie. De stap naar overgewichtchirurgie is een logische.

chirurg
Dr. Ruben Schouten,
bariatrisch chirurg
Dr. Ruben Schouten werkt sinds 1 maart in het behandelcentrum
voor Overgewicht en Obesitas. Hij heeft
naast zijn opleiding tot chirurg promotieonderzoek
gedaan op het gebied van overgewichtchirurgie. Hij
onderzocht de langetermijneffecten, complicaties en
heroperaties na diverse bariatrische ingrepen. Schouten:
“Binnen de geneeskunde is overgewichtchirurgie
een relatief nieuw vakgebied. Het is dan ook belangrijk
om te onderzoeken of de positieve effecten van de
ingreep op lange termijn in stand worden gehouden”.
De specialisten van het behandelcentrum zijn van plan
om naast het behandelen van patiënten tevens wetenschappelijk
onderzoek te starten. Schouten krijgt
een belangrijke rol bij de opzet en uitvoering daarvan.
“Door het grote aantal patiënten dat in ons centrum
wordt behandeld, kan op een effectieve wijze waardevolle
informatie worden verzameld voor onderzoek.”
Peggy Vencken is sinds 1 februari de
12e gynaecoloog van de maatschap.
“Het interessante van het vakgebied chirurgie is dat het
een combinatie is van kennis, techniek en handvaardigheid.
Deze combinatie maakt het vak afwisselend”, legt
Van ’t Hof uit. Het opereren via een kijkoperatie wordt binnen
de chirurgie gezien als een van de meer complexe
technieken. “Het vereist veel ervaring en training voordat
je deze techniek goed beheerst.”
Dr. Ruben Schouten werkt sinds 1 maart in het behandelcentrum
voor Overgewicht en Obesitas.
Peggy Vencken,
gynaecoloog
Gynaecologie is een praktisch vak waarin je
mensen van verschillende leeftijden en met
zeer diverse aandoeningen behandelt. Reden
voor Peggy Vencken om voor de opleiding tot
gynaecoloog te kiezen. Tijdens het laatste jaar
van haar opleiding heeft zij zich voornamelijk beziggehouden
met oncologische aandoeningen
binnen de gynaecologie. Bij het Lievensberg ziekenhuis
is dit ook haar aandachtsgebied. Zij is
bezig met een onderzoek naar erfelijke (BRCA)
eierstokkanker. Binnen twee jaar wil ze dit promotieonderzoek
afronden.
De maatschap gynaecologie bestaat nu uit 12
gynaecologen. De specialisten werken voor
zowel het Lievensberg ziekenhuis als het Franciscus
ziekenhuis. Vencken werkt op woensdag
en vrijdag in Bergen op Zoom en op dinsdag en
donderdag in Roosendaal.
9

Marian Joosen: “De aanschaf van een
digitaal röntgenapparaat en een aparte,
ingerichte röntgenkamer zijn ook een
verademing”.
10

Een gloednieuw digitaal röntgenapparaat, een hartbewakingsruimte
voor vier patiënten, extra behandelkamers,
infuuskarren en brancards. Met de ingebruikname
van de nieuwe Spoedeisende hulp (SEH) is er heel
wat veranderd. “En het mooie is, we hebben nu ook
ramen!”, voegt Marian Joosen glimlachend toe.
Als teamleidster van de SEH was zij in 2011 samen met
aannemers, architect, automatisering, inkoop en medisch
coördinator druk in de weer om de nieuwbouw in goede
banen te leiden. Dat had veel meer voeten in aarde dan
zij in eerste instantie dacht. De indeling van de ruimtes, de
materiaalkeuze, de kleursamenstellingen, alle details van
het bouwtraject passeerden de revue. “Het was een hele
hectische tijd, maar het is zeker de moeite waard geweest.
Er heerst nu veel meer rust op de afdeling, hoe druk het ook
is. We hebben meer ruimte om tijdens drukke, hectische
periodes patiënten te behandelen; in aparte kamers, dus
niet in één ruimte slechts gescheiden door een gordijntje.
De stress van ‘waar kunnen we de mensen plaatsen?’ is
weg. Het is allemaal een stuk effi ciënter geworden en het
ziet er nog prachtig uit ook.”
Familieruimte
De eerste vier maanden in het nieuwe onderkomen zijn
voorbij gevlogen. “De eerste weken was het nog wel wennen,
voor de andere SEH-medewerkers nog meer dan voor
mij. Zij moesten soms nog wennen aan de nieuwe indeling.
Maar iedereen spreekt over een grote vooruitgang.” Ook op
SEH-teamleidster Marian Joosen
“We kunnen nu in rust
genieten van de hectiek”
het gebied van veiligheid is er veel veranderd. Binnenwandelen
op de eerste hulp is niet meer mogelijk. Bezoekers
worden bij het betreden van het complex verwelkomd door
speciaal opgeleide doktersassistentes van de Huisartsenpost,
die hen vervolgens doorverwijzen naar de Spoedeisende
hulp of de huisartsenpost. “Met een druk op de knop
kan de balie zonodig worden afgeschermd met veiligheidsglas.
Zo kunnen mogelijke problemen op het gebied van
agressie snel de kop worden ingedrukt”, legt Marian uit. De
SEH beschikt naast een algemene ontvangstkamer over
een speciale familieruimte, waar mensen kunnen wachten
terwijl hun gezinslid wordt behandeld.
Hartbewaking
“De aanschaf van een digitaal röntgenapparaat en een
aparte, ingerichte röntgenkamer zijn ook een verademing”,
vertelt de teamleidster verder. “De patiënt hoeft niet meer
vervoerd te worden naar een andere ruimte en dat betekent
dus tijdwinst. Het nieuwe apparaat kan zelfs in twee
verschillende ruimtes gebruikt worden. Dat is ideaal.” Tegenwoordig
kan ook een aantal patiënten met hartklachten
voor maximaal twaalf uur worden opgenomen op de Eerste
Hart Hulp van de SEH. “Wij kunnen ook alle benodigde
onderzoeken op de SEH doen. Voorheen werd in dit soort
gevallen de patiënt direct opgenomen op de hartbewaking
van het ziekenhuis. Nu blijven die bedden vrij voor andere
patiënten. Dankzij het nieuwe pand zijn we echt met stappen
vooruitgegaan, op allerlei vlakken. Het was alle ‘verbouwstress’
meer dan waard.”
11

12
SESAM traject >>
Keuze voor één ERP- en
EPD-systeem in volle gang
Waarom ieder voor zich het wiel uitvinden? Samen
ben je sterker. Dit is reden voor het Lievensberg ziekenhuis
en het Franciscus Ziekenhuis om hun krachten
te bundelen in een zoektocht naar één ERP- en
één EPD-systeem. De werkgroepen hebben voor het
selectieproces al een aantal belangrijke stappen genomen.
Na een eerste selectieronde en demo’s van
leveranciers, volgden het opstellen van een programma
van eisen, het bekijken van offerte en kennismaking
met de praktijk.
De samenwerking verliep vanaf de start vlot. Kees Helmons,
hoofd fi nanciële administratie, is namens het
Lievensberg ziekenhuis projectleider van het ERP-projectteam:
“Het is een mooie mogelijkheid om samen te
werken. Lievensberg kan haar ervaring met de invoering
van Navision in 2006 inbrengen in dit selectietraject waarmee
beide ziekenhuizen hun voordeel kunnen doen.”
Arnoud Slooff, zorggroepmanager Snijdend, namens
Lievensberg projectleider van het EPD-projectteam: “Dit
project is inderdaad een goede gelegenheid om als organisaties
te leren samenwerken aan dergelijke projecten.
Hoewel wij binnen het Lievensberg ziekenhuis al bezig
zijn met de invoering van een geïntegreerd EPD-systeem,
hebben we toch besloten om samen met Franciscus
een EPD te selecteren voor de toekomst. Hiermee
anticiperen wij alvast op de toekomstige ontwikkelingen
in EPD-systemen en natuurlijk op verdere samenwerking
met het Franciscus.”
Eisenpakket
Na systeemdemonstraties van de geselecteerde bedrijven
gingen de project- en werkgroepleden aan de slag
om een defi nitief programma van eisen op te stellen. Hierin
stonden de voorwaarden waaraan het voor het ‘ideale’
systeem moest voldoen. Zeven verschillende bedrijven,
drie EPD- en vier ERP-leveranciers, leverden op basis
van deze eisenpakketten een offerte aan.
Een plezierig en leerzaam onderdeel van het traject waren
de oriëntaties op locatie. Gloedvolle powerpointdemonstraties
en schitterende brochures zeggen immers
ook niet alles. Een fl ink aantal project- en werkgroepleden
nam dus een kijkje in de digitale keuken van ziekenhuizen
die al een EPD- en ERP-systeem gebruiken.

