Hoorzitting over het onderzoek naar de programmatie in de ...

stuk
ingediend op
466 (2009-2010) – Nr. 1
31 maart 2010 (2009-2010)
Hoorzitting
over het onderzoek naar de programmatie in de
thuiszorg- en ouderenvoorzieningen
Verslag
namens de Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid,
Gezin en Armoedebeleid
uitgebracht door mevrouw Vera Jans en de heer Felix Strackx
verzendcode: WEL

2 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
Samenstelling van de commissie:
Voorzitter: de heer Tom Dehaene.
Vaste leden:
de heer Tom Dehaene, de dames Cindy Franssen, Vera Jans, Katrien Schryvers;
mevrouw Marijke Dillen, de heren Felix Strackx, Erik Tack;
de heer Peter Gysbrechts, mevrouw Vera Van der Borght;
de heer John Crombez, mevrouw Mia De Vits;
de dames Lies Jans, Helga Stevens;
mevrouw Patricia De Waele;
mevrouw Mieke Vogels.
Plaatsvervangers:
de dames Sonja Claes, Griet Coppé, Kathleen Helsen, Tinne Rombouts;
de dames Gerda Van Steenberge, Linda Vissers, de heer Wim Wienen;
de dames Gwenny De Vroe, Lydia Peeters;
mevrouw Güler Turan, de heer Bart Van Malderen;
de dames Sophie De Wit, Danielle Godderis-T’Jonck;
mevrouw Ulla Werbrouck;
de heer Bart Caron.
V l a a m s Pa r l e m e n t – 1011 B r u s s e l – 0 2 / 5 5 2 . 11 . 11 – w w w. v l a a m s p a r l e m e n t . b e

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 3
INHOUD
I. Uiteenzetting door de professoren Jozef Pacolet en Jef Breda ..................... 4
1. Inleiding ................................................................................................. 4
2. Cijfers ..................................................................................................... 4
3. Conclusies .............................................................................................. 5
4. Wanless review........................................................................................ 6
5. Gezinszorg .............................................................................................. 7
6. Aanvullende thuiszorg ............................................................................ 7
7. Centra voor herstelverblijf ...................................................................... 8
8. Woonzorgcentra en assistentiewoningen ................................................. 8
9. Beleidsaanbeveling ................................................................................. 10
II. Repliek door de heer Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin .......................................................................... 10
III. Vragen van de leden .................................................................................... 11
Gebruikte afkortingen ....................................................................................... 16
V L A A M S P A R L E M E N T

4 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
Op 9 maart 2010 hield de Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebeleid
een hoorzitting over het onderzoek naar de programmatie in de thuiszorg- en
ouderenvoorzieningen. Gehoord werden professor Jozef Pacolet en professor Jef Breda.
I. UITEENZETTING DOOR DE PROFESSOREN JOZEF PACOLET EN JEF
BREDA
1. Inleiding
Professor Jozef Pacolet: Het onderzoek was een zeer korte opdracht van de Vlaamse overheid,
bedoeld om de uitvoeringsbesluiten van het Woonzorgdecreet van 13 maart 2009
te stofferen, onder meer de nieuwe programmatienormen. De onderzoekers doen enkel
voorzichtige uitspraken omdat voor nieuwe normen een overgangsperiode nodig is.
De overheid vroeg de onderzoekers na te gaan of een klassiek, leeftijdgebonden profiel
de goede basis is voor de programmeringen dan wel of er betere variabelen te vinden zijn.
De professoren Jef Breda en Jonas Vogels hebben het onderscheid tussen zorgbehoefte
en zorggebruik in beeld gebracht. Daarna hebben ze de praktijk van programmatie en de
raming van het zorggebruik in Nederland en het Verenigd Koninkrijk bestudeerd. Elke
programmering vertrekt van het bereikte niveau. Het uitgangspunt van geavanceerde, rijke
economieën met een hoogontwikkelde verzorgingstaat, is anders dan van landen waar de
voorzieningen achtergebleven zijn en die een inhaalbeweging moeten doen. Vlaanderen
heeft een hoog niveau in vergelijking met de twee referentielanden
Nadien zijn de onderzoekers op zoek gegaan naar informatie die kan helpen om de programmatie
voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg te verbeteren, maar ook voor de
programmatie voor herstel- en kortverblijf, twee transmurale voorzieningen. Het onderzoek
formuleert voorstellen voor woonzorgcentra en assistentiewoningen. Voorts zijn er
de implicaties op begroting en beleid.
De studie werd ook geconfronteerd met een aantal beperkingen en interpretatieproblemen.
Het Woonzorgdecreet introduceert alweer nieuwe termen. De onderzoekers hebben
het gevoel dat de overheid slechts een partieel zicht heeft op de realiteit. Gezinszorg en
thuisverpleging hangen bijvoorbeeld nauw samen. Bij de bespreking van woonzorgcentra
moeten alle mogelijke zorgvormen voor ouderen in rekening genomen worden. Ook met
de commerciële ontwikkelingen in de zorgsector wordt weinig rekening gehouden. Het
Woonzorgdecreet zal een nieuwe dynamiek in de sector teweegbrengen, daarom is het een
risico om nu normen vast te leggen. Hoe de sector op het nieuwe Woonzorgdecreet reageert,
is immers relevant voor de normen.
2. Cijfers
Professor Jef Breda: De opdracht was de Vlaamse situatie te verkennen en te vergelijken
met twee buitenlandse systemen, namelijk het Nederlandse en het Engelse. SHARE is een
internationale enquête die in een tiental West-Europese landen de leefomstandigheden
van mensen ouder dan 65 jaar en voornamelijk thuiswonend, in kaart brengt. De enquête
focust op de behoeften en het zorggebruik. De enquête meet het aantal ADL- en IADLbeperkingen.
ADL-beperkingen worden gemeten op basis van zes items: aankleden, door de kamer
stappen, in bad gaan of douchen, eten, in en uit bed komen, en naar toilet gaan. Het verlies
van IADL-functies gaat meestal vooraf aan ADL-beperkingen. IADL-beperkingen
worden gemeten door beperking bij activiteiten als telefoneren, boodschappen doen, met
geld omgaan enzovoort.
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 5
Aan de hand van de ADL-score wordt de kans op beperkingen naar leeftijd en geslacht
geschat. Graad 1 is de zwaarste afhankelijkheid. Er is een systematisch verschil tussen
mannen en vrouwen: vrouwen leven langer maar hebben sneller problemen. Bij de oudste
onderzochte groep, de 85-plussers, heeft 7 op 10 vrouwen de zwaarste afhankelijkheidsgraad,
terwijl dat er bij mannen 5,6 op 10 zijn. Deze conclusie bevestigt een algemeen
bekend fenomeen, dat in alle landen duidelijk blijkt.
