Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

f
i
54 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85
relaxen), alcohol (voor de stemming) en hasj. Inderdaad komt
men dan regelmatig in een toestand met ernstige oordeels- en
kritiekstoornissen en psychotische episoden terecht. Dat
heroïne bij sommige gebruikers met neiging tot psychoses ook
anti-psychotisch werkt doet daar weinig aan af.
De onschadelijkheid van heroïne is dus maar zeer relatief.
De grens tussen prettig relaxed zijn en ernstig geïntoxiceerd
raken, is erg smal. Wat dat betreft is het waarschijnlijk een,
ook legaal, moeilijk te hanteren middel. In publicaties die tot
tolerantie ten aanzien van gebruikers oproepen, waar ik overigens
graag aan meeschrijf, wordt dat nogal eens onderbelicht.
De verwijzing naar alcohol, tranquillizers en slaapmiddelen,
vind ik daarbij niet geruststellend. Het onder ogen zien dat
ontzettend veel mensen behoefte hebben aan bedwelmende
en opwekkende stoffen, moet de effecten van die stoffen niet
verdoezelen, maar juist benadrukken. Dat alcoholisme een
voortdurende bedreiging van de openbare orde is, stemt mij
op zich niet milder ten aanzien van de heroïneverslaving.
Heroïne-criminaliteit?
Wat nu eigenlijk het probleem van de heroïneverslaving is,
valt in de discussie van de afgelopen jaren nauwelijks meer te
ontwarren. Er wordt naar standpunten gevraagd, vóór of tegen
vrije, gratis of gereguleerde verstrekking, naar snelwerkende,
politiek haalbare oplossingen.
Een veel gehanteerde redenering is: Heroïne is illegaal,
daarmee wordt het duur, dus aanleiding tot diefstal en roof,
met als omkering: maak heroïne legaal, goedkoop, dan bestrijd
je de criminaliteit. Maar die samenhang is verre van eenduidig.
Enerzijds blijkt een klein deel van de verslaafden een groot
deel van de met drugs in verband gebrachte criminaliteit voor
haar rekening te nemen. Een deel van de verslaafden verwerft
de geldmiddelen of de heroïne zelf door er in te handelen.
Een groot deel van de verslaafden is onder behandeling, loopt
in een methadon-programma, en handhaaft daarbij een sociaal
acceptabele verslaving. Het simpele motief-misdaad schema
, dat je steeds weer in de krant tegenkomt, en dat zich ook in
allerlei beleidsnota's handhaaft, blijkt in de praktijk niet op te
gaan.
Junks worden waarschijnlijk ten onrechte als oorzaak van
alle onveiligheid op straat gepresenteerd, en hebben daarmee
een zondebokfunctie gekregen. Vooral in foto- en filmmateriaal
met groepjes negers op de hoek van de straat, een doodgewoon
beeld in ieder wat warmer land, heeft dat bovendien
vaak racistische trekken aangenomen. In Amsterdam weet men
wel waar de gestolen fietsen blijven. Terwijl het probleem van
de fietsendiefstal al bestond voordat er van een heroïneverslaving
op enige schaal sprake was. En een ander verschijnsel
met een bedenkelijke moraal, het "proletarisch" winkelen, heeft
ook weinig met heroïne te maken. Er wordt mijns inziens te
veel en te vlot aan verslaving en verslaafden toegeschreven,
wanneer het over bestrijding van criminaliteit gaat.
"Geïntegreerd" beleid
In het pakket nota's dat B.en W. van Amsterdam in december
1984in de publiciteit stortte, wordt geprobeerd tot een geïntegreerd
beleid ten aanzien van drugs te komen. Er is nogal wat
verwarring ontstaan door het daarnaast gelanceerde plan van
de fractie van de PvdA en de discussie daarover. Vaak is niet
meer duidelijk waarover men het heeft. Zo is de indruk ontstaan
dat de gemeente van plan is op grotere schaal gratis heroïne
te verstrekken. Maar de door B.en W. bedoelde gereguleerde
verstrekking is slechts een beperkt experiment op strikt medische
indicatie ten behoeve van extreem problematische
gebruikers.
Anderzijds wordt in de B. en W. nota's toch ook over een
laagdrempelige verstrekking van heroïne en andere harddrugs
gesproken. Bovendien heeft de burgemeester in discussies
nog eens duidelijk gemaakt, dat dit experiment inderdaad
als een begin moet worden beschouwd. Wat dat betreft had
de gemeente haar geïntegreerd beleid ook wel wat duidelijker
kunnen presenteren,. dan in het vijftal paralelIe nota's die nu
ter discussie staan, waarbij men probeert de zaak zowel voor
de landelijke overheid, als voor de eigen (PvdA) achterban
acceptabel te maken.
