Bouwpensioen magazine (juni 2013) - bpfBOUW

Magazine voor deelneMers en gePensioneerden van bPfboUW. verschijnt vier keer Per jaar.
Werkloos:
de gevolgen
voor je pensioen
p. 8 en 9
Edwin R utten
Enquête:
zo denken wij over
ons pensioen.
P. 2-3
Wie krijgt
tijdelijke
heffingskorting?
P. 5
Negende jaargang nummer 2, 29 juni 2013
70 jaar, maar nog
lekker druk
BpfBOUW belegt.
Het rendement
en de kosten. P. 12-13
p. 11
Samen werken aan een
nieuwe pensioenregeling.
P. 15

Foto: BarcC
2013-2
2
vertrouwen
Pensioenpot raakt niet leeg
28% van de actieve deelnemers vreest dat de pensioenpot
leeg is als zij stoppen met werken. Zij zijn bang dat bpfBOUW
dan geen pensioen meer kan uitkeren aan hen. 11% van de
gepensioneerden heeft een vergelijkbare angst. Zij denken dat
hun uitkering straks stopt, omdat de pensioenpot leeg raakt.
Deze angst is onterecht. Het is wel mogelijk dat de pensioenpot
tijdelijk minder goed gevuld is, zoals je de laatste jaren
hebt gemerkt. De Nederlandsche Bank verplicht het fonds dan
om maat regelen te nemen die ervoor zorgen dat de pot weer
beter gevuld raakt. Dat kan bijvoorbeeld door tijdelijk geen toeslag
te verlenen. De koopkracht van het pensioen daalt dan.
Dat is vervelend, maar het pensioen blijft wél bestaan.
Daar kun je op vertrouwen.
solidariteit tussen
jong en oud

Samen investeren in jouw pensioen
Bouwen aan een
nieuwe
pensioenregeling
in bpfBOUW
risico’s spreiden
83%
nieuwe pensioenregeling. het wil daarbij rekening houden
bpfboUW werkt samen met de cao-partijen aan een
met de mening van zijn deelnemers en gepensioneerden.
dat is logisch, want het gaat om hún pensioen. het fonds
heeft hun mening daarom in kaart gebracht door middel
van een representatieve enquête.
De nieuwe pensioenregeling gaat in op 1 januari 2015. Op pagina 15
76%
90%
kun je lezen welke stappen het fonds nog moet zetten. Bouwpensioen
zal je van elke stap op de hoogte houden. In dit nummer bespreken
we alvast vijf uitkomsten van de enquête.
90% van de gepensioneerden heeft vertrouwen in
bpfBOUW. Zij vinden dat hun pensioen in goede handen is bij het
fonds. Onder de actieve deelnemers is het vertrouwen bijna even groot.
Daar denkt 86% er net zo over. Het bestuur van BpfBOUW is trots op
deze uitkomst. Het wil het vertrouwen waarmaken en liefst verder
verhogen. Onder meer door helder en transparant te zijn over de wijze
waarop de nieuwe pensioenregeling tot stand komt.
BpfBOUW houdt rekening
met jouw mening
67% van de actieve deelnemers is voor solidariteit
tussen jong en oud. Ze vinden dat de verschillende generaties
samen de rekening moeten betalen voor het pensioentekort dat is
ontstaan omdat we steeds ouder worden. De solidariteitsgedachte
onder gepensioneerden is bijna even hoog. Daar wil 65% dat de
generaties de pijn delen. De cao-partijen laten deze keuze voor
saamhorigheid meewegen bij de inrichting van de nieuwe pensioenregeling.
83% van de actieve deelnemers vindt het voordelig
dat ze bij een collectief pensioenfonds is aangesloten.
Ze zeggen dat ze zelf geen betere beleggingsresultaten zouden
kunnen halen. Ze zijn bovendien van mening dat het fonds beter in
staat is om de beleggingsrisico’s te spreiden. 81% van de gepensioneerden
is het hiermee eens. Deze resultaten onderstrepen het
belang van een collectieve regeling.
76% van de gepensioneerden vindt het goed dat
bpfBOUW belegt in aandelen. Dat verhoogt namelijk de kans
op een goed rendement. 67% van de actieve deelnemers deelt deze
mening. Het bestuur van bpfBOUW zal hier in zijn beleggingsbeleid
rekening mee houden.
collectief
pensioenfonds
Waarom hebben we een nieuwe pensioenregeling
nodig?
Daar zijn meerdere redenen voor. Ten eerste moet onze
pensioenregeling voldoen aan nieuwe wettelijke eisen.
Ten tweede wordt de huidige regeling op den duur onbetaalbaar.
Dat komt omdat we langer leven, maar ook omdat
onze regeling kwetsbaar is gebleken tijdens economische
en financiële crises.
2013-2
3

