Yn it december nûmer fan 2009 ha ik wiidweidich ... - Sint Nicolaasga
Yn it december nûmer fan 2009 ha ik wiidweidich ... - Sint Nicolaasga
Yn it december nûmer fan 2009 ha ik wiidweidich ... - Sint Nicolaasga
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Yn</strong> <strong>it</strong> <strong>december</strong> <strong>nûmer</strong> <strong>fan</strong> <strong>2009</strong> <strong>ha</strong> <strong>ik</strong> <strong>wiidweidich</strong> stil stien by myn omke, de<br />
Alvestêdentochtrider Bauke de Vries. Út al de reaksies koe <strong>ik</strong> opme<strong>it</strong>sje dat <strong>it</strong> goed ûntfongen<br />
is. En as jo dan yn petear binne oer <strong>it</strong> fer<strong>ha</strong>al dan falt al tige gau ek de namme <strong>fan</strong> de<br />
koartebaanridster Geeske Woudstra. In troue lêzer, dy’t eartiids yn de herberch <strong>fan</strong><br />
Dunegea wenne brocht my in tige nijsgjirrich kranteknipsel. En as jo dan Marten Hoogeboom<br />
ek noch efkes sneupe l<strong>it</strong>te in syn argyf dan <strong>ha</strong> jo samar genoch stof om ek oer d<strong>it</strong> natoertalint,<br />
dat foar hundert jier ferlyn op ‘e wrald kaam, in fer<strong>ha</strong>al te skriuwen.<br />
IJskoningin kortebaan, Geeske Woudstra<br />
Op 3 janauri 1928 werden er in Sc<strong>ha</strong>rsterbrug kortebaanwedstrijden georganiseerd voor<br />
vrouwen. Er kwamen 16 deelnemers op de wedstrijd af, waaronder de 17-jarige Geeske<br />
Woudstra u<strong>it</strong> Doniaga. Geeske reed in de finale Hendrica Koning van Oldetrijne eraf en ging<br />
met een bedrag van ƒ 30,00 terug naar huis. Deze overwinning zou het begin zijn van een<br />
legendarische sc<strong>ha</strong>atscarrière. De daarop volgende winter zou <strong>ha</strong>ar naam bij veel ijsminnende<br />
noordelijke provincies bekend zijn. Geeske werd bij ieder minnaar van de sc<strong>ha</strong>atssport het<br />
gesprek van de dag, ze werd menig winter de koningin op de kortebaan.<br />
Geeske in <strong>ha</strong>ar outf<strong>it</strong> na <strong>ha</strong>ar overwinning in Follega 1929<br />
Het kortebaan sc<strong>ha</strong>atsen was in de 19 de en 20 ste eeuw hét ijsvermaak bij u<strong>it</strong>stek. Als het<br />
winterde en er ijs in de vaarten, sloten of op een ondergelopen polder lag werd het Friese volk<br />
wakker. Iedereen, rangen en standen behoorden even tot het verleden, was op het ijs te<br />
vinden om een baantje te trekken of om aan een sc<strong>ha</strong>atswedstrijd deel te nemen. Het lag dus<br />
voor de <strong>ha</strong>nd dat men nieuwsgierig was naar wie het snelst op de gladde ijzers u<strong>it</strong> de voeten
kon. Aan het begin van de 19 de eeuw werden de eerste sc<strong>ha</strong>atswedstrijden georganiseerd door<br />
de plaatselijke kastelein. De heren streden op de 160 meter en de dames deden naar <strong>ha</strong>rtenlust<br />
mee op de 140 meter. Na de ijspret werd het volk u<strong>it</strong>genodigd in de gelagkamer om de<br />
prijsu<strong>it</strong>re<strong>ik</strong>ing bij te wonen en werden er goede zaken gedaan. De prijzen waren in de<br />
beginjaren luze voorwerpen in de vorm van zilveren lepels, tabakdozen, horlogekettingen of<br />
voor de dames een zilveren speldekussen. Halverwege de 19 de eeuw namen sc<strong>ha</strong>atsliefhebbers<br />
de organisatie van de wedstrijden over. Vanu<strong>it</strong> deze s<strong>it</strong>uatie ontstonden de eerste<br />
ijsverenigingen, die rondom in de provincie werden opgericht. Ook in <strong>Sint</strong> <strong>Nicolaasga</strong> groeide<br />
de behoefte voor een ijsvereniging. Op 12 januari 1868 vond de oprichtingsvergadering<br />
plaats in de herberg van Pieter Joukes van der Wey. Het reglement werd voorgelezen en<br />
art<strong>ik</strong>el 1 luidde als volgt: ‘De IJsvereniging “Donia” stelt zich ten doel het bevorderen van<br />
ijsvermaak, door ’t houden van <strong>ha</strong>rdrijderijen op sc<strong>ha</strong>atsen of bij volstrekt onmogelijk<br />
daarvan door het houden eener <strong>ha</strong>rddraverij met paard en slede’.<br />
Als voorz<strong>it</strong>ter werd boer en raadslid Jan Jacobus Rienstra (1819-1905) gekozen,<br />
schoolmeester Fedde Hernamt (1834) werd secretaris en Tj<strong>it</strong>te de Jong trad aan als<br />
penningmeester. De contributie werd vastgesteld op ƒ 0,25. Vier dagen na de oprichting, op<br />
16 januari 1868, werd de eerste <strong>ha</strong>rdrijderij u<strong>it</strong>geschreven met als eerste prijs ƒ 25,00. Het<br />
volk kwam massaal naar het ondergelopen land van Bosma op de Westend. Iedereen genoot<br />
met volle teugen, zowel jong als oud kwam sc<strong>ha</strong>atsen of genoot van het ijsvermaak. Een u<strong>it</strong><br />
een aantal palen met daaroverheen het grootzeil van schipper <strong>Yn</strong>te Baukes Kuipers deed<br />
dienst als ijstent, de huur hiervoor bedroeg ƒ 1,00. Men kon hier koek en warme melk kopen,<br />
voor de jonge vereniging was d<strong>it</strong> een stuk bûter yn ‘e brij. Er kwamen maar liefst 150 mensen<br />
op het ijs, zij betaalden allen ƒ 0,25 aan inleg.
Eerste aankondiging, Leeuwarder Courant 14 januari 1868<br />
Tot aan het begin van de 20 ste eeuw werd er alleen maar gestreden op de kortebaan door<br />
manspersonen, in 1903 kwam daar verandering in. Er werd in dat jaar, naast <strong>ha</strong>rdrijden voor<br />
mannen, ook een voor jongens beneden de zestien jaar u<strong>it</strong>geschreven. Later, vanaf 1913,<br />
volgden er wedstrijden voor meisjes en organiseerde IJsvereniging “Donia” rijderij voor leden<br />
met dame. Jaarlijks, wanneer koning winter het toeliet werden er wedstijden door ijsclub<br />
“Donia” u<strong>it</strong>geschreven. De aangekondiging vond plaats via de dagbladen. Er werd gestreden<br />
om forse bedragen, in 1911 kon de winnaar met een bedrag van ƒ 60,00 gulden naar huis,<br />
wetend dat een weekloon van een arbeider rond de ƒ 12,50 lag. In 1913 kende de ijclub een<br />
u<strong>it</strong>gebreide <strong>ha</strong>rdrijderij, zowel paren, jongens en meisjes als mannen boven de 16 kwamen<br />
aan de start. In de avonduren volgde de prijsu<strong>it</strong>re<strong>ik</strong>ing in de plaatselijke herberg, daar werden<br />
de wedstrijden nog eens overgesc<strong>ha</strong>atst onder het genot van <strong>ha</strong>rmonicamuziek en<br />
voordrachten. Wie sc<strong>ha</strong>atstalent bezat kon er een flinke stuiver bij verdienen. Er waren naast<br />
flinke geldprijzen ook zilveren voorwerpen te winnen. In Doniaga woonde sc<strong>ha</strong>atstalent<br />
Geeske Woudstra, zij was de ijskoningin op de korte baan in de winter van 1929, 1931, 1932<br />
en 1933.<br />
Geeske 2 jaar oud<br />
De beginjaren van het sc<strong>ha</strong>atstalent Geeske Woudstra<br />
In de meimaand van 1911 kwamen Jan Hylkes Woudstra (1880-1951) en Aafje Groen (1879-<br />
1931) vanu<strong>it</strong> Follega naar de Hooidammen aan het Westend nr. 46 onder Doniaga. Jan<br />
Hylkes, voorheen boerenarbeider, werd zetboer op “Vaders Hofstee “. De boerderij die<br />
eigendom was van Oene Tiedes de Jong (1876-1949) stond op het stee, waar nu de familie
B. de Winter woont. Jan Hylkes en Aafje <strong>ha</strong>dden twee kinderen, Hielke (1907) en de slechts<br />
enkele weken oude dochter Geesje. Met name deze jongste spru<strong>it</strong>, Geesje, in de volksmond<br />
bekend als Geeske, zou Doniaga eind twintiger / begin dertigerjaren op de kaart zetten. Op<br />
jonge leeftijd werd duidelijk dat Geeske sportieve talenten <strong>ha</strong>d. Zonder enige vorm van<br />
training wist ze in sport en spel goede prestaties te leveren. Geeske was een natuurtalent, lenig<br />
en slank en keek helder u<strong>it</strong> <strong>ha</strong>ar ogen. Deze lenigheid kwam op jonge leeftijd al tot u<strong>it</strong>ing. Op<br />
de tweedaagse dorpsfeesten van Doniaga op 20 en 21 september in 1923 werden, na de<br />
optocht van versierde wagens en fietsen, kinderspelen gehouden. Geeske was niet alleen de<br />
snelste, maar wist tijdens het <strong>ha</strong>rdlopen de ballen op het dienblad te houden. Haar grootste<br />
kwal<strong>it</strong>e<strong>it</strong>en lagen op het ijs. Op 3 februari 1919 organiseerde ijsclub ‘Donia’ <strong>ha</strong>rdrijderij voor<br />
schoolkinderen en kinderen voor leden. Er kwamen 120 deelnemers op af, waaronder ook de<br />
achtjarige Geeske. Hier be<strong>ha</strong>alde het jonge talent <strong>ha</strong>ar eerste overwinnig en gaat met de<br />
premie, een zilveren <strong>ha</strong>lsketting, naar huis. De tweede overwinning in de winter van 1922-<br />
1923 won ze een paar nieuwe sc<strong>ha</strong>atsen en een polshorloge. Vanaf <strong>ha</strong>ar Wanneer 16 jaar<br />