Op basis van beperkingen is het mogelijk de zorgbehoeften van de thuiswonende vrouwen
en mannen in Vlaanderen te ramen. De bevolking wordt daartoe opgedeeld in leeftijdsklassen
en ADL-beperkingen, met graad 4 als lichtste en graad 1 als zwaarste graad van
beperking. In graad 1 vallen dan 129.552 vrouwen ouder dan 65 jaar. Bij mannen is dat
slechts 56.547, ongeveer 40 percent van het aantal vrouwen. Mannen zijn minder ziek
maar sterven vlugger. In de categorie van 85-plussers bevinden zich 35.925 vrouwen en
14.087 mannen in categorie 1.
De enquête maakt het mogelijk een projectie te maken van het aantal thuiswonende ouderen
met ADL-beperkingen: in 2011 zouden dat er 215.000 zijn en in 2031 316.000. De
groep zorgafhankelijke ouderen groeit met 45.000. Vooral het aantal zorgbehoevende
85-plussers groeit sterk: 73.931 in 2011, 92.186 in 2016, 106.994 in 2021, 116.299 in 2026,
124.888 in 2031 en 151.282 in 2036. De groei is ook sterk in de categorie 90-plussers. De
oudste ouderen zijn ook diegenen die de meeste zorg behoeven. Jaarlijks groeit het aantal
zorgbehoevende ouderen met minstens twee percent, maar het aantal zorgbehoevende
85-plussers groeit de eerste tien jaar jaarlijks met vijf percent.
Naast de zorgbehoefte raamt de studie ook het zorggebruik. Bij eenzelfde afhankelijkheid
ligt het zorggebruik bij vrouwen hoger dan bij mannen. Samenwonende vrouwen ouder
dan 85 jaar, zonder ADL- of IADL-beperking, hebben een zorggebruik van 0,42. Mannen
in dezelfde categorie halen 0,28. Het zorggebruik stijgt met de leeftijd, bij alleenstaanden
en bij een ADL- en IADL-beperking. De factoren die het gebruik van thuiszorg bepalen,
zijn dus leeftijd, geslacht, gezinssituatie en beperking. Het is duidelijk dat ook ouderen
zonder ADL-beperking een beroep doen op thuiszorg. Dat is ook zo in Nederland en in
Engeland, maar in mindere mate dan in Vlaanderen. Dat bewijzen de cijfers van SHARE.
Samenwonende vrouwen ouder dan 85 jaar, zonder ADL- of IADL-beperking, hebben
een zorggebruik van 0,42. In Nederland is dat 0,34. Vrouwen van 80 tot 84 jaar die alleen
wonen zonder beperking, hebben in Vlaanderen een zorggebruik van 0,56 en in Nederland
van 0,32. De selectiviteit van de Vlaamse zorg is dus minder groot. In Nederland krijgen
mensen die op het eerste zicht minder zorgbehoefte hebben dus ook minder zorg.
Voorheen was er veel residentiële zorg in Nederland, daar is fors de rem op gezet met als
resultaat dat in 2006 nog 19,3 percent van de 80-plussers in een residentiële zorgvoorziening
verblijven. De residentiële sector kent in Nederland tien zorgzwaartepakketten
(ZZP). ZZP 1 en 2 betekenen weinig of geen ADL-beperking. Bijna 1 op 3 ouderen in een
residentieel centrum heeft weinig beperkingen.
Algemeen wordt aangenomen dat vrijwel iedereen in de residentiële zorg een uitkering
ontvangt van de zorgverzekering. De onderzoekers zijn er daarom van uitgegaan dat het
aantal tenlastenemingen van de zorgverzekering in de residentiële zorg overeenstemt met
het aantal mensen in de residentiële zorg. Het percentage van de 80-plussers in een residentiële
voorziening schommelt rond de 18 percent. De Vlaamse institutionaliseringsgraad
is iets lager dan de Nederlandse.
3. Conclusies
Een deel van de gebruikers van zorg is volgens de gangbare toelatingscriteria niet zorgbehoevend.
Waarschijnlijk groeit met de leeftijd wel de broosheid. Ook al hebben 85-plussers
geen duidelijke tekorten, toch hebben ze meer zorg nodig. Dat is het zogenaamde
broosheidcriterium. Het omgekeerde bestaat natuurlijk ook. Heel wat mensen die volgens
V L A A M S P A R L E M E N T

6 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
de criteria zorg behoeven, gebruiken geen formele zorg, maar wellicht wel allerlei vormen
van informele zorg.
4. Wanless review
Het formele Engelse zorgaanbod is veel lager dan het Vlaamse. Wanless review is een
gesofisticeerd model met een normatief scenario om het systeem te verbeteren. Vooreerst
ontwikkelden ze een current service model, daarna een corebusiness scenario en ten slotte
een well-being scenario. Ouderen worden ingedeeld in categorieën van zorgbehoefte, van
0 tot 4. Daarna wordt uitgerekend hoeveel zorg elke categorie dagelijks nodig heeft. De
zwaarste subcategorie van categorie 4, namelijk met vijf of meer ADL-beperkingen, heeft
meer dan 30 uur thuiszorg per week nodig.
Er is ook berekend hoeveel percent van de 65-plussers thuiszorg nodig zou hebben volgens
elk scenario. Voor scenario 1 is dat in 2012 ongeveer vier percent. De percentages in
Vlaanderen en Nederland zijn meer dan dubbel zo hoog. Het hoogste normatieve model
haalt een percentage van 11 tot 11,6 percent. Dat staat min of meer gelijk aan het Vlaamse
niveau.
Volgens scenario 1 zouden ongeveer vier percent van de 65-plussers gebruikmaken van
dagzorg. Volgens scenario 3 zou dat percentage moeten stijgen tot ongeveer tien percent.
Vreemd genoeg moet de residentiële zorg volgens het meest normatieve scenario dalen.
Het percentage is nu al lager dan het Vlaamse, namelijk vier percent ten opzichte van zes
percent. Een derde van de mensen in de rusthuizen heeft volgens de ADL-schaal geen
beperkingen. Allicht heeft de daling daarmee te maken. Het gevolg zal wel zijn dat residentiële
zorg intenser wordt, en dat de thuiszorg beter gecoördineerd en intensiever wordt.