2013-2
4
Adressenboekje
bpfboUW
Postbus 637, 1000 EE Amsterdam
Basisweg 10, 1043 AP Amsterdam
020 – 583 40 40
www.bouwpensioen.nl
De volgende organisaties zijn
vertegenwoordigd in het bestuur
van bpfBOUW:
fnv bouw
Postbus 520, 3440 AM Woerden
Houttuinlaan 3, 3447 GM Woerden
0900 FNV BOUW
0900 – 368 26 89
info@fnvbouw.nl
www.fnvbouw.nl
cnv vakmensen
Postbus 2525, 3500 GM Utrecht
Tiberdreef 4, 3561 GG Utrecht
030 – 751 15 00 (algemeen)
030 – 751 10 07 (CNV Info)
info@cnvvakmensen.nl
www.cnvvakmensen.nl
bouwend nederland
Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer
Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer
Tel. 079 – 325 22 52
info@bouwendnederland.nl
www.bouwendnederland.nl
nederlandse branchevereniging
voor de timmerindustrie
Postbus 24, 1400 AA Bussum
Nieuwe ’s-Gravelandseweg 16,
1405 HM Bussum
035 – 694 70 14
info@nbvt.nl
www.nbvt.nl
fosag-noa
onderhoud en afbouw
Postbus 310, 3900 AH Veenendaal
0182 – 57 21 66
info@fosag-noa.nl
www.noa.nl
betaaldata
Pensioenen:
25 juli
26 augustus
24 september
Foto: Nadine van der Wielen
kip jakkie bah (vier personen)
• Drie kipfilets
• Chilisaus (500 ml)
• Perziken op sap • Rijst
(1 liter)
• Komkommer
• Tomatenpuree
(140 gram)
Win
25 euro!
stuur jouw lekkerste recept en een foto van jezelf voor 16 juli naar keuken@bouwpensioen.nl.
komt jouw recept in bouwpensioen? dan belonen we je met een geschenkbon van 25 euro!
Arbeidsongeschiktheidspensioen:
24 juli
22 augustus
24 september
Invaliditeitspensioen:
10 juli
8 augustus
10 september
In de
keuken bij…
Olga!
‘Jakkes!, riepen Olga’s kinderen in koor toen ze
voor het eerst kip pilav aten. Koen en Maud
trokken een vies gezicht en vroegen benauwd of
ze hun bord moesten leegeten. Olga moet er nog
om lachen. ‘Ja, ze keken diep verontwaardigd naar
mijn man Johan. Hij was ervoor verantwoordelijk
dat ze dit veel te pittige gerecht moesten eten.
Mijn man was toen uitvoerder bij Piet Vertelman in
Wervershoof. Hij had het recept gekregen van zijn
collega Jack. Die warmde rond lunchtijd regelmatig
maaltijden op en Johan prikte graag een vorkje
mee. Zo heeft hij kip pilav ontdekt. Hij vond het
zo lekker dat Jack hem het recept heeft gestuurd.’
‘Zelf vind ik kip pilav ook heerlijk, maar het is veel te
scherp voor kinderen. Geen wonder dat ze meteen
een glas water vroegen om te blussen. Ze hebben
het recept naar Jack vernoemd. Bij ons heet het
voortaan kip jakkie bah. Ze hopen dat ze het nooit
meer hoeven te eten. Ik maak het bij voorkeur als ze
er niet zijn. Bijvoorbeeld als ze een partijtje hebben.
Tip: kip jakkie bah is nog lekkerder als je het een
avond laat staan!’
bereiden (40 minuten)
Snijd de kipfilet in kleine stukjes en leg deze in een
grote braadpan. Snijd de perziken in parten en voeg
deze mét het sap toe aan de kipstukjes. Roer de
tomatenpuree en de chilisaus erdoorheen. Kies zelf
of je milde of scherpe chilisaus gebruikt. Zet het
geheel op een laag gaspitje. Regelmatig roeren.
Ongeveer dertig minuten zachtjes laten borrelen.
Het gerecht is klaar als de kip gaar is. Serveer kip
jakkie bah met rijst en komkommer.
Eet smakelijk!
BpfBOUW maakt het geld over naar je bank.
Hoe snel je erover kunt beschikken, hangt van je
bank af. Dat duurt gemiddeld een tot drie dagen.
De betaaldata zijn onder voorbehoud. BpfBOUW
kan hier in bijzondere situaties van afwijken.
Betalingen naar buitenlandse rekeningen vinden
plaats op de vrijdag na de vermelde data.

heb je nog geen aoW, maar ontvang je wel pensioen?
dan heb je in de periode 2013 - 2015 recht op een tijdelijke
heffingskorting. je hebt daardoor een hoger netto
pensioen. ontving je je pensioen al vóór 2013? dan past
bpfboUW de tijdelijke korting automatisch toe. je hebt
hierover een brief ontvangen. heb je je eerste pensioen
pas na 2012 ontvangen? en wil je dat bpfboUW de
tijdelijke heffingskorting meteen toepast? stuur dan
een schriftelijk verzoek naar het fonds.
hoeveel bedraagt de tijdelijke heffingskorting?
In 2013 bedraagt deze 1% van je bruto pensioen. De heffingskorting is
dan maximaal c 182,00. In 2014 gaat het om 0,67% en een maximum
van c 121,00. En in 2015 om 0,33% en een maximum van c 61,00.
Meevaller geldt
drie jaar
Wanneer heb je recht op een tijdelijke heffingskorting?
Als je geen AOW ontvangt, maar wel een VUT-uitkering, een prepensioen,
een vroegpensioen, een tijdelijk overbruggingspensioen, een vervroegd
ouderdomspensioen, een nabestaandenpensioen of een pensioen
vanwege arbeidsongeschiktheid. Daarnaast geldt de voorwaarde dat
je ZVW-premie betaalt over je pensioen.
aanvragen
Heb je nog geen AOW en ben je pas ín 2013 pensioen gaan
ontvangen? Dan past bpfBOUW de tijdelijke heffingskorting niet
automatisch toe. Wil je dat het fonds dit wél doet? Stuur dan een
schriftelijk verzoek naar: BpfBOUW, Postbus 637, 1000 EE Amsterdam.
Dankzij de tijdelijke heffingskorting
heb je een hoger netto pensioen.
Heb je je eerste pensioen na 2012 ontvangen, maar krijg je nog geen AOW?
Laat tijdelijke heffingskorting
meteen toepassen
Vergeet niet je registratienummer of burgerservicenummer (BSN) te
vermelden.
Let op:
- Ontvang je meerdere VUT- en/of pensioenuitkeringen? Dan kun je
slechts één fonds verzoeken om de tijdelijke heffingskorting toe te
passen. Kies in dat geval voor het fonds waarvan je de hoogste
uitkering krijgt. Om zeker te zijn dat je de rest van de tijdelijke
heffingskorting ook krijgt, doe je het volgende jaar aangifte voor de
inkomstenbelasting bij de Belastingdienst.
- Dien je bij geen enkel pensioenfonds een verzoek in? Dan is het
belangrijk om volgend jaar aangifte te doen voor de inkomstenbelasting
bij de Belastingdienst. Je krijgt dan alsnog de volledige
tijdelijke heffingskorting.
Wanneer bereik jij de aoW-leeftijd ook alweer?
Je weet het als je je geboortedatum invult op checkuwaowleeftijd.nl.
vragen
Heb je een fiscale vraag over de tijdelijke heffingskorting? Bel de
Belastingtelefoon, tel. 0800 – 0543 (gratis). Heb je een andere vraag?
Bel dan de Pensioen Informatielijn, tel. 020 – 583 40 40.
als je je aoW-leeftijd hebt bereikt, betaal je minder belasting
Vanaf dat moment heb je geen tijdelijke heffingskorting
meer. Daar staat tegenover dat je dan 17,9% minder
belasting betaalt over een inkomen tot maximaal c 33.363.
Foto: BarcC
2013-2
5

