Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

.' \)~ Gt,1P ~ ~t,~ s'\~~\)
methodisch werken beter mogelijk
maakt. Voor patiënten betekent het
dat, ook vanwege overlegtijden en
een "gewone werkdag van acht uur"
voor de huisarts, een afspraak soms
pas een paar dagen later gemaakt kan
worden. Omdat dit veel klachten
geeft is op één van de buurtposten
een tussenvorm ontwikkeld. Als
iemand nu snel terecht wil, dezelfde
dag, biedt de algemeen werker een
zogenoemde 'inloopmogelijkheid '
aan op het eind van de ochtend bij de
dokter of bij de fysiotherapeut. De
regel is dat er slechts tijd is voor korte,
praktische vragen en alles wat
meer aandacht of onderzoek vereist
moet later op een gewone afspraak.
De nieuwe werkwijze in het
gezondheidscentrum blijkt aldus niet
alleen te leiden tot democratischer
verhoudingen, maar brengt ook twijfel
met zich mee aan de competenties
en de geloofwaardigheid van de hulpverleners,
evenals conflicten en
onderhandelingsgesprekken met
patiënten en kritiek op de organisatie
van de hulpverlening (3).
Wie beslist?
Mevrouw A.met blijvende gewrichtsen
spierpijnen door onduidelijke oorzaak
komt bij mij terug voor een
behandeling. Het had haar de vorige
keer zo goed gedaan, zegt ze. Ik heb
mijn twijfels over het nut van de
behandeling. Het lijkt meer een
kwestie van aandacht en zorg dan dat
er duidelijke medisch-technische criteria
aanwezig zijn voor fysiotherapie.
Maar zij laat mij duidelijk weten
dat zij vindt dat zij recht heeft op een
behandeling. Uiteindelijk sluiten we
een compromis over de duur van de
behandeling.
De mondigheid van patiënten, hun
reacties op onze werkwijze én de bredere
definitie van 'ziekte', heeft
nieuwe vragen opgeleverd.
Wie beslist er nu eigenlijk over de
hulpverlening? Juist wanneer klachten
niet zuiver medisch zijn, wanneer
criteria voor hulp niet enkel medisch
bepaald zijn, wordt deze vraag nijpender.Wie
bepaalt voor wie wat
nodig is en hoe snel?
Ik ben van mening dat de betreffende
persoon dat het best zelf kan
zeggen. Het is onjuist dat hulpverleners
het recht hebben om alleen te
beslissen over de toegang tot
bepaalde voorzieningen vanwege hun
medische deskundigheid, als er ook
andere dan -medische maatstaven
meespelen. Maar ik vind óók dat
hulpverleners enige verantwoordelijkheid
hebben voor de oplossingen
die mensen menen te kunnen vinden
in de gezondheidszorg en de kosten
28 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85
die hiermee gemoeid gaan. Zie hier
een dilemma.
Daarbij komt nog dat patiënten
geleerd hebben om hun 'eisen' kracht
bij te zetten door medisch jargon te
gebruiken. De Swaan noemde dit
protoprofessionalisering (7). "...de
specialist zegt dat ik een hernia heb,
L4-L5 .....nou dan weet u vast wel wat
U moet doen."; "...ik heb hyperventilatie,
dus ..."; "... mijn rug is versleten,
arthroses, daar word ik al jaren voor
behandeld. "
Tegelijkertijd heeft men onze criteria
en opvattingen geleerd en speelt men
daar ook handig op in. Men vertelt
hoe de klachten tot uiting komen, wat
men er zelf al aan gedaan heeft, dat
ze best weten waar het mee te maken
heeft, maar toch ...
Hulpverlening is niet langer een
gunst, zoals vóór de verzorgingsstaat,
maar een recht (8). En misschien wel
een van de weinige 'rechten' die men
nog heeft. Als men geen toegang meer
heeft tot werk, heeft men nog altijd
recht op gezondheid en toegang tot
de gezondheidszorg. Als er geen zorg
of aandacht van kinderen en buren
meer te verwachten is, - omdat men
liever niet van elkaar afhankelijk is
-, dan is er nog de mogelijkheid van
zorg en hulp van professionals.