mocht Geeke met de vrouwen mee rijden. Op 3 januari 1928 liet ze zich, als jongste<br />
deelnemer, inschrijven te Sc<strong>ha</strong>rsterbrug. Er verschenen 16 dames aan de start. Boven<br />
verwachting ging ze met de eerste prijs, een bedrag van ƒ 30,00, naar huis. Deze overwinning<br />
was het begin van een <strong>fan</strong>tastische sc<strong>ha</strong>atscarrière, die voor een deel door <strong>ha</strong>ar moeder werd<br />
bijgehouden in <strong>ha</strong>ar dagboek.<br />
De glorieuze winter van 1929<br />
“Vaders Hofstee”, Westend 46 met de familie Woudstra, 1912<br />
vlnr. moeder Aafje met Geeske, Hielke en Vader Jan Hylkes en knecht<br />
De barre winter van 1928-1929 werd ingeleid door zware stormen, die opgevolgd werden<br />
door een koude golf. Zeer koude lucht bere<strong>ik</strong>te ons land en zorgde voor een ijsvloer, deze was<br />
zo <strong>ha</strong>rd als staal. De firma Noo<strong>it</strong>gedacht u<strong>it</strong> IJlst verkocht in enkele weken 50.000 paar
sc<strong>ha</strong>atsen. Op 12 februari werd er onder onmenselijke omstandigheden een elfstedentocht<br />
gehouden, winnaar Karst Leemberg verloor hierbij een teen. Op 3 maart reed men nog met de<br />
auto over het ijs naar Urk. Overal waren de ijclubbesturen druk in aktie. Tijdens honderden<br />
rijderijen werd gestreden om de eer en de prijs.<br />
In deze lange winter kwam Geeske aan de top van <strong>ha</strong>ar sc<strong>ha</strong>atscarrière. Bijna dagelijks kon<br />
het publiek <strong>ha</strong>ar sc<strong>ha</strong>atstalent bewonderen op de ijsbanen van Frieland, Groningen, Overijssel<br />
en Noord-Holland. Ze deed mee aan maar lieftst 28 wedstrijden en won, naast luxe, goud- en<br />
zilvervoorwerpen het formidabele bedrag van bijna ƒ 2000,00. Een onbekende boerendochter<br />
u<strong>it</strong> Doniaga was eensklaps het nieuws van de dag. De reeks van overwinningen dat jaar<br />
begonnen met een eerste prijs op 8 januari in Wartena. Geeske liet <strong>ha</strong>ar daar inschrijven bij de<br />
28 dames. Het werd een prachtige wedstrijd. In de finale reed ze Marie de Groot eraf. De<br />
volgende dag liet ze <strong>ha</strong>ar inschrijven in Sc<strong>ha</strong>rsterbrug. Hier verscheen ook de kleine, maar<br />
pezige 22- jarige Janna van der Meulen aan de start. Janna, afkomstig u<strong>it</strong> Goïngahuizen,<br />
debuteerde in 1922. Door <strong>ha</strong>ar vele overwinningen, van de 24 wedstrijden slechts 2 keer<br />
verslagen, werd zij de ongekroonde koningin van de korte baan genoemd. Maar in<br />
Sc<strong>ha</strong>rsterbrug, voor Geeske een thuiswedstrijd, kwam daar een einde aan. In de finale werd<br />
Janna er door Geeske afgereden en in de loop van het seizoen liet Geeske <strong>ha</strong>ar ook nog<br />
diverse keren de <strong>ha</strong>kken zien. Janna vertelde in een interview: “Daar was <strong>ik</strong> niet tegen<br />
opgewassen” en zo was er niemand die <strong>ha</strong>ar verslaan kon.<br />
De prijs of de premie, Wartena 1929, links Geeske Woudstra en rechts Marie de Groot<br />
Haar roem nam gaande weg de winter steeds grotere vormen aan. Voor iedere ijsclub was niet<br />
alleen Geeske’s komst een eer, zij zorgde tevens ook voor grote hoeveelheden toeschouwers.<br />
Op 2 februari ontstond er in Groningen een ware concurrentieslag tussen de organisatoren van<br />
Scheemda en Winschoten. Scheemda <strong>ha</strong>d een telegram naar Geeske in Doniaga gezonden met<br />