2013-2
6
Ontslagen, maar je werkgever heeft geen pensioenpremie kunnen afdragen?
Vraag uitkering wegens
betalingsonmacht aan
je bent werkloos geworden omdat je
werkgever failliet is gegaan. het is
mogelijk dat hij jouw pensioenpremies
niet volledig heeft kunnen afdragen
aan bpfboUW. dit kan gevolgen hebben
voor je pensioenopbouw. je doet er
dan verstandig aan om een uitkering
wegens betalingsonmacht aan te
vragen bij het UWv. deze instantie
betaalt dan onder voorwaarden de
achterstallige premie.
Voordat je zo’n uitkering aanvraagt, moet je
nagaan of het nodig is. Hoe doe je dat?
stap 1 - controleer of je werkgever de
juiste loontijdvakken heeft doorgegeven
aan bpfboUW
Ga naar bouwpensioen.nl, klik op Mijn Bouwpensioen
en kijk onder Mijn dienst verband.
Je ziet daar een overzicht van de laatste tien
loontijdvakken waarvoor je werkgever premie
zou hebben moeten afdragen aan bpfBOUW.
Er zijn twee mogelijkheden:
a- de loontijdvakken zijn juist. Dit wil nog
niet zeggen dat je werkgever premie voor deze
periode heeft afgedragen. Wil je dat zeker
weten? Bel dan de Pensioen Informatielijn,
tel. 020 – 583 40 40. Krijg je te horen dat
je werkgever de verschuldigde premie heeft
afgedragen? Dan is alles in orde. Je hoeft dan
niets te doen. Heeft je werkgever de premie niet
(volledig) afgedragen? Ga dan naar stap 2.
b- de loontijdvakken zijn onjuist. Dit is
het geval als er perioden ontbreken waarin je
wél hebt gewerkt. Ga dan naar stap 2.
stap 2 - vraag tijdig een uitkering wegens
betalingsonmacht aan bij het UWv
Doe dit binnen 26 weken nadat de rechter
heeft bepaald dat je werkgever een blijvend
betalingsprobleem heeft. Is er nog geen
Meer weten? of heb je je aanvraag te laat ingediend?
Raadpleeg je vakbondsconsulent of bel de UWV Telefoon Werknemers, tel. 0900 – 9294.
gerechtelijke uitspraak over de financiële
situatie van je werkgever? Kijk dan op uwv.nl
wat je kunt doen.
Als het UWV de uitkering wegens betalingsonmacht
toekent, maakt het de achterstallige
pensioenpremie over aan bpfBOUW. Het betaalt
deze premie over een periode van maximaal
een jaar. Let op! Zelfstandigen kunnen geen
uitkering wegens betalingsonmacht aanvragen.
Wat valt er nog meer onder een uitkering
wegens betalingsonmacht?
Het UWV betaalt mogelijk niet alleen je
achterstallige pensioenpremie. Het neemt
onder voorwaarden ook andere achterstallige
betalingen voor zijn rekening. Bijvoorbeeld loon,
overuren, onkostenvergoeding, dertiende
maand, atv/adv-dagen of vakantiegeld.
hoelang heb je recht op een uitkering
wegens betalingsonmacht?
Tot de dag waarop de opzegtermijn van je
arbeidscontract volgens de faillissementswet
zou zijn verstreken. Heb je dan geen andere
baan, maar ben je wel beschikbaar voor werk?
Vraag dan een WW-uitkering aan bij het UWV.
Foto: Wilbert van Woensel

Hoe heette dit
gereedschap?
In het Gereedschapmuseum Mensert vind
je machines, historische handgereedschappen
en gebruiksvoorwerpen uit de
bouw. Zoals deze boor. Een timmerman
kon hem bijvoorbeeld gebruiken om gaten
te boren als hij pen­en­gatverbindingen
wilde maken.
De timmerman hield de boor dan met zijn
ene hand vast en draaide hem met zijn
andere hand rond. Aan het uiteinde zat een
soort guts die als een gulzig theelepeltje in
het rond schepte. Zo kon de timmerman
binnen afzienbare tijd een gat maken met
een diameter van vijf tot twintig millimeter.
Voor grotere gaten had hij een avegaar nodig.
Dat was de benaming van de zwaardere
uitvoering van dit stuk gereedschap.
Hoe heette deze boor die werd gebruikt
tot ongeveer 1940? Stuur je antwoord
vóór 17 juli naar puzzel@bouwpensioen.nl.
Het postadres is: Redactie Bouwpensioen,
Postbus 637, 1000 EE Amsterdam.
Wij verloten twee geschenkbonnen van
50 euro onder de inzenders van het juiste
antwoord. In de volgende Bouwpensioen
maken we de oplossing en de winnaars
bekend.
Gereedschap Museum Mensert is elke eerste
zaterdag van de maand open. 11-17 uur.
Groepen op afspraak. Drie Akersstraat 9,
Delft. Tel. 015-2190092 / 06-51508468.
www.delftmusea.nl/ned/musea/mensert.
Oplossing vorige nummer
Het juiste antwoord was: meetfiets.
We hebben twee prijswinnaars getrokken:
L.J. ter Horst uit Rijen en J. Wester uit
Hoogwoud.
bpfboUW start digitale nieuwsbrief
De eerste editie verschijnt in september. Dankzij de nieuwsbrieven blijf je op de hoogte van het laatste pensioennieuws.
Wil je onze nieuwsbrieven ontvangen? Houd dan bouwpensioen.nl in de gaten. We leggen daar vóór september uit hoe je
je kunt aanmelden.
7
Foto: René Blansjaar

