Verloskundige - KNOV

Tijdschrift voor 

Verloskundigen g 

Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen 

januari 2011 

36e jaargang

FINANCIEEL ADVISEURS 

VOOR VERLOSKUNDIGEN 

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk 

financieel adviesbureau, gespecialiseerd in 

de praktijkbegeleiding van vrije medische 

beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. 

Wij bieden u een gevarieerd 

dienstenpakket voor al uw financiële zaken, 

nu en in de toekomst. 

Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl

TIJDSCHRIFT 

Redactieteam 5 

Redactie 

KNOV 

Bestuurlijke zaken 8 

Bestuur KNOV 

Een nieuwe lente 10 

Angela Verbeeten 

E-learning 13 

André Matera 

Anemie in de verloskundige praktijk 16 

Mieke Beentjes, Suze Jans 

Stuurgroeprapport zorgt voor goed bezochte 

themabijeenkomsten 20 

Margriet Weide 

Positionering klinisch verloskundigen 22 

Greta Rijninks, Juliet Droog 

Kinderwensspreekuur: 

geen tarief in de basisverzekering 27 

Inger Aalhuizen en Bernadet Naber 

WETENSCHAP 

Even aandacht voor ontschotten 29 

Simone Buitendijk 

Verloskundigenzorg in cijfers 30 

Judith Manniën, Trudy Klomp, Evelien Spelten 

Kennispoort Verloskunde 33 

INHOUD 

ONDERWIJS 

Raymond de Vries: derde hoogleraar 

voor de verloskunde in Nederland 37 

Suze Jans 

Video-opnamen in de verloskundige praktijk 40 

Relinde van der Stouwe 

Geaccrediteerde trainingen over tiener - 

zwangerschappen en zwangerschapsverlies 42 

PRAKTIJK 

Nyx 39 

Wil van Veen 

Met passie en lef de eerstelijn versterken 41 

Myrte de Geus 

Natuurlijk omgaan met vruchtbaarheid 48 

Gertrude de Wildt-Brouwer 

INTERNATIONAAL 

You midwives bring the hospital home 51 

Sanne Feijen en Sophie Zeegers 

Joan Shepherd, voorzitter SMLA en twin 52 

Franka Cadee 

Workshop over bestuur en beleid SLMA 53 

Dr. Dame Karlene C. Davis D.B.E. 

FORUM 

Groeten uit Italië 55 

Kerstmarkt 55 

Petitie tekenen 56 

BERICHTEN 

Media 57 

TvV Next 58 

Congres en Cursus 60 

Personalia 62 

TvV januari 2011 • KNOV 

3

TIJDSCHRIFT 

Redactie 

Relinde van der Stouwe, Suze Jans, 

Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman 

Medewerkers januari 2011 

Inger Aalhuizen, Jos Becher Hoff, Mieke Beentjes, 

Jolijn Betlem, Simone Buitendijk, Franka Cadee, 

Ton van de Coevering, Dame Karlene C. Davis, 

Juliet Droog, Sanne Feijen, Myrte de Geus, Erna Kerkhof, 

Trudy Klomp, Judith Manniën, André Matera, 

Bernadet Naber, Joelle Renders, Linda Rentes, 

Henk van Ruitenbeek, Greta Rijninks, Evelien Spelten, 

Angela Verbeeten, Raymond de Vries, Margriet Weide, 

Marianne Wigbers, Sophie Zeegers, Jolanda Zocchi 

Redactieadres 

Tijdschrift voor Verloskundigen 

Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar 

E: tvv@knov.nl 

E: grote bestanden: capp@xs4all.nl 

Abonnementen, personalia en adreswijzigingen 

KNOV, Jolanda Zocchi 

Postbus 2001, 3500 GA Utrecht 

T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 

E: jzocchi@knov.nl 

Personeelsannonces 

Wil van Veen 

T: 072 5624400 / 06 53359153 

E: tvv@knov.nl 

Advertentie-exploitatie 

Ovimex bv, Frank Dijkman 

T: 0570 674240 

E: frank.dijkman@ovimex.nl 

Vormgeving 

Annemiek Voogd, Ovimex bv 

Druk 

Ovimex bv, Deventer 

Abonnementsprijzen 

Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: 

€ 130,- per jaar (11 nummers), Europa € 156,-, buiten 

Europa € 182,-. Voor studenten aan buitenlandse 

opleidingen: € 104,-. 

Los nummer € 17,- aan te vragen bij de KNOV. 

Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. 

© 2011 Koninklijke Nederlandse 

Organisatie van Verloskundigen 

Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht 

T: 030 282 3100 

Voorzitter KNOV 


Foto’s: 

Henny van Nieuwpoort, Den Haag 

Nationale Beeldbank, 

Beata Bosma, Alkmaar 

Bionda Heeringa, Delft 

Oplage: 3850 

ISSN 0378-1925 

4 TvV januari 2011 • KNOV 

Cover foto 

In 2007 ben ik begonnen aan de opleiding tot verloskundige in 

Groningen, inmiddels vierdejaars student. Tijdens de opleiding 

overleed mijn stiefvader. Mijn moeder had iets nodig om haar verdriet 

te verwerken en is een cursus beeldhouwen gaan volgen. 

Haar eerste kunstwerk zou voor mij worden. Ze keek daarbij net 

zo trots als ik vroeger wanneer ik met een diertje of asbak van 

klei thuis kwam. Ik verwachtte er niet heel veel van. 

Toen ze het bij mij thuis kwam brengen, stond 

ik met open mond te kijken. Ik vond het 

prachtig! Het is haar eerste werk en meet 

60x30x30cm! Ze heeft ook de grafsteen voor 

mijn stiefvader gemaakt en later nog een 

beeld voor mijn zus. Hierna is ze gestopt. 

Ze kreeg last van haar handen door het 

harde slaan. Dat deze beelden voor 

mijn zus en mij onvervangbaar zijn, 

mag duidelijk zijn. 

Heike Ankoné 

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke 

Neder landse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 

22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van 

de Bond van Nederlandse vroed vrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de 

Nederlandse R.K. Vereniging van Vroed vrouwen (opgericht 8 juli 1921). 

De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verlos kundige zorg in 

zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verlos - 

kundige daarin inneemt, alsmede de belangen behartiging van alle 

verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te 

bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. 

Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op 

het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt 

verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwik - 

ke lingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde 

en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd 

een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. 

In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigings - 

orgaan en als zodanig een middel voor het hoofd bestuur van de KNOV 

om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift 

voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. 

Inzenden kopij en advertenties 

De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen 

in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen 

geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen 

zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. 

Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voet - 

noten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word 

via e-mail: tvv@knov.nl. Van tabellen of grafieken daarom alleen de 

onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. 

Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). 

Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. 

Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden 

zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor 

de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. 

Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren 

met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. 

Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na 

toestemming van de redactie en de auteur. 

Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 

25 januari. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste 

formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: 

zie colofon. Het februarinummer verschijnt op 8 februari 2011.

Redactieteam 

REDACTIONEEL 

TIJDSCHRIFT 

Met een etentje nam de redactie afscheid van drie trouwe 

medewerkers: Brigitte Tebbe, Myrte de Geus en van Nyx, 

weliswaar geen redactielid, maar wel sterk met het tijdschrift 

verbonden. De redactie voor 2011 bestaat uit Suze Jans, 

Relinde van der Stouwe, Wil van Veen en Kristel Zeeman. 

Een hernieuwde kennismaking. 

Suze Jans 

Suze Jans maakt sinds de zomer deel uit van de redactie. Deze blonde dame 

studeerde in Engeland verloskunde, want in Nederland kwam ze er niet tussen. 

En als je het dan toch per se wilt… Eenmaal afgestudeerd en voldaan hebbend 

aan de eisen om in Nederland te mogen werken, werd ze een echte Amsterdamse 

verloskundige. Intelligent, scherp en to the point, dat is Suze. En veel lachen! 

Suze draagt het tijdschrift een warm hard toe. “Gek eigenlijk”, zegt ze, “ik had 

vroeger een hekel aan taal en nu vind ik het heerlijk om te schrijven. Mijn, nee, 

onze uitdaging is het om het tijdschrift telkens een beetje naar een hoger plan 

te tillen. Daar ga ik voor. Daarbij is het leuk om andere mensen te ontmoeten in 

het kader van het tijdschrift, mijn creativiteit wordt er door aangewakkerd en ja, 

ook belangrijk: we hebben met elkaar een heel leuk team.” 


Relinde van der Stouwe studeerde in 1989 af als verlos kundige aan de toenmalige 

Kweekschool in Heerlen. Ze oefende in eerste instantie haar vak uit in de 

eerstelijn in Nederland en in verschillende landen buiten Europa. Daarnaast studeerde 

zij medische antropologie aan de Universiteit van Amsterdam. Vervolgens 

werkte zij een 

aantal jaar als beleidsmedewerker bij de KNOV. Op dit moment is zij weer eerstelijns 

verloskundige in Friesland. Relinde kwam in 2007 min of meer toevallig 

als redacteur bij het Tijdschrift. In eerste instantie als vervanger tijdens het zwangerschapsverlof 

van Kristel; maar het dynamische karakter van het redactiewerk 

bleek leuk en maakte dat ze bleef. “Het werk is afwisselend, van het redigeren 

van kopij, puzzelen op een wetenschappelijk stuk, tot het uitwerken van een 

interview. Elke maand weer een tijdschrift in elkaar zetten, vind ik gewoon een 

sport.” Relinde vindt het een grote uitdaging om een vakblad neer te zetten dat 

aansluit bij de lezers. Haar ambitie is om van het tijdschrift ooit een online versie 

neer te zetten, zoals het Nederlands Tijdschrift van Geneeskunde dat nu al 

heeft: “een mix van interessante casuïstiek en een duidelijk overzicht van wetenschappelijke 

artikelen, met goed beeldmateriaal”. 


5

Klinisch verloskundige 

Ter versterking van het verloskundig 

team van het HagaZiekenhuis zijn 

wij op zoek naar één klinisch verloskundige 

voor 24-36 uur per week. 

Onze vraag 

U levert verloskundige zorg op 

tweedelijns niveau aan patiënten met 

een medische indicatie, waarbij u zelf - 

standig werkt onder supervisie van de 

gynaecoloog. Daarnaast heeft u een 

belangrijke rol in het onderwijs van 

arts-assistenten, student verlos kun digen 

en co-assistenten. U bent in het 

bezit van het diploma verloskundige 

en u bent BIG-geregistreerd. U heeft 

minimaal 2 jaar ervaring als 

verloskundige in de eerste lijn. 

Echo-ervaring is een pré. Collegialiteit, 

fl exibiliteit en een servicegerichte 

instelling zijn belangrijke eigen schappen. 

Wij bieden u een afwisselende, 

zelfstandige functie in een plezierige 

werkomgeving, met ruimte voor 

vakinhoudelijke ontwikkeling. 

Uw werkkring 

Het HagaZiekenhuis is een topklinisch 

opleidingsziekenhuis in Den Haag 

waarvan één van de speerpunten het 

Moeder Kind Centrum is. Er bevallen 

circa 2400 vrouwen, waarvan 1900 

met een medische indicatie. Het team 

van verloskundigen bestaat momenteel 

uit zeven verloskundigen. Er is een 

nauwe samenwerking met gynaecologen, 

arts-assistenten en verpleegkun- 

digen. Tevens is er nauw contact met 

verloskundigen uit de eerste lijn. Met 

elkaar bieden wij hoogwaardige zorg 

waarbij de patiënt centraal staat. Het 

verloskamercomplex bestaat uit acht 

verloskamers en drie weeënkamers, 

die tezamen met de klinische afdeling 

en de polikliniek een organisatorische 

eenheid vormen. De polikliniek 

bevindt zich op twee locaties, locatie 

Sportlaan en locatie Leyweg. Eind 2008 

is in ons ziekenhuis een geboortehotel 

geopend voor eerstelijns partussen. 

Uw vragen 

Voor meer informatie kunt u contact 

opnemen met mevr. drs. A. H. Feitsma, 

gynaecoloog, via (070)2100000, pieper 

7474 of bij de heer W.L. Kouijzer, 

sectormanager van de RVE Gynaecologie, 

Urologie, Obstetrie, Dagbehandeling 

en Seksuologie, via (070)2100000, 

pieper 6830. Zie voor meer informatie 

ook: www.gyn-care.nl. 

De arbeidsvoorwaarden zijn conform 

CAO ziekenhuizen. 

Uw sollicitatie 

Stuur uw schriftelijke sollicitatie met 

curriculum vitae voor 1 februari 2011, 

onder vermelding van 

“Klinisch verloskundige” 

aan HagaZiekenhuis, t.a.v. 

mevr. drs. A.H. Feitsma, gynaecoloog, 

Postbus 60605, 2506 LP Den Haag 

of per e-mail naar: 

h.feitsma@hagaziekenhuis.nl 

Het HagaZiekenhuis is hét 

toonaangevende topklinisch 

opleidingsziekenhuis van 

de regio Haaglanden met de 

erkenning voor 23 medisch 

specialistische opleidingen, 

waarvan 14 poortspecialismen. 

Het HagaZiekenhuis biedt 

uitstekende basiszorg en 

onderscheidende topklinische 

functies zoals het Hartcentrum 

en de geneeskunde bij kinderen 

in het Juliana Kinderziekenhuis. 

Bovendien huisvest het 

ziekenhuis de drukstbezochte 

SEH van Nederland. 

Het HagaZiekenhuis stimuleert 

wetenschappelijk onderzoek 

en bericht daarover in het eigen 

wetenschapsmagazine 

HagaScoop. Tot 2014 wordt 

het ziekenhuis ingrijpend 

gemoderniseerd. Kortom een 

ideale setting voor ambitieuze 

professionals. 

