Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

VROUW EN WERK
'Bedrijfsgezondheidszorg en vrouwen' was het thema
van een driedaags congres dat de Vereniging van Nederlandse
Vrouwelijke Artsen (VNVA) afgelopen juni organiseerde
voor haar zusterverenigingen uit Scandinavië,
Groot Brittanië en Ierland. Het lukte de VNVA dit belangrijke
en ondergewaardeerde gebied van de gezondheidszorg
op een gedegen manier aan de orde te stellen. Dat
gebeurde met een drietal accenten. Om te beginnen was
er aandacht voor een type arbeid dat bij uitstek door
vrouwen verricht wordt: huisvrouwenarbeid, vrijwilligsterswerk
en thuiswerk. Over het algemeen saai, geïsoleerd
en ondergewaardeerd werk dat niet of slecht
betaald wordt. Bevorderlijk voor de gezondheid lijkt het
zeker niet: huisartsen, die voor deze vrouwen als 'bedrijfsarts'
fungeren, zouden zich er flink bezorgd om mogen
maken. Er kwamen niet alleen onderzoeksters aan het
woord. Ook Kapeyne van de Copello sprak, en van
Geuns, hoofdinspecteur van volksgezondheid, deed een
aantal concrete adviezen ten aanzien van bemoeienissen
met arbeidsomstandigheden van thuiswerkende vrouwen
- en vergat daarbij ook de prostituees niet.
Op de tweede plaats kwamen specifiek bedrijfsgeneeskundige
zaken aan bod: het werken met beeldschermen,
contactdermatitis bij schoonheidsspeciaüstes ten
gevolge van het werken met cosmetica, hand derr:natitis
bij verpleegkundigen en laborantes, spataderen bij zwangere
vrouwen in staande beroepen. Flinke discussie ontstond
er naar aanleiding van de bewering dat er verband
is tussen afwijkingen tijdens de zwangerschap en het
werken met beeldschermen. Volgens een aantal van de
aanwezige artsen en onderzoeksters was die conclusie
gebaseerd op te kleine onderzoekspopulaties. Het laatste
woord is hierover nog niet gezegd!. Een opvallend goede
lezing hield de Deense Inger Schaumburg over het onderzoek
naar het gebruik van een nog jonge Deense wet.
Volgens die wet kunnen vrouwen die zwanger zijn en
werken onder omstandigheden die voor henzelf of de
vrucht bedreigend zijn, tijdens de zwangerschap worden
overgeplaatst of zelfs verlof krijgen, met behoud van 90%
van het loon. Er wordt nog maar weinig gebruik van
gemaakt, wegens gebrek aan bekendheid van de wet,
die bovendien erg ingewikkeld is. Ook zijn de betrokken
vrouwen toch nog bang hun banen te verliezen. Schaumburg
gaf een mooi voorbeeld van het gebruik van de wet
in een Lego-fabriek waar veel met lijm gewerkt wordt.
Dat juist het onderzoek van een Deense arts zo sprekend
was, is niet verbazingwekkend, omdat de opleiding tot
bedrijfsarts in Denemarken 6 jaar is een grondige onderzoekservaring
geeft.
De opleiding tot bedrijfsarts en de organisatie van de
bedrijfsgezondheidsdiensten vormden het derde onderwerp
op de agenda. Een goede afsluiting van het congres
gaf Jeanne Stellman. Zij leidt in New Vork een informatiecentrum
voor bedrijfsgezondheidszorg voor vrouwen. Ze
gaf een feministische ondergrond aan dat wat er de
dagen daarvoor de revue was gepasseerd. Ze waarschuwde
tegen wettelijke maatregelen bedoeld om vrouwen
te weren uit bepaalde beroepen vanwege risico's
voor het nageslacht. Ten eerste weet men vaak niet dat
sommige risico's ook voor mannen gelden, ten tweede
zal heus niet elke vrouw zwanger willen worden en ten
slotte worden vrouwen met een dergelijke wet in haar rol
bevestigd. Steil man bepleit dat de bedrijfsgezondheidszorg
voor vrouwen een apart vakgebied wordt. Niet vanwege
biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
- de verschillen tussen mannen onderling en vrouwen
onderling zijn waarschijnlijk veel groter. Wel omdat vrouwen
ander werk doen dan mannen, met andere risico's
die nog te weinig onderzocht zijn. AI met al was dit goed
georganiseerde congres inhoudelijk zeer boeiend en
bovendien bevorderlijk voor de contacten tussen de ruim
100 deelneemsters uit de Noord/West Europeese landen.
Hopelijk betekent het ook een bijdrage aan de verbetering
van de arbeidspositie van alle àndere vrouwen.
Wie er meer over wil horen kan terecht bij Monique
Beukering, Wilhelminasingel 3, 6524 AH Nijmegen, tel.
080-221454.
BEVOLKINGSPOLITIEK
De scriptie 'Family Planning in de Derde Wereld, het
reproductieve vermogen als instrument in de armoedebestrijding'
die Linda Hoyer in 1983 schreef, is nu door de
WEMOS (werkgroep medische ontwikkelings samenwerking)
uitgegeven. Er is immers weinig toegankelijk en
overzichtelijk documentatiemateriaal op het gebied van
bevolkingspolitiek voor wie een tegendraads geluid wil
horen. En tegen de draad van de eenzijdige nadruk op
'er komen te veel mensen' gaat Linda Hoyer zeker in.
Vanuit het ideaal van individuele rechten en zelfbeschikking
schetst zij de geschiedenis van de bemoeienissen
van regeringen, internationale organisaties, kerken en
aanverwanten, met de reproductieve vermogens van
vrouwen. Bevolkingspolitiek blijkt dan niet alleen een
manier om het geboortecijfer omlaag te krijgen, maar
bovendien een manier om de samenstelling van de bevolking
te reguleren. Mooie idealen als bijdragen aan de
gezondheid worden ook maar al te dikwijls helemaal niet
waargemaakt: de middelen- en methoden van de family
planning zelf zijn vaak al schadelijk. Hoyer pleit voor 'geboortecontrole':
dat is het zèlf beslissen over eigen reproductieve
mogelijkheden. 'Wanneer geboortecontrole en
-planning een instrument wil worden in handen van vrouwen
zelf dan zal dit los van de 'family' en los van de
dwang van buitenstaanders moeten gebeuren,' zo schrijft
ze.
Het boekje is te bestellen door f 5,- plus f 2,30 porto
over te maken op giro 4265727 WEMOS te Amsterdam
o.v.v. 'Family Planning, Linda Hoyer'.