In vergelijking met andere landen is het zorgaanbod in Vlaanderen hoog, zeker in vergelijking
met Engeland. Vlaanderen haalt een vergelijkbaar niveau als Nederland hoewel
de thuiszorg daar minder uitgebreid is. De residentiële zorg is er iets hoger. In het Nederlandse
zorgaanbod is de laatste tien jaar fors gesnoeid. De Vlaamse zorg is de meest uitgebreide
van de drie.
De Vlaamse informele zorg is in vergelijking met de Europese landen hoog, hoger dan in
Scandinavië, hoger dan in Nederland, maar vergelijkbaar met de Engelse situatie. Vlaanderen
heeft een hoge formele en informele zorg. Dat is een unieke combinatie. De behoeften
zullen de komende twintig jaar echter met ongeveer 45 percent stijgen, jaarlijks met
twee tot vijf percent. Als de informele zorg op peil blijft, zullen de formele zorgbehoeften
navenant stijgen. De uitdagingen zijn niet min.
De andere conclusie is dat de Vlaamse zorg niet zeer selectief is. Mensen die op het eerste
zicht niet zorgbehoevend zijn, krijgen ook formele zorg. Andere landen kennen dat ook,
maar in mindere mate. Vlaanderen is dus minder doelgroepgericht dan de andere systemen.
De heer Jozef Pacolet: Met die elementen in het achterhoofd hebben de onderzoekers een
aantal reflecties geformuleerd over de programmatienormen. Heel wat informatie ontbreekt
om stellig te zijn. De onderzoekers zijn erg voorzichtig omdat normatieve programmatie
afwijkt van positieve programmatie. Bij toekomstverkenningen wordt het huidige
gebruik geprojecteerd op de toekomst. Voor de normatieve programmatie is vergelijken
met het buitenland belangrijk. In bijlage 6 van het rapport staat zowel voor de residentiële
als de thuiszorg te lezen dat Vlaanderen niet alleen kwantitatief op een hoog niveau staat
maar ook kwalitatief. Zo zijn de kwalificaties van het personeel hoog.
Het rapport nodigt de beleidsmakers uit te kiezen. De keuzes worden momenteel vertroebeld
door de semantiek of het woordgebruik. De onderzoekers hebben alweer nieuwe ter-
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 7
men gevonden voor oude begrippen die een nieuwe inhoud kunnen krijgen. Elke institutie
verandert voortdurend van karakter. De regelgever hoeft daar niet noodzakelijk altijd een
nieuwe naam op te plakken.
Er zijn uitzonderlijke categorieën zoals de gezinszorg, een multilevelvoorziening die alle
mogelijke varianten van thuiszorg aanbiedt. Maar er bestaan ook gemeentelijke diensten
die maar één dienst aanbieden, bijvoorbeeld poetshulp. Daarvoor is er een aparte programmatiecategorie
en een aparte benaming. De overheid heeft een gelegenheid gemist
om ruime definities van gezinszorg en aanvullende thuiszorg in te voeren.
5. Gezinszorg
Vooreerst zijn er de vaststellingen over het huidige gezinszorgaanbod uit een studie van
2007. Het gesubsidieerde urencontingent ligt onder de programmatienorm. Dat betekent
dat er nog groeimarge is. De diensten stellen dat ongeveer twintig percent uren tekort zijn.
Eigenlijk is er nog meer zorg nodig dan er geprogrammeerd is en soms wordt die op een
andere manier gegeven. Regionaal zijn er grote verschillen in het aanbod, dat is echter statistisch
evident want naarmate de eenheden kleiner zijn, wijken ze meer af van het gemiddelde.
De regionale aanbodverschillen hangen niet noodzakelijk samen met de verschillen
in zorgbehoevendheid of in leeftijdstructuur. Tussen de allocatie en de programmatie van
gezinszorg is er een groot verschil. Een andere entiteit beslist daarover. Er is een redelijk
goede overeenstemming tussen de feitelijke verdeling van de uren per leeftijdsgroep en de
geprogrammeerde verdeling.
De onderzoekers achten het niet wenselijk om de programmatiecijfers in de gezinszorg
radicaal te wijzigen. De recente wijzigingen, meer contingent voor de jongere en iets minder
voor de middenleeftijdsgroepen, komen overeen met de gradiënt van het werkelijke
gebruik. De reële situatie is steeds een belangrijk uitgangspunt.
6. Aanvullende thuiszorg
Het is duidelijk dat zorgvragers geregeld gebruikmaken van een combinatie van diensten:
gezinszorg, poetshulp en overige diensten. De aanvullende thuiszorg, schoonmaak- en
poetshulp, moet voorwerp van discussie vormen. Er is duidelijk nog heel wat commerciële,
al dan niet officieel aangegeven, huishoudelijke hulp. Hulpbehoevende personen
maken daarenboven massaal gebruik van de dienstencheques. Het is dus onmogelijk om
de behoefte aan gezinszorg te ramen als de verschillende systemen niet in kaart gebracht
worden. Het debat over de schoonmaakhulp moet daarom gevoerd.
Een gezinshelpster besteedt heel wat tijd aan poetsen. Dat is de eerste zorg die wordt uitbesteed
als de mantelzorger wegvalt. Vermoedelijk 20 tot 60 percent van de uren gezinszorg
gaat naar schoonmaakhulp. Het gaat om drie tot tien miljoen uur. In totaal zijn er
3,8 miljoen uren poetshulp. Zonder mantelzorg zou een oppashulp voortdurend kunnen
nodig zijn. De uren vrijwillige oppashulp worden geschat op 800.000. Die raming is weinig
gedocumenteerd, maar allicht zal de vraag toenemen.
Voorgaande cijfers worden vergeleken met de zorgtijd voor de zwaar hulpbehoevende personen
die een mantelzorgpremie krijgen van de zorgverzekering. De 117.000 gerechtigden
op een mantelzorgpremie brengen vermoedelijk 14 miljoen uren gezinszorg in. In 2008
werden er 18 miljoen uren gezinszorg gepresteerd. De zorg in Vlaanderen is goed ontwikkeld,
maar het is duidelijk dat een beperkte groep al een groot deel van het totale urencontingent
nodig heeft. De overheid moet de sector de ontwikkeling gunnen die hij nodig
heeft, maar tegelijk meer onderscheid maken: in sommige gevallen volstaat poetshulp, in
andere is meer gevarieerde gezinszorg of thuisverpleging nodig.
De zwaar zorgbehoevenden, die recht hebben op mantelzorg, hebben twee miljoen uren
poetshulp en 2,3 miljoen uren commerciële huishoud- en schoonmaakhulp nodig. De
V L A A M S P A R L E M E N T

8 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
commerciële hulp is dus goed voor meer uren dan de poetshulp. Voor die populatie financiert
het federale systeem van de dienstencheque eigenlijk 3,3 miljoen uur zorg. In totaal
is er voor zorgbehoevenden 7,6 miljoen uur huishoudelijke hulp en schoonmaakhulp. De
reguliere poetshulp, waarvoor er nu een programmatienorm komt, is maar goed voor twee
zevenden van dat totale volume. De evolutie van de selectiviteit en de tarieven van de dienstencheque
zullen mee de vraag naar poetshulp bepalen. Bij poetshulp wordt het inkomen
in rekening gebracht bij het berekenen van de eigen bijdrage, bij de dienstencheque niet.
De onderzoekers schuiven geen nieuwe programmatienormen naar voren. Ze nodigen de
beroepsgroepen, de aanbieders en de overheid uit om te overleggen over de verschillende
systemen, de tarieven en de criteria ervan.
Volgens het decreet zijn de professionele oppasdiensten ondergebracht in de diensten voor
gezinszorg. De aparte programmatie voor de vrijwillige oppasdiensten zal extra geprogrammeerd
worden. Daarvoor is er momenteel 0,8 miljoen uur begroot. Alleen al de
gerechtigden van de mantelzorgpremies zeggen 1,6 tot 1,8 miljoen uur oppas van vrijwilligers
nodig te hebben en 2,2 tot 3,2 miljoen uur betaalde professionele oppas. Sommige
voldoende kapitaalkrachtige mensen betalen zelfs voor een 24-uurs of nachtoppas. Als
dat in de normale programmatie zou inbegrepen worden, zou een veelvoud van het huidige
aantal uren nodig zijn.
7. Centra voor herstelverblijf
De onderzoekers hebben op basis van een HIVA-studie naar het gebruik van CM-herstel-
oorden de huidige en de wenselijke programmatie voor de centra voor herstelverblijf en
voor kortverblijf berekend. De ondergrens van de programmatie is het huidige gebruik
van de hersteloorden. Het gaat om naar schatting 720 plaatsen. De bovengrens is de
potentiële vraag, geraamd op 1345 plaatsen. Hetzelfde geldt voor de centra voor kortverblijf,
waar nu 886 plaatsen zijn. De behoeften in beide vormen van kortverblijf zijn echter
afhankelijk van de evoluties in de rusthuissector.
8. Woonzorgcentra en assistentiewoningen
Bij de woonzorgcentra en de assistentiewoningen is de programmatie gemoderniseerd
omdat de leeftijd is opgetrokken tot 65 jaar. Met dat nieuwe, logischere criterium zouden
er dus voor de leeftijdscategorie van 60 tot 74 jaar geen 15.000 maar 10.000 plaatsen nodig
zijn. Dat betekent een daling van het totale aantal plaatsen van 110.000 met vijf percent.
Het realistischere leeftijdsprofiel heeft een substantiële impact op het aantal bedden.
Tot nog toe liggen de programmatienormen boven het feitelijke gebruik. Geleidelijk aan
zullen de normen gehaald worden en zelfs moeten opgetrokken worden. Uit internationale
benchmarks blijkt dikwijls dat België in tegenstelling tot andere landen geen desinstitutionalisering
toegepast heeft. Er zijn ook vergelijkingen tussen de provincies mogelijk.
Het gebruikspercentage van rustoorden voor bejaarden en rust- en verzorgingstehuizen in
Vlaanderen is 4,71 percent per honderd 65-plussers. In Limburg is het aanbod en ook het
gebruik van de bedden kleiner. De bevolking is weliswaar jonger, maar die leeftijdsinvloed
is gecorrigeerd in de cijfers. In die provincie zou eenzelfde invulling het gebruikspercentage
op 3,77 brengen. Als echter het Limburgse percentage van 2,96 in Vlaanderen zou
geprogrammeerd en bezet zijn, zou het Vlaamse gebruikspercentage 3,71 bedragen.
Ook op het vlak van de thuisverpleging is er een verschil. Het werkelijke gebruik in Limburg
bedraagt 7,93 percent. In Vlaanderen is het aantal 60-plussers dat gebruikmaakt van
thuisverpleging 5,92 percent. Als het Vlaamse gebruikspercentage op dezelfde manier zou
ingevuld worden als in Limburg zou 8,74 percent gebruikmaken van thuisverpleging. In
Limburg is de thuiszorg beter en de residentiële zorg minder uitgebouwd dan in de rest
van Vlaanderen. De provincie slaagt erin om meer mensen te verzorgen dan elders in
Vlaanderen maar dan wel dankzij de thuiszorg.
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 9
Is Limburg een voorloper van de desinstitutionalisering waarbij er meer mensen op thuiszorg
beroep doen? Dat zal overigens niet noodzakelijk goedkoper zijn.
Minister Jo Vandeurzen: De cijfers van VRIND en het RIZIV maken duidelijk dat de
thuisverplegingsprestaties in de provincie Limburg hoger liggen dan in andere provincies.
De rob- en rvt-forfaits zijn dan weer relatief kleiner. Het illustreert dat er een relatie is
tussen beide. Een zelfde soort behoefte kan op verschillende manieren ingevuld worden.
Die substitutiegedachte staat trouwens ook in de beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin 2009-2014 (Parl. St. Vl. Parl. 2009-10, nr. 191/1).
De heer Jozef Pacolet: De andere provincies draaien rond het Vlaamse gemiddelde.
Natuurlijk zijn er verschillen. In Vlaams-Brabant is er een relatief gering aantal rustoordbedden.
Er zijn dus nog plaatsen met minder residentiële zorg en een grotere behoefte
aan thuiszorg. Het verschil tussen Vlaanderen en Limburg is voldoende groot om relevante
conclusies te trekken. Er zijn ook geen opvallende klachten over de kwaliteit van
de gezondheidszorg in Limburg. Het is een bewijs dat het mogelijk is de thuiszorg meer
prioriteit te geven.
De discussie of de O- en de A-categorie van minder zorgbehoevenden nog een plaats hebben
in het rusthuis van de toekomst woedt al een tiental jaar. In 2005 waren er voor die
categorieën 25.000 bedden, in 2010 30.000. Het gaat om 40 percent van het totale aantal
bedden. De prognoses zijn dat er tegen 2020 40.000 bedden voor bestemd zullen zijn. Als
er door essentiële thuiszorgdiensten uit te bouwen voor die groep alternatieven gevonden
worden, zoals dat in Limburg het geval is, kan het aantal bedden dalen.