Het HagaZiekenhuis is gevestigd 

aan de Leyweg en Sportlaan 

in Den Haag. 

HagaZiekenhuis is 

lid van de Vereniging 

Samenwerkende Topklinische 

opleidingsZiekenhuizen

Agenda 

17 februari 2011 

Eileen Hutton houdt haar oratie 

VUmc te Amsterdam. 

8 maart 2011 

Internationale vrouwendag 

21 maart 2011 

Overleg Kringvoorzitters 

19 april 2011 

Cursus Kringbestuurders, dag III 

TIJDSCHRIFT 

Wil van Veen 

Wil van Veen is sinds 2003 hoofd- en eindredacteur van het Tijdschrift voor 

Verloskundigen. Samen met zijn team van redacteuren bepaalt hij elke maand de 

inhoud van het tijdschrift. Hij is in alle opzichten eindverantwoordelijk: inhoudelijk, 

vormtechnisch, financieel. Wil is dan ook een duizendpoot. Hij onderhoudt contacten 

met veel mensen en organisaties in het verloskundig veld. Hij initieert kopij, 

corrigeert en redigeert, interviewt, signaleert belangrijke ontwikkelingen, stuurt 

zijn redacteuren en de vaste vormgever aan, werft advertenties etc etc. 

Wil is vader van vier kinderen, drie dochters en een zoon, en sinds kort opa van 

kleindochter Elin. Hij begon zijn loopbaan ooit in Congo als projectleider van 

een landbouwproject. Zeven jaar later terug in Nederland rolde hij, via PR-werk 

bij het ministerie van VROM in een eigen onderneminkje: het begeleiden van 

tijdschriften. Behalve voor het Tijdschrift voor Verloskundigen is hij voor twee 

andere tijdschriften verantwoordelijk en een berg kopij. “Wie schrijft, die blijft” 

is zijn devies. Tussen de bedrijven door werkt hij aan een triologie waarin zijn 

belangstelling voor geschiedenis, religies en filosofie tot uitdrukking komt. 

Kristel Zeeman 

Kristel Zeeman is in Rotterdam opgeleid tot verloskundige en behaalde in 1993 

haar diploma. Zij werkt al acht jaar voor het tijdschrift en is daarmee het meest 

ervaren redactielid. In1997 reageerde ze op een advertentie en werd zij als junior 

medewerker aangenomen. In die tijd leerde zij de eerste kneepjes van het 

(redactionele) vak. 

In verband met de drukke werkzaamheden in haar eigen praktijk in Amsterdam 

moest ze haar werkzaamheden voor de redactie stoppen. Maar het tijdschrift 

bleef trekken en in 2004 kwam ze terug. “Ik houd heel erg veel van schrijven”, 

zegt ze zelf, “vooral over mijn eigen vak. Ik krijg op deze manier de kans om 

verschillende kanten van het vak van dichtbij te bekijken. Wat ik vooral leuk 

vind, is het houden van interviews. Zo spreek ik mensen uit alle hoeken van het 

veld, die ik anders nooit zou ontmoeten.” 

Ze is erg enthousiast over de zogenoemde ‘cirkels’ die het tijdschrift heeft opgericht 

om de input van de leden bij het tijdschrift te vergroten, zodat de inhoud 

van het tijdschrift beter aansluit bij de behoefte van de leden. Kristel is samen 

met Wil verantwoordelijk voor de eerstelijns cirkel. 

Kristel Zeeman is tevens medisch antropoloog en werkt als beleidsmedewerker 

richtlijn ontwikkeling bij het bureau van de KNOV. ■ 

26 mei 2011 

Raymond de Vries houdt zijn oratie 

27 mei 2011 

Algemene Ledenvergadering 

19-23 juni 2011 

ICM congres – Durban 

1 augustus 2011 

Begin Ramadan 

30 augustus 2011 

Einde Ramandan 

Ied al-fitr - Suikerfeest 

12 september 2011 

Overleg Kringvoorzitters 

18 november 2011 


Kijk voor meer informatie in de rubriek 

Congres en Cursus achter in dit tijdschrift 

of op www.kennispoort-verloskunde.nl 


7

8 


Bestuurlijke zaken 

Goede voornemens en nieuwjaarswensen 

2010 was voor mij het jaar van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, met ruim 50 concrete aanbevelingen 

en met veel discussie hierover. Er is dit jaar een aanzet gemaakt voor de uitvoering van die aanbevelingen, 

waarbij moeder en kind, meer dan voorheen, centraal komen te staan. De daadwerkelijke uitvoering zullen we in dit 

nieuwe jaar ter hand moeten nemen. 

Ik ben benieuwd naar uw goede voornemens voor 2011. 

Krijgen uw cliënten een casemanager, een vaste aanspreekpersoon, die elke zwangere meer continuïteit en 

coördinatie moet gaan geven? Maakt u dit jaar een (door)start met Preconceptiezorg? 

Gaat u uw cliënten in achterstandssituaties intensiever begeleiden? Start u met het brengen van huis - 

bezoeken bij uw zwangeren rond 34 weken voor laagdrempelige voo rlichting over de bevalling en een 

inschatting van de thuissituatie? 

Gaat u een zorgplan invoeren, zodat niet alleen in uw hoofd het complete plaatje zit maar dit ook 

inzichtelijk is voor uw cliënt? Ik wens u een vruchtbaar jaar toe voor al deze onder werpen. 

Ook de KNOV is van plan 2011 tot een vruchtbaar jaar te maken. Samen met de andere beroepsbeoefenaren in de 

verloskunde richten we deze maand het College Perinatale Zorg op. Het college zal gaan toezien op een betere kwaliteit 

van verloskundige zorg. Wereldwijd blijven we ons inspannen voor het terugdringen van de moedersterfte onder andere 

met een verdere uitrol van Midwives4Mothers. Dit jaar zullen 25 Nederlandse verloskundigen hun twinsisters uit 

Sierra Leone gaan ontmoeten. Dat heeft een groter effect op de kwaliteit van de zorg in Sierra Leone dan op het 

eerste oog lijkt: de verloskundigen daar worden gesterkt door het contact met hun twinsisters en dat vertaalt zich 

terug in effectievere zorg, betere opleiding en meer onderzoek. Internationaal is er veel belangstelling voor het project en 

andere landen willen het idee overnemen. 

Mijn wens is dat verloskundigen in heel Nederland een krachtig eigen geluid laten horen. Vanuit eigen kracht kunnen 

we de hoognodige veranderingen verwezenlijken, samen met onze partners in de zorg. Het is tijd voor een nieuwe lente 

in de verloskunde. Verderop in dit tijdschrift leest u meer hierover. Persoonlijk wens ik u een veilig en gezond 2011 toe. 



Mijn wens voor 2011 is dat we een solide netwerk bouwen van 

eerstelijns praktijken met verloskundigen die participeren in goed en 

mooi onderzoek, waar we in de hele keten plezier van hebben. Zo 

kan de verloskunde, die wij een warm hart toedragen, positief 

in het nieuws komen. Ik wens dat we ons geïnspireerd weten om 

door te gaan en te komen tot een samenwerking binnen de keten 

waar we onze vingers bij aflikken. Verder wens ik dat we met 

een grote delegatie van Nederlandse verloskundigen aanwezig 

zijn op het ICM congres in Durban omdat ik zeker weet dat 

we daar blij van worden. 

Erna Kerkhof


Ik wens voor elke zwangere in Nederland dat verloskundigen en gynaecologen meer 

laten zien dat ze haar vertrouwen waard zijn, zodat ze weet dat ze echt veilig is. 

En ik wens voor het jaar 2011 de goedkeuring van de Minister voor het instellen van 

het specialistenregister voor de klinisch verloskundigen en een eigen beroepsprofiel voor 

deze groep verloskundigen. Als we ons dan ook nog beter groeperen, staan we samen 

sterker en kan de KNOV beter voor de belangen van klinisch verloskundigen opkomen. 

Jolijn Betlem 

Wordt 2011 een roerig jaar? Als verloskundige 

zal ik mijn vak in ieder geval met onverminderde 

bezieling blijven uitoefenen. Als bestuurslid is mijn 

wens voor het komende jaar een kwaliteitswens. 

Laten we er voor zorgen dat onze verloskundige 

kwaliteit piekfijn in orde is en 

blijft. Het Kwaliteitsregister is er voor 

eerstelijns verloskundigen en klinisch verloskundigen. 

Zorg dat je geregistreerd 

staat, werk aan het op peil houden van je 

kennis en kunde. Zo kunnen we glashelder 

laten zien wat we waard zijn. Roerig of 

niet…, laat 2011 maar komen. 

Voor allen een veilig, verstandig en voorspoedig 

verloskundig 2011! 

Marianne Wigbers 

Voor 2011 wens ik dat we in onze 

zorg de cliënt echt centraal stellen en 

de zorg in de keten zo organiseren dat 

continue begeleiding vanzelfsprekend wordt. 

Ook wens ik dat professionals afspraken maken 

rondom de cliënt met respect voor elkaars kunde en 

kennis en dat dit tot uiting komt in de communicatie 

naar buiten toe. 

De derde K, na kennis en kunde, is voor mij laten 

zien dat wij als verloskundigen Kwaliteit leveren.... 

Respect kun je niet afdwingen, maar wel verdienen! 

Linda Rentes 

Voor 2011 staan ons een paar stevige uitdagingen te wachten. De belangrijkste daarvan zal zijn om samen iedereen 

die er toe doet en dus zeker de zwangeren en aanstaande zwangeren, van onze meerwaarde te overtuigen. Dit is een 

belangrijke activiteit voor het bestuur van de KNOV, de werkorganisatie maar zeker ook voor jullie. Jullie zijn 

immers degenen die de directe contacten met de vrouwen en hun partners hebben. Jullie zijn directe partner van zorgverzekeraars 

in jullie regio. Jullie onderhouden contacten met de andere relevante beroepsbeoefenaren en sectoren. 

Wij, het bestuur en de werkorganisatie, zullen jullie hierbij waar mogelijk ondersteunen en bijstaan. 

En natuurlijk zullen wij op centraal niveau met de politiek, met de overheid en met onze partner - 

organisaties onder andere in het College Perinatale Zorg, ook zorgen dat deze uitdaging gaat slagen. 

Ik wens dat wij samen en eendrachtig in 2011 onze doelstellingen halen. 

Jos Becker Hoff, secretaris van het bestuur, directeur van de werkorganisatie 


9



Een nieuwe lente 

Verloskundigen in den lande, verenigt u! 


Is het de tijdgeest? Laten de maatschappij en 

politiek zich vooral leiden door het zaaien van 

angst en kun je alleen hiermee scoren? En 

gaat het er in de verloskunde net zo aan toe? 

Je zult maar moeder worden in 2011. In de 

krant en op het internet wordt zwangere 

vrouwen angst aangepraat. Kan je nog wel 

veilig bevallen bij de verloskundige? Durf je 

nog te kiezen om thuis te bevallen als er op 

feestjes lacherig wordt gedaan om deze 

keuze? Durf je nog naar het ziekenhuis als je 

hoort dat de gynaecoloog liever met een mes 

in je buik of perineum snijdt dan dat hij een 

spontaan verloop van de bevalling afwacht? 

Dit is geen ideale tijdgeest om kinderen te krijgen. Angst 

is een slechte raadgever en draagt niet bij aan een fijne 

zwangerschap en goede uitkomsten. En het wordt er niet 

beter op als wij, verloskundigen, onze professionaliteit te 

grabbel laten gooien door schreeuwende opportunisten, 

bij wie het eigenbelang zwaarder lijkt te tellen dan het 

belang van de zwangere vrouw. Dus is het de hoogste 

tijd voor nieuw elan! 

Discussie over verloskundige zorg is niet nieuw. Nieuw is 

de toon waarop de opvattingen de maatschappij worden 

toegeschreeuwd. In de jaren ‘70 werd de poliklinische 

bevalling uitgevonden en dat leidde tot een toestroom 

naar baren in het ziekenhuis. Poliklinisch betekende toen 

24-uur-klinisch-zonder-medische-indicatie want de eerstelijns 

verloskundige was met haar cliënt niet welkom in 

het ziekenhuis. Zo dacht een clubje dokters een einde 

te maken aan de autonome verloskundige en die vermaledijde 

thuisbevalling die zij toen al als een anachronisme 

zagen. Verloskundigen maakten zich zorgen maar hielden 

zich opvallend stil, op een enkele uitzondering na. Zij 

lieten hun geluid niet horen. Gelukkig maakten politici 

en zorgverzekeraars snel een einde aan de situatie. Zij 

Angela Verbeeten is voorzitter van de KNOV 

waren geschrokken door de reacties van consumenten 

en meer nog door een enorme stijging van de bevallingskosten 

zonder dat die leidde tot een verbetering van de 

uitkomsten. De poliklinische baring bleef bestaan, maar 

was voortaan ook toegankelijk voor vrouwen die met 

hun eerstelijns verloskundige in het ziekenhuis kwamen 

bevallen. 

Hoe treffend zijn de parallellen met de huidige tijd? Een 

clubje dokters roept op tot ontschotting mét afschaffing 

Zij luistert naar wat zwangere vrouwen werkelijk wensen 

Verloskundigen moeten niet onderdeel van het probleem zijn 

maar de oplossing er van 

van de zelfstandige verloskundige en minimalisering van 

de keuzevrijheid van aanstaande moeders zoals voor de 

plaats van bevallen. De honderd huidige ziekenhuizen 

kunnen de verloskundige zorg concentreren in 40 grote 

centra waar dezelfde 900 gynaecologen als nu verantwoordelijk 

worden voor een verdriedubbeld aantal bevallingen. 