EPD en ERP
SESAM staat voor het Selectieproces EPD/ERP in Saamhorigheid.
Het is het gezamenlijke selectietraject van het
Franciscus Ziekenhuis en het Lievensberg ziekenhuis
voor één ERP- en één EPD-systeem. ERP-software
(ERP staat voor Enterprise resource planning) verzorgt de
automatische afhandeling van logistieke, administratieve
en fi nanciële bedrijfsprocessen in één bedrijfsbreed informatie-
en managementsysteem. ERP is een geïntegreerd
softwarepakket dat eenmalige opslag van gegevens mogelijk
maakt. Dit systeem zal zoveel mogelijk het volledig
medisch, verpleegkundig en paramedisch dossier, inclusief
patiëntlogistiek en fi nanciële afhandeling, georganiseerd
rondom de individuele patiënt, gaan omvatten. Het
Bert Puiman, projectleider voor het Franciscus Ziekenhuis
van het projectteam ERP: “Om een weloverwogen
keuze te kunnen maken willen we de systemen
van deze leveranciers graag in de praktijk zien
en we willen ook graag weten hoe de betreffende ziekenhuizen
het systeem in hun organisatie inzetten.”
In het Lucas Andreas ziekenhuis in Amsterdam keek
de groep naar de ervaringen met softwareleverancier
Epic. Voor een kennismaking met het EPD-systeem
van ChipSoft ging het richting UMC Utrecht. De volgende
excursies gingen naar het Westfries Gasthuis,
waar wordt gewerkt met het ERP-systeem van Avenade,
AX4health genaamd. In Ziekenhuis Pantein in
Boxmeer werd meegekeken naar het Vidavi-syteem
van VCD. Het Pantein is de eerste organisatie in
Nederland die met het ERP-systeem van deze leverancier
gaat werken. Na de bezoeken kregen de
gekozen leveranciers de gelegenheid om hun systemen
aan de hand van aangeleverde casussen te
demonstreren.
nieuwe EPD-systeem (Electronic Paper Display ofwel
Elektronisch patiëntendossier) is een zoveel mogelijk
geïntegreerd systeem met één database. Daardoor zijn
gegevens veel makkelijker en sneller terug te vinden. Dat
levert tijdwinst op voor iedereen en daar hebben de patient
en alle betrokkenen bij het zorgproces baat bij.
De SESAM projectleden van Franciscus en Lievensberg zijn in
de afgelopen weken opnieuw samen op pad geweest, maar nu
om ERP systemen nader onder de loep te nemen. Zo werd onder
meer meegekeken in het Westfries Gasthuis.
13

De VAR komt op voor de belangen
van het verpleegkundig beroep in het
ziekenhuis.
14
Verpleegkundige Advies Raad
Naast de Vereniging Medische Staf, Ondernemingsraad en de Cliëntenraad heeft
Lievensberg ziekenhuis een vierde formeel orgaan dat de Raad van Bestuur adviseert:
de Verpleegkundige Advies Raad komt op voor de professionalisering van het
verpleegkundig beroep in het ziekenhuis. Zowel de VAR als de Raad van Bestuur
gaat ervan uit dat dit een positieve uitwerking krijgt op de kwaliteit van zorg.
Maar waarom is er nu een VAR en niet eerder, zoals in 75
% van de ziekenhuizen? Daarvoor gaan we even terug in de
geschiedenis. De Verpleegkundige-Adviesraden ontstonden
begin jaren negentig. Dat kwam doordat de invloed van de
verpleegkundige beroepsgroep op het management steeds
minder was geworden. Veel beslissingen die het werk van
verpleegkundigen aangingen, werden genomen op plekken
waar geen verpleegkundigen zaten. Een VAR is dan ook
een adviescommissie van verpleegkundigen of verzorgenden.
Er worden in het land ook wel andere namen gebruikt,
zoals Verpleegkundig Convent, Stafconvent Verpleging,
Verpleegkundige Staf of Verpleegkundige Raad.
Schaalvergroting
Tegelijkertijd hebben fusies en samenwerkingsverbanden
geleid tot schaalvergroting in de gezondheidszorg en zijn
grote organisaties ontstaan waar vaak duizenden mensen
werken. Uit effi ciencyoverwegingen baseren de directeuren
van deze grote organisaties hun beleid steeds meer op
economische en beheersmatige motieven. Hierdoor raakt bij
dergelijke grote organisaties de uitvoerende zorgverlening
op de achtergrond.
Het Lievensberg ziekenhuis heeft hier in veel minder mate
‘last’ van, omdat de organisatie minder groot is. Daarnaast
was de lijn kort omdat het Hoofd Klinische Zorg een verpleegkundige
was die deel uitmaakte van het Management

Team. Na de reorganisatie van vorig jaar heeft de Raad
van Bestuur het initiatief genomen om een VAR op te
richten om de koppeling tussen het management en de
uitvoerende zorgverlening te handhaven.
Na een periode van ontwikkeling is de VAR Lievensberg
sinds november vorig jaar een offi cieel orgaan in ons ziekenhuis.
De VAR heeft geen wettelijke basis. Het gaat om advisering
van het management. Ook is een werkgever niet
verplicht om een VAR in te stellen. Dat de Raad van Bestuur
dit wel heeft gedaan, beschouwt de VAR als een
zeer positieve ontwikkeling. De Raad van Bestuur neemt
adviezen van de Verpleegkundige Advies Raad serieus in
zijn beslissingen en het beleid.
Adviezen
De VAR heeft op een aantal terreinen al gevraagd advies
gegeven: over het nieuwe beleidsplan, het digitale verpleegkundig
dossier en de samenwerkingsovereenkomst
met het Amphia en Franciscus ziekenhuis. Maar ook over
de kwaliteit van zorg buiten kantooruren is advies gegeven.
In deze dossiers vragen we met name aandacht voor
de verpleegkundige beroepsgroep, voor goede informatie
en wat dat betekent voor de individuele verpleegkundige
op termijn.
Recent hebben we de Raad van Bestuur ongevraagd advies
gegeven over het protocol maagsonde inbrengen.
Landelijk is dit protocol aangepast naar aanleiding van
wetenschappelijk onderzoek. Door dit protocol aan te
passen en in te voeren op de werkvloer wordt de kwaliteit
van zorg en met name de veiligheid voor de patiënt een
stap beter.
Is dat niet wat we als verpleegkundige beroepsgroep willen?
De beste zorg bieden aan onze patiënten, geboden
door verpleegkundigen die met volle overgave, volgens
de laatste stand van de wetenschap, hun werk doen.
Daarmee wordt goede zorg, die we allemaal geven, excellente
zorg.
Excellente Zorg
Om het bovenstaande op professionele wijze in te voeren
is er het project Excellente Zorg, een initiatief vanuit de
Beroepsvereniging V&VN.
Lievensberg ziekenhuis wil hiervan, met de samenwerkende
ziekenhuizen, mogelijk een project van maken.
De verschillende Verpleegkundige Advies Raden van het
Amphia, Franciscus en Lievensberg ziekenhuis zijn hier-
bij in een vroeg stadium betrokken.
Daarnaast willen we over dit project in het najaar een
symposium organiseren. Buiten dit project streven we ernaar
om komend jaar de VAR beter neer te zetten in de
organisatie, door bekendheid te geven aan wat we doen
en wat we willen.
Hoewel de VAR niet bedoeld is om de individuele belangen
van een verpleegkundige te behartigen, willen we
wel initiatieven van de individuele verpleegkundigen op
hun gebied waarderen. Zo is het gebruik van de PICCkatheter
een goed en mooi initiatief van met name Gerard
Kemperman van de CCU om de kwaliteit van zorg te verbeteren
bij infusietherapie. Maar ook bijvoorbeeld Omar
Akoudad, leerling verpleegkundige, schreef een prima
werkstuk over de allochtone patiënt. Hij heeft daarover in
de Nieuwsbrief geschreven én een Standaard Verpleeg
Plan gemaakt voor de islamitische patiënt. Graag horen
we van zulke initiatieven.
De VAR is een mooi instrument voor de verpleegkundigen
om rechtstreeks contact te hebben met de Raad van
Bestuur waar het gaat over het verpleegkundige beroep.
Daarbuiten is de VAR een enthousiaste groep collega’s
die proberen een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van
zorg in een goede werkomgeving in ons ziekenhuis.
Jos van de Lande
VAR-leden
De Verpleegkundige Advies Raad bestaat uit de volgende
leden:
Brenda Plasman, voorzitter, Seniorverpleegkundige
afdeling G7
Coby Bevelander, vice-voorzitter, Consultatief
Psychiatrisch verpleegkundige
Eline Wilting, vice-voorzitter, Opleidingsfunctionaris
Cathy Roelen, Lid, Verpleegkundige dialyse
Diana Kodde, Lid, Seniorverpleegkundige afdeling GF6
Jos van de Lande, Lid, ANW hoofd
Ella van Koeveringe, Ambtelijk secretaris,
Stafmedewerker Bureau KIV
Voor reacties en / of opmerkingen naar aanleiding van
dit artikel of de werkzaamheden van de VAR kun je
contact opnemen met één van de leden van de VAR
via de e-mail: VAR@Lievensberg.nl.
15