2013-2
8
Wat kan hij doen?
Ontslag heeft
gevolgen
voor pensioen
van Peter
Peter loos (54) verliest op 15 juli 2012 zijn baan als
uitvoerder bij bouwpartner van straalen & rood.
het bedrijf kan geen opdrachten meer krijgen en moet
iedereen ontslaan. ‘ik was perplex!’, vertelt Peter als
we hem thuis in heerhugowaard bezoeken. ‘ik had me
altijd uit de naad gewerkt voor de zaak. ook ’s avonds
en in het weekend. en ineens was het afgelopen!’
Zijn vrouw was ook verbijsterd. Ze begon zich zorgen te maken.
‘Logisch, want ik was aangewezen op een WW-uitkering’, zegt Peter.
‘Ons inkomen werd een stuk lager. We moeten nu echt op de centen
letten. En we moeten vooral hopen dat ik een baan vind voordat mijn
uitkering afloopt. Anders hebben we een nog groter probleem.’
Pensioenopbouw
Peter wilde weten wat zijn werkloosheid voor zijn pensioenopbouw
betekende. Hij las de brochure Werkloos en raadpleegde een
vakbondsconsulent. ‘Op zijn advies heb ik premievrije pensioenopbouw
aangevraagd. Mijn pensioenopbouw is toen zes maanden
doorgegaan. Ik hoefde daar geen premie voor te betalen. Dat is mooi,
maar het ging alleen om de opbouw van het pensioen dat ik nodig heb
om óp mijn 65e te stoppen. Dus niet om de opbouw van het pensioen
en de aanvullingsrechten die ik nodig heb om vóór mijn 65e te stoppen.’
Inmiddels is Peters pensioenopbouw volledig gestopt. Hij baalt er
nog het meest van dat hij geen aanvullingsrechten meer opbouwt.
Daardoor kan hij namelijk veel pensioen mislopen!
Wat zijn aanvullingsregelingen ook alweer?
Deze zorgen dat je vóór je 65e kunt uittreden met een
hoger pensioen. Je vindt de voorwaarden in de twee
brochures Met pensioen op www.bouwpensioen.nl.
vrijwillige voortzetting
Werkloos geraakte deelnemers zoals Peter kunnen er zelf voor zorgen
dat de opbouw van hun aanvullingsrechten doorgaat. Dat kan op
twee manieren. De eerste manier is een baan in de bouwnijverheid
vinden. Maar dat is lastig, want er zijn nauwelijks banen. De tweede
manier is vrijwillige voortzetting. Peter knikt: ‘Ja, maar ik vond de
premie erg hoog. Bovendien zit er een risico aan. Aanvullingsrechten
zijn namelijk voorwaardelijk. Ze worden voor mij als UTA-medewerker
pas onvoorwaardelijk als ik op mijn 62e * aan de aanvullingsregelingen
deelneem. Is dat niet het geval? Dan ben ik ze kwijt! Dan heb ik voor
niets premie betaald! In mijn geval was dat gevaar reëel, want vrijwillige
voortzetting is maximaal drie jaar toegestaan. Tot mijn 57e dus.
En niet tot mijn 62e !’
veilig
Peter concludeerde dat vrijwillige voortzetting alleen verstandig was
als hij binnen drie jaar 62 zou worden. Dat was niet zo, dus zag hij
ervan af. ‘Ik kon maar één veilige manier bedenken om aanvullingsrechten
op te bouwen en te behouden. Namelijk een baan in de
bouwnijverheid vinden en die minstens tot mijn 62e te houden.
Dan loop je niet het risico dat je voor niets premie betaalt.’
Peter heeft die baan nog niet gevonden. ‘Nee, helaas niet. Ik heb heel
veel gesolliciteerd, maar telkens was het antwoord nee of misschien.
Enorm frustrerend! Ik overweeg nu om me te laten omscholen tot
calculator of werkbereider. Dan vergroot ik mijn kansen.’
* Deze leeftijd geldt voor Bouw-UTA en de Timmerindustrie. Voor deelnemers
uit andere sectoren is de leeftijd 60. Ben je op 1 januari 2021 nog geen
62/60? Dan worden de aanvullingsrechten op die datum definitief van jou.

Werkloos: de gevolgen voor je pensioen
Je hebt maximaal de eerste zes maanden premievrije
pensioenopbouw. Er gelden wel voorwaarden. Dit zijn de
belangrijkste:
• Je had tot je eerste werkloosheidsdag een baan in de
bouwnijverheid.
• Je hebt vanaf je eerste werkloosheidsdag een WW-uitkering.
Deelnemers uit de betonmortelindustrie kunnen geen
gebruikmaken van premievrije pensioenopbouw.
vraag premievrije pensioenopbouw binnen halfjaar aan.
Dat kan bij je vakbondsconsulent; ook als je geen vakbondslid
bent. Maar je kunt ook een brief sturen naar het aanvullingsfonds
van je sector. Je vindt het adres op pagina 4 van de brochure
Werkloos. Je kunt deze downloaden op bouwpensioen.nl.
Wil je pensioen opbouwen om vóór je 65e te kunnen
stoppen?
Dan kun je vrijwillige voortzetting kiezen. Tip: ga na of dit een
geschikte oplossing voor jou is. Raadpleeg een vakbondsconsulent
of de Pensioen Informatielijn, tel. 020 - 583 40 40.
Peter kan niet stilzitten en werkt daarom
vaak in de tuin.
Wat moet je weten over vrijwillige voortzetting?
1 - Dit is drie jaar toegestaan.
2 - Je kunt zelf de premie berekenen op bouwpensioen.nl;
klik op Bereken uw pensioenpremie.
3 - Je moet het aanvragen binnen negen maanden na je ontslagdatum.
Download een aanvraagformulier op bouwpensioen.nl.
Werknemers in de sector bouwbedrijf of natuursteenbedrijf
opgelet!
Raak je maximaal drie jaar voor je 60e (UTA 62e ) werkloos om
bedrijfseconomische redenen? Dan kun je aan de
aanvullingsregelingen blijven deelnemen zonder premie te
betalen! Je moet dit binnen drie maanden na je ontslagdatum
aanvragen! Meer weten? Lees pagina 9 van de Bouwpensioen
van 30 juni 2012. Je vindt dit magazine op bouwpensioen.nl.
2013-2
9
Foto: Bert Strootman