het verzoek om op 3 februari te komen rijden. De eerste prijs was ƒ 120,00. Omdat Geeske al<br />
vertrokken was werd het telegram doorgezonden naar Groningen. Op de baan in Groningen
trof zij het bestuur van de ijsclub Winschoten, die <strong>ha</strong>ar vroegen om de volgende dag bij hen<br />
aan de wedstrijd deel te nemen. Maar Geeske sloeg d<strong>it</strong> verzoek af, omdat ze in Scheemda de<br />
eerdere afgelaste wedstrijd wegens invallende dooi nu wilde sc<strong>ha</strong>atsen. IJsclub Winschoten<br />
verhoogde prompt de eerste prijs tot ƒ 150,00. Toen de mannen van Scheemda d<strong>it</strong> vernamen,<br />
verhoogden zij de eerste prijs tot ƒ 200,00. Geeske besloot naar Scheemda te gaan en won<br />
daar de hoogste prijs die ze oo<strong>it</strong> in de wacht <strong>ha</strong>d gesleept.<br />
C<strong>it</strong>aat dagboek 8 maart 1929<br />
‘Geesje heeft een nieuwe fiets gekocht van Jelte Dijkstra van de Noed, 90 gulden’.<br />
Een klein sc<strong>ha</strong>atsdrama in Akkrum<br />
Op 10 januari deed Geeske mee aan een <strong>ha</strong>rdrijderij in Akkrum en won die dag de eerste prijs<br />
van ƒ 50,00. Na de wedstijd speelde er zich een klein drama af. Broer Hylke verloor tussen de<br />
ijsbaan en de herberg, waar de prijsu<strong>it</strong>re<strong>ik</strong>ing plaatsvond, een van <strong>ha</strong>ar sc<strong>ha</strong>atsen. Er brak<br />
paniek u<strong>it</strong>, want deze âlde houtsjes <strong>fan</strong> pake waren <strong>ha</strong>ar dierbaar, ze <strong>ha</strong>d er alle prijzen mee<br />
gewonnen. Hoe er ook gezocht werd de sc<strong>ha</strong>ats werd niet gevonden. Geeske, in tranen, was<br />
er helemaal af. De volgende dag reed ze in Grijpskerk op andere sc<strong>ha</strong>atsen en moest ze<br />
genoegen nemen met een derde plaats. Haar c<strong>ha</strong>uffeur, Oene Tiedes de Jong, ging de<br />
volgende dag naar Akkrum om de speurtocht naar de verloren sc<strong>ha</strong>ats voort te zetten. Hij zag<br />
de sc<strong>ha</strong>ats voor een raam <strong>ha</strong>ngen met een briefje erbij dat de doorloper gevonden was. Toen<br />
Geeske d<strong>it</strong> hoorde was ze dolgelukkig.<br />
C<strong>it</strong>aat dagboek:<br />
‘Voor de beloning van de gevonden sc<strong>ha</strong>ats aan Oene T. de Jong 25 sigaren van fl. 2.50<br />
cadeau gedaan’.<br />
Na acht wedstrijden in januari volgde er een drukke maand februari. Geeske zou deze maand<br />
maar liefst 19 keer aan de start verschijnen. Naast de reguliere wedstrijden waren er ijsclubs,<br />
van een ijsbond was nog geen sprake, die voor eigen glorie officieuze kampioenswedstrijden<br />
organiseerden. Begin februari ging Geeske in Groningen en Scheemda met prijs en eer naar<br />
huis. Op 5 februari werd in Onderdendam gestreden om het kampioenssc<strong>ha</strong>p van de provincie<br />
Groningen, Geeske werd ook hier eerste. Op vrijdag 8 februari 1929 vond een <strong>ha</strong>rdrijderij<br />
plaats in Leeuwarden, u<strong>it</strong>geschreven door de Koninklijke Vereniging “de IJsclub”. De eerste<br />
prijs bestaande u<strong>it</strong> ƒ 80,00 en een zilveren medaille zou door de Koningin worden u<strong>it</strong>geloofd.<br />
Er <strong>ha</strong>dden zich 31 rijdsters aangemeld. Na de vierde omloop volgde de finale, waarin Geeske<br />
het op moest nemen tegen Janna van der Meulen, van wie zij er eerder in Sc<strong>ha</strong>rsterbrug <strong>ha</strong>d<br />
gewonnen. Ook d<strong>it</strong> keer bleek Geeske in twee r<strong>it</strong>ten de sterkste te zijn en ging met de eerste<br />
prijs en het eremetaal terug naar Doniaga.