De bevallende vrouw krijgt de gynaecoloog niet 

méér te zien. Verloskundigen gaan allen vanuit de kliniek 

werken onder leiding van diezelfde gynaecoloog die zo 

zijn handen vrijhoudt voor zorg waar zijn voorkeur naar 

uitgaat: de oncologie, de infertiliteitpoli of het wetenschappelijk 

onderzoek. Dat de barende vrouw door de 

langere reistijd naar het ziekenhuis meer risico loopt om 

onderweg een bermbaby te baren, neemt men op de 

koop toe. Dat het hierbij vaak gaat om een bij voorbaat 

acuut-risico-bevalling wordt ook acceptabel gevonden. 

© Bionda Heeringa

Een premature bevalling verloopt immers sneller dan een 

normale geboorte bij negen maanden. Waarom horen 

we nooit de gynaecoloog zich zorgen maken over het 

toegenomen vervoersrisico van zijn hoogrisicopatiënt? 

Hoe stelt de verloskundige zich op in deze openbare 

discussie? Neemt zij er actief aan deel, luistert zij naar 

wat zwangere vrouwen werkelijk wensen en laat zij 

voldoende van zich horen? Trekt zij, in het belang van 

moeder en kind, het initiatief naar zich toe? Werkt zij 

actief samen met collega’s in het zorgnetwerk vanuit 

haar eigen professionele kracht? 

Ik vind dat dit te weinig gebeurt, terwijl er genoeg te 

melden is over vernieuwende zorg waarbij moeder en 

kind echt centraal staan. In meerdere regio’s verenigen 

verloskundigen zich in bovenpraktijkse coöperaties en 

sluiten prachtige verbonden met huisartsen, GGD’s, 

diagnostische centra, kraamzorg én ziekenhuizen. Er 

zijn inspirerende initiatieven van kinderwensspreekuur 

en prenatale screening tot bevalcentra onder eigen regie. 

In grote delen van het land wordt, samen met de kraamzorg, 

de vrouw niet langer alleen gelaten tijdens de 

bevalling. Samen met maatschappelijke instellingen en 

GGD’s wordt huiselijk geweld aangepakt. Door samen te 

werken met de huisarts worden moeilijke doelgroepen 

bereikt met preconceptievoorlichting. Er wordt gewerkt 

aan een aanbod van pijnstilling waarvoor je niet naar het 

ziekenhuis hoeft. 

Maar binnen onze beroepsgroep blijft het te stil. Te vaak 

komt er geen antwoord op de negatieve toon in het 

debat. Sommige verloskundigen zeggen: ‘bewijs eerst 

maar eens dat het aan ons ligt’ of kraaien eenzijdig 

halleluja over de thuisbevalling. Dat ondertussen een 

groot deel van de aanstaande ouders zich rechtstreeks 

tot dure ziekenhuiszorg wendt, lijkt deze collega’s een 

zorg te zijn. Anderen worden moe van de aanhoudende 


aanvallen op hun autonomie en leggen gefrustreerd het 

hoofd in de schoot: misschien moeten we dan maar 

onze praktijken sluiten en onder leiding van de gynaecoloog 

gaan werken? Alsof moeder en kind daarmee 

gebaat zijn. Een complicerende factor is dat positief 

nieuws moeilijk de krant haalt. Positief nieuws lijkt geen 

nieuws in deze tijd waarin je het liefst hard en grof 

moet roepen om gehoord te worden door de media. 

En in tegenstelling tot dertig jaar terug lijkt ook de 

consument zich nu mee te laten slepen door de 

negatieve publiciteit. 

Wat moet het antwoord zijn van de beroepsgroep? Ik 

ken verloskundigen als krachtige vrouwen en mannen 

die hun cliënten echt iets te bieden hebben: aantoonbaar 

veilige zorg, dicht bij huis, met ruimte voor een persoonlijke, 

op de cliënt afgestemde aanpak met veel keuze - 

opties en dat alles voor een lage prijs. Dat kunnen we 

met trots uitdragen naar cliënt en VSV. Ontschotting kan 

heel goed en waarschijnlijk beter, zonder verlies van de 

autonomie van de verloskundige. Zorgverleners werken 

beter samen op basis van gelijkwaardigheid dan in 

hiërarchie. Ook de keuzevrijheid van aanstaande ouders 

over de plaats van baren kan veilig in stand blijven. Maar 

dan moet je wel willen innoveren. Je hardnekkig blijven 

afzetten tegen elke nieuwe ontwikkeling is geen optie 

meer. Start niet passief een kinderwensspreekuur waar 

geen mens op af komt maar ga de buurt in en zoek 

contact met vrouwen uit risicogroepen. Sta niet mokkend 

aan de kant te kijken als het ziekenhuis een geboortecentrum 

opricht, maar neem zelf de regie! Blijf samenwerken 

met de gynaecoloog, maar neem ook de andere 

zorgpartners op in samenwerkingsverbanden zoals huisarts, 

diëtist, jeugdarts, maatschappelijk werker en nuldelijners. 

Doe mee aan onderzoek, onderhandel met zorgverzekeraars 

en maak gebruik van de ROS’en. Waarom 

Samen kan je sterk staan 

© Wil van Veen 


11


nemen niet meer verloskundigen een voorbeeld aan de 

positieve initiatieven en richten zelf een coöperatie op 

samen met de buurpraktijken? Verenigd in een coöperatie 

of andere rechtspersoon sta je sterker in de samenwerking 

met andere zorgverleners. 

Trekt zij, in het belang van moeder en kind, het initiatief naar 

zich toe? 

Verenigd in een coöperatie kunnen verloskundigen een 

krachtige alliantie aangaan met gynaecologen en kraamzorg 

waarbij alle schotten plat gaan en perinatale sterfte 

beter wordt voorkomen. Verenigd in een coöperatie 

wordt beter samengewerkt met de vertrouwde eerstelijns 

partners als GGD, jeugdzorg en huisarts. Samenwerking 

betekent niet dat we een eind moeten maken aan eerstelijns 

zorg waar onze cliënten goed in gedijen, waarbij de 

verloskundige de medische taak heeft risico’s in te schatten 

en op basis van de afspraken in het medisch netwerk 

daar naar te handelen. Integratie van de eerstelijns verloskundige 

zorg in het ziekenhuis ondermijnt deze taak. 

Als je dit allemaal alleen moet doen als verloskundige of 

als praktijk lukt het niet. Samen kan je sterk staan! 

Stop met negatieve concurrentie. Werk samen met die 

nieuwe vestiging in jouw gebied, hoe lastig dat (in het 

begin) ook is. Samenwerken kan ook tot betere arbeidsomstandigheden 

en meer werkplezier leiden. 

Dat hoeft geen coöperatie te zijn maar kan ook een 

vereniging, BV of andere rechtspersoon zijn. KNOV, STBN 

en de regionale ROS’en hebben de modellen klaarliggen. 

Maar verloskundigen moeten wel zelf in actie komen. 

Wat de KNOV doet is de lijn uitzetten met de landelijke 

partners. Wij maken met hen richtlijnen en modellen die 

regionaal uitgewerkt kunnen worden. Wij zetten in op 

afspraken met de overheid en de zorgverzekeraars om 

jullie te faciliteren in het versterken van jullie positie in de 


© Bionda Heeringa 

verloskundige keten of netwerk. Wij zetten samen met 

andere zorgverleners het College Perinatale Zorg op voor 

landelijke sturing aan de kwaliteit van verloskundige zorg 

in Nederland. In dit college pleiten wij voor een sterke 

consumentenorganisatie van (aanstaande) ouders die 

meepraat over beleid, zodat de barende vrouw écht 

centraal kan staan. We gaan door met perinataal 

registreren en het auditeren van perinatale sterfgevallen. 

We doen dat straks met één webbased verloskundig 

dossier dat fouten bij de overdracht kan voorkomen. 

Maar dit alles gaat alleen lukken als jullie meedoen en in 

de eigen regio initiatief nemen! 

Het is tijd voor een nieuwe lente in de verloskunde. Ik 

roep verloskundigen op om met nieuw elan te werken 

aan onze oude K3-principes: Kwaliteit, Keuzevrijheid en 

Kostenefficiëntie. 

Verloskundigen van Nederland: blijf niet aan de kant 

zitten mokken, maar doe actief mee! Verenigt u, laat van 

u horen in het regionaal netwerk en laat vooral cliënten 

zien dat verloskundigen niet onderdeel van het probleem 

zijn maar de oplossing er van. 

Graag ontvang ik uw reactie op deze oproep, schriftelijk 

aan de redactie van TVV of via het KNOV Forum ■ 

ICM CONGRESS 

DURBAN - ZUID AFRIKA 

Dit jaar in juni naar Zuid Afrika – de unieke kans om 

een prachtige vakantie in dat land mee te maken! 

Mijn zus en zwager, Colin en Theony, hebben een 

lodge in een safaripark waar je een onvergetelijke 

vakantie kunt doorbrengen op: 

Colin’s Horseback Africa 

www.horsebackafrica.com 

Ze kunnen je een geheel verzorgde vakantie 

aanbieden afgestemd op je eigen wensen. 

Natuurlijk ook voor niet-ruiters! 

Het is er authentiek Afrikaans welkom, persoonlijk, 

“onthaastend”, veilig, betrouwbaar, boeiend, 

heerlijk eten, verrukkelijke wijn bij de barbecue met 

de Afrikaanse nacht geluiden en de leeuwen die 

brullen ..… je krijgt waar voor elke cent! 

Hartelijke groeten en tot ziens in Durban! 

Marion Vuijk, verloskundige in Burgum 

info@verloskundigepraktijklytsepoppe.nl

E-learning 

André Matera 

In de afgelopen vijf tot zes jaar heeft e-learning 

zich tot een vast onderdeel van de bij- en 

nascholing van zorgprofessionals ontwikkeld. 

Voor verloskundigen is er tot nu toe nog 

weinig ontwikkeld. Daar gaat nu verandering 

in komen. De KNOV start in 2011 met een 

eigen e-learningaanbod. E-learning is een leermethode 

die uitermate geschikt is voor verloskundigen. 

Geen reistijd, geen waarneming, 

geen spreekuur omgooien maar leren wanneer 

het u uitkomt. 

Ervaringen en stand van zaken 

In uw werkomgeving bent u als verloskundige misschien 

al in aanraking gekomen met e-learning. Bijna elk ziekenhuis 

in Nederland is bezig e-learning voor zijn mede - 

werkers ter beschikking te stellen. Maar ook beroeps - 

verenigingen zoals de Landelijke Huisartsenvereniging 

bieden hun leden een uitgebreid aanbod 

bij- en nascholingen via 

e-learning. Deze ontwikkeling 

is ongeveer zes jaar 

geleden begonnen. Een 

van de eerste partijen 

die e-learning modules 

voor zorgprofessionals 

heeft ontwikkeld is het 

Wenckebach Instituut, 

aangesloten aan het 

Universitair Medisch 

Centrum in 

Groningen. In eerste 

instantie is dit aanbod 

ontwikkeld voor 

verpleegkundigen die 

op regelmatige basis 

hun competenties en 

bekwaamheden op het 

gebied van de voorbehouden 

handelingen 

moeten bijhouden. 

Sinds 2005 zijn ook 

de eerste commerciële 

initiatieven ondernomen. 

Elsevier Gezondheidszorg startte in 

André Matera: Manager Health eLearning Noordhoff Uitgevers 


samenwerking met de KNMG een website met een uitgebreid 

e-learning aanbod voor artsen. Sinds 2006 is ook 

de educatieve Uitgeverij Noordhoff Uitgevers betrokken bij 

de ontwikkeling van e-learning voor zorgprofessionals. In 

2007 is Noordhoff een samenwerking aangegaan met 

het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. In het 

kader van deze samenwerking is een breed aanbod van 

e-learning cursussen ontstaan dat inmiddels in 25 ziekenhuizen 

in Nederland wordt gebruikt. Andere zorginstellingen 

en ziekenhuizen zijn op eigen initiatief gestart met 

het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal voor hun zorgpersoneel. 

Het bekendste aanbod is ontwikkeld door het 

Elizabeth Ziekenhuis in Tilburg. Inmiddels is e-learning 

breed geaccepteerd en niet meer weg te denken uit de 

dagelijkse praktijk van zorgprofessionals. Wat is de redenen 

voor deze voorspoedige ontwikkeling? 

Voordelen van e-learning 

De afgelopen jaren is steeds meer 

nadruk komen te liggen op het bijhouden 

van kennis en competenties. 

Voor artsen bestaat al geruime tijd 

een verplichting voor bij- en 

nascholing. 


© Henk van Ruitenbeek 

13


Zo moeten huisartsen bijvoorbeeld aantonen in een tijdsbestek 

van vijf jaar minimaal tweehonderd klokuren aan 

bij- en nascholing gevolgd te hebben. 

Sinds 2006 zijn ook andere beroepsgroepen in de zorg 

geleidelijk begonnen met het inrichten van vergelijkbare 

structuren. Ook de KNOV biedt voor de registratie van 

Verloskundigen een kwaliteitsregister. Verloskundigen 

die hier lid van zijn laten zien dat zij actief investeren in 

nieuwe kennis en vaardigheden. Zo geldt voor her - 

registratie na vijf jaar de eis dat zij minimaal 200 uur 

besteed hebben aan deskundigheidsbevorderende 

activiteiten. Denk daarbij aan nascholing, vaardigheids - 

trainingen voor spoed eisende handelingen, publicaties, 

stagebegeleiding of methodisch intercollegiaal overleg. 

