Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

• I
dienstverbanden te realiseren. Naar
onze mening is het mogelijk de verdeeldheid
in de beroepsgroep aan te
wenden om reeds lang gekoesterde
wensen - van ingrijpende veranderingen
in het belang van de patiënten -
in resultaten om te zetten.
COALITIES
De patiëntenorganisaties zouden
juist van dit soort ontwikkelingen
gebruik moeten maken. We willen
ons verhaal dan ook besluiten met een
aantal opmerkingen over de nieuwe
wegen. die er door de patiëntenbeweging
bewandeld kunnen worden. Het
draait om de vraag in hoeverre
patiëntenorganisaties er in de
komende tijd in zullen slagen coalities
te sluiten met andere groepen in
de gezondheidszorg met dezelfde
belangen. Het al genoemde voorbeeld
van LAMDOA biedt wellicht een
aanknopingspunt: hier zijn het de
nog werkloze aankomende specialisten,
die lange werktijden ter discussie
stellen en dat ook in verband brengen
met de kwaliteit van de gezondheidszorg.
Bovendien zetten zij vraagtekens
bij de honorering van specialisten.
Dat zijn ook zaken die voor verpleegkundigen
van belang zijn: zij
worden inuners de dupe van dezelfde
financieringsregelingen van de specialisten;
op hén wordt nu de budgettering
van het ziekenhuis verhaald;zij
ondervinden de gevolgen
van druk bezette specialisten en de
verhoogde werkdruk. Ook de patiëntenorganisaties
hebben belang bij
veranderingen in de werksfeer bij
specialisten: méér, maar minder druk
bezette en vooral ook uitgeruste specialisten
is in hun voordeel; het
scheelt op zijn minst een behoorlijke
tijd wachten bij een afspraak met een
specialist.
Wat ligt er meer voor de hand dan
dat de werkloze medici, de organisaties
van verpleegkundigen, de patiëntenorganisaties
en wellicht ook politieke
partijen hun voorstellen ten
aanzien van veranderingen van
arbeidstijden van medici eens gezamenlijk
zouden gaan ontwikkelen?
Een "monsterverbond" van belanghebbenden
dat gezamenlijk pressie
gaat uitoefenen, zou rondom deze
strijd voor arbeidstijdverkorting een
redelijke kans van slagen hebben.
Temeer, daar juist binnen de beroepsgroep
van artsen de tijd rijp lijkt te
worden om via pressie van buitenaf
en steun van binnenuit te komen tot
genormaliseerde werktijden. Een
onlangs in Medisch Contact gepubliceerd
onderzoek over de bereidheid
tot korter werken bij artsen ondersteunt
onze optimistische conclusie.
Van belang is dat de verschillende
belanghebbende groepen zich ook
daadwerkelijk rondom een dergelijk
thema gaan organiseren, bijvoorbeeld
in de vorm van een platform.
Verschillende taken zijn voor zo'n
platform weggelegd:
- onderzoeken, analyseren en
bespreken van de problematiek van
arbeidstijdverkorting in de
gezondheidszorg, met name de
organisatorische en financiële consequenties;
voorstellen ontwikkelen
hoe deze arbeidstijdverkorting
doorgevoerd zou kunnen worden;
- onderzoeken in hoeverre dienstverbanden
en veranderingen in de
honoreringsstruktuur bij arbeidstijdverkorting
noodzakelijk zijn;
- nagaan welke veranderingen in de
Arbeidswet noodzakelijk zouden
zijn;
- bespreken en opstellen van strategiëen
waarmee pressie op regering
en parlement uitgeoefend kan worden.
Arbeidstijdverkorting is vooral een
landelijke aangelegenheid. Maar ook
op kleinschaliger niveau zouden dergelijke
verbonden gesloten kunnen
worden: patiëntenorganisaties zouden
bijvoorbeeld op gemeente- of
wijkniveau kunnen inventariseren
welke voorzieningen noodzakelijk
zijn, en daarbij bondgenoten kunnen
betrekken die belang hebben bij
dezelfde soort voorzieningen. Van dat
laatste zijn vrouwengezondheids- of
hulpverleningscentra vaak het resultaat
geweest: coalities van verschillende
belangen, van vrouwelijke
hulpverleners en vrouwelijke
gebruiksters ...