Ook in West Friesland deed men mee om de eer van een kampioensc<strong>ha</strong>p. Vier dagen na<br />
Leeuwarden werd er in Enkhuizen een officieus kampioensc<strong>ha</strong>p gereden voor de dames.<br />
Geeske, die het eremetaal van zowel Friesland als Groningen in bez<strong>it</strong> <strong>ha</strong>d, was ook hier de<br />
sterkste. De media <strong>ha</strong>d <strong>ha</strong>ar na al deze overwinningen u<strong>it</strong>verkoren tot de nieuwe ijskoningin.<br />
Hulde aan Geeske<br />
Geeske en Klara Hu<strong>it</strong>ema aan de start in Arum, 19 februari 1929<br />
Dat de inwoners van Doniaga trots waren op hun Geeske werd op 24 April 1929 duidelijk. De<br />
verjaardag van Geeske was het aangewezen moment om Geeske te huldigen. In de afgelopen<br />
strenge wintermaanden januari en februari <strong>ha</strong>d de jonge sc<strong>ha</strong>atster 28 overwinnigen be<strong>ha</strong>ald<br />
en het enorme bedrag van in totaal ƒ 2000,00 gewonnen. Op 24 april werd Geeske door de<br />
inwoners van Doniaga een huldeging aangeboden. Alle 48 inwoners verzamelden zich in de<br />
herberg van Frâns en Gryt Postma-Zonderland, die vanwege de grote opkomst de oude<br />
Deverter stoelen van zolder <strong>ha</strong>dden ge<strong>ha</strong>ald. Geeske, z<strong>it</strong>ttend op mooiste stoel van de familie
Postma, werd omringd door alle dorpsgenoten. Het interieur van de herberg was feestelijk<br />
aangekleed met slingers.<br />
C<strong>it</strong>aat dagboek:<br />
‘Geesje tracteerde op gebakjes en de dorpsgenoten hebben Geesje voor <strong>ha</strong>ar prestaties een<br />
schilderij en een huldeblijk gegeven.<br />
Huldeging 24 april1929 illustratie Chris Roodbeen februari 1991<br />
Na de toespraak van verschillende mensen kreeg Geeske u<strong>it</strong> <strong>ha</strong>nden van de voorz<strong>it</strong>ter van dorpsbelang<br />
een ingelijste oorkonde; een prachtige huldeblijk met daarop een overzicht van al <strong>ha</strong>ar op 17- jarige<br />
leeftijd be<strong>ha</strong>alde prestaties in de strenge wintermaanden januari en februari 1929. Alle trotse<br />
bewoners van Doniaga <strong>ha</strong>dden deze huldeblijk persoonlijk ondertekend. Na d<strong>it</strong> officiële gedeelte<br />
volgden er voordrachten in de vorm van gedichten en zang. Oene Kampen, een goede vriend van<br />
Geeske u<strong>it</strong> <strong>Sint</strong> <strong>Nicolaasga</strong>, <strong>ha</strong>d voor deze gelegenheid <strong>ha</strong>ar overwinningen in een dichtvorm<br />
u<strong>it</strong>gewerkt. In een 16 verzen tellend gedicht werden al <strong>ha</strong>ar overwinningen van dat jaar op<br />
rijm gezet.<br />
,,In <strong>it</strong> hiele lytse plakje,<br />
Dat men neamt <strong>fan</strong> Dunegea,<br />
Wennet Geeske, ’n fleurich famke,<br />
Tige krigel, kant <strong>fan</strong> lea;<br />
Fluch as wetter, o sa linich,<br />
Fljocht s’ oer ‘t iis en oer de baen,<br />
Sjocht men <strong>ha</strong>r de tsjinpartijen,<br />
Dei oan dei sa mar forslean<br />
Earst yn Warten woan se tweintich,<br />
Sc<strong>ha</strong>rsterbrêge twe<strong>it</strong>ich mear,<br />
Akkrum teach se wei mei fyftich,<br />
Hirder lûkte hja <strong>fan</strong> lear<br />
<strong>Yn</strong> Gryptsjerk dêr woun se fyftsjen,
Tjinslag moat in minsk ek <strong>ha</strong>,<br />
Mar Tersoal wie ’t wer hwat better,<br />
Tweintich kaem hja der wer ta<br />
,, Hulde, Geeske, j<strong>it</strong>ris hulde !<br />
Dou hâldst' Fryslâns namme heech,<br />
Bliuw <strong>it</strong>selde dimmen famke,<br />
Bliuw Friezinne, steech eb dreech;<br />
Dêrom doarst <strong>ik</strong> <strong>fan</strong> dy sjonge,<br />
Omdat <strong>ik</strong> dyn aerd wol wist;<br />
Ne, gjin rom sil dy forarje.<br />
Dou silst' bliuwe, dystou bist''.
C<strong>it</strong>aat dagboek 25 April<br />
’s Avonds groot feest gevierd, zelfs de 81-jarige Siemen Ypkes Boersma was tot 2 uur ’s<br />
nachts tot de partij en heeft de boereplof nog mee gedanst’.<br />
C<strong>it</strong>aat dagboek 28 April<br />
18 bezoekers geweest om Geesje <strong>ha</strong>ar huldeblijk te bezichtigingen, zelfs u<strong>it</strong> Leeuwarden.<br />
Sc<strong>ha</strong>atskleding, training, begeleiding en particuliere c<strong>ha</strong>uffeur<br />
Wie tegenwoordig de sc<strong>ha</strong>atssport wil beoefenen kan te kust en te keur, zowel op het gebied<br />
van materiaal, kleding als begeleiding en zijn er volop facil<strong>it</strong>e<strong>it</strong>en.<br />
Aan het einde van de 19 de en het begin van de 20 ste eeuw was een paar Friese sc<strong>ha</strong>atsen de<br />
enige vorm van u<strong>it</strong>rusting. Was er een <strong>ha</strong>rdrijderij dan verscheen de dame in een solide, d<strong>ik</strong><br />
gebreide onderrok, tot aan de <strong>ha</strong>ls goed dichtgeknoopt, aan de start. Deze kledij was velen een<br />
doorn in het oog, het verlaagde volgens hen het beeld van de vrouw, met als gevolg dat een<br />
<strong>ha</strong>rdrijderij een aangelegenheid was voor de lagere volksklasse. Rond 1915 kwam daar<br />
langzaam verandering in, vanu<strong>it</strong> de gymnastiekverenigingen kwam een nieuwe trent, het<br />
gympakje deed zijn intrede op het ijs. Vrouwen en meisjes verschenen in een w<strong>it</strong>te tricot trui<br />
met kort cheviot rokje en zwarte kousen. Op de eerder getoonde foto u<strong>it</strong> Wartena zien we<br />
Geeske in deze outf<strong>it</strong> met modieuze das en d<strong>it</strong>o muts op de startlijn staan. Deze kledij bleef<br />
tot rond 1930. Na deze periode verdween onder protest het rokje, deed de broek zijn intrede<br />
en kwamen de eerste “broekjesrijdsters” aan de start.<br />
Enige vorm van sc<strong>ha</strong>atstraining kende men in de bloeiperiode van Geeske niet. Kenmerkend<br />
is dat er in die tijd vele sc<strong>ha</strong>atstalenten u<strong>it</strong> een boerengeslacht kwamen. Wellicht heeft hun<br />
dagelijkse arbeid op de boerderij een bijdrage geleverd aan hun cond<strong>it</strong>ie. Naast <strong>ha</strong>ar<br />
werkzaamheden op de boerderij deed Geeske aan gymnastiek en <strong>ha</strong>rdlopen.<br />
C<strong>it</strong>aat dagboek<br />
Piet Swart heeft de gymnastiekringen voor Geesje in order gemaakt.