E-learning kan hier van grote toegevoegde waarde zijn. 

Bestaande leervormen zijn meestal zeer tijdsintensief. 

Bij de deelname aan een traditionele nascholing bent u 

gebonden aan een plaats en datum waarop deze wordt 

aangeboden. Hier kan e-learning een significante tijds - 

besparing opleveren. U bent niet meer aan vaste tijden 

gebonden en kunt e-learning tijden plaatsonafhankelijk 

gebruiken. Dit kan bijvoorbeeld in de avonduren vanuit 

huis. Een ander voordeel is de gestandaardiseerde 

kwaliteit. Ook al wordt nascholing door excellente vakdeskundigen 

aangeboden, de kwaliteit van de bijeenkomsten 

kan sterk verschillen. Met behulp van e-learning 

kan door iedereen een hoogwaardig aanbod met gestandaardiseerde 

inhoud worden gebruikt. Dit is voornamelijk 

bij het bekend maken van nieuwe richtlijnen een groot 

voordeel. U als professional wordt op die manier optimaal 

ondersteund bij het bijhouden van kennis en het ontwikkelen 

van nieuwe competenties. 

Effectief 

E-learning vergroot de effectiviteit van het leerproces. 

Stel, u gaat online een cursus volgen over pijnmanagement 

tijdens de bevalling. Vanuit een eerdere cursus weet u 

nog het een en ander. Aan hand van een korte instaptoets 

kan deze kennis geëvalueerd worden en indien u 

nog goed op de hoogte bent, kan de cursus op basis van 

uw kennis ingekort en individueel op uw behoeften 

afgestemd worden. Dit bespaart waardevolle tijd en 

maakt leren effectief. Tijdens het gebruiken van de 

e-learning worden opdrachten, feedback en verschillende 

materialen zoals video’s aangeboden. Het lesmateriaal is 

visueel ingesteld, wat helpt bij het leren van complexe 

onderwerpen. Na afronding van de cursus krijgt u een 

toets aangeboden. Als deze wordt gehaald, wordt er 

automatisch een certificaat aangemaakt dat u kunt 

gebruiken voor het bewijzen van behaalde accreditatiepunten. 


Voor grotere organisaties zoals ziekenhuizen 

biedt e-learning nog meer voordelen. Soms is 

het noodzakelijk in een korte periode grote 

groepen van medewerkers te scholen. Deze 

activiteiten zijn meestal lastig te organiseren. 

Wisseldiensten en hoge werkdruk zorgen 

ervoor dat bijna nooit iedereen op tijd de 

nascholing kan volgen. Bij e-learning kan 

iedereen tegelijkertijd aan de slag. Vaak is 

dit de enige manier om organisatiebreed 

scholingen succesvol uit te voeren. Een goed 

voorbeeld hiervan zijn bij- en nascholingen 

op het gebied van rekenen voor verpleegkundigen. 

Maar ook voor stafmedewerkers 

en leidinggevenden in organisaties biedt 

e-learning grote voordelen. Activiteiten zoals 

het behalen van accreditatiepunten worden 

centraal bijgehouden. Iedere leidinggevende 

kan inzicht in de resultaten van zijn medewerkers 

verkrijgen en zijn aansturing aan de 

behaalde resultaten aanpassen. 

E-learning als onderdeel van doelgerichte 

nascholing 

Uiteraard is e-learning niet bedoeld als vervanging van 

bestaande vormen van nascholing. Intercollegiaal overleg, 

symposia of praktijkoefeningen zullen ook in de 

toekomst een belangrijk onderdeel uitmaken van het 

nascholingsaanbod voor verloskundigen. De kracht van 

e-learning ligt juist in de combinatie van alle vormen. Het 

vak van verloskundige is gebaseerd op een combinatie 

van kennis, vaardigheden en sociale competenties. Met 

behulp van e-learning kan het opbouwen van nieuwe 

kennis optimaal worden ondersteund. Maar regelmatig 

contact met collega’s en het oefenen van handelingen, 

zijn uitermate belangrijk om de kwaliteit van de zorgverlening 

te waarborgen. In de toekomst zouden trainingen 

dus aangevuld kunnen worden door middel van e-learning. 

In een eerste stap wordt de nodige kennis opgebouwd 

of opgefrist. Voordat u na een praktijkoefening gaat hebt 

u de mogelijkheid gehad uw theoretische kennis uit te 

breiden. Dit biedt de mogelijkheid om tijdens de oefeningen 

de praktische handelingen zo effectief mogelijk te 

oefenen en individuele vragen die tijdens het gebruik van 

e-learning zijn ontstaan, te bespreken met een docent of 

collega. Op die manier wordt het leerrendement van 

deze nascholing verhoogd. Omdat iedereen voor deel - 

name aan een bijeenkomst de mogelijkheid heeft gehad 

kennis op te bouwen, kan het niveau van de nascholing 

verhoogd worden. Op die manier worden ook bijeenkomsten 

interessanter en bieden een grotere meerwaarde 

voor u als professional.

KNOV en e-learning 

Sinds 2009 werkt de KNOV aan het idee een online 

academie voor leden van de beroepsvereniging aan te 

bieden. Tot nu toe is er achter de schermen al het een en 

ander gebeurd. Er ligt een concreet plan voor de uitrol 

van deze online academie en er wordt op dit moment aan 

een eerste online-cursus - specifiek voor verloskundigen - 

gewerkt. Deze cursus ontstaat in het kader van een 

groter project, ondersteund door het Ministerie van 

Volksgezondheid, Welzijn en Sport in samenwerking 

met Pharos. Het onderwerp is “Vrouwelijke genitale 

verminking”. De e-learning cursus die in het kader van 

dit project ontstaat, is voor iedere verloskundige bedoeld 

die haar kennis op dit gebied wil uitbreiden. De inhoud 

van de module is op het “Standpunt vrouwelijke genitale 

verminking” van de KNOV gebaseerd. Tijdens het door- 

Advertorial 


lopen van deze interactieve cursus zult u naast de nodige 

medische kennis, ook oefeningen en informatie aangeboden 

krijgen over de culturele achtergrond van meisjesbesnijdenis, 

het wettelijk kader en interculturele communicatie. 

Deze cursus zal eind 2011 aan u aangeboden 

worden. 

Wilt u meer weten over de plannen van de KNOV met 

betrekking tot e-learning? Kijk dan regelmatig op onze 

website of neem contact op met Mieke Aitink bij de 

KNOV (maitink@knov.nl). Als u alvast een voorproefje 

wilt, kunnen wij u verwijzen na de online academie van 

de V&VN die wordt aangeboden door de beroeps - 

vereniging in samenwerking met Noordhoff Uitgevers 

(http://academie.venvn.nl/). ■ 

Verena Schmid in Nederland 

Je huidige verloskundige kennis vermeerderen met de biologische, psychische en de 

meetbare wereld overstijgende kennis naar het gezondheidscheppende (saluto - 

genetische) model volgens Verena Schmid. Daarmee ben je beter in staat de 

gezondheid van moeder en kind te beschermen, te behouden en zelfs te verbeteren. 

Volgens haar model wordt de vrouw zelf in het middelpunt gezet en gesterkt door 

het aanbieden van kennis, praktische middelen (oa om om te gaan met baringspijn) 

en motivatie. De focus verandert zich van risico naar gezondheid bevorderen! 

Na deze driedaagse cursus zul je niet meer de zelfde verloskundige zijn! 

Docent: Verena Schmid, verloskundige, oprichtster en hoofd van de opleiding tot 

verloskundige te Florenz, schrijfster van boeken over zwangerschap en geboorte, 

internationaal verloskundig docent, werd in 2000 beloond met de Astrid Limburg 

prijs! 

Wanneer: 7,8 en 9 april 2011 te Driebergen. Drie aaneengesloten dagen. 

Slechts toegankelijk voor een beperkt aantal verloskundigen (20!). 

Prijs € 685,- met koffie, thee, biologische (uitgebreide) lunches. Accreditatie is 

aangevraagd. Engels gesproken. Ook voor de docent is het Engels een tweede taal 

zodat het taalniveau eenvoudig zal zijn. 

Meer informatie en aanmelden: uiterlijk voor 31 januari 2011, mail naar 

cobi.v.d.coevering@planet.nl met uw naam, adres, emailadres en tel nr. 

Uw aanmelding is definitief na overmaking van het bedrag op rek: 116941782 

t.n.v. J.C.A. van de Coevering te Gouderak o.v.v. “cursus Verena Schmid + uw eigen 

naam”. De studiedagen worden gehouden op het prachtige landgoed 

Kraaybeekerhof Diedrichslaan 25 te Driebergen. 


15


Anemie in de verloskundige praktijk: 

de eerste KNOV standaard herzien 

Mieke Beentjes, Suze Jans 

In 2000 werd de eerste KNOV standaard 

gepubliceerd. Dit was de standaard Anemie 

in de eerstelijns verloskundige praktijk. 

Aangezien anemie veel aandacht kreeg in de 

verloskundige praktijk en weinig controverse 

opriep, werd dit onderwerp destijds gekozen 

voor de start van het richtlijnenbeleid van de 

KNOV. De eerste standaard is inmiddels tien 

jaar oud. Hoogtijd dus voor een herziening. 

Tijdens de ontwikkeling van de standaard, toen nog 

onder auspiciën van TNO, bleek dat anemie tijdens de 

zwangerschap in de Westerse wereld helemaal niet zo 

veel voorkomt en ook geen ernstige consequenties heeft 

voor zowel moeder als kind. Het probleem leek aanwezig 

omdat men tot dan toe onvoldoende oog had voor de 

fysiologische aanpassingen van het zwangere lichaam 

waardoor de diagnose ijzergebreksanemie vaak ten 

onrechte werd gesteld. 

De standaard zorgde voor een kleine revolutie. Vóór het 

verschijnen van de standaard in 2000 werd gemiddeld 

drie maal tijdens de zwangerschap het hemoglobine - 

gehalte bepaald en kreeg 72% van de zwangeren ijzer 

voorgeschreven. De standaard gaf inzicht in de fysio - 

logische aanpassingen van het lichaam aan de zwangerschap 

en in de achterliggende processen met als doel 

de preventie, diagnosestelling en behandeling van ijzergebreksanemie 

aanzienlijk te verbeteren. De verloskundige 

wist met behulp van wetenschappelijk onderbouwd 

beleid onderscheid te maken tussen een laag Hb veroorzaakt 

door fysiologische hemodilutie of door een werkelijke 

ijzergebreksanemie. Dit leidde tot zwangerschapsduurspecifieke 

referentiewaarden waarbij het 5e 

percentiel als normaalwaarde voor het Hb werd aangehouden 

en waarbij het Hb in principe nog maar twee 

maal in de zwangerschap wordt bepaald. 

Evaluatie 

De standaard werd in 2003 geëvalueerd door het Centre 

for Quality of Care Research (WOK) (Offerhaus et al, 

2003). Hieruit bleek dat de standaard in principe goed 

Mieke Beentjes en Suze Jans hebben als beleidsmedewerkers van 

de KNOV het herzieningstraject van de standaard Anemie geleid. 


KNOV-standaard 

Auteurs: 

Suze Jans 

Mieke Beentjes 

KONINKLIJKE NEDERLANDSE 

ORGANISATIE VAN VERLOSKUNDIGEN 

Anemie in de verloskundige praktijk 

Aanbevelingen voor preventie, 

diagnostiek en behandeling 

was geïmplementeerd. Wel kwamen er een aantal knelpunten 

naar voren die gebruikt zijn als uitgangsvragen bij 

het literatuuronderzoek (vanaf 2000) voor de herziening 

van de standaard. 

Nadat de VAS (Verloskundige Adviesraad Standaarden, 

zie TvV nov. 2010) in 2006 opdracht gaf de standaard te 

herzien, is in 2008 een nieuwe werkgroep geïnstalleerd. 

Deelnemers aan deze werkgroep waren onder andere 

twee verloskundigen die in het verleden deel hebben uitgemaakt 

van de oorspronkelijke werkgroep, een verloskundig 

actieve huisarts en een tweedelijns verloskundige. 

Op basis van de conclusies uit het literatuuronderzoek en 

de discussies in de werkgroep over de knelpunten uit de 

eerste versie van de standaard, zijn sommige aanbevelingen 

uit de oorspronkelijke standaard aangepast en waar 

nodig nieuwe aanbevelingen geformuleerd. 

Daarbij is ook het format van de standaard zo goed 

mogelijk aangepast aan de huidige opzet van de KNOV 

standaarden.

Preconceptiezorg en anemie 

Aan de standaard is een hoofdstuk toegevoegd over het 

beleid rond anemie tijdens het preconceptionele consult. 

Bij een gezonde levensstijl zou anemie in de fertiele 

periode van een vrouw nauwelijks voor moeten komen. 

Er zijn wel vrouwen die een groter risico hebben op 

anemie: vrouwen met afwijkende voedingsgewoonten, 

vrouwen met een langdurige of zware menstruatie, vrouwen 

die hemoglobinopathie hebben of drager zijn hiervan 

en vrouwen van niet-Noord-Europese afkomst. 

Aanbevolen wordt om alleen bij deze vrouwen een Hb te 

bepalen. Het verdere beleid indien een laag Hb gevonden 

wordt, is afwijkend van het anemiebeleid tijdens de 

zwangerschap. Bij een Hb van < 7,5 mmol/l wordt een 

ijzergebreks anemie verondersteld en voor een periode 

van 6 weken ijzer voorgeschreven. In alle gevallen wordt 

de vrouw met anemie doorverwezen naar de huisarts 

voor follow-up na 4-6 weken. De huisarts wordt schriftelijk 

door de verloskundige geïnformeerd over de uitkomst 

van het bloedonderzoek. Met vrouwen uit de risicogroep 

voor hemoglobinopathie zoals vrouwen van niet-Noord- 

Europese afkomst, wordt de mogelijkheid van dragerschapsdiagnostiek 

besproken. 

