Geschiedenis van de Rex-bioscoop

GESCHIEDENIS VAN DE REX -BIOSCOOP 133
kennen '8 • Het pand lag ingeklemd tussen het Stevenshofje en het Sionshofje, die
de verbouwing van 1914 hebben overleefd. Het woonhuis van dokter Kist en het
ernaast gelegen pand op 52A werden in de eerste hel ft van 1914 gesloopt om
plaats te maken voor de huidige panden. Begin juli 1914 was de grond bouwrijp
en werd er een vergunning voor het aanbrengen van een riolering afgegeven l9 •
De eerste eigenaren waren dus de aandeelhouders van de N. V. Familiebioscoop.
Onder hen was de heer Adrianus van der Helm. Hij dreef al een aantal
jaren voor de Eerste Wereldoorlog met zijn zoon een kleine 'huiskamerbioscoop'
op de Oranjegracht 40-42. Deze bioscoop werd druk bezocht door mensen uit de
buurt, maar ook - en dit vooral tijdens de mobilisatie voor en tijdens de Eerste
Wereldoorlog - door militairen die in Leiden waren gelegerd. Deze militairen
maakten er een "vreselijke bende" van: ze knoeiden met meegebrachte etenswaren
en smeten proppen pruimtabak tegen het doek als de film hun niet beviel.
De eigenaar was niet in staat om het publiek in de hand te houden; de bioscoop
werd dan ook steeds smeriger. Van der Helm trad zelf op als explicateur. De
films werden begeleid door een pialist, "een magere man, een zenuwelijer"20.
In een advertentie in het Leidsch Dagblad van 31 maart 1913 wordt het
theater Oranjegracht 40-42 voor het eerst genoemd 21 • Uit deze advertentie blijkt
ZOlUleklaar dat de directeur van de Oranjegrachtbioscoop dezelfde is als de
aandeelhouder van de N. V. Familiebioscoop. In de advertentie wordt naast de
naam van de bioscoop, Bioscope Theater" Americain", en de toegangsprijzen,
ook de directeur genoemd: de heer A. van der Helm 22 . In het Leidsch Dagblad
van 8 mei 1914 vinden we dit nogmaals bevestigd door een advertentie met de
tekst "Directie Adr. van der Helm zal door aankoop van het perceel Haarlemmerstraat
No. 52, naast het Hofje, binnenkort gaan verplaatsen ... N.B. Het
theater zal aan de modernste eischen voldoen ... De Directie."
Adrianus van der Helm was op 6 februari 1865 in Stompwijk geboren als
zoon van de timmerman Arie Cornelis van der Helm (1827-1907) en diens vrouw
de winkelierster Gerarda Sonius (1824-1896)23. Het gezin Van der Helm verhuisde
van Stompwijk naar Leiden en woonde op 1 januari 1890 in de Janvossensteeg
4. In 1890 huwde Adrianus voor de eerste maal, met Helena Zandvliet, en
verhuisde hij met zijn vrouw naar de 4e Binnenvestgracht 54. Hij vestigde zich
18. Gemeentearchief Leiden (GAL) . Bevolkingsregisrer
1890-1920 (Bev.reg.). Haarlemmerstraal
52 en 52A.
19. Verslag van den lOeslalld der gemeellle
Leidell 1914 (Leiden 1915) bijlage XLVI ,
p. 3.
20. Interview met de heer Den Hoedt.
22 november 1993 ; Bev.reg. 1890-1920.
Oranjegrachl 40-42.
21. Voor informatie over de Oranjegrachtbioscoop
ben ik veel dank verschuldigd
aan Eugénie Toorenvliet.
22. Prijzen: avond, eerste rang f 0, 15; tweede
rang f 0,10; matinee, eerste rang f 0,05;
tweede rang f 0,03; Leidsch Dagblad, 15
maart 1911.
23. Bev.reg. 1890-1920, Janvossensteeg 4.