Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

estuurlijk als theoretisch bijgedragen
aan het ontwikkelingswerk in de
vier regio's. Door haar binding met
de Zuidoostlob is ze betrokken bij de
onderhandelingen met de Ziekenfondsraad.
Ze stelde de vraag, met
behulp van welke criteria de raad de
redelijkheid zou vaststellen van de
bijdrage van de ziekenfondsen aan
het ontwikkelingswerk. Door gebrek
aan informatie over wat in de vier
regio's feitelijk tot stand is gebracht,
kan de raad hierop geen antwoord
geven. Daarom is afgesproken dat
SISWO een poging zal wagen het ontwikkelingswerk
in de vier regio's vergelijkenderwijs
te typeren. De opzet
van de verkenning van de regio's is
de pogingen ter verandering van de
gezondheidszorg in kaart te brengen
De zorg heeft niet alleen een heden, ook aan haar toekomst
wordt gewerkt. Een van de manieren waarop er aan die
toekomst gewerkt wordt is het 'plaDDeD'. Daarin speelt
tegenwoordig de wil van de patiënt ook een rol, of, om precies
te zijn, de collectieve wil van alle patiënten samen. Dat
betekent niet dat de ziekenfondsen gedemocratiseerd worden
en de betalers van de gezondheidszorg ook aan de geldkraan
gaan zitten. Wel zijn er telkens één of twee zetels voor 'de
patiënt' beschikbaar in adviesraden en -commissies. Vanuit die
zetels mag de collectieve wil van de patiënten worden
afgekondigd. De betrokken patiëntengroepen en organisaties
moeten maar zorgen dat die ene wil er komt. Lukt het ze niet
compromissen te sluiten, dan is 'de patiënt' besluiteloos en wil
blijkbaar niks. Lukt het ze wel dan blijft het nog afwachten of
de moeite van het vergaderen wordt beloond. Sommige
mensen zijn behalve patiënt immers ambtenaar, werkgever of
KNMG-bestuurster en zitten in die hoedanigheid in adviesraden
en commissies - of volgen in die hoedanigheid de adviezen
van anderen gewoon niet op.
De toekomst van de zorg wordt niet alleen bepaald door
organisatie-plannen, maar ook door de ontwikkelingen van de
techniek. Welke 'keuzemogelijkheden' hebben patiënten en
hulpverleners binnenkort? Welke technieken zullen er dan zijn:
die waar de blote-voeten-dokters om verlegen zitten of
opvolgers voor de NMR-scan? Bijhet antwoord op dergelijke
vragen speelt geld een sleutelrol. Philips, Ciba-geigy en de
specialisten zullen hun best doen om technieken te ontwikkelen
waar een markt voor is. Even kan dat aardig lijken: als er een
markt voor iets is, zijn er blijkbaar patiënten die het willen
betalen. Stuurt de wil van de patiënt (om te betalen) dan op
zijnminst de toekomst van de techniek? Ach nee, zo simpel is
het niet. Om te .beginnen worden beslissingen om iets te
betalen in een verzorgingsstaat als de Nederlandse niet door
losstaande 'autonome individuen' genomen. Er is geen sprake
en een landelijk debat uit te lokken
over de betekenis van ontwikkelingsinstituten
en de rol van de ziekenfondsen
hierbij.
In de herfst van dit jaar publiceert
SISWO Vier Folia. In het Tijdschrift
voor Gezondheid en Politiek zullen
we de kern ervan weergeven.
Het kan een bijdrage zijn aan het
ontwikkelen van criteria voor de zorg
en aan het weer meer op de voorgrond
plaatsen van het thema van de progressieve
eerstelijnsbeweging uit de
jaren zeventig: de verandering van de
maatschappelijke organisatie van de
gezondheidszorg, gegeven een ander
zicht op menselijke verhoudingen en
problemen .••
van 'huishoudens' die de kosten van crêches, fruit en Amaemarie Mol
NOTEN
1. Ron Helsloot: Het ziekenhuis ziet de
wijk niet zitten; Einde van een zorgexperiment,
Tijdschrift voor Gezondheid
en Politiek, juni '84, 6-9.
2. Dick Kaasjager: In de politieke houdgreep;
gezondheidscentrum in Rotterdam,
Tijdschrift voor Gezondheid en
Politiek, oktober '84, 32-35.
3. Ron Helsloot: Experimenten in Almere;
op het kruispunt van twee lijnen,
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek,
september '83, 6-11.
Zie ook thema "Het belang van de patiënt" in het volgende nummer.
harttransplantaties tegen elkaar afwegen. Er zijn ziekenfondsen
en particuliere verzekeringen, er is een Centraal Orgaan
Tarieven Gezondheidszorg, er zijn budgetteringscommissies
en stafvergaderingen en ga zo maar door. Wat eer betaald
wordt hangt af van ingewikkeld burocratisc:h gekonkelefoes.
Dat er in Nederland telkens nieuwe snufjes verkocht kunnen
worden heeft betrekkelijk weinig te maken met wat 'de patiënt
wil'.
Bovendien: zelfs daar waar marktmechanismen wèl werken,
betekent dat nog niet 'dat er technieken ontwikkeld worden
waar patiënten 'en masse' op zitten te wachten. Dan komen er
immer-s enkel die apparaten, geneesmiddelen en ingrepen
waar patiënten met geld geld voor over hebben. En patiënt
met geld, dat is in deze wereld beslist niet iedereen.
De manier waarop er in dagelijkse zorgpraktijken en in het
gevecht om de toekomst van de zorg verwezen wordt naar 'de
wil van de patiënt' is irritant. Irritant omdat ervaak maar naar
die wil geraden wordt en omdat het niets zegt over wat er
eigenlijk te willen en te kiezen valt. Irritant omdat daarmee
onder tafel verdwijnt wat allerlei andere betrokkenen eigenlijk
willen en omdat bovendien de rol van het geld wordt
verdonkeremaand.
Voorlopig, denk ik, kunnen we maar beter niet voorop
stellen wie er iets wil. Daarmee komen we immers niet toe aan
een andere, even belangrijke vraag: watte willen? Hoe kunnen
we daarover praten? Misschien zit er niks anders op dan het
opnieuw te gaan hebben over 'wat goed is voor de mensen'.
Met één verschil: het is geen speciale taak van hulpverleners,
ambtenaren en industriëlen om die vraag te beantwoorden.
(Wij) patiënten zullen het er onderling over moeten gaan
hebben wat goed voor ons is. Hoe is het leven goed, en hoe
kan zorg daar een niet al te lastig en niet al te groot deel van
uitmaken?
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85 3E