De kraamperiode en anemie 

In de eerste editie van de anemiestandaard kreeg anemie 

tijdens de kraamperiode weinig aandacht. De indruk 

bestond dat de indicaties voor een Hb-controle na de 

bevalling niet altijd werden opgevolgd. 

De werkgroep heeft daarom besloten om ook aan dit 

onderwerp een apart hoofdstuk te wijden. Het beleid 

tijdens de postpartum periode is meer in lijn gebracht 

met het beleid tijdens de zwangerschap. Dat wil zeggen 

het Hb wordt gecontroleerd 4-6 weken na de start van 

de behandeling, ongeacht of de behandeling bestaat uit 

medicatie of dat de vrouw een bloedtransfusie heeft 

gehad. Indien tijdens de partus ruim bloedverlies optrad 

of daadwerkelijk een fluxus, is een Hb-controle aan het 

einde van het kraambed (7-10 dagen postpartum) geïndiceerd. 

Risicogroepen voor anemie tijdens de 

zwangerschap 

Er zijn drie risicogroepen voor anemie tijdens de zwangerschap 

toegevoegd aan deze standaard. Uit de geïnventariseerde 

knelpunten bleken veel verloskundigen te 

ervaren dat vrouwen van niet-Noord-Europese afkomst 

meer kans op anemie bleken te hebben. Dit is door het 

literatuuronderzoek bevestigd. Waarom deze vrouwen 

een verhoogde kans hebben is met behulp van beschik- 


Wat is er veranderd vergeleken met de standaard uit 2000? 

baar onderzoek niet te achterhalen. Mogelijk spelen 

sociaaleconomische factoren een rol. 

Indien tijdens de eerste controle het bloedonderzoek 

inclusief het Hb, via het laboratorium wordt aangevraagd, 

wordt meestal ook de uitslag van het MCV doorgegeven. 

Het kan voorkomen dat een normaal Hb wordt gevonden 

en een afwijkend MCV (

18 

zonder klinische aanwijzingen dan ook geen meerwaarde. 

Een Hb < 5,6 mmol/l is natuurlijk wel reden voor 

verdere diagnostiek naar de mogelijke oorzaak hiervan. 

Bij een Hb van die hoogte moet uitgesloten zijn dat er 

niet meer achter zit dan alleen ijzergebreksanemie. Is er 

geen sprake van pathologie bij de moeder? Zeker voor 

een optimale behandeling. Literatuur uit de oude standaard 

geeft aan dat een Hb< 5,6 mmol/l samen gaat met een 

grotere kans op pathologie. De zwangere wordt hiervoor 

naar de huisarts verwezen. 

Er is in de literatuur geen verband gevonden tussen een 

erg laag Hb en de verhoogde kans op een fluxus of de 

veiligheid bij een thuisbevalling. De werkgroep is van 

mening dat bij een ernstige anemie in het derde trimester 

individueel beoordeeld moet worden of de bevalling 

nog thuis gepland kan worden. Zowel de plaatselijke 

omstandigheden, de obstetrische anamnese en mogelijke 

risicofactoren voor ruim bloedverlies dienen te worden 

meegenomen in de beslissing of een thuis bevalling 

verantwoord is. Aanbevolen wordt om het nageboortetijdperk 

van een barende vrouw met ijzer gebreksanemie 

actief te leiden. 

Voeding als preventie 

Bij de preventie van anemie ligt altijd veel nadruk op het 

voorschrijven van ijzerrijke voeding. Veel verloskundigen 

geven lijstjes mee met ijzerrijke voeding en adviezen over 

wat wel en niet bij de maaltijd te gebruiken om de ijzeropname 

te stimuleren. Het voedingsadvies is in de herziene 

standaard een stuk vereenvoudigd. Het advies komt neer 

op een gezonde en met name gevarieerde voeding waarbij 

zoveel mogelijk producten uit de zogenaamde ‘schijf 

van vijf’ worden genuttigd. Op het moment dat de 

voeding gevarieerd is, zijn de remmende en bevorderende 

factoren die een rol spelen bij de ijzerabsorptie in 

evenwicht. Een glas melk heeft bijvoorbeeld nauwelijks 

invloed op de ijzerabsorptie bij een gevarieerde maaltijd. 

Een aangetoonde ijzergebreksanemie is met uitsluitend 

goede voeding niet of nauwelijks op te lossen. Goede 

voeding is daar in tegen wel een uitstekende preventie. 

Medicatie verlaagd 

Een van de belangrijkste veranderingen in het beleid 

rondom anemie is de aanbeveling om de voorgeschreven 

medicatie te verlagen. Het advies is nu om bij een ijzergebreksanemie 

in de zwangerschap slechts 1 tablet ferrofumaraat 

200 mg per dag voor te schrijven. De ernst van 

de aandoening weegt niet op tegen de aanzienlijke bijwerkingen 

die vrouwen ervaren bij de medicatie 

waardoor tevens de therapietrouw beïnvloedt wordt. In 

het afgelopen jaar werd een trial gepubliceerd waarbij 

bleek dat met een lagere medicatie de ijzergebreksanemie 

even goed behandeld kan worden en daardoor veel 



minder bijwerkingen veroorzaakt (Zhou et al., 2009). 

Aangezien de absorptie van de ijzermedicatie bij inname 

tijdens de maaltijd met wel 30-50% kan afnemen, is het 

advies om de tablet vóór de maaltijd in te nemen. Bij 

aanhoudende klachten, kan dit eventueel na de maaltijd. 

In de verloskundige praktijk worden nog veel multi - 

vitaminen of alternatieve (kruiden)medicatie als Floradix 

voorgeschreven. Voor de therapeutische waarde hiervan 

bij de behandeling van ijzergebreksanemie is geen 

bewijs. De ijzerabsorptie is afhankelijk van de samen - 

stelling van het middel. De samenstelling van deze 

middelen is niet altijd duidelijk en wisselt per fabrikant. 

De hoeveelheid ijzer in een dergelijke tablet of kruidendrank 

is daarbij niet voldoende om een ijzergebreks - 

anemie te behandelen. Bovendien zijn deze middelen 

vaak duur en worden ze niet vergoed door de zorg - 

verzekeraar. 

Aandacht voor hemoglobinopathie 

Het opsporen van (dragerschap van) hemoglobinopathie 

ten behoeve van reproductieve keuzes alleen, hoort in 

principe niet in de anemie standaard thuis. Gezien de 

relatie met anemie is het wel belangrijk om extra aandacht 

aan vrouwen met deze aandoening te besteden. 

De samenstelling van de Nederlandse bevolking bestaat 

steeds meer uit mensen met verschillende etnische 

achtergronden waardoor meer kennis over hemoglobinopathie 

noodzakelijk is. In de gehele standaard is daarom 

meer aandacht voor de zwangere met (verdenking van) 

hemoglobinopathie of met name dragerschap daarvan. 

Patiënten met een ernstige hemoglobinopathie zullen 

over het algemeen niet door de verloskundige gezien 

worden. Zij bevinden zich al in het medische circuit van 

specialisten en zijn waarschijnlijk direct verwezen naar 

de gynaecoloog. De risicogroep voor dragerschap op 

hemoglobinopathie bestaat uit mensen die zelf of wiens 

(voor)ouders oorspronkelijk afkomstig zijn uit Afrika, 

Zuidoost-Azië, Suriname, Antillen, Middellandse 

Zeegebied(Turkije, Marokko), het Midden-Oosten: samenvattend 

vrouwen van niet-Noord-Europese afkomst. 

Zowel preconceptioneel als tijdens de zwangerschap 

dient de verloskundige alert te zijn op mogelijk hemoglobinopathiedragerschap 

bij een laag Hb bij vrouwen 

afkomstig uit de risicogroep. Indien tijdens de eerste 

controle een laag Hb wordt gevonden bij vrouwen uit de 

risicogroep voor hemoglobinopathie, is dragerschaps - 

diagnostiek geïndiceerd. De diagnostiek van ijzergebreksanemie 

dient bij deze groep uitgebreid te worden met 

een ferritine bepaling. In tegenstelling tot wat vaak 

gedacht wordt, is de verloskundige bevoegd om dragerschapsdiagnostiek 

voor hemoglobinopathie aan te vragen. 

Zij dient echter wel bekwaam te zijn om de uitslag te 

kunnen inter preteren. Tevens is de aanbeveling om

HbP-dragers te suppleren met 0,5 mg foliumzuur per 

dag. Extra achtergrondinformatie over hemoglobinopathie, 

inclusief de diagnostiek, is opgenomen in bijlage 2 

van de standaard. 

Praktijkkaart opgefrist 

Er is na consultatie van verschillende verloskundigen in 

de commentaarfase gekozen om de nieuwe praktijkkaart 

te baseren op het oude model. Wel is de lay-out vernieuwd 

en is de informatie aangepast. Adviezen rond 

anemie en het preconceptionele consult zijn toegevoegd 

en er is minder plaats ingeruimd voor voedingsadviezen. 

Anemie in de verloskundige praktijk 

praktijkkaart behorend bij de gelijknamige KNOV-standaard 2010 

Tijdens de zwangerschap wordt het Hb 

gecontroleerd op de volgende momenten: 

 

 

 

 

Hb-referentiewaarden (p5-waarden) in mmol/l 

7,5 

Zwangerschap (in wk Am)) 

 

 

 

 

 

Postpartum (in wk) 

 

 

Risicogroepen met verhoogde kans op anemie in de zwangerschap (20 wk controle) 

 

 

 

 

 

 

Schema A. Eerste controle hemoglobinebepaling (referentiewaarde tot 14 wk) 

Hemoglobinegehalte in mmol/l actie 

 

 

ga door naar schema B 

ga door naar schema C 

 

 

Schema B. Vervolgcontrole hemoglobinebepaling bij 20 of 30 weken 

zwangerschapsduur hemoglobinegehalte in mmol/l actie 

 

 



 

Schema C. Aanvullende diagnostiek d.m.v. MCV-bepaling bij een laag Hb 

MCV-gehalte (in fL) actie 

 

ga door naar schema D 

 

 

Tevens staat er op een rijtje in welke gevallen u de 

zwangere met anemie naar de huisarts moet verwijzen 

voor verdere diagnostiek. 

Samenwerking 

Omdat de anemie standaard 2011 zich concentreert op 

samenwerking met de huisarts is het van belang dat u 

hieraan extra aandacht besteed in uw regio. Ter ondersteuning 

voor de regionale samenwerking tussen verloskundigen 

en huisartsen werd in 2007 door de NHG in 

samenwerking met de KNOV de LESA Anemie ontwikkeld 

A 

B 

C 


(Verstappen et al., 2007). Verschillende regio’s in Nederland 

zijn hier actief mee aan de slag gegaan en hebben gezamenlijke 

beleidsafspraken gemaakt. Van belang is dat 

deze beleidsafspraken worden herzien nu ook de 

standaard van de KNOV is herzien. De huidige LESA is 

verlopen en zal niet worden herzien. In de toekomst 

zullen samenwerkingsafspraken zoveel mogelijk worden 

verwerkt in zowel de standaarden van KNOV als die van 

de NHG. Ook in de huidige anemie-standaard van de 

KNOV is een hoofdstuk gewijd aan afspraken in de keten 

rondom anemie. In de herziene versie van de NHG 

standaard Zwangerschap en Kraambed die in 2011 

verschijnt, zal ook een aparte samenwerkingsparagraaf 

worden opgenomen waarin onder andere het anemie - 

beleid wordt besproken. De verwachting is dat het beleid 

grotendeels wordt aangepast aan de KNOV standaard. 

Toetsprogramma 

In januari zal ook het bijbehorende toetsprogramma voor 

deze standaard uitkomen. Hiermee kunt u samen met de 

ITV-groep toetsen hoe het huidige beleid rondom anemie 

in uw praktijk is geïmplementeerd en of uw kennis rondom 

anemie adequaat is. Bovendien wordt met behulp van 

het toetsprogramma duidelijk welke (regionale) afspraken 

gemaakt moeten worden om een goede samenwerking 

rondom anemie met uw ketenpartners te kunnen 

bewerkstelligen. 

De werkgroep Herziening anemie standaard bestond uit: 

Suze Jans; Mieke Beentjes; Tineke van Dijk; Jan Vinders; 

Roelande Kuiperij; Anke Selles; Ton Deerenberg en 

Jan Henk Oldenziel. ■ 

Referenties 

Heringa, M. (1998). Computer-ondersteunde screening in de prenatale 

zorg [dissertatie]. Groningen: RU Groningen. 

Offerhaus, P., Fleuren, M., & Wensing, M. (2003). De impact van de eerste 

KNOV-standaard voor eerstelijnsverloskundigen. Nijmegen/Leiden: 

Centre for Quality of Care Research (WOK)/TNO. 

Verstappen, W.H.J.M., Jans, S.M.P.J., Van Egmond, N., Van Laere, A., 

Schippers-van Mourik, M.M., 

Labots-Vogelesang, S.M. et al. (2007). Landelijke Eerstelijns 

Samenwerkings Afspraak Anemie tijdens de zwangerschap en kraamperiode. 

Utrecht: KNOV/NHG. 

Zhou, S. J. et al. (2009). Should we lower the dose of iron when treating 

anaemia in pregnancy? A randomized dose-response trial. Eur J Clin 

Nutr.;63:(2)183-190. 