Knieoefeningen in de stal<br />
Ook op het gebied van begeleiding was er niets,. Journalist Douwe D. Miedema (1900-1978),<br />
alias D.M. van der Woude u<strong>it</strong> Oranjewoud, die alle sportverslagen verzorgde voor het<br />
nieuwsblad van Friesland zocht de ijsheldinnen voor – en na de wedstrijden op. Er groeide<br />
een sterke vertrouwensband, waarbij Douwe Miedema als een soort van mentor optrad voor<br />
de vrouwen op het gladde ijs. Over Geeske schreef hij onder andere:<br />
Oan Geeske Woudstra,<br />
Fleurich famke, blier en krigel,<br />
Dou bist Fryslâns gloarje en rom.<br />
Bliuw yet lang sa fris en trêftich,<br />
Moaije, keine Fryske blom.<br />
Tijdens de winter van 1929 werden er bijna dagelijks wedstrijden verreden. Om al deze<br />
noordelijke ijsbanen te bere<strong>ik</strong>en kon Geeske een beroep doen op <strong>ha</strong>ar c<strong>ha</strong>uffeur. Oene Tiedes<br />
de Jong (1876-1949), eigenaar van “Vaders Hofstee” reed de ijskoningin van de ene naar de<br />
andere ijsbaan. In zijn tweepersoons T-Ford, de B-8605, werd Geeske naar ijsbanen gebracht<br />
in zowel Friesland, Groningen als Noord Holland.<br />
De winters van 1930, 1931, 1932 en 1933<br />
Na de lange strenge winter van 1929 kwam er een aantal winters met weinig ijs. In de winter<br />
van 1929-1930 kwam Geeske op 22 <strong>december</strong> eenmaal aan de start in Beesterzwaag en<br />
moest met een vijfde plaats genoegen nemen. Daar werd ze in drie r<strong>it</strong>ten verslagen door Loltje<br />
de Boer u<strong>it</strong> Boornbergum, een telg u<strong>it</strong> het bekende sc<strong>ha</strong>atsrijdersgeslacht Veenstra. Ook<br />
koningwinter van 1930-1931 gaf Geeske weinig mogelijkheden om <strong>ha</strong>ar talenten op het ijs te<br />
vertonen. Het bleef bij één wedstrijd, op 8 februari te Jorwerd, waar ze het na 4 r<strong>it</strong>ten af<br />
moest leggen tegen Trijntje Terpstra u<strong>it</strong> Oldeboorn. In 1931-1932 stond er ook één wedstrijd<br />
op het spel, het was een thuiswedstrijd. Op 12 februari schreef ijsclub ‘Donia’ een <strong>ha</strong>rdrijderij<br />
u<strong>it</strong> voor vrouwen. Voor eigen plubliek ging ze met de eerste prijs, ƒ 40,00 terug naar “Vaders<br />
Hofstee”. De tweede en derde prijs gingen naar Klara Hu<strong>it</strong>ema u<strong>it</strong> Workum en Tj<strong>it</strong>ske<br />
Hielkema u<strong>it</strong> Haskerhorne.
Hardrijderij ijclub ‘Donia’, 18 januari 1933<br />
Na deze wat slappe winters kwam er in 1932-1933 weer voldoende ijs. Koning winter gaf<br />
ieder sc<strong>ha</strong>atstalent weer de gelegenheid om zijn/<strong>ha</strong>ar kwal<strong>it</strong>e<strong>it</strong>en ten toon te spreiden op het<br />
gladde ijs.Voor Geeske brak er weer een glansrijke periode aan die <strong>ha</strong>ar dagelijks van de ene<br />
naar de andere ijsbaan bracht. Op 13 <strong>december</strong> reed ze <strong>ha</strong>ar eerste wedstijd in Hardegarijp en<br />
werd eerste. Op 19 januari organiseerde ijsclub ‘Grouw’ een vrouwenrijderij. Hier kwamen<br />
elf dames op af, waaronder grote namen als Janna van de Meulen, Sjoukje Bouma, J<strong>it</strong>ske de<br />
Boer en Geeske Woudstra. Het werd een spannende wedstrijd, in de finale stond Geeske naast<br />
Sjoukje Bouma, <strong>ha</strong>ar grootste rivaal. De eerste r<strong>it</strong> liep u<strong>it</strong> op kampr<strong>it</strong> en de tweede won<br />
Geeske. Onder luide bijval van <strong>ha</strong>ar plaatsgenoten won Sjoukje de derde en vierde r<strong>it</strong> en<br />
moest Geeske genoegen nemen met de tweede prijs. Na Grouw ging ze voor een aantal dagen<br />
naar Groningen, waar flinke geldprijzen op het spel stonden. In Leens werd ze voor de<br />
tweede keer kampioene van Groningen. Vervolgens be<strong>ha</strong>alde ze eerste prijzen in Veendam,<br />
Eelde Ezinge en Delfzijl. In de stad Groningen ontving ze het forse bedrag van ƒ 100,00.<br />
Tijdgenoten van Geeske<br />
Janna van de Meulen Sjoukje Bouma Sietske Pasveer Trijntje Hemminga<br />
(1907-1981) (1911- 2008) (1915-2001) (1914- 1994)<br />
Op 26 januari organiseerde de Friese Bond van IJsclubs in Sneek het eerste Nederlands<br />
Kampioensc<strong>ha</strong>p korte baan. Er kwamen 20 rijdsters aan de start en na de eerste<br />
selectiewedstijd bleven Sjoukje Bouma, Trijntje Hemminga, J<strong>it</strong>ske de Boer, Sietske Pasveer,<br />
Tiete Muurling, Griet Bijlsma, Jeltje Wiersma en Geeske Woudstra over. In de eindstrijd ging
het tussen Sjoukje en Geeske. Ondanks <strong>ha</strong>ar flinke streek en fraaie slag moest ze genoegen<br />
nemen met de tweede plaats. Ze ontving ƒ 35,00 en twee keer een zilveren medaille, waarvan<br />
er één werd aangeboden door de koningin. In <strong>december</strong> 1933 volgden niet alleen de laatste<br />
wedstrijden maar kreeg Geeske ook te maken met blessures. Een spieraandoening, die<br />
langzaam verergerde, maakte een einde aan <strong>ha</strong>ar glansrijke sc<strong>ha</strong>atscarrière. Enige vorm van<br />
begeleiding, in de vorm van fysiotherapie, was er niet. Geeske <strong>ha</strong>d <strong>ha</strong>ar hoogtepunt in <strong>ha</strong>ar<br />
sc<strong>ha</strong>atscarrière bere<strong>ik</strong>t. Tijdens <strong>ha</strong>ar laatste wedstrijd in Heerenveen kreeg ze te maken met<br />
een geduchte tegenstandster. Sietske Pasveer u<strong>it</strong> Akkrum, waarmee ze diezelfde maand eerder<br />
in de finale stond, was ook nu voor <strong>ha</strong>ar te sterk. Geeske moest genoegen nemen met de<br />
premie. Ondanks d<strong>it</strong> verlies bleef er tussen deze twee dames een vriendsc<strong>ha</strong>psband, wanneer<br />
de gelegenheid zich voor deed zochten ze elkaar op.<br />
Lijst van overwinningen<br />
3 januari 1928 Sc<strong>ha</strong>rsterbrug 1 ste prijs ƒ 30,00<br />
8 ,, 1929 Wartena 1 ste prijs ƒ 20,00<br />
9 ,, ,, Sc<strong>ha</strong>rsterbrug 1 ste prijs ƒ 40,00<br />
10 ,, ,, Akkrum 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
12 ,, ,, Grijpskerk 3 de prijs ƒ 15,00<br />
21 ,, ,, Echten 1 ste prijs ƒ 20,00 + gouden lepel en vork<br />
23 ,, ,, Terzool 2 de prijs ƒ 20,00<br />
28 ,, ,, Langweer 1 ste prijs ƒ 40,00<br />
29 ,, ,, Joure 2 e prijs ƒ 40,00<br />
1 februari ,, Veenwouden 1 ste prijs ƒ 25,00 + sc<strong>ha</strong>atsen en medaille<br />
2 ,, ,, Groningen 1 ste prijs ƒ 150,00<br />
3 ,, ,, Scheemda 1 ste prijs ƒ 200,00<br />
4 ,, ,, Sneek 1 ste prijs ƒ 40,00 zilveren medaille<br />
5 ,, ,, Onderdendam 1 ste prijs ƒ 100,00 kampioen van Groningen + gouden collier<br />