Foto: Goedele Monnens
2013-2
10
deelnemersraad
Verbouwing
In mei hebben we het (financiële) jaarverslag 2012 besproken met
het bestuur. We hebben daarbij advies uitgebracht en ons oordeel
gegeven. BpfBOUW is solide en heeft niet hoeven te korten.
Het heeft wel onderhoud gepleegd om het financiële fundament
stabiel te houden.
Ons pensioencontract is een robuust bouwwerk. Als het stormt,
waait er soms hoogstens een dakpan af. Vanwege veranderende
wetgeving moet bpfBOUW het bouwwerk echter verbouwen.
De werkzaamheden zullen verdergaan dan een likje verf en
scharnieren vervangen. Het wordt een forse renovatie die in 2015
klaar moet zijn. Er moeten keuzes worden gemaakt. Welk materiaal
kies je? Investeer je om toekomstige onderhoudskosten uit te
sparen? En belangrijk: welke garantie krijg je en hoe ga je om met
(de rechten van) de bewoners van het pensioenbouwwerk?
Namens deze bewoners bepalen cao-partijen de ambitie van de
renovatie. Ze bepalen ook hoeveel geld er beschikbaar is.
BpfBOUW kijkt vervolgens welke verbouwing daarbij past.
De deelnemersraad volgt alles nauwlettend. Voorafgaand aan de
verbouwing geven wij advies over de materiaalkeuze en de
uitvoering. Cao-partijen, bestuur en deelnemersraad
hebben behalve een eigen verantwoordelijkheid ook
een gezamenlijke: het pensioengebouw moet de
bewoners beschermen tegen het grillige klimaat.
De verbouwing gaat iedereen aan.
De deur van een stabiel en evenwichtig
pensioen draait op de scharnieren
van solidariteit. Die scharnieren zijn
generatiebestendig en
mogen van ons op de
nieuwe deur worden
teruggeplaatst.
Harold van Ekert,
voorzitter deelnemersraad
‘Dit is nog écht ambachtelijk werk!’ straalt Jan de Witte van
Authentiek Bouw. Samen met zijn collega’s heeft hij een 19e eeuwse
woonboerderij in Hoog-Soeren gerestaureerd. ‘We hebben dat
natuurlijk zoveel mogelijk in de oude stijl gedaan. Ik sta hier bijvoorbeeld
voor een draagconstructie die we van oude gebinten uit
gesloopte boerderijen hebben gemaakt. We moesten flink passen
en meten, maar we trots zijn op het resultaat!’
Ben je ook trots op je werk?
Stuur een foto met beschrijving naar: trots@bouwpensioen.nl
of Redactie Bouwpensioen, Postbus 637, 1000 EE Amsterdam.
Misschien sta jij straks in Bouwpensioen!
vraag
antwoord
Pensioen informatielijn
Wanneer kan ik het best
bellen?
De medewerkers van de Pensioen Informatielijn beantwoorden telkens
een veelgestelde vraag. Deze keer: deelnemers vragen wel eens wanneer
ze ons kunnen bellen. We zijn bereikbaar van maandag tot en met
donderdag van 8.00 tot 17.30 uur. En op vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.
De wachttijd is gemiddeld minder dan 25 seconden. Maar soms is het
druk; dan moet je iets langer wachten.
Wil je zo snel mogelijk antwoord op je vraag? Dan hebben we vier tips:
1 - Heb je een algemene vraag? Kijk dan op bouwpensioen.nl. Kun je
het antwoord daar niet vinden? Of heb je een specifieke vraag?
Bel dan de Pensioen Informatielijn.
2 - De meeste mensen bellen vóór 10.30 uur en ná 16.00 uur. Het is
mogelijk dat je dan even moet wachten. Wil je sneller aan de beurt
zijn? Probeer het dan op een ander moment.
3 - De Pensioen Informatie krijgt de meeste telefoontjes op maandagochtend.
Kan je vraag wachten? Bel dan op een ander moment.
4 - Houd je registratienummer of burgerservicenummer bij de hand!
Dan kunnen we je gegevens snel opzoeken.
Tot slot: je kunt je vraag ook per e-mail stellen. Ga daarvoor naar
bouwpensioen.nl en klik linksonder op Contactformulier.
Heb je ook een vraag?
Bel de Pensioen Informatielijn, 020 - 583 40 40.
Onze medewerkers helpen je graag!
Trots!
Foto: Bert Strootman

Tekst: Ellen Leijser
Ik met pensioen?
‘Ik zou
niet weten
waarom!’
hij is 70, maar hij denkt er niet aan om te stoppen met
werken. het is nog steeds lekker druk in zijn ‘winkeltje
in woord, gebaar en muzieknoten’.
De stem van Maria Callas schalt door de studio van Omroep MAX.
Edwin Rutten loopt te geinen met de regisseur en de technicus.
Als het lied bijna is afgelopen, zet Rutten zijn koptelefoon weer op
en kondigt – heel serieus - het nummer af. Elke werkdag tussen
13 en 15 uur loodst hij op Radio 4 de luisteraars van het programma
Muziekwijzer door de wondere wereld van de klassieke muziek.
En elke zondagochtend presenteert hij op Radio 6 Jazz in the Morning.
druk
Maar hij doet nog véél meer. Hij schrijft verhalen, maakt cd’s en
televisieprogramma’s, treedt op als jazzzanger en is met hetzelfde
gemak dagvoorzitter. En dan is hij ook nog eens opa van twee
kleinkinderen. Stilzitten is er dus niet bij. ‘Ik vind het helemaal niet erg
om het druk te hebben. Als het om werk gaat, heb ik drie criteria. Ten
eerste: de telefoon moet gaan. Het is net als in een winkel.
Ze moeten willen komen. Ik heb een winkeltje in woord, gebaar en
muzieknoten. Mijn tweede criterium: ik moet niet voor gek staan.
Het moet bij me passen. Mijn echtgenote speelt daarin een belangrijke
rol. Als zij zegt: ‘Edwin, schat ...’ Dan laat ik het zo uit mijn
handen vallen. En tot slot: het moet ook een beetje leuk zijn.’
Joepiedepoepie
energie
‘Ik houd van werk dat me energie geeft. Ik had bijvoorbeeld een rol
in de musical Annie. In het begin keek ik op tegen het dansen, want
ik had nog nooit gedanst. Maar ik heb veel geoefend en wat denk je?
Ik vond het dansen het allerleukste. Omdat ik dat nieuw verworven
had. Dat gaf me veel energie.’ Verder is werk ook een kwestie van
instelling, vindt hij. ‘Geen gezeur, gewoon doen.’
soepel
Toen hij vijf jaar geleden 65 werd, heeft hij geen moment overwogen
om te stoppen. ‘Ik met pensioen? Ik zou niet weten waarom. Ik weet
niet eens hoe je het woord pensioen schrijft, haha.’
Sinds kort gaat hij naar de sportschool. ‘Ik wil de rollator zo lang
mogelijk buiten de deur houden en ik wil dat de knoken niet al te
Edwin Rutten: ‘Fantastisch dat ik nog steeds
word herkend als Ome Willem!’
veel gaan piepen en kraken.’ Met een jongensachtige grijns:
‘Alles moet soepel blijven, voor als ik later oud ben.’
ome Willem
Rutten vindt het ‘fantastisch’ dat hij nog steeds herkend wordt als
Ome Willem, een rol die hij van 1974 tot 1990 speelde. ‘Ik heb een
keer een concert gegeven op het North Sea Jazz Festival. Werd er
uit de zaal ‘joepiedepoepie’ geroepen. Toen hebben we een
jazzversie gedaan van Deze vuist op deze vuist. Het dak ging er af!’
Rutten glundert bij de herinnering.
11
Foto: Duco de Vries