19


Stuurgroeprapport zorgt voor goed 

bezochte themabijeenkomsten 

Over casemanagement, zorgplan, 34 weken huisbezoek en 

continue begeleiding 

Margriet Weide 

Het Stuurgroeprapport houdt heel verlos - 

kundig Nederland alweer een jaar bezig. De 

KNOV heeft na raadpleging van haar leden, 

de aanbevelingen over casemanagement, het 

zorgplan, het huisbezoek en continue begeleiding 

tijdens de bevalling uitgewerkt. 

Vervolgens is deze uitwerking aan haar leden 

gepresenteerd tijdens de themabijeenkomsten 

eind 2010. Maar liefst 624 leden hebben de 

themabijeenkomsten bezocht. Een teken dat 

het leeft! 

Hoe ziet de uitwerking er nu uit en hoe 

verliepen de themabijeenkomsten? 

Verlaging perinatale sterfte? 

Verbetering van kwaliteit! 

We weten het allemaal: de Stuurgroep is in het leven 

geroepen om te kijken hoe de relatief hoge babysterfte 

in Nederland omlaag kan. De kracht van de aanbevelingen 

van de stuurgroep is dat ze multidisciplinair tot stand zijn 

gekomen. Of deze aanbevelingen ook bijdragen aan 

verlaging van de babysterfte moet nog blijken. De KNOV 

verwacht dat die aanbevelingen in ieder geval bijdragen 

aan een meer cliëntgerichte zorg en daardoor aan ver - 

betering van de verloskundige zorg. 

Wat is de belangrijkste boodschap van de 

KNOV? 

Casemanager 

De casemanager is een verloskundige die het vaste aanspreekpunt 

en vertrouwenspersoon voor de vrouw 

is in niet-acute situaties. Zij coördineert het totale zorg - 

traject van intake tot en met de eindevaluatie. 

Om de continuïteit van de zorg voor de vrouw te 

garanderen, krijgt iedere zwangere één verloskundige 

toegewezen die alle zorg rond haar coördineert. Zij 

neemt het voortouw in alle benodigde, niet-acute 

Margriet Weide is beleidsmedewerker KNOV 


contacten. Zij doet in ieder geval de intake en het tweede 

consult waarin zij samen met de vrouw het zorgplan 

opstelt. Verder brengt zij het huisbezoek rond de 34ste 

week en tenminste één bezoek tijdens de kraamperiode. 

Zij verzorgt de overdracht naar de JGZ en huisarts en zij 

voert de nacontrole bij zes weken na de bevalling uit. 

Tijdens deze momenten evalueert zij de zorg en stelt zij 

zo nodig het zorgplan van de vrouw bij. Ook is zij de 

aangewezen persoon voor de eindevaluatie. Bij ziekte, 

verlof en vakantie draagt zij haar casemanagement over 

aan een collega. 

Bij overdracht van de vrouw naar de tweedelijn draagt de 

casemanager in principe ook het casemanagement over. 

Er kunnen echter situaties zijn waarin een gedeeld casemanagerschap 

met de eerste-/tweedelijn de voorkeur heeft. 

Zorgplan 

De casemanager stelt samen met de vrouw rond de 

12e week het zorgplan op. Het zorgplan bestaat uit een 

aantal vaste onderdelen en wordt daarnaast toegespitst 

op iedere individuele zwangere. Dit plan kan gedurende 

de zorg veranderen en gaat mee met een eventuele 

overdracht naar de tweedelijn.

Een zorgplan draagt bij aan een goede afstemming van 

de verwachtingen en behoeftes van de vrouw (en haar 

partner) met die van de verloskundige. De zwangere 

weet beter wat ze aan zorg kan verwachten en op welke 

momenten. De casemanager stelt samen met de vrouw 

haar zorgplan op in het tweede consult. Onderdeel van 

het zorgplan is het individuele zorgpad van de vrouw 

(wanneer komt ze op consult, wat wordt er dan besproken 

en gedaan, wanneer is er groepsvoorlichting etcetera). 

Ook het geboorteplan met haar wensen en verwachtingen 

over de bevalling is een onderdeel van het zorgplan. De 

vrouw heeft het zorgplan altijd zelf bij zich zodat bij een 

eventuele overdracht haar situatie meteen bekend is bij 

de nieuwe zorgverlener. In de toekomst zal het zorgplan 

onderdeel zijn van het Perinataal Webbased Dossier: een 

elektronisch dossier waar zowel de zorgverlener als de 

vrouw inzage in heeft. 

Huisbezoek 

De casemanager brengt rond de 34 weken zwangerschap 

een huisbezoek om, volgens het Stuurgroeprapport, meer 

inzicht te krijgen in de mogelijke risico’s voor moeder en 

kind in de laatste fase van de zwangerschap, tijdens de 

bevalling, de kraamperiode en daarna. Deze inschatting 

maakt de verloskundig casemanager en in samenspraak 

met de zwangere wordt bepaald waar de bevalling in 

principe zal plaatsvinden. 

De KNOV ziet het huisbezoek bij uitstek als een kans om 

de vertrouwensrelatie met de zwangere te verdiepen. 

Thuis is er vaak meer tijd en aandacht voor de zwangere 

en haar partner dan op het spreekuur. Daarom is de 

thuissituatie ook erg geschikt voor het bevallingspraatje 

en voor het bespreken van het geboorteplan. Aangevuld 

met de medische controles thuis kan het huisbezoek dan 

een consult op de praktijk vervangen. 

Continue begeleiding tijdens de baring 

Iedere zwangere heeft recht op continue begeleiding. De 

verloskundige indiceert, op geleide van de behoefte van 

de vrouw, samen met de vrouw wanneer ze dat nodig 

heeft. De verloskundige draagt zorg voor die begeleiding. 

Gezien de enorme voordelen voor moeder en kind, zijn 

we met de beroepsgroep al enige tijd aan de gang om 

continue begeleiding voor de zwangere te realiseren. De 

verloskundige spreekt met de zwangere af dat zij belt als 

zij denkt dat de bevalling begonnen is of als ze behoefte 

heeft aan het oordeel of ondersteuning van de verloskundige. 

Als de vrouw belt dan gaat de verloskundige er 

naar toe. Zij beoordeelt dan in welke fase van de baring 

de vrouw zich bevindt. Ook beoordeelt zij de draagkracht 

van de vrouw en de aanwezige steun en bespreekt de 

wensen en verwachtingen van de vrouw en haar behoefte 

aan ondersteuning. De verloskundige bepaalt op grond 


van haar waarnemingen en in overleg met de vrouw het 

vervolgbeleid. Tijdens de latente fase kan, als de vrouw 

daar behoefte aan heeft of dit wenselijk is, de kraam - 

verzorgster de vrouw begeleiden. Vanaf de actieve fase 

blijft de verloskundige bij voorkeur zelf bij de barende. 

De vrouw wordt dan dus niet meer alleen gelaten. 

Tijdens de actieve fase kan een kraamverzorgster de 

verloskundige bijstaan. 

Themabijeenkomsten 

Gemiddeld werden de avonden beoordeeld met een 7,3. 

Veel verloskundigen benaderden de onderwerpen met 

een open blik. Positief kritische opmerkingen zijn 

gemaakt vooral over de onderbouwing van de effecten 

van de Stuurgroepaanbevelingen. Vragen zijn vooral 

gesteld over de praktische uitvoering en (financiële) 

consequenties. 

Inspirerend waren de vele positieve verhalen van verloskundigen 

die al ervaring hebben opgedaan met de 

onderwerpen. 

De verloskundige indiceert, op geleide van de behoefte van de 

vrouw, samen met de vrouw wanneer ze dat nodig heeft. 

Uit de schriftelijke evaluatie bleek dat van de 624 aan - 

wezigen al 50 verloskundigen met casemanagement zijn 

begonnen, 34 met het zorgplan, 14 met het huisbezoek 

en 148 al met continue begeleiding. Ook veel verlos - 

kundigen hebben al een plan om binnenkort aan de slag 

te gaan. De meesten willen starten met invoering van het 


© Bionda Heeringa 

21


zorgplan. De werkwijze zal niet overal precies zo zijn als 

boven beschreven. Maar het belangrijkste is nu dat we 

ervaring op gaan doen en dat de verschillende uit - 

werkingen en ervaringen informatie op gaan leveren. 

Met deze informatie kunnen we straks het een en ander 

definitiever vorm gaan geven. 

Oproep 

Dat is ook de reden waarom de KNOV tijdens de themabijeenkomsten 

een oproep aan de leden deed om te 

kijken hoe we die onderwerpen in de praktijk kunnen 

oppakken. “Kies een onderwerp wat je het meeste 

aanspreekt en maak een start. Bijvoorbeeld door eerst op 

kleine schaal te beginnen of alleen voor een specifieke 

doelgroep. Experimenteer er mee!” 

De KNOV zal het komende jaar verschillende pilots uitzetten 

en initiatieven volgen zodat met die ervaringen 

in de hand de ‘best practices’ boven komen drijven en 

duidelijk wordt wat de gevolgen zijn voor de praktijk. 

Met die gegevens kan de KNOV zich vervolgens tot de 

financier wenden. 

De notitie met een beschrijving van de 

KNOV-visie over het het casemanagment, het 

zorgplan, het huisbezoek en de continue 

begeleiding tijdens de baring, kunt u downloaden 

van de ledensite van de KNOV. 

Vervolg 

De KNOV werkgroep die de pilots gaat begeleiden, is net 

gestart. Zij zal binnenkort contact opnemen met diegenen 

die op het evaluatieformulier van de themabijeenkomsten 

hebben aangegeven hun ervaringen te willen delen of mee 

te willen doen aan de pilots. We houden u op de hoogte 

over het verloop en de bevindingen van de pilots. ■ 


Positionering klinisch 

Greta Rijninks en Juliet Droog 

Klinisch verloskundigen zijn een fenomeen 

wat zich sneller ontwikkelt dan randvoorwaarden 

bij kunnen houden. Al eerder werd 

binnen het MOBG traject (Modernisering 

Opleidingen en Beroepsuitoefening in de 

Gezondheidszorg) door afgevaardigden van 

KNOV en NVOG, met financiering van VWS, 

een poging gedaan de positie van klinisch verloskundige 

te formaliseren. Het lukte niet om 

met alle partijen op een lijn te komen. Hoe 

urgent de situatie was bleek uit de uitkomsten 

van een workshop over de positionering en de 

taken van klinisch verloskundigen tijdens de 

zeer succesvolle eerste studiedag voor klinisch 

verloskundigen in 2008. Zonder supervisie 

werden, al dan niet onder druk van de gynaecoloog, 

allerlei handelingen verricht waartoe 

verloskundigen niet bevoegd zijn. Niet alleen 

dit maakte duidelijk dat er iets moest gebeuren, 

ook de Inspectie riep ons op snel te handelen. 

Lerend uit de gebeurtenissen rondom het 

MOBG traject, werd vanuit het platform klinisch 

verloskundigen een denktank opgericht. 

Onder de bezielende leiding van Geert Gerats 

(hoofd belangenbehartiging KNOV) en met 

ondersteuning van dossierhouder bij het 

bureau van de KNOV, Lucie Martijn, werden 

raamdocumenten opgesteld, waar de afgevaardigden 

van de nieuw op te zetten werkgroep 

mee aan de slag konden. 

Werkgroep KNOV-NVOG 

De werkgroep van de KNOV en NVOG bestond uit drie 

klinisch verloskundigen en drie gynaecologen, een externe 

voorzitter en een secretaris (zie overzicht). Voor juridisch 

advies werd hoogleraar gezondheidsrecht Mw. Prof. Dr. 

W.R. Kastelein van de Radboud Universiteit te Nijmegen 

uitgenodigd. Van meet af aan was het uitgangspunt om 

afspraken te maken die unaniem door de werkgroep 

werden gesteund. Basisprincipe van de werkgroep was 

“de klinische verloskundige brengt in het obstetrisch 

Greta C.Rijninks-van Driel MSc is verloskundige en was tot 

19 november 2010 bestuurslid van de KNOV 

J.C.Droog MBA, is klinisch verloskundige en is lid van de 

werkgroep klinisch verloskundigen KNOV-NVOG

verloskundigen 

team haar specifieke deskundigheid in, waardoor in de 

perinatale zorg het fysiologisch verloskundig proces in 

samenhang met de pathologie wordt begeleidt. Dit leidt 

tot hoogwaardige verloskundige zorg.“ 

De door de werkgroep uitgebrachte nota is goedgekeurd 

door beide besturen en geaccordeerd door de Algemene 

Ledenvergadering van de NVOG. Vervolgens lag de nota 

ter accordering voor aan de leden van de KNOV zoals 

bijeen in de Algemene Ledenvergadering van november 

2010. 

Juridische context 

Een klinisch verloskundige mag tot op heden doen wat 

ze in de initiële opleiding heeft geleerd. Volgens de 

Wet BIG artikel 3 zijn verloskundigen bevoegd om voorbehouden 

handelingen te verrichten. In de Algemene 

Maatregel van Bestuur staat beschreven wat er op de 

opleiding tot eerstelijns verloskundige geleerd moet 

worden voordat het diploma mag worden ontvangen. 

Wat mag dan een klinisch verloskundige? Exact hetzelfde, 

ze begeeft zich dus buiten haar deskundigheids - 

gebied, wanneer zij op de verloskamers handelingen 

uitvoert die hier buiten vallen. Zij is tot op heden niet 

bevoegd, maar zij wordt tijdens haar werk cq opleiding 

wel bekwaam, haar deskundigheidsgebied is verruimd 

ten opzichte van haar initiële opleiding zonder dat dit 

formeel geregeld is. Het domein van de klinisch verloskundige 

omvat complexere situaties dan buiten het 

ziekenhuis. De zorg betreft vaak gelijktijdig meerdere 

patiënten, en er is veel vaker sprake van acute problematiek. 