Mevrouw Vera Van der Borght: In de categorieën O en A zitten wat personen met dementie.
Is het mogelijk die op te vangen in de thuiszorg?
De heer Jozef Pacolet: Dementerenden vormen niet de meerderheid in die categorieën, zij
bevinden zich meer in de B- en C-forfaits. Er wordt zelfs gedacht aan een aparte categorie
voor dementerenden. Naarmate ouderen langer thuis blijven, zal de groep in de residentiële
sector meer zorg behoeven. Een rvt is nu al in belangrijke mate een dementiekliniek.
Dat zal niet veranderen, alleen het percentage dementerenden zal toenemen. De studie
tracht na te gaan wat de gevolgen van minder residentiële zorg op het aantal uren gezinszorg
en schoonmaakhulp zijn. Schoonmaakhulp en zorg in de residentiële voorzieningen,
vooral voor de andere categorieën dan O en A, worden in belangrijke mate door het
RIZIV gefinancierd. Thuisverpleging is duurder dan residentiële zorg en valt vooral ten
laste van de Vlaamse overheid. De RIZIV-budgetten voor bejaarden in de categorie O en
A zijn te klein waardoor de bejaarde zelf de prijs betaalt. Als thuishulp mogelijk is en de
reguliere diensten uitgebreid worden, zal de overheid betalen.
Mocht een vierde van de patiënten in de O- en A-categorie thuis verzorgd worden, dan
komt dat neer op 10.000 bedden tegen 2020. Rekening houdende met de uren thuiszorg en
poetshulp die de bejaarden die in aanmerking komen voor een mantelzorgpremie, nodig
hebben, zal er dan een vierde van de 6 tot 23 miljoen uren gezinszorg en schoonmaakhulp
extra nodig zijn. Dat betekent dat de Vlaamse overheid de middelen (programmatie) daarvoor
aanzienlijk moet optrekken. Zelfs als er soepeler omgesprongen wordt met woonvormen
voor bejaarden en een deel van hen in een assistentiewoning terechtkomt, zal er meer
thuiszorg en schoonmaakhulp nodig zijn.
Volgens het Woonzorgdecreet zullen de serviceflats meer een onderdeel worden van het
patrimonium van de woonzorgcentra. Ze zullen er zo voor zorgen dat mensen ook wanneer
ze hulpbehoevend worden, kunnen blijven. De administratie vermoedt dat die evolutie
traag zal verlopen, terwijl de onderzoekers de indruk hebben dat de sector erop zit te
wachten omdat de regelgeving van de serviceflats tegennatuurlijk is: enkel wie gezond is,
V L A A M S P A R L E M E N T

10 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
kan in een serviceflat verblijven. De vraag is dus hoe radicaal en permanent de omwenteling
zal zijn. Zullen de serviceflats erkend worden als rusthuisbedden waardoor er minder
rusthuisbedden nodig zijn? De huidige bewoners van serviceflats zullen dan immers niet in
een rustoord terechtkomen, maar zelfs als ze zorg behoeven in hun flat verzorgd worden.
Een tweede aspect is hoe de zorg georganiseerd zal worden. Volgens het Woonzorgdecreet
kan een residentiële voorziening in een serviceflat zorg organiseren. Dat is de logica zelve,
maar het is niet duidelijk hoe een en ander zal evolueren. Een laatste aspect is wie de zorg
in de serviceflats zal financieren: als het een rustoord wordt, valt het onder het RIZIV-forfait.
Als het een thuiszorgdienst in een voorziening is, valt het onder Vlaamse financiering.
Voor de gezinszorg vinden de onderzoekers op het eerste zicht dat het huidige aantal
geprogrammeerde uren de beste voorspeller van de toekomst is. De huidige programmatie
van 18 miljoen uren kan gehandhaafd blijven en zelfs nog dalen als de poetshulp eruit
gezuiverd wordt. Het aantal uren zal wel stijgen als de residentiële de kans krijgt meer
mensen transmuraal te verzorgen. Beide evoluties neutraliseren elkaar.
Schoonmaakhulp voor de zelfstandig wonende O- en A-categorieën vergt vier miljoen
uren. Als het aspect schoonmaak uit de gezinszorg gehaald wordt, is er 3,6 miljoen uren
schoonmaakhulp extra nodig. In totaal zijn er dan elf miljoen uren extra nodig. De mate
van desinstitutionalisering zal bepalen hoeveel uur daadwerkelijk nodig is. De eigenlijke
behoeften aan oppasdiensten moeten worden vastgesteld. Allicht is uitbreiding van het
aantal uren nodig.
Voor de woonzorgcentra is de programmering Vlaamse bevoegdheid, maar de financiering
vooral federaal. Het RIZIV zal de factuur moeten betalen. Als er een ander beleid gevoerd
wordt, zal Vlaanderen of de bejaarde meer middelen ter beschikking moeten stellen. Het
is onduidelijk of de assistentiewoningen de O- en A-plaatsen in de rustoorden moeten
vervangen of extra plaatsen bieden.
9. Beleidsaanbeveling
Elke toekomstverkenning, ook een normatieve programmatie, is geen fixatie van het verleden
maar een dynamische verkenning of zelfs een sturing van de toekomstige ontwikkelingen.
Het Woonzorgdecreet kan een en ander in beweging brengen, maar daarvoor kwam
de opdracht eigenlijk te vroeg. De normen moeten pas aangepast worden als die veranderingen
duidelijk zijn. Desinstitutionalisering, uiteraard geleidelijk in praktijk gebracht, is
een andere motor van verandering. Daardoor is substitutie tussen thuiszorg en residentiële
zorg mogelijk. In de thuiszorg kan gezinshulp heel wat van het huidige werk van de
verpleegkundige overnemen. Poetshulp kan taken aan van gezinshulp. Ook die vormen
van substitutie behoren tot de mogelijkheden. Een betere afbakening van de taken is een
eerste stap. Momenteel is er in ieder geval al substitutie tussen reguliere en private diensten,
waarbij de laatste bijvoorbeeld de schoonmaakhulp bij zorgbehoevenden overneemt.
Dat moet in kaart worden gebracht om een duidelijk beeld te krijgen van het geheel.
II. REPLIEK DOOR DE HEER JO VANDEURZEN, VLAAMS MINISTER VAN
WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN
Minister Jo Vandeurzen: Het Steunpunt WVG bestudeert momenteel het effect van de
dienstencheque op Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De resultaten van de studie worden
verwacht tegen het einde van het jaar.