Waar het in de nota's om gaat, is het samenhang brengen
in (in ambtelijke taal: het integreren van) een beleid ten aanzien
van de openbare orde (zowel in de zin van wetshandhaving,
als het bestrijden van overlast en het bevorderen van de leefbaarheid
in de buurten) en de gezondheidstoestand van
heroïnegebruikers. Vanuit de hypothese dat de illegale verslavingsmiddelen
criminaliseren en ziekmaken besluit men tot de
verstrekking van die middelen via door de gemeente. Door
de opiumwet kan dat alleen via een medische indicatie -de
verstrekking aan een kleinere groep, of via een verstrekking
onder medisch toezicht- aan grotere groepen verslaafden.
Dwaas plan
Mijns inziens zitten er een aantal zeer tegenstrijdige elementen
in de uitvoering van een dergelijk gemeentelijk beleid, bij
feitelijk gelijkblijvende opiumwetgeving. De internationale
groothandel blijkt niet effectief te beïnvloeden. De lokale handel
is tot op zekere hoogte wel aan te pakken en bepaalt
bovendien het gezicht van de overlast: de samenscholing op
de kop van de Zeedijk. Die straat is nu inderdaad "schoongeveegd"
en de handel heeft zich over andere buurten van de
stad verspreid. Goede, zuivere, heroïne is niet gemakkelIjker
en goedkoper te krijgen, maar juist moeilijker. En dat zou wel
weer eens een opjagend effect op de kleine criminaliteit kunnen
hebben en een nadelige invloed op de toestand van verslaafden.
Vooralsnog is er weinig verbeterd aan de hulpverlening
aan verslaafden.
Het op "medische" indicatie verstrekken van heroïne vind
ik een dwaas plan. Er bestaan adequate vervangingsmiddelen
ter voorkoming van onthoudingsverschijnselen. Daarbij is het
onzin artsen in te schakelen ter verstrekking van de door verslaafden
gewenste genotmiddelen. Het gaat er niet om of ik
als arts vind dat de overheid mogelijk gevaarlijke genotmiddelen
wel of niet moet toelaten, maar ik vind het een bezwaar
dat die onder medische dekmantel verstrekt worden. Het lijkt
mij de taak van de artsen mensen van de verslaving afte helpen
of hen, als ze verslaafd zijn, uit de gevarenzone te loodsen.
Daarbij blijft de vraag voortdurend hoe effectief te beschikbare
middelen zijn. Helpt de nicotinekauwgom, helpt acupunctuur,
helpt Librium, helpt Antabus, helpt Methadon, helpt gedragstherapie,
helpt gezinstherapie, helpt dat allemaal? Dat vraag
ik me vaak af. Afgezien van het feit, dat de handel in sigaretten,
cognac of heroïne op zich een zinvolle, eerbare, en brood op
de plank gevende bezigheid kan zijn, deel ik als hulpverlener
dergelijke producten niet uit.
Schijnoverwinningen
Aan de ene kant wordt te gemakkelijk en te veel allerlei
maatschappelijk onheil en ongemak aan heroïne toegeschreven,
en wordt daarbij de jnaatschappelijke achtergrond van
(heroïneverslaving), zoals de jeugdwerkloosheid en de perspectiefloosheid
van het bestaan voor veel jongeren veronachtzaamd.
Aan de andere kant wordt er te makkelijk over heroïne
gedacht, en wordt de ernst van de problemen onder de noemer
acceptatie, genegeerd. Verslaving is een gegeven, maar
acceptatie betekent voor mij niet, dat men daarmee de verslaafde
de keuze laat of aan zijn of haar lot overlaat, voor zover
er al sprake is van kiezen.
Geïntegreerd beleid ten aanzien van verslaving is zeer problematisch.
Het verschijnsel op zich is zo vol tegenstrijdigheden,
dat men bij een optelsom van goede bedoelingen en
uitgangspunten al snel met de ene maatregel de andere te niet
doet en schijnoverwinningen boekt. De succes-claim op een
schone kop van de Zeedijk en minder West-Duitse heroïnedoden
lijkt mij exemplarisch voor de kortzichtigheid van een
dergelijk beleid .••