Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

~~~~~~\ti~;~G~~~~~~
S~~~O~~~~~1)\\C ~~ ~t~
Hiermee
I '
tijd begint te profileren: artsen verwerven
zich een monopoliepositie op
het gebied van ziekte en gezondheid.
zijn we bij de gevoelige plek
aangekomen: een discussie over kwa-
.. ' liteit hangt altijd samen met een
strijd om belangen. Volgens Jaap
Goudsmit werd deze strijd voornamelijk
gevoerd tussen de artsen en de
overheid. Hij stelt de vraag: "De wet
van 1865: een ommekeer voor wie?"
De lezer wordt niet lang in het ongewisse
gelaten. De inzet van de strijd
is de positieverbetering van de artsen.
Het resultaat van die strijd blijkt
dubieus: 'Al deze omstandigheden
maakten dat de wet van 1865 veel
minder mogelijkheden bood om tot
verbetering van de slechte gezondheidssituatie
van het merendeel van
de bevolking te komen, dan menigeen
had verwacht'.(1) Het feit dat men
een discussie voert over kwaliteit is
dus op zich nog geen garantie dat er
ook daadwerkelijk sprake zal zijn
van kwaliteitsverbetering. Om dat te
beoordelen moet men nagaan wie er
van deze veranderingen profiteert.
Een indicatie voor het beantwoorden
van deze vraag ligt besloten in het
antwoord op de vraag wie de deelnemers
aan de discussie zijn en welke
positie zij in die discussie innemen.
In 1865 leidde de discussie tot een
positieverbetering van artsen. Wat
zal de huidige discussie over kwaliteitsverbetering
opleveren?
1 1
'Leken' in discussie
De afgelopen tien á vijftien jaar zijn
er diverse nieuwe impulsen gegeven
aan de discussie over de kwaliteit van
de medische zorg. Een belangrijk verschil
met de voorgaande discussies is
dat zich nu meer partijen in de strijd
mengen. Werd de discussie honderd
jaar geleden tussen artsen en overheid
gevoerd, nu spreken ook verpleegkundigen
en paramedici, zelfs
patiënten of 'gebruikers' lijken mondig
te worden. Dit is belangrijk
omdat deelnemen aan een woordenstrijd
rondom kwaliteit van zorg niet
te vergelijken is met een spelletje 'op
zoek naar de schat'. Kwaliteitscriteria
liggen niet ergens in het verborgene
te wachten tot de slimste zoeker
of de diepste graver ze ontdekt. Kwaliteit
en kwaliteitscriteria zijn relatief;
ze zijn gerelateerd aan het standpunt
dat betrokkenen innemen. Artsen,
verpleegkundigen, paramedici
en patïenten hebben derhalve hun 'eigen'
kwaliteit. Sterker nog: ook deze
vier groeperingen vallen uiteen in
verschillende groepjes met eigen
opvattingen over kwaliteit.
Praten over 'kwaliteit', met name in
de gezondheidszorg, is ideologisch
zeer besmet. Maatschappelijke
gebeurtenissen hebben in deze discussie
altijd een belangrijke sturende
werking. Een eeuw geleden was dat
de opkomst van de medische stand,
in het kielzog van allerlei wetenschappelijke
en andere maatschappelijke
ontwikkelingen. Nu ligt die
zaak anders: Wetenschappen worden
- althans in diverse discussies - gerelativeerd,
artsen hebben - althans op
papier - geen monopoliepositie meer
in de gezondheidszorg. Economische
overwegingen leiden er toe dat wij
kwaliteit van de gezondheidszorg
opnieuw aan de orde te stellen. Had
de overheid in de vorige eeuw nog één
groepering als tegenspeler, nu ziet ze
meerdere groeperingen tegenover
zich. Maar of er sprake zal zijn van
een reële afweging en of het maatschappelijk
effect een andere zal zijn,
hangt met name af van de vraag of
Foto: Ine van den Broek
de groeperingen er in zullen slagen
daadwerkelijke invloed uit te oefenen.
Bij wijze van voorbeeld wil ik
nagaan hoe de kaarten liggen voor de
verpleegkunde:
"Lege plekken"
In het geheel van de gezondheidszorg
neemt de verpleegkunde een
specifieke plaats in. De ontwikkelingen
binnen de verpleegkunde vertonen
een nauwe samenhang met de
democratiseringsbeweging.
De vrouwenemancipatie belicht de
positie van de vrouwelijke verpleegkundige,
al kan dit niet verhinderen
dat juist in dezelfde periode het aantal
mannelijke verpleegkundigen in
leidinggevende posities toeneemt. Of
men dit positief kan herformuleren
als een bijdrage aan de emancipatie
Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85 3: