Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1985 nr 3

12 Tijdschrift voor Gezondheid en Politiek - oktober '85
het gebied Randwijck aan de oostelijke
Maasoever. Daar zouden,
behalve het academisch ziekenhuis,
ook het Eurocongrescentrum, een
nieuw Gouvernement en enkele
andere grote gebeuren komen. Maastricht
had immers nog geen wijk met
grootschalige bebouwing zoals elders
en om mee te gaan ...
Het onderzoek
Het biomedisch onderzoek kon zich
goed ontwikkelen. Er waren daartoe
bekwame onderzoekers aangetrokken
en de universiteit bood goede
financiële en infrastructurele voorzieningen.
In de laatste jaren zijn de
ontwikkelingsmogelijkheden voor
biomedisch onderzoek nog verder
bestendigd ten nadele van meer op de
eerste lijn georiënteerde groepen, als
huisartsgeneeskunde en gezondheidszorgonderzoek.
De wijziging
van de financiering van het onderzoek
(de voorwaardelijke financiering)
bracht dit namelijk met zich
mee. Bij de beoordelingscriteria voor
de voorwaardelijke financiering
speelt immers het aantal bereikte
citaties in de internationale literatuur
een belangrijke rol. Voor de biomedici
en klinici is dat uiteraard een
minder groot probleem dan voor de
nog pas beginnende disciplines, die
zich op de zorgverlening in de eerste
lijn richten. Veelal kennen die nog
geen onderzoekstraditie (huisartsgeneeskunde,
verpleegwetenschap ),
voor andere disciplines is de eerste
lijn als toepassingsgebied nog moeilijk
benaderbaar ('klinische' epidemiologie)
of waren andere factoren
daarvoor verklarend. Binnen de
groep huisartsgeneeskunde werd bijvoorbeeld
veel aandacht besteed aan
het onderwijs.
Het extramurale onderzoek - in
eerste lijn, ambulante geestelijke
gezondheidszorg en basisgezondheidszorg
- kwam nauwelijk van de
grond. Zoals vermeld lag het accent
bij de activiteiten van het MRC op de
tweede lijn; impulsen van die zijde
waren derhalve niet te verwachten.
Bij de zogenaamde TVC-operatie -
een bezuinigingsronde voor de universiteiten
- bepaalde de Minister
van Onderwijs en Wetenschappen dat
de universiteit meer aandacht aan het
extramurale onderzoek moet gaan.
Daartoe werd een vernieuwingsfonds
ingesteld en ging een experimentele
opleiding voor huisarts-onderzoeker
van start. Dit betekende dat een begin
werd gemaakt met het academiseren
van de eerste lijn: er werden universitaire
huisartsenpraktijken gevormd
door aan bestaande huisartspraktijken
menskracht voor onderwijs en
onderzoek toe te voegen.
Ondanks kritiek hierop, richt de
faculteit zich bij deze academisering
uitsluitend op de praktijkuitoefening
van huisartsen; de andere disciplines
vallen buiten de boot. 'Dit is al moeilijk
genoeg'. De onderzoeksplannen
voor die praktijken bestaan tot nu toe
voornamelijk uit registratieprojecten.
Het idee hierachter is, dat je eerst
gegevens moet hebben over de aanwezigheid
van klachten en problemen
in de huisartsenpraktijk, vóór
ander onderzoek mogelijk is. De
plannen voor dit onderzoek zijn nog
goeddeels in voorbereiding.
Van een echte dienstbaarheid van
het eerstelijnsonderzoek aan het
gezondheidszorgveld is op dit
moment dus nog geen sprake. De
plannen zijn tot dusverre alleen op
huisartsen georiënteerd en bovendien
ontbreekt een goed communikatiekanaal,
waardoor het veld een inbreng
kan hebben in de keuze van onderzoeksactiviteiten.
De faculteit dreigt
deze eenzijdig in te vullen, waarbij
de huisartsen gevraagd worden - al
dan niet tegen betaling - mee te doen.
De doelstellingen zijn thans nog
geenszins op vraagstellingen uit de
praktijk gericht. Het MRC heeft in
deze geen functie. Voor veel werkers
in het veld lijken de huidige registratieprojecten
vooralsnog ver van hun
dagelijkse activiteiten af te staan. Zij
voelen zich niet direct ondersteund.
De al eerder genoemde groep
GOGEM heeft tegen deze achtergronden
een inventariserend onderzoek
gedaan naar eerstelijnsversterkende
activiteiten, die nu al in het
veld plaatsvinden. Wellicht zouden
daaruit suggesties te halen zijn voor
onderzoeksactiviteiten. GOGEM
benaderde instanties in Zuid-Limburg
waarvan verwacht kon worden
dat zij zicht hadden op ontwikkelingen
in de eerste lijn. De 30 benaderde
instanties noemden in totaal 70 eerstelijnsversterkende
activiteiten.
Illustratief voor de oriëntatie van de
faculteit op het veld is dat de benaderde
faculteitsgroepen alleen éigen
activiteiten wisten te noemen. Van
deze 70 werden er 15 aan een nader
onderzoek onderworpen. Veel activiteiten
waren gericht op een betere
afstemming van de zorgverlening
door middel van samenwerking en
consultatie. Als voornaamste knelpunt
hierbij, kwam de financieringsstructuur
naar voren. Andere knelpunten
waren het ontbreken van een
mentaliteit om tot samenwerking te
komen en de lage organisatiegraad
van de huisartsen. Dit maakt het
moeilijk afspraken met hen te maken.
Men zei weinig contact te hebben met
de universiteit; daarvan verwachtte
men hooguit iets op het gebied van
kleinschalig, ondersteunend onderzoek.
Bijvoorbeeld onderzoek naar
samenwerking, vergrijzing, GVO en
evaluatie van het eigen functioneren.
het MRC wordt beschouwd als een
"directeuren-praatclub", waarvan
men geen hooggespannen verwachtingen
heeft.
De beschrijving van de 15activiteiten
geeft een positief beeld: er
gebeurt erg veel, vooral op locaal
niveau. Men is erg gemotiveerd.
GOGEM denkt met dit inventariserend
onderzoek de hulpverleners in
de eerste lijn meer inzicht te geven in
elkaars activiteiten. De indruk
bestaat dat die activiteiten zich geïsoleerd
van elkaar ontwikkelen. Het
onderzoek lijkt in elk geval een eerste
aanzet te zijn om inzicht te krijgen
in wat er in het veld zelf gebeurt en
welke vragen en verwachtingen men
heeft in de richting van faculteit.
Lichtpuntjes?
De activiteiten van de faculteit in het
kader van de academisering van de
eerste lijn sluiten slecht aan bij de
verwachtingen van het veld. Daarmee
lijkt de faculteit zijn oorspronkelijke
taakstelling - onlangs nogmaals
bekrachtigd door de TV-operatie -
nauwelijks waar te maken. Het MRC
is als ontwikkelingsinstituut mislukt.
Er is geen communicatienetwerk van
veld en faculteit.
Toch is het perspectief niet geheel
somber. Velen in de regio Zuid-Limburg
zijn bezig met de versterking
van de eerstelijnszorg; de vernieuwing
leeft. Bovendien kan, nu er binnen
de medische faculteit een
decaanwisseling optreedt, de eerder
aangegeven deels verpersoonlijkte
koppeling tussen belangenbehartiging
van faculteit en ziekenhuis doorbroken
worden, waardoor ook binnen
de faculteit meer ruimte geschapen
wordt voor een extramurale oriëntatie.
Daarnaast vinden thans al enkele
wat kleinschalige onderzoeksprojecten
plaats, die weliswaar niet hoog
zullen scoren op de citatie-index,
maar die voor onderzoekers en hulpverleners
in het veTd bevredigende
resultaten geven. Tenslotte ontwikkelt
zich in de aangrenzende Algemene
Faculteit - de studie gezondkeidswetenschappen
- een onderzoeksprogramma
dat weliswaar
nogal tegen dat van de medische
faculteit aanleunt, maar waar toch
ook enkele niet-direct medische
aspecten van de eerstelijnszorg aan
de orde komen (onder meer wijkverpleegkundige
en GVO-aspecten).
De genoemde positieve ontwikkelingen
verdienen een bundeling van
inspanningen om de oorspronkelijke
bestaansgrond van de achtste medische
faculteit recht te doen.••
Literatuur:
- Basisfilosofie Achtste Medische Faculteit,
Med. Contono. 8 aug. '72
- R. Starmans, L. de Witte: Over het Academisch
Ziekenhuis Maastricht gesproken
... Maastricht/Amsterdam, 1982
- J. Boesten, R. v.d. Elzen, R. Starmans:
Over de versterking van de eerste lijn
gesproken ...; eerstelijnsversterkende
activiteiten in Zuid-Limburg op de
keper beschouwd. Maastricht, 1985
Uitgebreide literatuurlijst verkrijgbaar
bi; de auteur.