In het Woonzorgdecreet worden de leeftijdscategorieën anders gedefinieerd. Er is wel een
corrigerend besluit voor de programmatie van de woonzorgcentra opgesteld. Zonder deze
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 11
correctie zouden nieuwe leeftijdscategorieën ertoe leiden dat er geen plaats meer is in de
programmatie van de woonzorgcentra. Dat is een soort index op de bestaande programmatiecijfers,
maar vormt geen voorafname op het debat over de programmatiecijfers.
In de beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2009-2014 staat trouwens de relatie
tussen de programmatie in de residentiële zorg en de thuiszorg beschreven. De technische
haalbaarheid van een dynamisch systeem wordt onderzocht. Veel hangt ten slotte af van
het protocol 4, de visie op de rvt-statuten. Zo zou een rvt-statuut kunnen worden losgekoppeld
van een residentieel kader. Dat vergt een andere benadering, ook van de ziekteverzekering.
De laatste uitrol van protocol 3 is voor het najaar van 2010, het debat over de
volgende overeenkomst over de groei van de middelen wordt voorbereid.
Mevrouw Marijke Dillen: Komt de studie te vroeg?
Minister Jo Vandeurzen: Een paar aspecten van het Woonzorgdecreet die als oriëntatie
worden aangegeven, moet nog worden geconcretiseerd. De prioriteit is het concept assistentiewoning
met het debat over de programmering. Voorts is er de introductie van de
BelRAI in de verschillende settings. BelRAI is een proefproject in opdracht van de Federale
Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu voor
de uniforme en webbased (online) registratie van cliëntgegevens, eventueel afkomstig uit
verschillende zorgsettings, in het interRAI-beoordelingsinstrumentarium. Het doel van
het Woonzorgdecreet, namelijk meer inzetten op ondersteuning thuis, veronderstelt een
harmonisatie in de registratie van de zorgbehoeften. Dat is ook noodzakelijk voor transmurale
flexibele personeelsinzet.
In de redenering van het Woonzorgdecreet bestaat de serviceflat niet meer. Er is wel een
overgangsregeling voor de erkende serviceflats, maar het is de bedoeling dat ze op termijn
in een ander zorgmodel opgenomen worden. Professor Pacolet stelt voor ze onder de
bevoegdheid van de woonzorgcentra te laten vallen, maar het is ook mogelijk om serviceflats
om te vormen tot assistentiewoningen. Een serviceflat is een woonplaats voor valide
mensen, terwijl een assistentiewoning zorggarantie biedt.
III. VRAGEN VAN DE LEDEN
Mevrouw Mieke Vogels: De studie maakt een schatting van het aantal uren dat nodig zou
zijn bij de transitie van residentiële zorg naar thuiszorg. Niet alleen zal het aantal 85-plussers
stijgen, het zullen bovendien meer vrouwen en alleenstaanden zijn, groepen die traditioneel
meer zorg nodig hebben. Vanwege dat profiel zal de zorgbehoefte sowieso stijgen.
Is dat verrekend in de cijfers?
Welk pakket aan mantelzorg is nodig om een alleenstaande met een C- of D-profiel toch
thuis te verzorgen? Momenteel is de mantelzorger nog vaak de partner. Hoe ouder mensen
worden, hoe groter de kans dat ze alleen komen te staan. Meer en meer wonen kinderen
niet in de buurt van hun ouders en kunnen ook zij niet langer voor de mantelzorg instaan.
Daarom denk ik dat het Woonzorgdecreet niet ver genoeg gaat. De organisatie van wonen
en welzijn zal immers het wegvallen van de huidige mantelzorger moeten compenseren.
Sociale netwerken moeten er dan voor zorgen dat mensen bereid zijn een oogje in het zeil
te houden als de professionele verzorger er niet is.
Mevrouw Vera Van der Borght: Om beleid te voeren, is een totaalbeeld nodig. Ik kijk uit
naar de resultaten van de studie over de dienstencheques. Zonder dienstencheques zou
de situatie in de gezins- en thuiszorg dramatisch zijn. Anderzijds worden de kosten ervan
grotendeels gedragen door de federale overheid.
V L A A M S P A R L E M E N T

12 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
Gaan de cijfers van de studie alleen over ouderen of ook over personen met een handicap?
Iedereen is voorstander van thuiszorg, maar demografische en maatschappelijke evoluties
zoals een ouder wordende populatie, meer alleenstaanden en minder mantelzorg, zullen
dat bemoeilijken.
De heer Jozef Pacolet: De mantelzorger wordt ouder en gaat op pensioen. Hij blijft
beschikbaar, maar moet gesteund en soms vervangen worden door de professionele thuiszorg.
Het volstaat de leeftijd te hanteren als parameter om ook de andere fenomenen als feminisering
en gezinsverdunning te vatten. Het vergt wel permanente monitoring.
Mijn deel van de uiteenzetting behandelde het effect van desinstitutionalisering op de
zorgvormen. Alle andere elementen worden door de leeftijd goed gevat. Het effect van de
desinstitutionalisering komt er bovenop.
Voorheen waren de serviceflats op de totale bevolking en de rustoorden op de 60-plussers
geprogrammeerd. Die leeftijdsgrenzen zijn niet langer relevant.
Personen met een handicap zitten niet in de cijfers van de institutionele voorzieningen. Ze
zijn vaak gebruikers van thuiszorg. Thuisverpleging en gezinszorg zijn niet altijd even alert
voor het PAB-aanbod van interimbureaus. Ik verneem dat dit aanbod ook vergoed kan
worden met dienstencheques. Omdat thuiszorgdiensten onvoldoende vertrouwd zijn met
deze doelgroep, kan de interimsector erop inspelen. Dat vormt een uitdaging.
De heer John Crombez: Ik waardeer het positivisme van de mogelijkheden die de studie
beschrijft. De informatie is nuttig voor de discussies die volgen.
Bevelen de onderzoekers meer substitutie tussen de reguliere en de private diensten aan?
De dienstencheques mogen dan positieve gevolgen hebben, maar voor sommige domeinen
rijst de vraag naar kostenefficiëntie en inzet ervan.
Het klinkt alsof de onderzoekers het Limburgse model op heel Vlaanderen willen toepassen.
Ik vraag me af of strikte programmatienormen voor een volledig grondgebied wel
verstandig zijn. De situatie verschilt immers grondig. Er is zoals gezegd een verschil tussen
Limburg en de rest van Vlaanderen. Er zijn daarnaast ook verschillen op het vlak van de
dienstencheques. Sedert kort worden diensten gecentraliseerd aangeboden waarbij vraag
en aanbod op elkaar worden afgestemd. Blijkt evenwel dat aanbod en toegang ook grondig
verschillen.