16
Vlnr: Hilda Tjeerdsma, Bas Feensta en Gijs den Hartog.
Maatschap Neurologie volop in beweging
Neurologie is in de afgelopen jaren veranderd van een
vakgebied met de nadruk op chronische zorg, in een
vakgebied waar veel acute zorg wordt geleverd. “De
eerste uren nadat de patiënt een herseninfarct heeft
gehad, zijn essentieel. Er is dan veel te redden. Schade
door zuurstofgebrek in de hersenen kan met tijdig
ingrijpen worden tegengegaan”, legt neurologe Hilda
Tjeerdsma uit. Een neuroloog kan steeds meer soorten
zorg bieden aan de patiënt. Door nieuwe inzichten en
ontdekkingen is het vakgebied in beweging geraakt.
Acute zorg
Een belangrijke verandering in de afgelopen jaren is de
opvang van CVA-patiënten (CVA staat voor Cerebro Vasculair
Accident, ofwel een beroerte). Mensen die een beroerte
hebben gehad worden op dezelfde dag nog gezien.
“Ook als de klachten al weer over zijn, doen we een con-
trole om te kijken waar de klachten vandaan zijn gekomen.
Als je zorg aan een patiënt met uitvalsverschijnselen op
een geprotocolleerde wijze geeft, dan kan deze een stuk
adequater worden geholpen.
De maatschap neurologie heeft een samenwerking met
verschillende partijen binnen en buiten het ziekenhuis om
het zorgtraject voor de patiënt zo goed mogelijk te laten
verlopen. “Hoe sneller mensen revalideren na een beroerte,
hoe groter de kans op herstel. Dit blijkt uit diverse
studies”, vertelt Tjeerdsma. Kort nadat patiënten met een
beroerte worden binnengebracht kan trombolyse worden
toegepast. Via een infuus wordt een sterke bloedverdunner
toegediend die stolsels in de hersenvaten oplost. De
kans op verdere schade aan de hersenen blijft hierdoor
beperkt. Deze behandeling wordt toegepast op een beperkt
aantal patiënten, omdat trombolyse tot 4,5 uur na het
ontstaan van de beroerte effectief is.

Chronische zorg
In de polikliniek zien de neurologen patiënten met pijnklachten,
zoals hoofdpijnpatiënten, rug- en nekhernia patiënten,
en met specifi eke neurologische aandoeningen, zoals epilepsie,
Parkinson, MS. Zorg voor chronische aandoeningen
wordt tegenwoordig samen gedaan met gespecialiseerde
verpleegkundigen. “Er wordt meer gekeken naar het behoud
van een goede kwaliteit van leven
door het geven van goede nazorg en
voorlichting. De MS- en Parkinsonverpleegkundigen
hebben contacten
met fysiotherapeut, logopedist, ergotherapeut
en andere zorgverleners
die patiënten begeleiden bij het leven
met een chronische ziekte. In de omgeving zijn ook speciale
Parkinsontherapeuten actief die een specifi ek behandeltraject
aanbieden. De komst van dit soort gespecialiseerde
therapeuten en gespecialiseerd verpleegkundigen heeft de
kwaliteit van zorg in de afgelopen jaren duidelijk verbeterd.
Teamverband
Bij neurologie is er een duidelijke verschuiving naar multidisciplinaire
zorg. Tjeerdsma: “Op het gebied van geheugenproblemen
werken we samen met de geriaters, op het gebied
van slaapproblemen doen we dat met de KNO-artsen en de
longartsen.”
Duizeligheid is erg invaliderend. Het kan veel oorzaken hebben.
Daarom is het belangrijk dat meerdere specialisten
hiernaar kijken. “Voor 2012 willen we starten met een behandeltraject
voor duizeligheid waarbij nauw zal worden samen-
De drie neurologen zijn
bewust algemeen neuroloog,
zodat zij in principe
alle patiënten met alle
aandoeningen zien.
gewerkt met KNO-artsen en longartsen.”
In de regio is veel vraag naar neurologische zorg. De maatschap
neurologie wordt gevormd door drie medisch specialisten.
Ondanks dat zij iedere week een uitzonderlijke
hoeveelheid patiënten zien, zijn de wachtlijsten opgelopen.
Tjeerdsma: “We hopen dat we een vierde specialist erbij krijgen.
Hiervoor is echter goedkeuring nodig van verschillende
partijen”. Onlangs deed de maatschap
mee aan een pilot voor een softwaresysteem
dat het inspreken van statussen
direct vertaalt in geschreven tekst
op de computer. Tjeerdsma: “dit soort
digitalisering is zeer welkom. Deze manier
van het verwerken van statussen
werkt effi ciënt en zorgt ervoor dat we meer administratie in
minder tijd kunnen doen.”
Algemeen neuroloog
De drie neurologen zijn bewust algemeen neuroloog, zodat
zij in principe alle patiënten met alle aandoeningen zien.
Achter de schermen hebben zij wel de aandachtsgebieden
enigszins verdeeld, zodat zij over het totale vakgebied up
to date blijven. Zo is Hilda Tjeerdsma wat meer gespecialiseerd
in slaapaandoeningen, Bas Feenstra richt zich meer
op patiënten met geheugenproblemen en Gijs den Hartog
is de gemandateerd medisch specialist die in samenspraak
met de zorgmanager het beleid van de zorgeenheid uitzet. In
de toekomst zal voor meer behandelingen de samenwerking
met andere specialismen worden gezocht.
17

Vinger aan de pols
Tussentijdse
evaluatie
van de
organisatiewijziging
De nieuwe organisatiestructuur voor het Lievensberg ziekenhuis
lijkt zonder haperen te zijn ingevoerd. Om deze algemene
indruk te toetsen voerde organisatieadviesbureau
DamhuisElshuisVerschure in het najaar van 2011 een tussentijds
onderzoek uit. De algemene conclusie is in maart
gepresenteerd. En inderdaad: op alle fronten scoort het
ziekenhuis na de wijziging van de organisatie gelijk (soms)
of beter (meestal) dan in de oude situatie. De evaluatie is
een nulmeting, bedoeld om ontwikkelingen in de toekomst
aan te spiegelen.
De ontwikkelingen in de ziekenhuiswereld gaan snel. Om daarop
snel te kunnen sturen was een bijstelling van de structuur
nodig. Die kwam er in 2011. In het najaar van 2011 volgde een
18
Besluit
Op 21 april 2010 nam de Raad van Bestuur het besluit
om tot wijziging van de organisatiestructuur over
te gaan. Na een uitvoerig en zorgvuldig voortraject
werd de organisatiewijziging per 1 januari 2011 concreet.
Zoals de Raad van Bestuur hechtte aan een zorgvuldige
ontwerp- en voorbereidingsfase, hecht hij nu
belang aan een zorgvuldige uitrol van het proces. De
tussenevaluatie biedt zicht op de wijze waarop het
nieuwe organisatiemodel zijn beslag krijgt en biedt
aanknopingspunten voor verdere ontwikkeling.
eerste evaluatie. Deze is uitgevoerd met behulp van een breed
vragenlijstonderzoek, interviews en een serie bijeenkomsten.
Het volledige lijnmanagement, van seniorverpleegkundige tot
Raad van Bestuur, medici, stafmanagers en stafadviseurs is
ondervraagd. Ook de Ondernemingsraad, de Cliëntenraad en
de Verpleegkundig Advies Raad zijn bevraagd.
Positief
Hoewel het algemene beeld opvallend positief is, zijn wel kanttekeningen
gemaakt en verbeterpunten benoemd. Toch is het
positieve beeld dat naar voren komt volgens het onderzoeksbureau
opvallend. Bij en na een organisatiewijziging is namelijk
vaak sprake van onrust, weerstand, onduidelijkheid en tijdelijke
terugval in resultaten. Ook loopt het ziekteverzuim vaak op. In

Lievensberg is dat alles niet aan de orde geweest; integendeel
zelfs: het ziekteverzuim daalt, de kwaliteit neemt toe en de productiviteit
blijft op peil.
Slagvaardiger
Uit deze evaluatie blijkt dat de verantwoordelijkheid en betrokkenheid
van medewerkers met de organisatorische eenheid en
het ziekenhuis groot is. Ook de voorwaarden voor het ondernemerschap
worden positief bevonden.
Het doel van de organisatiewijziging, meer slagvaardigheid,
lijkt gerealiseerd te worden. Het procesmanagement wordt na
de reorganisatie beter bevonden dan daarvoor. Met name de
vorming van zorgeenheden, die een redelijk afgerond zorgproces
kan worden geleverd, wordt als positief ervaren. Wel zijn er
op diverse terreinen nog slagen te maken. Het hoger management
blijkt iets positiever en ziet meer positieve ontwikkelingen
dan mensen die dichter op het operationele proces zitten,
zoals medici, seniorverpleegkundigen, teamleiders. Belangrijk
punt van uitwerking is de wijze waarop de coördinatie en sturing
van werkprocessen op de werkvloer vorm moet krijgen.
Het streven is om medewerkers en teams meer eigen regelruimte
en bevoegdheden te geven.
Het onderzoeksbureau concludeert: “De informatievoorziening
en aanpak van de verandering zijn goed geweest, maar er is
nu duidelijk behoefte aan scholing en aan een gezamenlijk
leer-/groeiproces waarin voortgang, problemen en successen
worden besproken en aangepakt; op ‘naar een lerende organisatie’.”
19