Adequate risico-inschatting en triage is dan 

essentieel, hiervoor zijn aanvullende competenties nodig. 

Bekwaam 

In toenemende mate is de opleiding van verloskundigen 

ingericht om de eerstelijns verloskundigen zo goed 

mogelijk voor te bereiden op de uitoefening van hun 

taken. Het aantal stage-uren in de eerstelijn is groot, 

zeker als je dat vergelijkt met ongeveer 25 jaar geleden. 


Op 1 januari 2009 waren er 573 klinisch verloskundigen 

in Nederland van hen is 64% lid 

van de KNOV. Ter vergelijking: van alle zelfstandig 

gevestigde leden is 98% lid van de 

KNOV [Nivel 2009]. In de afgelopen jaren zijn 

er verschillende activiteiten door de KNOV 

ontwikkeld speciaal voor klinisch verloskundigen. 

Er is een platform voor klinisch verloskundigen 

opgericht, waar viermaal per jaar 

afgevaardigden van verschillende ziekenhuizen 

elkaar ontmoeten en waar informatie 

uitwisseling plaatsvindt. Eenmaal per jaar 

organiseert de KNOV een studiedag voor 

klinisch verloskundigen; deze wordt druk 

bezocht. Ook de belangenbehartiging van 

klinisch verloskundigen neemt toe. Zo worden 

adviezen uitgebracht aan vakorganisaties bij 

het collectieve overleg arbeidsvoorwaarden. 

Klinisch verloskundigen kunnen in toenemende 

mate de KNOV helpdesk vinden, waar 

adviezen verstrekt worden over o.a. arbeidsrechtelijke 

problemen, arbeidstijden en werkdruk. 

Sinds kort is het mogelijk om op de KNOV 

website informatie te plaatsen over vacatures 

en tijdelijke vervanging. Tevens is een voorzichtige 

start gemaakt met het opzetten van 

trainingen voor klinisch verloskundigen. Op 

hun beurt zijn klinisch verloskundigen steeds 

vaker actief binnen de vereniging, zo is er 

een vast lid in het bestuur en in de VAS. 

Verder zijn zij actief in richtlijnontwikkeling 

en geven commentaar op interne en externe 

richtlijnen, waaronder die van de NOVG. 

De klinische verloskundige brengt in het obstetrisch team 

haar specifieke deskundigheid in, waardoor in de perinatale zorg 

het fysiologisch verloskundig proces in samenhang 

met de pathologie wordt begeleidt. 

Dit leidt tot hoogwaardige verloskundige zorg. 

Dit is een groot goed, zo leren verloskundigen optimaal 

wat het vak inhoudt. Het aantal stage-uren in de kliniek 

is echter flink afgenomen en er is op korte termijn geen 

ruimte in het overvolle curriculum om dit uit te breiden. 

Als we willen dat alle verloskundigen zowel low- als 

mediumrisk zorg kunnen leveren moet er extra 


23


geschoold worden. Een van de redenen om te streven 

naar academisering, zodat ook hiervoor meer ruimte 

komt. In de tussentijd moet echter duidelijk zijn wat de 

klinisch verloskundige kan en mag! Zowel ter bescherming 

van de verloskundige, als voor het ziekenhuis, maar 

vooral voor de patiënt! 

In de denktank van de KNOV is hiervoor een model ontwikkeld 

(figuur 1). Alle verloskundigen hebben als basis 

het eigen wettelijke deskundigheidsgebied. Dan volgt 

een uitbreiding van het deskundigheidsgebied voor klinisch 

verloskundigen op basis van artikel 15 uit de wet 

BIG, het zogeheten specialisten register. Dat betekent 

dat de titel ‘klinisch verloskundige’ een beschermde titel 

wordt. Iemand mag zich alleen maar klinisch verlos - 

kundige noemen indien zij daadwerkelijk in dat register 

staat. Zij heeft extra expertise op het gebied van de 

pathologisch verlopende verloskunde. In zoverre is dit 

vergelijkbaar met echoscopisten, managers en opleiders. 

Werkgroep Klinisch Verloskundigen 

Extern Voorzitter Mr. P.H.G. Engelen 

Secretaris Mw. Drs. L.M. Martijn, 


Leden namens de NVOG 

Dr. A. Franx, gynaecoloog 

Dr. A.J. van Loon, gynaecoloog 

Mw. dr. J.M. Middeldorp, gynaecoloog 

Leden namens de KNOV 

Mw. J.M. Betlem, verloskundige 

Mw. Drs. J.C. Droog, verloskundige 

Mw. Drs. G.E. Kolkman, verloskundige 

Juridisch advies 

Mw. Prof. dr. W.R. Kastelein, 

hoogleraar Gezondheidsrecht 

Ook zij hebben zich ontwikkeld in een specifieke richting, 

maar behoren nog steeds tot de beroepsgroep verlos - 

kundigen. Verloskundigen kunnen zo bevoegd en 

bekwaam zijn in specifieke deelgebieden van de verloskundige 

zorgverlening. 

Specialistenregister 

Door instelling van een specialistenregister worden de 

bekwaamheden van de klinische verloskundige 

omschreven en begrensd. De verantwoordelijkheid en 

aansprakelijkheid van zowel de klinische verloskundige 

als de gynaecoloog zijn met een specialistenregister 

eenduidig geregeld. Daarmee is ook binnen de ziekenhuisorganisatie 

duidelijkheid over de rol en de positie van 

de klinisch verloskundige. Een wettelijk specialisten - 


register, met de daarbij horende beroeps- en opleidings - 

profielen, geeft de nodige flexibiliteit voor mogelijke 

veranderingen in de toekomst. Beroeps- en opleidingsprofielen 

zijn gemakkelijker dan wetgeving, aan te 

passen aan de veranderende eisen in de verloskunde. 

Nota 

De uitgebrachte nota geeft op hoofdlijnen aan wat van 

een klinisch verloskundige verwacht kan worden en wat 

niet. Elke verloskundige heeft een eigen medische verantwoordelijkheid 

en is tuchtrechtelijk aansprakelijk voor 

haar zorg. De staf of maatschap van gynaecologen is 

verantwoordelijk voor de organisatiestructuur en het 

protocollair vastleggen van afspraken. In de praktijk betekent 

dit dat de taken en verantwoordelijkheden van alle 

medische teamleden protocollair vastgelegd worden. Het 

vastleggen van de verantwoordelijkheden is gebaseerd op 

de bevoegdheden van de diverse beroepsbeoefenaren. 

De protocollen moeten duidelijkheid geven over enerzijds 

de overlegverplichting van de klinisch verloskundige en 

anderzijds de supervisie en overlegverplichting van de 

gynaecoloog. Deze blijven dus noodzakelijk! 

Het uitgangspunt bij verdeling van de werkzaamheden 

binnen het ziekenhuis is dat de klinische verloskundige 

een risico-inschatting kan maken van de benodigde 

obstetrische zorg voor de zwangere en barende, waarna 

zij aan de hand van deze risico-inschatting en de locale 

afspraken zelfstandig deze zorg verleent, dan wel in 

nauw overleg met de gynaecoloog (gedeeltelijk), of wel 

dat de gynaecoloog de zorg verleent. 

Voor klinisch verloskundige worden de volgende 

categorieën van werkzaamheden in de patiëntenzorg 

onderscheiden: 

1. Het verlenen van protocollair vastgelegde zorg 

De klinisch verloskundige begeleidt zelfstandig patiënten 

met een verhoogd risico mits dit voor deze patiënt - 

groepen binnen haar setting zo is afgesproken én de 

zorg voor deze patiëntgroep met dit verhoogde risico 

protocollair is vastgelegd. De gynaecoloog is daarbij 

verantwoordelijk voor de inhoudelijke protocollen en 

voor de multidisciplinaire overlegstructuur. 

2. Het verlenen van niet of deels protocollair 

vastgelegde zorg 

Dit betreft zorg aan patiënten met complexere medische 

problematiek, die niet eenduidig in een patiëntengroep 

of protocol te plaatsen is. Dit zal altijd onder (beperkte of 

strenge) supervisie van de gynaecoloog plaatsvinden. 

3. Het starten van behandeling bij calamiteiten 

In afwachting van de komst van de gynaecoloog, die 

onmiddellijk is ingelicht en komt, start de klinisch verloskundige 

de behandeling van calamiteiten. Behandeling 

van dergelijke calamiteiten zijn in een lokaal protocol 

vastgelegd en worden regelmatig getraind.

Stemverklaring 

Tijdens de ALV werd een stemverklaring 

tegen het voorstel ‘positie klinisch verlos - 

kundigen’ voorgelezen. De stemverklaring 

was afkomstig van de afdeling Midwifery 

Science, AVAG en het EMGO+/VUmc 

Amsterdam. 

De tekst luidde als volgt: 

“Het is evident dat de positie van klinisch 

verloskundigen onduidelijk is en dat deze 

beter geregeld moet worden. Wij onder - 

steunen dan ook van harte de belangen van 

klinisch werkende verloskundigen. 

We maken ons echter zorgen over een onwenselijke 

tweedeling die mogelijk kan ontstaan 

tussen eerstelijns en klinisch werkende verloskundigen. 

Er wordt door de opleidingen hard 

gewerkt aan de academisering van de verloskunde 

opleiding. De eindtermen zullen zo 

zijn dat afgestudeerde verloskundigen de 

kwalificaties hebben om zowel in de eersteals 

in de tweedelijn te kunnen werken. Zij 

zijn uiteraard pas bevoegd als zij ook 

bekwaam zijn. We pleiten er dan ook voor 

om met de invoering van deze nieuwe 

opleiding alle verloskundigen blijvend te 

registreren in één register. 

Laten we met elkaar het belang van één 

geïntegreerde kwalitatief hoogstaande en 

sterke verloskundige beroepsgroep voor 

ogen houden die samen met andere zorg - 

verleners streeft naar optimale uitkomsten 

voor moeder en kind.” 

Ondanks deze stemverklaring stemde een 

overgrote meerderheid van de aanwezige 

leden in met het voorstel. 

Vervolg activiteiten 

Goedgekeurd door de Algemene 

Ledenvergadering van de KNOV dienen 

de NVOG en de KNOV nu gezamenlijk 

bij de Minister het verzoek in 

om een specialistenregister Klinisch 

Verloskundige in te stellen. Vervolgens 

stellen KNOV en NVOG samen een 

orgaan in dat registratie en herregistratie 

regelt en de bijbehorende kwaliteits - 

bewaking regelt en waarborgt. Hiermee wordt 

dan ook gestart met betere, continue educatie en 

trainingseisen voor klinisch verloskundigen, zodat deze 


verplicht worden en niet langer onderwerp van bezuiniging 

zijn. Verder moet nagedacht worden over een overgangs - 

reglement voor de reeds werkzame verloskundigen en 

moet een beroepsprofiel geschreven worden, gevolgd 

door een opleidingsprofiel. 


In de ALV van 19 november 2010 is geopperd dat de 

instelling van een specialistenregister zal leiden tot 

tweedeling in de beroepsgroep en potentiële verzwakking 

van de positie van de eerstelijns verloskundigen. 

Het bestuur van de KNOV is van mening dat hier alleen 

sprake van zou zijn als we dit zelf laten gebeuren. Dat 

‘gebeuren’ kan intern, door elkaar af te vallen als eerstelijns 

en klinisch verloskundigen. Een andere mogelijkheid 

zouden mensen kunnen zijn die menen belang te 

hebben bij een dergelijke tweedeling. Wij geloven juist 

dat de klinisch verloskundige de brug kan zijn tussen de 

eerste- en de tweedelijn en elke zwangere is gebaat bij 

zorg door verloskundigen die sterk gepositioneerd zijn. 

Tegelijkertijd is actie juist voor die klinisch verloskundige 

van belang. Zelfregulering heeft niet gewerkt, en de 

positie van klinisch verloskundigen is kwetsbaar doordat 

zij tot nu toe afhankelijk waren van locale afspraken. Het 

is dan ook een enorme vooruitgang dat de leden van de 

Algemene Ledenvergadering van de KNOV ingestemd 

hebben met het voornemen om een specialistenregister 

voor klinisch verloskundigen in te stellen. Waarmee zij 

de eerste stap zetten om te regelen wat voor eerstelijns 

verloskundigen al lang geregeld is: een duidelijk beroepsprofiel 

en eenduidige opleidings- en kwaliteitseisen voor 

bij- en nascholing. ■ 

Figuur 1 model deskundigheidsgebied klinisch 

verloskundige 


25


Aankondiging 

Halfdaagse cursus ITV: Evidence Based Medicine (EBM) 2011 

In 2010 zijn er vijf EBM trainingen gegeven voor leden 

van ITV groepen. Dit was een succes. Vandaar dat de 

KNOV ook in 2011 EBM trainingen zal aanbieden in 

samenwerking met de initiële opleidingen. 

Voor het Intercollegiaal Overleg Verloskundigen (ITV) 

moet per onderwerp objectieve informatie worden 

verzameld. Dit blijft een lastig onderdeel van de cyclus. 

De KNOV wil daarbij graag ondersteuning aanbieden 

door een verenigingstraining. 

Wilt u dé deskundige worden in uw groep op dit gebied? 