2013-2
12
Twee topvrouwen aan het woord
BpfBOUW belegt pensioen
Hoeveel levert het op?
bpfboUW ontvangt elke maand pensioenpremies. het fonds laat deze beheren door een beleggingsorganisatie. dagelijks
zijn daar beleggingsspecialisten, risicomanagers en vermogensbeheerders voor het fonds in de weer. ze proberen op een
verantwoorde manier een goed en stabiel rendement voor bpfboUW te realiseren. ze letten daarbij scherp op de kosten
en houden deze zo laag mogelijk. bouwpensioen vraagt aan twee verantwoordelijke topvrouwen hoe dit in zijn werk gaat.
Uw organisatie belegt voor bpfboUW. bepaalt u ook het
beleggingsbeleid van het fonds?
Kemna: ‘Nee, we geven alleen advies. Het bestuur van
bpfBOUW stelt het beleggingsbeleid vast. Het geeft ons een
duidelijke opdracht met strakke richtlijnen. Bijvoorbeeld in welke
categorieën het wil beleggen, hoeveel risico het wil nemen en
hoeveel kosten het wil maken. Wij voeren dat beleid uit en
proberen een goed en stabiel rendement voor het fonds te halen.
Daarnaast doen we regelmatig onderzoek. Op grond daarvan
zouden we het bestuur op een gegeven moment kunnen
aanraden om het beleid aan te passen. Het bestuur beslist zelf
of het dit advies overneemt.’
BpfBOUW boekt toprendement in 2012
hoeveel hebben de beleggingen in 2012 opgeleverd?
Van den Berg: ‘Het nettorendement bedroeg maar liefst 15%.
Dat is zeldzaam hoog, want het gemiddelde ligt de laatste tien,
twintig jaar rond de 7%.’
Waarom was het rendement zo hoog?
Kemna: ‘Omdat veel partijen tijdens de eurocrisis bang zijn
geworden en hun beleggingen hebben verkocht. Wij hebben het
bestuur van bpfBOUW aangeraden om juist te blijven beleggen.
Dat was een goed advies. Vorig jaar nam de angst af. De beleggers
keerden toen terug en de koersen stegen. Dat was bijzonder
gunstig voor het beleggingsrendement van bpfBOUW.’
Angelien Kemna is algemeen directeur van de beleggings-
organisatie. Zij is ervoor verantwoordelijk dat de beleggingen
een goed rendement opleveren voor bpfBOUW.
zou het beter zijn als bpfboUW de pensioenpremies niet
belegt maar op een spaarrekening zet?
volgens sommigen levert dat op de
lange duur meer op.
Van den Berg: ‘Dat is een misvatting.
Beleggen levert op de lange duur
namelijk veel meer op dan sparen.
BpfBOUW heeft een gemiddeld
beleggingsrendement van 7% per
jaar. Dat haal je echt niet op een
spaarrekening met een rente van
2%. We halen dat rendement
onder meer, omdat we grip
hebben op de kosten.’

premies
hoe hoog zijn de beleggingskosten van bpfboUW?
Kemna: ‘Voor elke honderd euro, die we beleggen, bedragen
de kosten zestig cent. Anders gezegd: de beleggingskosten zijn
0,6% van het totale vermogen dat we voor bpfBOUW beheren.
We zijn daar niet ontevreden over.’
kunnen we deze kosten nog verder omlaag brengen?
Van den Berg: ‘Daar letten we scherp op. Want hoe lager de
kosten, des te hoger het rendement. Stel bijvoorbeeld dat er
nieuwe software op de markt komt, waardoor
we efficiënter kunnen werken. Dan gaan
we dat zeker overwegen. We hebben
op dat terrein al veel slagen gemaakt!’
Kemna: ‘We lopen helaas het risico
dat de kosten gaan stijgen!
Er is namelijk Europese wet- en
regelgeving in de maak die
kostenverhogend zal werken.
Hoeveel kost het?
We letten scherp op de kosten!
Brussel wil bijvoorbeeld een transactietaks invoeren. Die is
bedoeld om de banken te straffen. Maar die berekenen deze
belasting door aan de beleggende partijen. Dus ook aan bpfBOUW.’
hoe hoog wordt de transactietaks?
Van den Berg: ‘Stel dat we een pakket aandelen kopen.
Dan bestaat het aankoopproces vaak uit vijf of zes stappen.
Als de transactietaks er komt, moeten we voor elke stap een
heffing van 0,1% betalen. Bij elkaar kost het dus 0,5 of 0,6%.
Deze heffing geldt niet alleen voor aandelentransacties, maar
ook voor de aan- en verkoop van andere beleggingen.’
hoe ernstig is dat?
Kemna: ‘Het beleggingsrendement daalt daardoor. Want het
rendement is gelijk aan de opbrengsten min de kosten. Er komt
dus minder geld in de pensioenpot van bpfBOUW. Het fonds is
daar terecht boos over en probeert nu samen met de Pensioenfederatie
en andere fondsen een front te vormen tegen Brussel.‘
kiezen we altijd voor de laagste beleggingskosten?
Van den Berg: ‘Niet altijd. We beoordelen kosten in relatie tot
de opbrengsten. Als we een heel hoog rendement kunnen
realiseren voor bpfBOUW, zijn we bereid om hogere kosten te
accepteren. Een voorbeeld: we kunnen bijzonder hoge
beleggingsrendementen halen in de zogeheten opkomende
landen. De beleggingskosten zijn daar echter ook hoger, omdat
we gebruik moeten maken van buitenlandse experts. Dat zijn
mensen die de lokale situatie kennen als geen ander. Wij kunnen
daarmee leven, omdat deze beleggingen na aftrek van deze
kosten nog steeds heel veel opbrengen.’
Arlette van den Berg is directeur klantrelaties.
Zij houdt het bestuur van bpfBOUW op de hoogte
van de beleggingsopbrengsten en -kosten.
Foto: René Blansjaar Tekst: Job Ligteringen
2013-2
13