20
Erik van Grinsven, hoofd automatisering
ICT, kloppend hart in het zorgproces
Smartphones, laptops, iPads. Ze zijn niet meer uit het straatbeeld
weg te denken. Ook de medische wereld volgt de technologische
ontwikkelingen op de voet, waarbij continu de
vraag ‘hippe gadget of nuttige toepassing?’ centraal staat.
Nieuwe technologieën brengen niet alleen gemak voor specialist
en patiënt met zich mee, maar veelal ook een golf aan
digitale data die verwerkt dient te worden. “En daar komt ons
specialisme de hoek om kijken”, verklaart Erik van Grinsven,
hoofd automatisering.
De medewerkers van automatisering houden op de achtergrond
een complexe, steeds groter wordende ICT-infrastructuur
draaiende. “Het belang van deze afdeling valt niet
te vergelijken met de situatie van
vijftien jaar geleden. Toen werden
computers en printers puur voor
administratieve processen ingezet.
Nu zitten we middenin het
zorgproces. Alles gaat tegenwoordig
digitaal. De patiëntendossiers,
de röntgenfoto’s, MRI- en CT-scans, uitslagen van bloedonderzoeken,
medicatiegegevens. Het gehele zorgproces
wordt in het ziekenhuisinformatiesysteem opgeslagen”, somt
Van Grinsven op.
Eén basissysteem
Een groot voordeel is dat de gewenste gegevens op elke
werkplek door de behandelaar zijn op te vragen. “Binnen een
paar muisklikken is de specialist op de hoogte van de laatste
ontwikkelingen omtrent de patiënt. Een ander groot voordeel
is dat er geen dossiers op een verkeerde plaats terecht komen.
Alle informatie is gelijk digitaal voorhanden.”
Toch lijkt het systeem een stuk eenvoudiger dan het is. Zo
werken niet alle disciplines met dezelfde computersystemen.
“De labuitslagen worden bijvoorbeeld in een ander soort systeem
verwerkt dan de scan van radiologie”, geeft Erik ter
illustratie. Het is vervolgens aan de afdelingen Automatisering
en Informatievoorzienig de taak om al deze gegevens te
De medewerkers van
automatisering houden op de
achtergrond een complexe,
steeds groter wordende
ICT-infrastructuur draaiende.
‘vertalen’ naar één basissysteem vanwaar de informatie door
de geautoriseerde personen oproepbaar is.
“Daarom hameren wij er altijd op dat de medewerkers alle
informatie op de juiste manier invoeren. Een verpleegkundige
kan ervoor kiezen om gegevens van patiënten in een
eigen mapje op de afdelings-pc bij te houden, maar dan is
niet meer met één klik de juiste status te vinden.”
Ook het installeren van ‘vreemde software’ vormt een risico.
“We werken met veel verschillende programma’s en
systemen die met elkaar verbonden zijn. Dat valt niet te
vergelijken met een eigen netwerkje thuis, waar hooguit
een handvol pc’s actief zijn. In het ziekenhuis praat je over
meer dan honderd servers, zo’n negenhonderd PC’s en vele
printers en scanners. Alle software
wordt dan ook nauwkeurig getest.
Vreemde programma’s kunnen storingen
veroorzaken die vergaande
gevolgen hebben. Dat is een groot
verschil met een thuiscomputer die
vastloopt. Als automatisering faciliteren
wij de techniek, het is aan de gebruikers om deze op
de juiste manier toe te passen.”
Datagroei
Erik en zijn medewerkers houden zich iedere dag bezig met
het zo betrouwbaar en beschikbaar mogelijk houden van de
complexe ICT-infrastructuur. “Er wordt steeds meer gebruik
gemaakt van de computer. Dat betekent een enorme groei
aan data. Vijf jaar geleden hadden we slechts 5 Terabyte
aan gegevens. Dat is inmiddels opgelopen tot 50 Terabyte (=
50 miljoen Megabyte). De medische apparatuur wordt complexer,
scans in hoge resoluties, het aantal applicaties groeit.
Kortom, er wordt steeds meer gevraagd van de servers en
de data opslag. Daar ligt ook onze uitdaging, om te zorgen
dat de ICT-infrastructuur een goed geoliede machine blijft.
Het ziekenhuisinformatiesysteem moet te allen tijde beschikbaar
zijn, dat is onze hoofdtaak.”

Eric van Grinsven: “In het ziekenhuis
praat je over meer dan honderd
servers, zo’n negenhonderd PC’s en
vele printers en scanners.”
21

Het is de droom van iedere werkgever: een verzuimpercentage
onder het landelijk gemiddelde van 4,4 procent.
In de branche Algemene ziekenhuizen is dat percentage
4,5 procent. Het Lievensberg ziekenhuis - middelgroot en
circa 1.400 medewerkers - zag het verzuim binnen de organisatie
oplopen naar 5,6 procent. De meldingsfrequentie
lag in Lievensberg op 1,4. Dat was vergelijkbaar met de
branche, maar hoger dan het landelijk gemiddelde van 1
keer per jaar.
Verzuim kost een organisatie geld. Binnen een zorgorganisatie
komt ook de kwaliteit van de zorg in het geding. Het Lievensberg
ziekenhuis besloot om bij het oplopen van het verzuimpercentage
in actie te komen. Het ziekenhuis ontwikkelde een
nieuwe visie waarin de aandacht werd verlegd naar het voorkómen
en het bespreekbaar maken van verzuim. “Centraal staan
een juiste balans tussen persoon en werk, waardering van de
geleverde prestaties en motivatie om op het werk te zijn”, aldus
22
Van werken wordt uiteindelijk iedereen beter
Lievensberg ziekenhuis ziet ziekteverzuim
de Raad van Bestuur. De nieuwe aanpak had in korte tijd succes.
Het verzuim daalde van 5,6 naar 3,5 procent.
Eigentijdse visie
Het Lievensberg ziekenhuis ging aan de slag met de eigentijdse
visie op verzuim. Dat gebeurde onder begeleiding van
organisatieadviesbureau Falke & Verbaan. Dit bureau kijkt op
een andere manier naar het thema ziekteverzuim. In de cultuuromslag
draait het om de volgende zaken: van spreken over
ziektes naar ‘aanspreken op gedrag/keuzes’, van verzuimen
is een recht naar ‘verzuimen is bespreekbaar’, van denken in
beperkingen naar ‘denken in mogelijkheden’, van regie bij de
medewerker en/of de arts naar ‘regie bij de direct leidinggevende’
en van ze doen niet wat ik wil naar ‘wat doe ik, waardoor
de ander niet doet wat ik wil?’
Een eerste analyse leverde het beeld op van een organisatie
waarin, in vergelijking met andere ziekenhuizen, opvallend
vaak langdurig werd verzuimd. Verder werden aanzienlijke

Het Lievensberg ziekenhuis kreeg
op 22 maart de VERNET-oorkonde
voor het terugdringen van het
ziekteverzuim. “De organisatie kan
zich nu met de besten uit de branche
meten”, aldus VERNET.
verzuimverschillen geconstateerd tussen afdelingen met vergelijkbare
werkzaamheden. Daarnaast speelde de begin 2011
ingezette organisatiewijziging het ziekenhuis parten. De focus
van het management lag in deze periode van veranderingen
nu niet direct op verzuimbeheersing.
De regie in het verzuimproces lag formeel al bij de (direct)
leidinggevenden. Het management had in de praktijk echter
onvoldoende grip en kennis van het thema verzuim. Het oppakken
van de regie lukte hierdoor onvoldoende. De aandacht
sterk teruglopen
ging vaker naar de (medische) klacht als oorzaak van het verzuim
en nauwelijks naar het (ongewenste) verzuimgedrag zelf.
De verschillende partijen hadden daarnaast uiteenlopende visies
op verzuim. Zij hanteerden daarvoor verschillende modellen.
Dat gaf veel ergernis, onbegrip én verzuim. Een andere
aanpak was hard nodig. De eerste stap was het creëren van
draagvlak voor de invoering van een nieuwe visie op verzuim
en het bijbehorende model. Dat bleek snel te realiseren: op alle
niveaus leefde een sterk urgentiebesef. Het beoogde traject
werd daarnaast onderschreven en actief ondersteund door de
ondernemingsraad.
Stappen
De volgende stap was een analyse van de verzuimsituatie. Gekeken
werd naar onder meer oorzaken, cultuur, procedures, taken
en verantwoordelijkheden. Ook de rol van de leidinggevenden
en de samenwerking met, en de rol van, de bedrijfsarts/
Arbo-dienst werd onder de loep genomen. Vervolgens werden
Van: ‘Spreken over ziektes’ naar: ‘Aanspreken op gedrag/keuzes’
Van: ‘Verzuimen is een recht’ naar: ‘Verzuimen is bespreekbaar’
Van: ‘Denken in beperkingen’ naar: ‘Denken in mogelijkheden’
Van: ‘Regie bij medewerker en/of arts’ naar: ‘Regie bij direct leidinggevende’
Van: ‘Ze doen niet wat ik wil’ naar: ‘Wat doe ik, waardoor de ander niet doet wat ik wil?’
de visie en doelstellingen (targets) bepaald. Leidinggevenden
en P&O-adviseurs volgden een training. Daarin ontwikkelde zij
vaardigheden voor het aanspreken van medewerkers en het
sturen op (verzuim)gedrag.
Het personeel kreeg een uitgebreide uitleg over de ingeslagen
koers. Het onderwerp kwam aan de orde tijdens het werkoverleg
en werd onder de aandacht gebracht via verschillende interne
media. Zij ontvingen ook een persoonlijke brief waarin
uitvoerig tekst en uitleg werd gegeven.
In het najaar van 2011 analyseerde een externe bedrijfsarts
zeven langdurige verzuimdossiers. Dat resulteerde in een verdere
aanscherping van de plannen voor een betere eigen regie
en een andere rol van de eigen bedrijfsarts. Uit het onderzoek
rolde ook een effectievere ondersteuning voort vanuit de stafdienst
Personeel & Organisatie en een betere dossiervorming
door leidinggevenden.
Mens centraal
In het hele traject bleef de mens/medewerker in het proces
centraal staan. Ziek zijn kan immers iedereen overkomen.
Maar wat je vervolgens als medewerker doet verschilt per persoon.
De leidinggevende spreekt zijn of haar medewerkers nu
vooral aan op de eigen verantwoordelijkheid, de keuze die je
maakt om bij ziekte wel of niet naar het werk te komen. De
medewerkers zijn zich meer bewust van de gevolgen van een
ziekmelding.
Het resultaat van het ingezette traject is op de werkvloer goed
merkbaar. “Een verademing”, verwoordt een verpleegkundige
de nieuwe koers. “Minder ziekteverzuim zorgt voor minder extra
inzet en meer handen aan bed.” Haar zorgmanager voegt
daar aan toe: “Daarnaast zorgt het gedragsmodel voor een heldere
open communicatie, rust in het team en voor een aanzienlijke
daling van de kosten voor vervanging.”
23