Gezien de aanzienlijke uitdaging door de toename van de doelgroep en gezien de regionale
verschillen, moeten we ons afvragen of we in de programmatie wel moeten kiezen voor
substitutie. Moet de programmatie het niet mogelijk maken dat we – rekening houdend
met de situatie zoals ze is – op de meest efficiënte manier tot een geheel komen? De vraag
zal de komende jaren steeds hoger zijn dan het aanbod. Kiezen voor een strenge programmatie
die één bepaald aanbod mogelijk maakt, zal ons op grenzen doen botsen. De substitutie
van institutionele zorg naar thuiszorg is een mogelijkheid. Maar zelfs deze substitutie
moet afhankelijk zijn van het vertrekpunt. Ik besef dat zulks tot heel complexe programmatie
zal leiden. Is een flexibele programmatie die rekening houdt met het uitgangspunt
denkbaar?
De onderzoekers wijzen er terecht op dat namen wijzigen ertoe leidt dat het langer duurt
voor iedereen beseft waarover het gaat. Hetzelfde geldt voor frequente beleidswijzigingen.
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 13
Zijn grote veranderingen aangewezen op een ogenblik dat grote verschillen worden vastgesteld?
Mevrouw Marijke Dillen: Een deel van mijn vragen is al gesteld door de dames Van der
Borght en Vogels, met wie ik het standpunt deel dat we in de toekomst minder een beroep
zullen kunnen doen op mantelzorg.
Zijn de verschillen met Nederland en Engeland het gevolg van een andere mentaliteit of
van een ander politiek beleid? Het Woonzorgdecreet is recent en het is beter de uitwerking
ervan af te wachten om de programmering te veranderen. Is daarvoor een vervolgstudie
nodig? Zo ja, wanneer zou dat zinvol zijn?
Dienstencheques zijn een nuttig instrument, maar er mag niet te veel het accent op gelegd
worden. Voor veel ouderen is er immers geen fiscaal voordeel aan verbonden. Dienstencheques
zijn maar één aspect van een geheel.
Mevrouw Griet Coppé: Vlaamse zorg zou niet selectief zijn. Vinden de onderzoekers dat de
intake niet grondig genoeg gebeurt? Ik heb het daarbij niet alleen over de keuze tussen de
verschillende zorgvormen, maar ook over het in kaart brengen van de zorgbehoeften van
de gezinszorgdiensten zelf.
Vooral mensen met een laag inkomen maken gebruik van de gesubsidieerde poetshulp.
Voor de anderen zijn de dienstencheques goedkoper. Het is nodig duidelijkheid over de
systemen te scheppen.
Mevrouw Mieke Vogels: Het zou kunnen dat de thuiszorg in Groot-Brittannië een groter
Mattheuseffect ondervindt. In de Vlaamse thuiszorg en poetshulp is dat niet het geval.
Over deze selectiviteit moeten we waken. Deze drempel moet blijven. Is het gebrek aan
selectiviteit te wijten aan een verkeerde inschaling? Wat zijn de beleidsaanbevelingen op
dat vlak?
De zorgkwaliteit in Vlaanderen is goed in vergelijking met die landen. De onderzoekers
bedoelen daar dan vooral de opleiding van het personeel mee. De vraag is of de mensen
die kwaliteit ook voelen. Vlaanderen heeft over het algemeen een zeer goede gezondheidszorg,
maar dat belet niet dat Vlamingen de meeste antidepressiva en slaapmiddelen slikken
ter wereld en dat het aantal kinderen dat rilatine neemt op vijf jaar tijd verviervoudigd
is.
De heer John Crombez: Wat denken de onderzoekers over de zogenaamde sociale dienstencheque?
Dat is een dienstencheque die tegen een lagere prijs wordt aangeboden.
De heer Tom Dehaene: In vergelijking met de andere landen scoort Vlaanderen goed op
het vlak van formele en informele zorg. Wat zijn de kritische succesfactoren om dat niveau
in stand te houden? Is er een verband met factoren als de werkzaamheidsgraad?
Professor Jozef Pacolet: De voornaamste mantelzorger geeft het viervoudige van de hulp
van een professionele zorgverlener. Doordat mensen langer gezond blijven, zullen de mantelzorgers,
meestal partners, lang na de pensioenleeftijd actief blijven. Ik vermoed dat er
geen tekort zal zijn aan mantelzorg.
Gebrek aan selectiviteit is niet a priori negatief. Er zijn regelingen denkbaar waarbij het
recht op professionele zorg vervalt als er mantelzorg beschikbaar is. Dat is contraproductief,
eigenlijk moet mantelzorg gesteund worden. De thuisverpleging in Limburg zorgt
voor een breed aanbod: van beperkte hulp tot intensieve zorg. Dat is duurder maar hoeft
niet tot overconsumptie te leiden. Het kan ook beschouwd wordt als een vorm van preventie,
waarbij het gezin of de mantelzorger vroegtijdig gesteund wordt.
V L A A M S P A R L E M E N T

14 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
De graad van hulpbehoevendheid is een belangrijk criterium dat volledig ontbreekt bij
de dienstencheques. Dat de minister een onderzoek heeft besteld naar het gebruik van
de dienstencheques in de zorg, is een teken aan de wand. Er is duidelijk beweging. Wij
aarzelden aanvankelijk om daarover te rapporteren. Wij leggen de laatste hand aan een
rapport voor het ACV over de dienstencheques. Wij pleiten niet voor een verdere uitrol.
De conclusie is dat de dienstencheque geen private dienst is. De dienstencheque is een
publieke dienst die voor 80 percent gesubsidieerd wordt door de overheid. Er zijn veel
non-profitaanbieders, zoals Familiehulp. Hier is selectiviteit wel een punt van zorg. Er is
geen behoeftecriterium. Er is een pervers herverdelend inkomenseffect.
Professor Jef Breda: De belangrijkste verstrekker van informele zorg is de partner. Voor
zwaar zorgbehoevende alleenstaanden is er een geïntegreerd thuiszorgaanbod nodig en
dat bestaat eigenlijk niet. De verschillende vormen zijn apart georganiseerd en gefinancierd.
Een geïntegreerd thuiszorgaanbod vergt dus één dienst met een meervoudig aanbod.
Verschillende diensten combineren en coördineren werkt niet.
De bevolking veroudert maar mensen blijven ook langer fit. Procentueel zal het aantal
oudere koppels toenemen, onder meer omdat mannen stilaan ook ouder worden. Het verschil
in levensverwachting tussen man en vrouw krimpt ook.