Foto: Phil Nijhuis
2013-2
14
Mijn baan is
lekker afwisselend.
Bijzonder
Nic krijgt meteen
een baan na zijn opleiding
nic kroesemeijer (22) is een bijzonder talentvolle jonge
timmerman met liefde voor het aloude ambacht. na zijn
vmbo-opleiding bouwtechniek kreeg hij meteen een
contract aangeboden.
Op jonge leeftijd wist Nic Kroesemeijer al dat hij timmerman wilde
worden. ‘Ik was vroeger al bezig met hout. Lekker zagen en zo.
Ik maakte bijvoorbeeld vogelhuisjes.’ Nic – een geboren en getogen
‘Leienaar’ - ging naar het vmbo, richting bouwtechniek. Als leerling van
de Bouwopleiding Rijnland, het vakopleidingscentrum voor de bouw
in de regio Leiden en omstreken, heeft hij zijn diploma assistenttimmerman
en allround timmerman restauratie gehaald.
diploma
Tijdens deze opleiding werkte hij als stagiair bij Burgy, een bouwbedrijf
in Leiden dat in 2010 de prijs won voor het Beste Leerbedrijf van
Nederland. Eerst vier en later vijf dagen in de week. De laatste twee
jaar volgde Nic avondonderwijs. ‘Dat was best zwaar, zeker omdat ik
ook nog eens twee avonden in de week sport. Maar ik was gemotiveerd.
Het is namelijk belangrijk om een diploma te hebben.’ Direct nadat Nic
dit felbegeerde document had behaald, kreeg hij een contract bij Burgy.
ambacht
Als we hem bezoeken, is hij aan het werk in een hofje in Den Haag.
Er heerst een aangename rust. We spreken hem in een voormalige
plantenkas die nu dienst doet als schafkeet. Nic vertelt enthousiast over
zijn werk als timmerman. Zijn collega en leermeester Marco Schuiling
(33) pakt er ook een stoel bij. Op de achtergrond pruttelt de koffie.
Nic heeft een voorliefde voor het echte ambacht. ‘Bij nieuwbouw komt
alles kant-en-klaar aan; dat vind ik minder leuk. Wat wij hier doen is écht
timmeren. We doen alles met de hand. Dit is nog het ware ambacht.’
complimenten
Mentor Marco Schuiling heeft Nic eigenlijk nooit als stagiair gezien.
‘Voor mij was hij gewoon mijn collega. Hij is goed in zijn vak, omdat hij
creatief is. Hij weet van aanpakken en is absoluut niet lui.’ Bescheiden
lachend hoort Nic de complimenten aan. Hij wijst naar het dak van de
woningen in het hofje en zegt trots: ‘We hebben dat hele dak geïsoleerd.
Verder hebben we de dakkapellen aan de binnenkant uitgetimmerd en
aan de buitenzijde van een nieuwe lijst voorzien. Die lijst heb ik gedaan.’
Met een grijns: ‘Dat was een leuk timmertje.’
Mooie klus
Een andere mooie klus was de restauratie van een gang en de toiletten
van de Eerste Kamer. Nic kijkt er voldaan op terug: ‘Die hebben we in
de oude staat teruggebracht. Onder andere door deurpartijen opnieuw
uit te timmeren met bossing panelen. Het is echt mooi geworden.
Daar kwam overigens meer bij kijken dan alleen timmeren. Je moet
je daar bijvoorbeeld extra netjes gedragen. Soms waren ze aan het
vergaderen en dan moest je zo weinig mogelijk herrie maken.’
Nic klinkt volwassen. Marco knikt: ‘Ja, hij is het laatste jaar
bijvoorbeeld een stuk mondiger geworden.’ Ze rijden nu samen
naar de volgende klus, een kerk in Den Haag. Nic: ‘We werken op
verschillende locaties. Dat maakt ons werk lekker afwisselend.
Ik vind het leuk om telkens andere dingen te maken. Daarom ga
ik elke dag fluitend naar mijn werk.’
Tekst: Ellen Leijser