24
Digitaal lab-orderen in de polikliniek
‘Elke verandering geeft onrust,
maar als je het nut ervan inziet
is de acceptatiegraad maximaal’
De klinisch geriaters vragen laboratoriumonderzoeken
voor hun patiënten sinds enkele maanden
digitaal aan. En naar tevredenheid. De voordelen
zijn groot.
Francine Kruyt, klinisch geriater over haar eerste ervaringen
sinds de invoering van het lab-orderen in
november 2011: “Het digitaal orderen van lab voor
onder meer bloed, urine en andere onderzoeken is
zeker een aanwinst voor de poli’s. Het bespaart tijd,
zowel voor de artsen alsook voor het secretariaat.”
Op de poli Geriatrie wordt tijdens het spreekuur vaak
gebruik gemaakt van het digitaal orderen. De overgang
van papieren aanvragen naar digitaal was bepaald
geen grote shock. De klinisch geriaters werken
al met EZIS, en dat is al duidelijk en overzichtelijk
ingericht. Voor het orderen is er een extra knop toegevoegd.
Op maat gemaakt
De toepassing is overzichtelijk ingericht, op maat gemaakt
naar de specifi eke wensen van de geriaters.

Klinisch geriater Francine Kruyt: “Na één keer
voordoen snap je het en ben je ook meteen
overtuigd van de voordelen.”
Zo is het protocol voor labonderzoek Geriatrie al
vooraangevinkt. Naar wens kun je hier bepaalde
zaken aan toevoegen om de gewenste mix van
onderzoeken aan te vragen. Op dit moment is dat
alleen voor het KCH Laboratorium en Medische
Microbiologie, maar in de toekomst komen hier
nog meer mogelijkheden bij zoals orders voor Radiologie,
Functieonderzoeken en Pathologie.
Sneller
Ook voor de patiënt heeft het digitaliseren van de
aanvragen voordelen. De kans dat de tekst van
een aanvraag niet leesbaar is, is nihil, en de patiënt
hoeft geen briefje meer mee te nemen vanuit
het spreekuur naar het secretariaat. Voor de
artsen is het aanvragen per computer een stuk
sneller dan de werkwijze
van voorheen het
briefje pakken, voorzien
van de juiste patiëntensticker,
keuzes aankruisen
en dit alles met de
patiënt meegeven naar
het secretariaat. Zeker wanneer je er na de eerste
dagen wat handigheid erin krijgt, spaart het tijd uit.
Francine Kruyt hoopt ook dat deze toepassing snel
voor de kliniek zal worden uitgerold. Het digitaal
kunnen aanvragen van functieonderzoeken en het
bijvoorbeeld digitaal beschikbaar zijn van ECG’s
zou voor de klinisch geriaters een welkome verbe-
De kans dat de tekst van een
aanvraag niet leesbaar is, is nihil,
en de patiënt hoeft geen briefje
meer mee te nemen vanuit het
spreekuur naar het secretariaat.
tering zijn. De digitale vormgeving hiervan zou wel
vooraf goed doordacht moeten worden. Het begrip
’papieren visite’ zal wellicht ook herbenoemd
moeten worden, maar ook daarvoor ziet mevrouw
Kruyt mogelijkheden: “De grote visite bespreken
kan prima via een beamer, daarmee bereik je dat
iedereen naar dezelfde informatie kijkt.”
Persoonlijke instructie
De overgang naar het digitaal orderen is vooral erg
goed begeleid door het projectteam. Er werd de
mogelijkheid geboden voor persoonlijke instructie.
Vooral het voordoen hoe de nieuwe situatie in de
praktijk werkt, werd zeer gewaardeerd.
“Na één keer voordoen snap je het en ben je ook
meteen overtuigd van de voordelen”, aldus mevrouw
Kruyt.
Heeft ze nog een tip
voor het Order Project,
nu er nog fl inke uitdagingen
in het verschiet
liggen? “Natuurlijk geeft
elke verandering onrust,
maar als mensen het nut van de verandering
inzien en op tijd in het veranderproces betrokken
worden, is de acceptatiegraad van de verandering
maximaal.” En dat is voor het projectteam zeker
niet tegen dovemansoren gezegd.
25

Het gesprek met nabestaanden van een potentiële
donor is geen gemakkelijke opgave.
Beter voorbereid op donatiegesprek na
training Communicatie rond Donatie
Daar staat u dan als arts of verpleegkundige. Oog in oog
met mensen aan wie u moet vertellen dat een partner, ouder,
kind of goede vriend(in) is overleden of dat de dood
onafwendbaar is en verdere behandeling geen zin heeft.
Hoe pakt u zoiets aan? Hoe zal de familie reageren? En
dan is het aan u om in deze toch al moeilijke omstandigheden
ook te beginnen over de mogelijkheid van orgaan- en/
of weefseldonatie.
Het gesprek met nabestaanden van een potentiële donor is
geen gemakkelijke opgave. De betrokken arts of verpleegkundige
moet de donatievraag stellen op een voor de familie emotioneel
moment. Het is nog moeilijker als een wilsverklaring in
het Donorregister ontbreekt en het onderwerp nooit in familieverband
is besproken.
Het is niet vreemd dat menig professional terugschrikt om
donatie op een dergelijk moment ter sprake te brengen. De
kennis over orgaan-en weefseldonatie, nodig voor het voeren
van het donatiegesprek, heb je als arts of verpleegkundige niet
26
altijd paraat. Het geeft het gevoel tekort te schieten in de begeleiding
van nabestaanden als zij een weloverwogen beslissing
moeten nemen.
Training Communicatie rond Donatie
Door de Nederlandse Transplantatie Stichting is een training
ontwikkeld. De training Communicatie rond Donatie bestaat
uit een digitale leeromgeving en een praktische vaardigheidstraining.
In de digitale leeromgeving leert de cursist de theorie
over communicatievaardigheden, achtergrondinformatie over
de wetgeving en het landelijk protocol. Het digitale gedeelte
kan de cursist individueel doorlopen op een moment dat hem
of haar uitkomt. Tijdens de vaardigheidstraining worden bij de
gesprekken acteurs ingezet die de rol van nabestaanden spelen.
De training wordt gegeven door opgeleide psychologen.
“Met de training willen we zoveel mogelijk professionals in
ziekenhuizen ondersteunen bij het begeleiden van nabestaanden”,
zegt Nichon Jansen. Bij weefseldonatie zijn het meestal
de arts-assistenten die het gesprek voeren en bij orgaandona-