Het verschil tussen de drie onderzochte landen is deels gebaseerd op een verschil in beleid.
In Nederland zijn na de oorlog oudere mensen massaal in instellingen gestopt om woningen
vrij te maken voor jonge gezinnen. Van die erfenis is het zich stilaan aan het losmaken.
De Engelse thuiszorg presteert slecht omdat er een lokaal monopolie was. De
gemeente was deels ook de financier. Meerdere aanbieders en competitie stimuleren innovatie
en uitbreiding. Dat is een van de redenen waarom België op dat vlak beter presteert.
Er zijn talrijke – ook regionale – verschillen. We merken ook dat alles in beweging is. Een
aantal parameters zullen we moeten vastleggen, zodat de andere afhankelijk ervan kunnen
worden vastgelegd. Een sterk residentieel aanbod in een bepaalde regio kan bijvoorbeeld
niet van vandaag op morgen worden afgebouwd. In dergelijke situatie is het ideaal een
gezamenlijk budget of een programmatie die verschilt van regio tot regio. Belangrijk is
dat de verschillende programmaties in dezelfde richting evolueren. Wie soort per soort
programmeert, kan de substitutie niet programmeren. Er moet regionaal geprogrammeerd
worden binnen een omvattend geheel dat op termijn streeft naar een optimum.
Professor Jozef Pacolet: Zo ver wil ik niet gaan. De gemiddelde Vlaming zal wel tenderen
naar dezelfde behoeften en verwachtingen. Het is wel nodig op Vlaams niveau de mogelijke
volumesubstitutie in beeld te brengen zodat de contigenten op basis daarvan kunnen
worden bepaald. Op termijn zullen alle regio’s evolueren naar min of meer hetzelfde
gebruik. Aparte programmatienormen zijn mogelijk, maar het komt erop aan de totale
volumes te corrigeren.
Uiteraard zijn de collectieve sociale voorzieningen van een land het resultaat van het
beleid. Beleid is een kwestie van mentaliteit.
Professor Jef Breda: Een Belgische studie vond geen correlatie tussen thuiszorggebruik
en sociaaleconomische status. Er is geen Mattheuseffect. Het gebruik wordt voornamelijk
bepaald door de behoeften. Voor de dienstencheque ligt dat natuurlijk anders. De selectiviteit
vloeit voort uit de gebrekkige inschaling en is mede veroorzaakt door de mededinging
tussen de verschillende aanbieders. Het derde aspect is dat aanbod vraag creëert. Een
wijziging in het aanbod wijzigt de vraag.
V L A A M S P A R L E M E N T

Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1 15
Minister Jo Vandeurzen: Het ontbreken van selectiviteit in de thuiszorg en de aanvullende
gezinszorg is wellicht ook het gevolg van het systeem van de dienstencheque. Het schrappen
van de dienstencheque zal niet automatisch invloed hebben op de selectiviteit van de
gezinszorg, die daardoor een schaarse dienst zou worden.
Professor Jozef Pacolet: In de gezondheidsenquête van 1997 bleek nog dat reguliere thuiszorg
en schoonmaakhulp vooral gevraagd werden door de lagere inkomensklassen omdat
de andere inkomensklassen een beroep deden op privé-initiatieven. Door de dienstencheques
zullen nu heel wat meer mensen schoonmaakhulp krijgen zonder dat het criterium
van hulpbehoevendheid speelt. Het probleem is vooral dat die hulp gefinancierd
wordt met publiek geld.
Minister Jo Vandeurzen: Dat is een politieke visie. Ik vermoed dat er een verband is tussen
het beperkte Mattheuseffect in de Vlaamse dienstverlening en het bestaan van een
alternatief als de dienstencheques. Ook Vlaamse diensten van gezins- en bejaardenhulp en
OCMW’s bieden diensten betaald met dienstencheques aan. Ik kan me niet van de indruk
ontdoen dat de dienstencheques het systeem op sluimerende wijze mee gereguleerd hebben.
Als er sociale dienstencheques komen, zou dat veel beter aansluiten bij de diensten
van gezins- en aanvullende thuiszorg.
Mevrouw Vera Van der Borght: Dienstencheques zijn oorspronkelijk bedoeld om het de
actieve bevolking mogelijk te maken huishoudelijke taken uit te besteden. Een bijkomend
voordeel was dat dergelijke activiteiten uit het zwarte circuit gehaald werden. Het systeem
heeft wel een verschuiving veroorzaakt, maar dat is niet noodzakelijk een slechte zaak
zolang er een evenwicht is.
Mevrouw Mieke Vogels: Het verhaal kan ook omgekeerd verteld worden. Dienstencheques
zijn ontstaan om het zwartwerk tegen te gaan en om mensen aan een betrekking te helpen.
Een bijkomend voordeel voor de hardwerkende Vlaming is dat hij zijn werkster niet meer
in het zwart hoeft te betalen en de vergoeding bovendien nog fiscaal kan aftrekken. Binnen
de zorgsector zijn het vooral de betere verdieners die gebruikmaken van de dienstencheques.
De lagere inkomens vooral van de gesubsidieerde systemen. Dat is op zich een
goede zaak. Alleen zal het budgettair niet mogelijk zijn om de dienstencheques te behouden.
Het zou van politieke moed getuigen om de fiscale aftrek te schrappen.
Professor Jef Breda: Er bestaat nog een commercieel circuit: vijf tot tien percent van de
ouderen doet er een beroep op, voornamelijk voor voetverzorging en mobiliteit. Dat is
niet onaanzienlijk. Die behoeften worden niet gedekt door publieke of private diensten.
De activiteiten worden meestal in het zwarte circuit georganiseerd.
De voorzitter: De discussie zal voortgezet worden als er een beter zicht is op de nieuwe
programmatie.
De voorzitter,
Tom DEHAENE
De verslaggevers,
Vera JANS
Felix STRACKX
V L A A M S P A R L E M E N T

16 Stuk 466 (2009-2010) – Nr. 1
Gebruikte afkortingen
ACV Algemeen Christelijk Vakverbond
ADL activiteiten van het dagelijkse leven
CM Christelijke Mutualiteit
HIVA Hoger Instituut voor de Arbeid
IADL instrumentele activiteiten van het dagelijkse leven
OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
PAB persoonlijkeassistentiebudget
RAI Resident Assessment Instrument
RIZIV Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering
rob rustoord voor bejaarden
rvt rust- en verzorgingstehuis
SHARE Survey on Health, Ageing and Retirement in Europe
VRIND Vlaamse Regionale Indicatoren
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
ZZP zorgzwaartepakket
V L A A M S P A R L E M E N T