7 ,, ,, Marum 1 ste prijs ƒ 100,00<br />
8 ,, ,, Leeuwarden 1 ste prijs ƒ 80,00 zilveren medaille (Koningin)<br />
9 ,, ,, Zoutkamp 1 ste prijs ƒ 125,00<br />
10 ,, ,, Franeker 1 ste prijs ƒ 40,00<br />
12 ,, ,, Enkhuizen 1 ste prijs ƒ 150,00 kampioen van West Friesland (officieus)<br />
14 ,, ,, Huizum 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
15 ,, ,, Surhuisterveen 1 ste prijs ƒ 80,00 gouden medaille<br />
19 ,, ,, Arum 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
20 ,, ,, Grouw 1 ste prijs ƒ 80,00 vergulde zilveren medaille<br />
21 ,, ,, Follega 1 ste prijs ƒ 65,00<br />
22 ,, ,, <strong>Sint</strong> <strong>Nicolaasga</strong> 1 ste prijs ƒ 60,00 zilveren taartschep<br />
23 ,, ,, Giethoorn 1 ste prijs ƒ 100,00<br />
26 ,, ,, Tjerkwerd 1 ste prijs ƒ 100,00<br />
2 maart ,, Kampen 1 ste prijs ƒ 80,00<br />
22 <strong>december</strong> ,, Beesterzwaag 4 de prijs ƒ 5,00<br />
8 februari 1931 Jorwerd 2 de prijs ƒ 15,00<br />
12 ,, 1932 <strong>Sint</strong> <strong>Nicolaasga</strong> 1 ste prijs ƒ 40,00<br />
13 <strong>december</strong> ,, Hardegarijp 1 ste prijs ƒ 50,00 zilveren medaille<br />
18 januari 1933 Sappemeer 1 ste prijs ƒ 60,00
19 ,, ,, Grouw 2 de prijs ƒ 25,00<br />
20 ,, ,, Leens 1 ste prijs ƒ 60,00 kampioen van Groningen<br />
21 ,, ,, Veendam 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
22 ,, ,, Eelde 1 ste prijs ƒ 60,00<br />
23 ,, ,, Ezinge 1 ste prijs ƒ 40,00<br />
24 ,, ,, Delfzijl 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
25 ,, ,, Groningen 1 ste prijs ƒ 100,00<br />
26 ,, ,, Sneek 2 de prijs ƒ 35,00 zilveren medaille bond van IJsclubs NK<br />
zilveren medaille Emma Koningin moeder<br />
27 ,, ,, Anna Paulowna 1 ste prijs ƒ 60,00<br />
28 ,, ,, Kampen 1 ste prijs ƒ 90,00 snelste r<strong>it</strong> ƒ 15,00<br />
29 ,, ,, Kortezwaag 1 ste prijs ƒ 60,00<br />
30 ,, ,, Joure 1 ste prijs ƒ 60,00 snelste r<strong>it</strong> ƒ 10,00<br />
6 <strong>december</strong> ,, Bolsward 1 ste prijs ƒ 60,00<br />
8 ,, ,, U<strong>it</strong>huizen 2 de prijs ƒ 10,00<br />
9 ,, ,, Huizum 1 ste prijs ƒ 50,00<br />
10 ,, ,, Heerenveen 2 de prijs ƒ 50,00<br />
Van Doniaga naar Langweer<br />
Na <strong>ha</strong>ar <strong>fan</strong>tastische sc<strong>ha</strong>atscarrière ging ze werken bij de familie Gerr<strong>it</strong> Mink in Langweer,<br />
zij <strong>ha</strong>dden naast een fourage<strong>ha</strong>ndel een taxi- en busvervoerbedrijf. In deze periode kwam zij<br />
in ‘de kunde’contact met zoon Willem.<br />
Rechts de kruidenierswinkel van Geeske en Willem 1958<br />
In de meimaand van 1935 trouwden Geeske en Willem en gingen wonen in de ouderlijke<br />
woning aan de Buorren. Naast het taxirijden werd er een kruidenierswinkel geopend.<br />
Al na twee jaar kreeg Geeske te maken met gezondheidklachten die u<strong>it</strong>eindelijk een<br />
ziekenhuisopname in Leiden noodzakelijk maakten. Een operatie gaf geen verbetering en op<br />
advies van de dokter stopten ze in 1962 met de kruidenierswinkel. Ondanks <strong>ha</strong>ar gezondheid<br />
heeft Geeske zich nog vele jaren ingezet voor de Langweerder gemeensc<strong>ha</strong>p. Met name voor<br />
de plaatselijke toneel- en gymnastiekvereniging heeft ze veel betekend.
Nu, honderd jaar na <strong>ha</strong>ar geboorte, gaat Geeske de geschiedenis in als een grootse<br />
sportvrouw. Een korte baanrijdster pur-sang, die met <strong>ha</strong>ar snelle korte slag <strong>ha</strong>ar tegenstander<br />
er snel probeerde af te rijden. Na <strong>ha</strong>ar sc<strong>ha</strong>atscarrière stond ze als een zeer sociale vrouw in<br />
de samenleving. Haar inzet voor de medemens en het verenigingsleven was eveneens een van<br />
sportersmental<strong>it</strong>e<strong>it</strong>.<br />
Harrie de vries<br />
Geraadpleegde l<strong>it</strong>eratuur:<br />
Vrouwen in de <strong>ha</strong>rdrijdersbaan, D.M. van der Woude<br />
Notulenboeken IJsvereniging ‘Donia’<br />
de Telegraaf; 16 februari 1991<br />
Friesland Post; <strong>december</strong> 1980<br />
Geeske Woudstra 1911- 1971<br />
Met dank aan: Marten Hoogeboom, en Afke Douma-Woudstra