tie vooral de medisch specialisten en verpleegkundigen van de
intensive care afdelingen.
Training in omliggende ziekenhuizen
“Ik bemerk dat artsen het lang niet altijd gemakkelijk vinden
om het onderwerp donatie te bespreken. Vooral de arts-assistenten
zijn jong, missen de ervaring en zien op tegen het
gesprek”, zegt Rieky Corstiaensen, werkzaam als donatiefunctionaris
in Lievensberg. “In Lievensberg zijn geen psychologen
opgeleid om de training te geven, maar artsen en verpleegkundigen
kunnen aansluiten bij trainingen die gegeven worden in
omliggende ziekenhuizen. Na de training met goed gevolg te
hebben afgesloten, bemerk ik dat de artsen met meer zelfvertrouwen
het gesprek voeren met de nabestaanden. Bewondering
heb ik voor al de professionals die werkzaam zijn op de
intensive care. Zij voeren het gesprek, terwijl mij opvalt dat het
hun emotioneel raakt. Ik zie toe of het potentieel aan donoren
herkend wordt en kan adviseren de training te volgen als men
zich communicatief tekort voelt schieten.”
Dr. Nichon Jansen, senior beleidsmedewerker/onderzoeker
bij de Nederlandse
Transplantatie Stichting.
“Zit er meer in?”, vroeg Nichon Jansen
“Ik werk sinds 1998 bij de Nederlandse Transplantatie
Stichting. In al die jaren is er veel ten
goede veranderd op het gebied van donatie in
Nederland. Maar één ding, het tekort aan orgaandonoren,
is gebleven. De centrale vraag
die wij ons stelden: zit er meer in?”
Aan het woord is dr. Nichon Jansen, senior
beleidsmedewerker/onderzoeker bij de Nederlandse
Transplantatie Stichting en onlangs
gepromoveerd aan de Radboud Universiteit
in Nijmegen. “Wij zijn in 2001 begonnen met
het analyseren van data van patiënten die
zijn overleden op een intensive care afdeling.
Steeds opnieuw kwam als belangrijk knelpunt
naar voren het bezwaar van nabestaanden tegen
orgaandonatie. De focus moest liggen bij
het terugdringen van het aantal familieweigeringen.
Temeer, omdat uit de resultaten bleek
dat het potentieel aan orgaandonoren drie
keer hoger ligt dan het daadwerkelijke aantal
donaties”.
Respect voor de weloverwogen keuze
Het primaire doel van de training Communicatie rond Donatie
ligt niet bij een toename van het toestemmingspercentage voor
orgaan- en weefseldonatie.
“Uit de studie van Nichon Jansen is gebleken dat goede communicatie
en begeleiding van de nabestaanden kan leiden tot
meer toestemming”, zegt Rieky Corstiaensen. “Toch ligt hier
niet het primaire doel, maar wel bij een keuze waar men achter
staat. Een keuze vastgelegd in het Donorregister maakt het
gemakkelijker, maar bij geen registratie komt het vaak voor dat
nabestaanden geholpen moeten worden om tot een weloverwogen
ja of nee te komen”.
Het inschrijven voor de training Communicatie rond Donatie
kan bij: Rieky Corstiaensen, donatiefunctionaris,
(0164) 278 636, dect 1102.
27

Klantbeloften in Lievensberg ziekenhuis
Binnen Lievensberg ziekenhuis staat de patiënt centraal.
Dat komt tot uiting in het kerndoel ‘thuisziekenhuis voor
patiënten’. De kernwaarden ‘kwaliteit & veiligheid’, ‘vertrouwen
& warmte’ en ‘discipline & aanspreekbaarheid’
ondersteunen deze kerndoelstelling. Het ziekenhuis wil
doel en kernwaarden concreet maken voor patiënten; de
patiënt laten weten waar hij of zij op kan rekenen.
Het ziekenhuis heeft al enkele jaren een gedragscode. Hierin
staan de huisregels die worden
gehanteerd in de contacten
tussen medewerkers
en patiënten/bezoekers. Het
ziekenhuis wil een stap verder
gaan en introduceert de
klantbelofte. Sinds vorig jaar werkt een werkgroep onder leiding
van zorggroepmanager Bart de Graaf aan het uitwerken
hiervan.
Het ontwikkelen van een klantbelofte
Een klantbelofte bedenk je niet zomaar. Als klantbeloften worden
opgesteld dient een organisatie met een aantal zaken
rekening te houden. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
(NVZ), de Nederlandse Patiënten en Consumenten
Platform (NPCF) en enkele ziekenhuizen hebben in 2010 een
invoeringsplan voor klantbeloften in ziekenhuizen opgesteld.
28
Wat is een klantbelofte?
Klantbeloften tref je aan onder verschillende benamingen: servicenormen,
servicegaranties of zorggaranties. Hoe je het ook
noemt, het is in elk geval een belofte die een organisatie doet
naar haar klanten. Het geeft aan waarop de klant kan rekenen.
Inmiddels is hiermee aardig wat ervaring opgedaan: ziekenhuizen,
overheidsinstellingen en non profi torganisaties maken al
geruime tijd gebruik van klantbeloften. De klantbelofte zorgt niet
alleen voor tevreden klanten, het verbetert ook het eigen plezier
in het werk. Het biedt organisaties daarnaast de mogelijkheid zich
te onderscheiden van andere organisaties. Naleving vermindert
overigens het aantal klachten.
Een klantbelofte bedenk je niet zomaar.
Als klantbeloften worden opgesteld
dient een organisatie met een
aantal zaken rekening te houden.
Uit dit invoeringsplan blijkt dat een effectieve klantbelofte moet
voldoen aan 3 C’s:
Cliëntgerichte klantbelofte: de klantbeloften gaan over onderwerpen
die patiënten of ketenpartners belangrijk vinden in de
dienstverlening.
Communicatie: de terugkoppeling van patiënten is alleen effectief
als zij de normen zelf kunnen toetsen, op het moment
van de dienstverlening de klantbeloften kennen en kunnen beoordelen
of de belofte wordt waargemaakt.
Compensatie: klantbeloften komen
neer op ‘zeggen wat je doet
en doen wat je zegt’. Daarom
geeft een organisatie aan wat
zij doet als de klantbelofte niet is
waargemaakt. In de meeste gevallen
is dit een duidelijk excuus, eventueel gecombineerd met
een kleinigheidje, bijvoorbeeld een gratis uitrijkaart.
Lievensberg ziekenhuis klantbeloften
Het Lievensberg ziekenhuis stelt klantbeloften op die gelden
voor al haar patiënten. Als uitgangspunt is gekozen voor de
acht klantenbeloften zoals geformuleerd door de NVZ. Deze
beloften bieden een geschikt kader voor vertaling naar afdeling/
zorgeenheid en patiëntengroep. Dit traject is nu gestart. In een
latere editie van Trefpunt leest u meer over de klantbeloften.

Josh van den Broek zorgt dat defect
ziekenhuismeubilair wordt hersteld.
In de kelder van het ziekenhuis is de werkplaats van de
servicedienst waar reparaties worden verricht aan nietmedische
inventaris, bijvoorbeeld bedden, nachtkastjes,
rolstoelen, meubilair en rollend materieel. Dit is de werkplek
van Jan de Vos en Josh van de Broek. De reparatie
van medische inventaris wordt uitgevoerd door collega’s
van de Medisch Elektronische Dienst (MED).
In deze werkplaats worden niet alleen reparaties verricht aan
niet-medische inventaris. Het geplande onderhoud aan deze
inventaris wordt hier ook uitgevoerd. Jan en Josh zorgen er
samen voor dat de inventaris goed wordt onderhouden, zodat
deze veilig op de afdelingen kan worden gebruikt. Jan is naast
zijn onderhoudswerkzaamheden verantwoordelijk voor alle administratie
rondom deze werkzaamheden.
Dit doe ik
Josh van den Broek, medewerker servicedienst, afdeling Bouw & Techniek.
‘We besteden graag veel aandacht
aan een reparatie’
Naast zijn onderhoudswerkzaamheden assisteert Josh ook
regelmatig zijn collega’s van de servicedienst. Zo vervangt hij
bijvoorbeeld defecte verlichting en handdoekautomaten. En hij
levert hand- en spandiensten bij grotere klussen. Kortom: de
mannen zijn onmisbare schakels in de lange zorgketting.
Werken naar vermogen
Josh: “Ik ben door de WVS (de sociale werkvoorziening in
West Noord-Brabant) als werknemer in het ziekenhuis geplaatst.
Aanvankelijk repareerde ik vooral brandscheidingen.
Op een gegeven moment ben ik steeds meer onderhoud- en
reparatiewerkzaamheden gaan doen in de werkplaats en op
afdelingen. Dat is nu zo’n 3 jaar geleden en ik werk hier nog
steeds met plezier.”
>>>
29