Wij hebben als doel de onderlinge
hulp te stimuleren; niet de afhankelijkheid
van deskundigen te versterken,
maar mensen hun 'gezondheidszorg'
in eigen handen te geven. We
zien blijkbaar over het hoofd, dat in
de samenleving een andere ontwikkeling
aan de gang is. Mensen en wijzelf
incluis willen niet afhankelijk zijn
van familie of buren. Een zakelijke
afhankelijkheid van de verzorgingsstaat
komt daarvoor in de plaats. Dat
geeft een nieuw soort vrijheid, waar
men blijkbaar de voorkeur aan geeft.
Alleen blijft dan de vraag wie
bepaalt wie wel en wie niet hulp of
zorg krijgt. Politici vinden dat de professionals
dit moeten bepalen en leggen
daarmee de toenemende kosten
van de gezondheidszorg op hun bord.
Ingegeven door enkel economische
motieven worden maatregelen uitgevaardigd,
- vooral voor de gemakkelijker
te beheersen eerste lijn -, om
hulpverleners aan banden te leggen.Nu
we zelf vraagtekens zetten bij
de gewekte verwachtingen en geboden
oplossingen in de gezondheidszorg
lijkt dat beleid op het eerste
gezicht door ons uitgevoerd te worden,
maar vanuit inhoudelijke motieven.
Om redenen die liggen in de
gezondheidszorg zelf stellen we grenzen
aan medicijngebruik, verwijzigmgen
naar de tweede lijn, en
medisch onderzoek.
Mensen, patiënten kijken weer
anders tegen deze vraag aan. Zij han-
delen vanuit het idee recht te hebber.
op alle mogelijkheden, die de gezondheidszorg
en de medische weten schar
te bieden hebben. Zij willen ie
bepaalde gevallen 'alles geprobeerd
hebben en zien dat soms bijna als eer;
plicht. Om de beschikbare voorzieningen
eerlijk te verdelen lijkt het mi:
van belang dat alle betrokken partijen
hierin zeggenschap hebben er,
dat op politiek niveau niet alleen de
kosten maar ook de inhoud van de
gezondheidszorg ter discussie staat
Daartoe zullen de meningsverschillen
binnen de professies over de geboden
oplossingen, voor politici er.
leken meer toegankelijk moeten worden.
Schuld of winst?
De vraag 'hoe de beschikbare voorzieningen
eerlijk te verdelen' doet me
sterk denken aan die andere vraag.
'hoe het beschikbare werk te verdelen'.
Het actuele probleem van de economische
achteruitgang raakt eer.
ander aspect van de vernieuwing ir:
de gezondheidszorg; de aandacht
voor de maatschappelijke oorzaken
van ziekte. De huidige sociaal-economische
omstandigheden verschiller.
nogal van die in de jaren '60 en begir,
'70. Dat dit zijn weerslag heeft op dl'
gezondheid van mensen, is een fei:
(9). Als de regering ongelijkheden ie
de sociaal-economische omstandigheden
laat bestaan.of laat toenemen.
kan dit vroeg of laat via lichamelijke
klachten van individuen afgewentelc
worden op de gezondheidszorg. Ze
worden maatschappelijke problerner;
;gereduceerd tot medische problemen
Ook dit is onderdeel van de medicalisering
in de samenleving.
Het grootste deel van de bewoner,
in Holendrecht heeft naar mijn globale
inschatting ofwel een lager
geschoold beroep ofwel een uitkering.
Veel mensen hebben te maker,
met een verlaging van hun uitkering
met nieuwe WAO-afschattingen 0:
met verslechtering van hun arbeidsomstandigheden.
Zo krijg ik de laatste
tijd nogal eens vrouwen onder
behandeling die schoonmaakwerk ir;
scholen en kantoren verrichten. El
heeft een bezuinigingsoperatie plaats
gevonden, waardoor hetzelfde wer-:
met minder personeel in dezelfde tij é.
en met dezelfde kwaliteit moe'
gebeuren. Dat zich dan in de loop var
de tijd lichamelijke klachten gaal'
vertonen, verbaast mij niet. Als i;':
met die patiënten de verklaring voo:
haar klachten gevonden heb, blijft de
vraag wat zij en ik daar aan kunne:'.
doen. Wij zijn allebei niet bij machte
de werkelijke oorzaak, de arbeidsomstandigheden
aan te pakken. Wat ka:
ik wel doen? Ik kan haar leren El