Het ziet ernaar uit dat dergelijke
verbonden in de toekomst vaker
gesloten zullen kunnen worden. Om
dat te bereiken is het leggen van verdere
contacten en strategisch opereren
van groot belang. Dat is geen
gemakkelijke zaak en vraagt van de
meeste van de door ons genoemde
partijen een zekere mentaliteitsverandering:
bijvoorbeeld binnen de
beroepsgroep van de verpleging,
waar veel organisaties - gunstige uitzonderingen
als (een deel van) de
beroepsvereniging Het Beterschap
daargelaten - zich teveel bezig houden
met de eigen beroepsinhoud;
naar onze mening bestaat er vaak te
weinig het inzicht dat de inhoud van
het beroep mede bepaald kan worden
door het strategisch inspelen op en
omgaan met maatschappelijke ontwikkelingen,
en mede bepaald kan
worden door veranderingen bij
andere beroepsgroepen. Maar ook de
patiëntenbeweging zou door meer
strategisch te denken en te handelen
haar invloed op de gezondheidszorg
kunnen vergroten. En ook de werkloze
artsen zouden wellicht meer
kunnen bereiken wanneer zij hun
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85 9
gerechtvaardigde eisen in een breder
inhoudelijk verband aan de orde zouden
kunnen stellen.
Coalities sluiten tussen groepen met
op het eerste gezicht niet-gelijklopende
belangen is bepaald geen
gemakkelijke zaak, stelden we reeds.
Maar politiek Den Haag zou om gereguleerde,
inhoudelijk en organisatorisch
steeds breder opgezette pressie
steeds moeilijker heen kunnen. Eén
van de betrokken partijen zou voor
een door ons voorgesteld platform
rond arbeidstijdsverkorting voor
medici maar eens het voortouw moeten
nemen. Wie durft? ••
NOTEN:
1. N.D. Jewson, Medical knowledge and
the patronage system in the 18th century
England. In: Sociology, 1974, pag. 370-
373
2. id. pag. 375 J.B. Jaspers, Het medische
circuit, Utrecht! Antwerpen 1985,pag 507
3. P.M. Verbeek-Heida, Therapie als
mechanisme van beheersing bij maatschappelijke
tegenstellingen. In: C.W.
Aakster en G. Kuiper (red.) Leerboek
medische sociologie, Groningen 1984,pag
220-232
4. Onder goodwill wordt hier niet de
afkoopsom bij de overdracht van een artsenpraktijk
verstaan, maar de genegenheid
van patiënten.
5. id. pag 221-222
6. id. pag 222
7. T.J. Johnson, Professions and Power,
London and Basingstoke :Hl72
8. T.J. Johnson, Theprofessions. In: Geoffrey
Hurd (ed.) Human societies, London
and Boston 1973, pag 126
9. Caspar Bleys, De bedreigde autoriteit
van de arts. In: de Volkskrant, 15-12-1984
10. Henk Heynen, De opkomst van de
medische professie. Dokt. scriptie sociologie,
Universiteit van Amsterdam 1981,
pag 76
11 Zie voor dit laatste:
- Planning van het medisch onderwijs. In:
Gezondheidszorg in Nederland, Nijmegen
1973, pag 39055
- Jaap Goudsmit, Anderhalve eeuw dokteren
aan de arts, Amsterdam 1978
.. J.B. Jaspers, Het medische circuit
- Paul Starr, The social transformation
of american medicine, New York 1982,
pag 21-24
12. J.L. Berlant, Profession and monopoly,
Berkeley/Los Angeles/London 1975
13. J.G. Lulofs, Een markttheoretische
benadering van professies. In: Mens en
Maatschappij, 1981 nr 4, pag 367-369
14. Een verklaring voor deze, door de professie
niet meer te beheersen expansie, ligt
onder andere in het feit dat het Ministerie
van Onderwijs en Wetenschappen de sterk
gestegen vraag naar medisch onderwijs
niet te drastisch wilde stoppen. Bovendien
werd onder regionale druk een nieuwe
opleiding (Maastricht) opgezet.
Zie verder: J. Jaspers, Het medische circuit,
pag. 129 en 130.
15. Dit gevaar is aanwezig, omdat de
reeds gevestige huisartsen veelal weigeren
de door hen niet-geaccepteerde collega's
in hun reeds bestaande waarnemingsregeling
op te nemen.