De werkdagen zijn heel gevarieerd.
Josh en Jan proberen zoveel mogelijk
inventaris te herstellen. “Soms lukt dat
niet, een artikel wordt dan afgekeurd.
De afdeling waar het product vandaan
komt krijg dan een afkeurbon waarmee
bij de afdeling inkoop een vervangend
product kan worden besteld.”
Josh vindt het grote voordeel van zijn
werkzaamheden dat deze aangepast
zijn aan zijn arbeidsmogelijkheden.
Door zijn collega’s van de servicedienst
wordt hij goed begeleid. Ook krijg hij
ondersteuning waar nodig. “Als de
werkdruk toeneemt en ik mijn werkzaamheden
niet meer afgewerkt krijg,
dan bespreek ik dat met mijn collega’s
zodat ze mij helpen totdat ik het weer
alleen af kan.”
Werkplaats servicedienst
De werkplaats van de servicedienst
(in de kelder bij de
blauwe liften) is op werkdagen
van 8.00 tot 16.30 uur geopend.
Tijdens de openingstijden kan
defecte niet-medische inventaris
uit het ziekenhuis worden
afgegeven ter reparatie.
30
Wie: Manon Hopmans, Tessa Walsorie Wolff, Anita van
Oers
Zij zijn: dialyseverpleegkundigen op het Dialysecentrum
Zij volgden: opleiding Dialyse Verpleegkundige
Aan: Albeda College (Verpleegkundige
Vervolgopleidingen) in Rotterdam
Manon, Anita en Tessa geven in hun verhaal herhaaldelijk aan dat intensieve
verpleegkunde hen boeit. Manon startte haar verpleegkundige carrière op de
GAAZ, Tessa en Anita op Interne Geneeskunde, met als affi niteit oncologie.
Toen er vacatures kwamen op het Dialysecentrum op G8, dat in januari 2010
werd gestart, aarzelden zij niet: ze zochten en vonden daar een gedreven
nieuwe start.
Vierentwintig plaatsen
G8 heeft nu 9 stoelen met 36 dialyseplaatsen en 1 acute kamer. Na drie
maanden werken op de afdeling (een voorwaarde om, vóór de opleiding, al
enige oriëntatie op het reilen en zeilen van zo’n omgeving te hebben) startte
hun specialistische vervolgopleiding van 15 maanden. Eén keer in de maand
was er een blok van drie of vier lesdagen, waarin je met vijftien collega’s
intensief met elkaar optrekt. Verder was er een (verplichte) stage op een
afdeling Peritoneaal Dialyse en op een locatie voor Acute Dialyse.
Theoretisch
Ze ervoeren dat de opleiding overwegend theoretisch is. Een van de redenen
daarvan is dat er zoveel verschillende dialyseapparaten zijn, dat het
voor een school niet te doen is om deze allemaal in huis te hebben. In essentie
werken alle apparaten hetzelfde. In de praktijk, op je eigen afdeling, leer
je dan hoe ze daadwerkelijk functioneren. Alles wat ze op school leerden,
zetten ze meteen in praktijkkennis om.
Hoofdstromen
De hoofdstromen zijn de zogenoemde Acute en de Chronische dialyse. Er
werd daarin niet zozeer onderricht in afzonderlijke vakken, maar in modules:
Circulatie van hart en nieren, Intensieve zorg, de Chronische patiënt, Complicaties,
Complexe Verpleegsituaties en Voorlichting en Preventie. Daarin
werden dan vakken gestopt als anatomie van de nieren en van het hart, dialysetechnieken,
dieetleer en waterbehandeling: het water dat gebruikt wordt
moet extreem schoon zijn omdat het met het bloed in contact kan komen.
Deze modules en vakken werden uiteraard met een dialyseblik bekeken.
Ook is nog een belangrijk onderdeel de Predialyse, het traject voorafgaand
aan het daadwerkelijk starten met dialyseren. Dát heeft de ene keer een
acuut, de andere keer een meer chronisch karakter, afhankelijk van hoe de
nieraandoening zich ontwikkelt.
Psychosociale kant
Naast deze medisch-technische aspecten was er ook de nodige aandacht
voor de psychosociale kant. Het hebben van een nieraandoening die dialyse

Tessa Walsorie Wolff (l) en Anita van Oers (r).
Manon Hopmans ontbreekt op de foto.
vereist is, een levensbedreigende ziekte. Psychisch heeft dat
een grote impact, ook al vanwege de zware leefregels waaraan
je je moet houden. Je gaat, wanneer iemand moet dialyseren,
een langdurige band met elkaar aan. Of, zoals Manon
het uitdrukt: “Je ziet de mensen vaker dan je je eigen oma
Lievensberg blijft bij de les
ziet!” Het is daarom belangrijk dat je de mensen daarin kunt
opvangen, begeleiden of doorverwijzen.
Tessa, Anita en Manon vinden dat ze goed gekozen hebben.
Ze voelen zich alle drie thuis in de technische én de verpleegkundige
diepgang die dit werk hen biedt.
31

Dit houdt mij bezig
‘Ik luister goed naar ouders van oudere kinderen.
Daar heb ik iets aan voor in de toekomst’
Ellen is elf. Een vrolijke jonge meid. Caroline Suijkerbuijk
is de moeder van Ellen. Ze is als een van de gastouders
en ervaringsdeskundige betrokken bij het Downsyndroom
Team West-Brabant. Caroline is ervaringsdeskundig,
omdat haar dochter het Downsyndroom heeft. Ze vertelt
openhartig over wat dat betekent voor haar en haar gezin.
Bij het Downsyndroom Team West-Brabant komen kinderen
met Downsyndroom van 0 tot 18 jaar met hun ouders. Ze bezoeken
op één ochtend een aantal specialisten in het Lievensberg
ziekenhuis. Deze geven, op basis van screening, waar
nodig advies over (para)medische aandachtspunten. Eén taak
van de gastouder is om samen met een vrijwilliger, de bezoekende
gezinnen de weg te wijzen door het ziekenhuis.
Lotgenotencontact
Een ander en minstens zo belangrijk facet van het bezoek aan
dit team is lotgenotencontact, contact tussen de ouders onderling
en contact met de gastouders, hun andere belangrijke
32
Caroline Suijkerbuijk en Ellen: “Ik luister goed
naar ouders van oudere kinderen. Daar heb ik
dan weer iets aan voor in de toekomst.”
taak. Caroline vertelt dat zo: “Je zit met z’n allen in hetzelfde
schuitje. Het is altijd aftasten waar ouders mogelijk mee zitten.
We geven een opening. De een wil het wel over zijn problemen
hebben, de ander niet.”
Praktische dingen komen eigenlijk altijd wel ter sprake: wat
voor regelingen zijn er voor extra begeleiding? Wat voor the-
21-3
De Verenigde Naties heeft dit jaar 21 maart uitgeroepen
tot Wereld Downsyndroomdag. Die datum is niet toevallig
zo gekozen. Mensen met Downsyndroom hebben
drie chromosomen 21 (in plaats van twee), medisch gesproken
heet dat Trisomie 21, vandaar 21-3. Het is een
dag die wereldwijd in het teken staat van integratie van
mensen met Downsyndroom in de samenleving. Een dag
waarop er aandacht is voor mensen met Downsyndroom,
hun mogelijkheden en hun wensen om mee te doen in de
maatschappij.

apieën volgen de kinderen? Hoe kom je op het spoor van een
geschikte school of dagopvang? Deze zaken komen ook aan
de orde bij de leden van het team maar, zoals Caroline dat
aangeeft: “Je deelt dat op een andere manier. Ik zal niet zelf
zomaar praten over mijn eigen dingen. Maar als blijkt dat we
hetzelfde ervaren hebben, heb je het daarover. Ik geef dan wel
mijn eigen visie.”
Die visie, haar bagage zoals ze dat noemt, is gevoed door de
ervaringen die ze opdeed in de afgelopen jaren. “Ook”, vertelt
ze eerlijk, “luister ik goed naar ouders van oudere kinderen.
Daar heb ik dan weer iets aan voor in de toekomst.”
In haar eigen tempo
Caroline en haar man werden gelijk na de geboorte geconfronteerd
met het feit dat Ellen Downsyndroom bleek te hebben.
Caroline: “Natuurlijk, dat is voor niemand leuk. Het moeilijke
was bijvoorbeeld dat ze er maanden over deed voordat ze
goed ging drinken en eten. Dat gaf veel stress. Toen ze eindelijk
goed at, konden we pas echt genieten. Dat deden we
daarvoor ook wel, maar het was toch anders. Ze ontwikkelt
zich nu, met onze stimulans, op haar eigen manier, in haar
eigen tempo.”
Ellen heeft in Nieuw-Vossemeer, waar zij geboren en getogen
is, aan die grote ‘Wereld Downsyndroomdag’ misschien niet
zoveel boodschap. Maar in haar eigen kleine stukje wereld
brengt zij ook de boodschap over: meedoen, net als ieder kind,
met haar eigen beperkingen en mogelijkheden.
Downsyndroom Team West-Brabant
Het Downsyndroom Team West-Brabant is een multidisciplinair
team voor kinderen van 0-18 jaar met het Downsyndroom
en hun ouders/verzorgers. Het is een samenwerking
tussen medici en paramedici van Lievensberg
ziekenhuis in Bergen op Zoom en van het Franciscus
Ziekenhuis in Roosendaal. Gedurende één ochtend bezoeken
de ouders met hun kind de leden van het team.
Een gastouder (een ouder van een kind met het Downsyndroom
als ervaringsdeskundige) en een vrijwilliger
van het Lievensberg ziekenhuis begeleiden de ouder(s)
tijdens deze ochtend. In de downscreening worden kinderen
met het syndroom van Down vanuit een grote regio
(Zeeland - West Brabant) gezien door het multidisciplinair
team, waarna ze een advies krijgen voor verdere
behandeling / begeleiding in hun eigen regio. De Downscreening
vindt iedere maand plaats in het Lievensberg
ziekenhuis.
Ellen ontwikkelt zich nu, met de stimulans
van haar ouders, op haar eigen manier,
in haar eigen tempo.
33

Vanuit de Cliëntenraad
De zorgwereld verandert. Participatie en het delen van informatie
komen meer en meer centraal te staan. Voor goede
zorg is het van belang dat patiënten zelf meedenken
en meebeslissen over hun behandeling. De patiënt en de
zorgverlener zijn als partners in het zorgproces, en hebben
daarin ook beiden een aandeel.
Het startpunt voor goede zorg en van goede zorgverlening is
de vertrouwensband tussen de patiënt en zijn zorgverlener.
Daarbij gaat het om een goed contact, met ruimte om vragen
te stellen, wensen te uiten en zonodig ook een kritisch geluid
te laten horen. Essentieel is ook een zorgverlener die daar met
aandacht op reageert. Hierdoor ervaart de patiënt dat hij gerespecteerd
wordt en dat hij zijn afwegingen mag maken.
Een betrokken patiënt laat zich beter informeren. Dat is nodig
om een juiste keuze te kunnen maken en toestemming te geven
voor een behandeling. Bovendien wordt de zorg veiliger
als de communicatie met de zorgverlener goed verloopt. Gebreken
in de informatievoorziening en de communicatie tussen
arts en patiënt kunnen namelijk de basis vormen van mogelijke
medische fouten en klachten. Kortom: patiëntenparticipatie
kan de kwaliteit en veiligheid verhogen.
Participatie vereist wel maatwerk. Voor de meer kwetsbare en
minder zelfredzame mensen moeten alternatieve vormen van
patiëntenparticipatie worden ingezet. Dit kan door meer tijd te
nemen voor deze groep patiënten en door aangepaste informatievormen.
In dat verband neemt Lievensberg in 2012 en 2013
deel aan een project dat zich richt op de gezondheidsvaardigheden
van laaggeletterden. De Cliëntenraad is benieuwd naar
de resultaten van dit project.
34
‘Een betrokken patiënt
laat zich beter informeren.’
Vertrouwensband is basis van goede zorg
Patiënten moeten zich ook bewust weten van de rol die ze zelf
kunnen spelen in hun eigen zorgproces. Goede en afgestemde
informatie vormt een randvoorwaarde voor de invulling van die
eigen rol. De genoemde waarden - vertrouwensband en betrokkenheid
- maken dat zorgverleners en patiënten samen de
zorgcultuur richting een verantwoorde, nog betere en veilige
zorg bewegen. Daarmee wordt dan ook in dit opzicht de titel
van de beleidskoers van Lievensberg waargemaakt: Samen
nog beter!
Jan Hazendonk
voorzitter cliëntenraad
Jaarverslag Cliëntenraad
‘De kracht van samenwerking’, dat is de titel van het jaarverslag
2011 van de Cliëntenraad (CR). Daarin geeft de
raad een brede inkijk in zijn ‘koers’ van het afgelopen jaar.
Met de titel wordt ingehaakt op de ontwikkelingen, zowel
intern als extern, waarbij samenwerken meer dan voorheen
een dragend onderdeel van de kwaliteit van zorg is.
Samenwerken vormt ook, aldus het voorwoord, de kracht
van waaruit de CR binnen het ziekenhuis wil opereren.
Belangrijke kaders voor de CR vormen de nieuwe beleidskoers
en het samenwerkingsconvenant van de
West-Brabantse ziekenhuizen. Verder wordt ingegaan op
de diverse uitgebrachte adviezen: in totaal 12, gelijk aan
het aantal in 2010.
Refererend aan de verschillende ontwikkelingen constateert
de CR dat ‘Lievensberg voor de uitdaging van verandering
staat, maar vooral ook trots moet zijn op wat er
is: een combinatie die voor de juiste balans kan en moet
zorgen’. Het volledige jaarverslag is terug te vinden op de
website van Lievensberg > Over Lievensberg > Organisatie
> Cliëntenraad.

Afscheidscadeau in kamer 6
Als je na vijfendertig-en-een-half jaar afscheid neemt, dan
kun je natuurlijk met een doos gebak aankomen. SEH-verpleegkundige
Elly Vriezen koos voor wat anders. Zij wilde
iets tastbaars nalaten. Het werd een muurschildering in
behandelkamer 6 van de Spoedeisende hulp.
Elly Vriezen gaat met vervroegd pensioen. “Met ingang van 1
mei. Maar in het weekend van 3 en 4 maart heb ik mijn laatste
dienst gedraaid. Daarna neem ik de gespaarde PLB uren en
vakantiedagen op.”
De afdeling Spoedeisende hulp is spik-splinter-nieuw. De afdeling
Bouw zorgde voor een fraai kleurenpallet met veel lila
en kalme paarstinten, onder meer voor de behandelkamers.
Ondanks al deze serene, kalmerende kleuren werd op de afdeling
al enige tijd gepraat over een kindvriendelijke aankleding
van kamer 6. De ruimte wordt veel voor de behandeling van
jeugdige patiënten gebruikt. Een bezoek aan de spoed is voor
een kind soms traumatisch. Van het ene op het andere moment
beland je - vaak gewond en wel - in het ziekenhuis. En dan heb
je troost nodig. Wil je gerustgesteld worden. Dat beseffen de
zorgverleners als geen ander.
De Vrolijke Muur
Een hele muur laten beschilderen? Dat kan in de papieren lopen.
Elly Vriezen dacht voor haar plan een medesponsor nodig
te hebben; de Vrienden van Lievensberg bijvoorbeeld. Maar
tijdens een zoektocht op het internet kwam zij op de website
terecht van Marjolein Daemen uit Rijsbergen. Onder haar bedrijfsnaam
‘De Vrolijke Muur’ maakt zij op bestelling vrolijke
muurschilderingen voor bedrijven en particulieren. Haar werkt
paste binnen het budget van Elly. De deal was snel gemaakt.
Marjolein kwam met een auto vol schildersbenodigdheden
naar Bergen op Zoom. Terwijl zij op haar knieën in de gang
verf mengde, rende het personeel om haar heen van kamer
naar kamer. De lange vorstperiode in februari zorgde voor
topdrukte. De offi ciële overhandiging ging dus snel en tussen
de werkzaamheden door. De behandelkamer zou zo weer nodig
kunnen zijn. In het bijzijn van teamleidster Marjan Joosen,
zorgmanager Frans van Geel en hoofd SEH Robert Groenewegen
schonk Elly op 13 februari háár tekening, samen met de
maakster Marjolein Daemen, aan de afdeling.
Manusje van alles
Na de overhandiging werd in de teamruimte van de SEH nog
even nagepraat. Elly blikte tijdens de koffi e en gevulde koek terug
op een lange en veelzijdige loopbaan in de zorg. Het leeuwendeel
daarvan bracht zij door in Lievensberg. In de loop van
Tot slot
Elly Vriezen (l) en Marjolein Daemen (r).
Marjolein kwam met een auto vol
schildersbenodigdheden naar Bergen op Zoom. Terwijl zij op
haar knieën in de gang verf mengde, rende het personeel om
haar heen van kamer naar kamer.
de tijd veranderde veel. “In de eerste jaren hadden we gebroken
diensten en bereikbare arbeidsdiensten na je late dienst.
’s Morgens stond je dan in de verbandkamer Orthopedie te
wachten tot de specialist een ronde kwam doen. We werkten
ook in de poliklinieken en op de eerste hulp, nu Spoedeisende
hulp. We assisteerden bij de ‘pokjes’, intern onderzoek (ook
laparoscopie), kaakchirurgie, oogpoli en oog-OK’s. We hielpen
mee op de gipskamer als de gipsmeester op vakantie was, ook
assisteerden we bij urologische behandelingen… met andere
woorden: je was manusje van alles. Ongeveer 20 jaar geleden
werden de disciplines gesplitst in polikliniek en SEH. Het aanbod
van spoedeisende hulp nam steeds meer toe.”
“Mijn hart ging uit naar actie. Ik was altijd bezig voor de afdeling
(het is ook een beetje míjn afdeling geworden): verbandlessen
geven aan collega’s en ook een tijdje aan groepen huisartsenin-opleiding.
Een kunst die je in je vingers moet hebben. En het
meedenken en handelen tijdens de behandelingen is een pré
voor een SEH-verpleegkundige.”
In de jaren dat ik dit werk heb gedaan is er veel veranderd en
zeker verbeterd. Ook de patiënt is mondiger geworden. Vorige
week vroeg een kind me, terwijl ik aan het gipsen was: Hoeveel
gipsen hebt u in al die jaren aangelegd? Ik wist het op dat moment
niet. Maar het zullen er ongeveer 40.200 zijn geweest.“
35

Trefpunt Magazine verschijnt 3 x per jaar (oplage 2.200)
Redactie: Afdeling PR & Communicatie
Teksten: Daniëlle van Beers
Dick Krabbendam
Elma Gortworst
RITHOtekst / Bregje van Gurp
Frank Rietveld (donatie)
Bart Verhaeghe de Naeyer
Meta Vrijhoef, Projectbureau ICT
Fotografi e: Afdeling PR & Communicatie
Nick Franken
RITHOtekst / Bregje van Gurp
en anderen
Vormgeving en druk: DWD, Roosendaal
Redactieadres: Postbus 135
4600 AC Bergen op Zoom
Telefoon: 0164 – 278 732
dect: 1149
e-mail: pr@lievensberg.nl
internet: www.lievensbergziekenhuis.nl