Wil je reageren
op bouwpensioen?
Stuur dan een e-mail naar
redactie@bouwpensioen.nl.
Je kunt ook een brief
sturen. Ons adres is:
redactie bouwpensioen,
Postbus 637,
1000 ee amsterdam.
Je krijgt zo spoedig
mogelijk antwoord.
colofon
Bouwpensioen is een uitgave
van bpfBOUW. Bouwpensioen
verschijnt vier keer per jaar en
wordt toegestuurd aan alle
deelnemers en gepensioneerden
van bpfBOUW.
redactieraad bpfboUW
Frank-Anne Burggraaf,
(FNV Bouw), Saskia Kok
(Pensioen Informatielijn),
Jan Willem Kommer (Afbouw-
sector), Job Ligteringen
(BarcC), Hans Prins (Cordares),
Lydia Reinewald (Stifa),
Gerard van Santen (CNV
Vakmensen), Kees Scheepens
(Bouwend Nederland) en
Rob Schrage (Bestuursbureau
bpfBOUW).
aan dit nummer
werkten mee
René Blansjaar, Stijn Brakkee,
Saskia Kerkhoff, Ellen Leijser,
Goedele Monnens, Phil
Nijhuis, Daria Scragliola, Bert
Strootman, Duco de Vries,
Nadine van der Wielen en
Wilbert van Woensel.
Sluitingsdatum redactie:
15 mei 2013.
adres redactie
Bouwpensioen
Postbus 637
1000 EE AMSTERDAM
redactie@bouwpensioen.nl
concept en realisatie
BarcC, Obdam
www.barcc.nl
ISSN: 1871-9465
Bouwpensioen is bedoeld
om je een beknopte en
vereenvoudigde indruk te
geven van zaken die zich
voordoen op pensioengebied.
Je kunt geen
rechten ontlenen aan de
artikelen in dit magazine.
Voor een uitputtende
beschrijving van de rechten
en verplichtingen verwijzen
wij je naar de reglementen
van de pensioenregelingen.
Je kunt deze aanvragen bij
de Pensioen Informatielijn.
Je vindt ze echter ook op
www.bouwpensioen.nl.
Column
Weetje
BpfBOUW heeft twee bestuursvoorzitters.
Een namens de werkgeversorganisaties en
een namens de werknemersorganisaties.
Zij geven bij toerbeurt hun visie op zaken
die van belang zijn voor de deelnemers van
het fonds. In dit nummer is het woord aan
Mieke van Veldhuizen, bestuursvoorzitter
namens de werknemers organisaties.
Laat ik me eerst voorstellen. Ik ben de
opvolger van John Kerstens in het bestuur
van bpfBOUW. Bij FNV Bouw behartig ik al
bijna twintig jaar de belangen van werknemers
in de bouwnijverheid. Ik ben beleidsmedewerker
en regiobestuurder geweest, maar
bekleed sinds 2009 de functie van sectorbestuurder
Bouw. Dat betekent onder meer
dat ik optreed als cao-onderhandelaar.
Mijn voorzitterschap begint op een belangrijk
moment. BpfBOUW bevindt zich namelijk in
een overgangsfase naar een nieuwe pensioenregeling.
Die nieuwe regeling is nodig, omdat
de huidige op den duur onbetaalbaar wordt.
Dat komt omdat we gemiddeld langer leven,
maar ook omdat we kwetsbaar zijn tijdens
economische crises.
Dat is de afgelopen
jaren gebleken. Onze
dekkingsgraad stond
immers lange tijd onder het minimum dat
door de Nederlandsche Bank wordt geëist.
enquête
BpfBOUW wil dat de nieuwe pensioenregeling
rekening houdt met de wensen
van de deelnemers. Het heeft deze zorgvuldig
in kaart gebracht door een enquête
te houden onder zijn actieve deelnemers
en gepensioneerden. Deze gingen onder
meer over de vraag hoeveel risico ze willen
aanvaarden als het om hun pensioen gaat.
Je leest hier meer over op pagina 2 en 3.
Mieke van Veldhuizen
BpfBOUW en cao-partijen werken
aan nieuwe pensioenregeling
We houden iedereen
op de hoogte
vertrouwen
Op één uitkomst is het bestuur bijzonder
trots: circa 90% vindt dat zijn pensioen in
goede handen is bij bpfBOUW. We willen dit
vertrouwen vasthouden en uitbouwen. Onder
andere door goed te communiceren. Daarom
houden we iedereen stap voor stap op de
hoogte van het traject dat leidt tot de nieuwe
pensioenregeling.
gezamenlijke verantwoordelijkheid
Die nieuwe regeling is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van het bestuur van
bpfBOUW en de cao-partijen. De laatstgenoemden
zijn momenteel in onderhandeling
en houden rekening met de uitkomst van de
enquête. De besprekingen zullen uiteindelijk
leiden tot criteria
waaraan de nieuwe
regeling moet voldoen.
We zullen deze criteria
in het bestuur beoordelen. We letten dan
vooral op uitvoerbaarheid, financierbaarheid
en een evenwichtige belangenafweging
tussen jong en oud.
De nieuwe regeling moet gereed zijn op
1 juli 2014. Het is de bedoeling dat deze van
kracht wordt op 1 januari 2015. In de tussen -
tijd past bpfBOUW de administratie aan.
Voordat het zover is, zal dit magazine er nog
vaak over berichten.
bpfboUW kent jouw iban-nummer al
Jouw bank heeft je rekeningnummer omgezet in een IBAN-nummer (International Bank
Account Number). Je hoeft dit niet door te geven aan bpfBOUW. Wij zijn al op de
hoogte. Met ingang van 1 februari 2014 is het in heel Europa verplicht om bij betalingen
een IBAN-nummer te gebruiken.
2013-2
15

2013-2
16
Blikvanger
Kleurenspektakel op het Mediapark
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid is niet alleen een archief
van de Nederlandse radio- en televisiegeschiedenis. Het is ook een
fantastisch landmark. Een onvergetelijk oriëntatiepunt voor iedereen die
een keer langs het Hilversumse Mediapark is gereden. De kleurrijke
glazen gevel is ontworpen door Jaap Drupsteen. Hij bestaat uit tweeduizend
lichtdoorlatende panelen waarop zevenhonderd fragmenten
uit bekende films en televisieseries zijn geprint. Bijvoorbeeld uit
KALIBER
SPION
PERSOONLIJK
VOORNAAM-
WOORD
REEDS
TOETS
MAAIMES GLANSZIJDE
1
KOUDE
LEKKERNIJ
FILE
EUROPESE
RIVIER
BRANDEND
VORDERING
7
ZOZO
GROOT
AANTAL
SLINGER-
PLANT
PRENT
BEHALVE
INDIEN
2
BERG OP
KRETA
BOOM
HAAG
VISMAND
GENOEG
HEBBEND VAN
AFWISSELING
VAN EB EN
VLOED 5
Swiebertje en Dagboek van een Herdershond. Maar ook uit een
langlopend televisieprogramma als Studio Sport. Welbeschouwd laat
het exterieur zien wat bezoekers mogen verwachten als ze het archief
binnengaan. Wie daar geen gelegenheid voor heeft, moet vooral een
keer ’s avonds langsrijden. Of op een zonnige dag, want dan zorgt
het reflecterende zonlicht voor een magnifiek kleurenspektakel op de
glazen gevel.
VOGEL
KIP
OUDE
LENGTEMAAT
KALIBER
SPION
SLOOM
PERSOONLIJK
VOORNAAM-
WOORD
4 3
REEDS
VERKIEZING
TOETS
DUN VAN
LUCHT
MAAIMES GLANSZIJDE
6
© DENKSPORT PUZZELBLADEN
1
KOUDE
LEKKERNIJ
FILE
EUROPESE
RIVIER
BRANDEND
VORDERING
SLINGER-
PLANT
PRENT
Puzzel
Hoe ZOZO doe je mee?
Los GROOT de puzzel op en laat ons
AANTAL
BERG OP
KRETA
BOOM
weten welk woord in de balk staat.
Stuur je oplossing vóór 16 juli
naar puzzel@bouwpensioen.nl.
Het postadres is: Redactie
HAAG
Bouwpensioen, Postbus 637,
VISMAND
1000 EE Amsterdam. 2 Wij verloten
GENOEG
twee geschenkbonnen HEBBEND van VAN 25 euro
AFWISSELING
onder de inzenders van de juiste
oplossing.
BEHALVE
VAN EB EN
VLOED 5
Foto: Daria Scragliola en Stijn Brakkee
VOGEL
INDIEN
Oplossing vorige keer
7
De oplossing van de sudoku in het
vorige nummer was: 397428165. OUDE
LENGTEMA
We hebben twee prijswinnaars
getrokken: mevrouw T. Smit – © DENK
Van Baar uit Wervershoof en de
familie J.M. van Kuilenborg uit
Geldermalsen.
1 2 3 4 5 6 7
KIP