Volg dan, (eventueel) samen met een collega uit uw 

toetsgroep, de EBM training die de KNOV samen met de 

verloskundige opleidingen heeft ontwikkeld. Het resultaat 

is een compacte en praktische training waarbij de nadruk 

ligt op het zoeken van literatuur op internet op basis van 

praktijkgebonden vragen. Gezamenlijk wordt er geoefend 

om de vaardigheden onder de knie te krijgen. 

De training duurt één dagdeel, hoeft niet thuis voor - 

bereid te worden en is voor leden gratis. 

De training wordt u op de volgende datum aangeboden: 

Locatie Academie Verloskunde Maastricht: 

dinsdag 01 maart 2011 van 13.00-17.00 uur; 

digitale aanmeldingsformulier mailen naar: 

kenniscentrum@av-m.nl; info: www.av-m.nl 

Locatie Verloskunde Academie Amsterdam: 

dinsdag 19 april2011 van 13.00-17.00 uur; 

contactpersoon: A. van Aardenne (maandag, dinsdag, 

donderdag aanwezig); T: 020-512470 


Digitale aanmeldingsformulier naar: 

andromeda.vanaardenne@inholland.nl 

Locatie Verloskunde Academie Groningen: 

maandag 30 mei 2011 van 13.00-17.00 uur; 

contactpersoon: E. Stender (maandag, dinsdag, 

donderdag aanwezig), T: 050-3610340 

Digitale aanmeldingsformulier mailen naar: 

eugenie.stender@inholland.nl 

Inschrijving geschiedt op basis van binnenkomst. 

Wees er snel bij, het aantal plaatsen is beperkt. 

Aanmeldingsprocedure 

U dient zich aan te melden bij de opleiding die de training 

aanbiedt. Het digitale aanmeldingsformulier vind u op de 

KNOV website en kunt u mailen naar de opleiding van 

uw keuze. 

Link: http://leden.knov.nl/leden/30Werken_aan_kwaliteit/ 

20Methodisch_Intercollegiaal_Overleg/35Intercollegiale_ 

Toetsing_Verloskundigen/ 

Accreditatie is aangevraagd: accreditatienummer: 

A 10-024, score 3,5 uur 

De EBM training is een KNOV verenigingstraining en 

wordt u aangeboden door de KNOV. Na aanmelding 

verwachten wij ook dat u komt. Mocht er onverhoeds 

iets tussen komen dan kunt u tot uiterlijk 1 maand voor 

de training kosteloos annuleren. Daarna geldt een 

no-show-tarief van € 50,- ■ 

Vooraankondiging Studiedag 

Klinisch Verloskundigen 2011 

Op vrijdag 1 april 2011 organiseert de KNOV de vierde 

studiedag voor Klinisch Verloskundigen in de Domus 

Medica in Utrecht. 

Het ochtendprogramma bevat interessante voordrachten 

over actuele onderwerpen zoals positionering van klinisch 

verloskundigen in ziekenhuizen, ketenzorg en weten - 

schappelijke studies. 

Tijdens het middagprogramma worden interactieve 

workshops georganiseerd. Via de website worden het 

volledige programma en de aanmeldingsprocedure 

bekend gemaakt. 

Klinisch Verloskundige leden ontvangen persoonlijk een 

uitnodiging. De studiedag is ook toegankelijk voor 

niet- leden. ■

Kinderwensspreekuur: 

Na vier jaar onderhandelen met ZN, de NZa en 

het ministerie van VWS zagen zij allen het nut 

en de noodzaak van een tarief voor het kinderwensspreekuur 

in. Helemaal in de lijn met het 

advies van de Stuurgroep Zwangerschap en 

Geboorte is preconceptievoorlichting naar de 

mening van de KNOV een instrument om de 

gezondheid van moeder en kind al voor de 

zwangerschap te verbeteren, daarmee de 

perinatale sterfte terug te dringen en het kind 

een goede start te geven. Helaas, half december 

besloot de nieuwe minister van VWS 

anders: er komt geen tarief voor het kinder - 

wensspreekuur en daarmee zet de minister 

een streep door alle ondernomen activiteiten 

op dit gebied. De KNOV is teleurgesteld over 

dit besluit en vreest dat het opnieuw niet 

opnemen van deze zorg in de basisverzekering 

en het uitblijven van een adequaat tarief, de 

preconceptiezorg tandeloos en ook dat de al 

lopende pilots in gevaar komen. 

De activiteiten zijn ingezet omdat algemene preconceptiezorg 

een eerstelijns activiteit is. Blijkt tijdens het consult 

dat mogelijk problemen te verwachten zijn dan volgt 

verwijzing naar de tweedelijn, geheel indachtig de systematiek 

van de risicoselectie. 

In de opzet en visie verlenen eerstelijns verloskundigen in 

principe één consult. Na dit eenmalige consult volgt 

mogelijk een interventie: het stoppen met roken programma, 

nader onderzoek naar anemie, etc. Interventies 

die, naar de mening van verloskundigen, primair in de 

eerstelijn thuis horen. Voor dergelijke interventies 

verwijzen verloskundigen naar andere voorzieningen in 

de eerstelijn waaronder de huisarts. Preconceptiezorg 

heeft een gezamenlijk eerstelijns belang. 

Dit artikel laat zien dat onze beroepsgroep goed voorbereid 

is op het kinderwensspreekuur, welke pilots er zijn 

gedaan en nog steeds lopen en dat er geen aanleiding is 

voor de minister van VWS om opnieuw de algemene 

introductie van deze zorg te vertragen. 


geen tarief in de basisverzekering 

Inger Aalhuizen en Bernadet Naber 

Inger Aalhuizen is beleidsmedewerker KNOV, 

Bernadet Naber is PR-adviseur 

Buiten je praktijk? 

Het bespreken van een kinderwens met vrienden en familie 

ligt in de taboesfeer. Veel stellen hebben er daardoor 

moeite mee om naar een verloskundige praktijk te gaan 

voor een kinderwensconsult. ‘De buurvrouw zal je maar 

naar binnen zien lopen!’ Daarom kan je overwegen om 

de consulten buiten de praktijk op te zetten, bijvoorbeeld 

bij een JGZ of OKC. In veel gemeenten stellen zij graag 

een ruimte beschikbaar voor het voeren van een kinderwensspreekuur 

door een verloskundige. Maar je kunt het 

ook uitvoeren bij een welzijnsorganisatie, een diëtiste of 

gezondheidscentrum. Bekijk kringbreed wat de mogelijkheden 

bij jullie in de buurt zijn. 

Drie tips om je kinderwensspreekuur 

bekend(er) te maken 

1. Wat kan je als verloskundigen zelf doen het kinderwensspreekuur 

bekend te maken? Geef een zwangere 

vrouw na het eerste consult een ansichtkaart of de folder 

over het kinderwensspreekuur mee. Zij kan vriendinnen 

en familie hierover vertellen en hen wijzen op 

het bestaan van het kinderwensspreekuur. 

2. Wijs stellen na een miskraam op het bestaan van een 

kinderwensspreekuur. 

3. Leg de folder neer in de kraamkamer. Veel aanstaande 

zwangeren zitten onder het kraambezoek! 

Vóórdat je zwanger wordt 

kan de verloskundige 

je er alles over vertellen! 


27


Informatiematerialen 

Pak het kinderwensspreekuur nu weer op en maak 

gebruik van de landelijk ontwikkelde producten zoals de 

folder over het kinderwensspreekuur en de publieks - 

brochure Kinderen krijgen? Sta stil bij risico’s op uw werk! 

Daarnaast kun je gebruik maken van het Informatiekompas 

(medisch) professionals reproductie en arbeid. En u kunt 

ook de ansichtkaarten in het Nederlands, Turks en 

Arabisch evenals de posters van de KNOV opvragen om 

te verspreiden. 

Pilots die lopen om laag opgeleide vrouwen te 

bereiken 

Amsterdam 

In Amsterdam geven tien verloskundigen voorlichting over 

de ontwikkeling van een zwangerschap. Daarbij komt 

onder meer aan de orde waarom het belangrijk is om al 

voor de zwangerschap te zorgen voor een gezonde leefstijl, 

foliumzuurgebruik en medicatie. De voorlichting 

wordt gegeven tijdens inburgeringcursussen, bij welzijnsorganisaties, 

op VMBO’s (praktisch) en MBO-opleidingen 

(niveau 1 en 2) 

Leiden 

In Leiden worden zorgconsulenten (VECT’ers) ingezet om 

laag opgeleide vrouwen het nut te laten inzien van een 

preconceptieconsult. Op dit moment hebben zestig 

consulten plaatsgevonden met name aan lager opgeleide 

en immigrante vrouwen. 

Meer! 

Ook in Nijmegen, Venlo en Den Bosch, als ook op andere 

plaatsen in Nederland pakken de verloskundigen regionaal 

de preconceptiezorg op. 

Tot slot 

Het is een blijft een gemiste kans van de minister om het 

preconceptieconsult, waarvoor verloskundig Nederland 

klaar staat en dat volledig in de lijn ligt met de aanbevelingen 

van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, 

niet op te nemen in het basispakket. 

We zijn er klaar voor, we weten dat wij hiermee een 

effectief middel in handen hebben om in een vroeg 

stadium, jonge stellen te informeren. 

We zijn er klaar voor om vanaf de basis een instrument in 

te zetten dat waarachtig een bijdrage kan leveren aan het 

terugdringen van de problematiek van prenatale sterfte. 

Kortom: een gemiste kans en zeker niet motiverend. ■ 


Voorbeeld uit de praktijk 

In de regio Leiden wordt het kinderwensspreekuur 

gegeven in De Poort: een groot 

gebouw waar diverse activiteiten plaatsvinden, 

waaronder prenatale screeningecho’s. 

Stellen, die een afspraak willen voor een kinderwensspreekuur, 

bellen voor een afspraak 

naar De Poort. Het kinderwensspreekuur kan 

naar wens van de cliënt plaatsvinden in De 

Poort of bij Hara,een centrum van de GGD. In 

dit centrum vinden verschillende activiteiten 

plaats, zoals: groepsvoorlichting (onder meer 

voor migrantenvrouwen over pijn, beweging, 

voeding), cursussen (Ontspanning door 

Inspanning, Over Grenzen), taalles, Aanpak 

Huiselijk Geweld en Advies en Informatie 

Gezondheidsbevordering. 

Op deze wijze kunnen stellen zich voor de 

buitenwereld anoniem laten voorlichten op 

een kinderwensspreekuur. 

Van links naar rechts: 

Els Larsen (lid werkgroep preconceptiezorg kring 

Leiden), Jacqueline Zuijderwijk (coördinator van 

De Poort), Lotte Kweekel (lid werkgroep 

preconceptiezorg Leiden)

Even aandacht voor … 

ontschotten 

WETENSCHAP 

Ontschotten is een nieuwe panacee in de Nederlandse verloskunde. Als we maar 

ontschotten dan zijn alle problemen verdwenen, zo lijkt het in de huidige discussie. 

Alle problemen? Over welke hebben we het precies? En wat bedoelen we met 

ontschotten? 

Ik kreeg vorige week van een vriend in de VS een link opgestuurd naar een 

geweldige presentatie over het belang van het vragen naar het ‘waarom’ achter 

ondernemingen (www.startwithwhy.com), maar eigenlijk achter alles wat we 

doen. De video duurt twintig minuten en je MOET hem zien als je je (weer) wilt 

afvragen waarom je bepaalde keuzes moet maken in je leven. De reden dat ik hem 

hier noem, is dat je hem ook moet zien als je een goede basis wil voor bedenken 

van het waarom we ons verloskundig systeem wel of niet zouden willen veranderen. 

De centrale boodschap van de video is dat de meeste ondernemingen precies 

weten wat ze produceren en ook nog hoe, maar waarom ze dat doen, kunnen ze 

vaak niet goed uitleggen. Terwijl het weten van het waarom en het uitleggen ervan 

Eerdere uitgaven 

aan jezelf en anderen cruciaal is voor succes. Het waarom vertelt wat de drive is 

en een visie van een beweging, het hoe en het wat zijn slechts de afgeleiden. 

In eerdere uitgaven van ‘Even 

Succesvolle bewegingen kunnen hun waarom uitleggen. We laten ons meenemen 

aandacht voor…’ kwamen de 

en overtuigen vanuit dat waarom, dat geeft de essentie weer en raakt ons in ons 

volgende onderwerpen aan de 

orde: 

hart, het hoe en het wat volgen. Hoe en wat doen er minder toe en kunnen nooit 

- De gynaecoloog 

leidend zijn. 

- De media 

Waarom doe ik mijn onderzoek en wat is mijn drive in mijn werk? Ik wil vrouwen 

- Centra voor Jeugd en Gezin in Nederland de best mogelijke bevallingservaring te geven. Dat is een bevallings- 

- 12 maart 2010 

ervaring die optimaal is voor de vrouw en die uiteraard veilig is voor de baby. Ik 

- Allochtone vrouwen, hun 

wil eraan werken dat vrouwen niet hoeven kiezen en niet het gevoel hebben dat 

zwangerschap en bevalling 

- Risico, angst en ons primitieve ze hun eigen welbevinden moeten opgeven voor de gezondheid van hun baby. 

brein 

De ervaring van vrouwen met hun bevalling, het gevoel controle te hebben, het 

- Het bevalcentrum 

gevoel dat zij de baby ter wereld brengen en niet de zorgverlener, is essentieel. 

- Canada, Engeland, Nederland Het is belangrijk voor de psyche van de vrouw en zelfs als dat ons niet kan schelen, 

- Moeder, of kind eerst? 

moeten we ons er nog steeds druk om maken, want het is ook belangrijk voor de 

- De academisering van de 

band van de vrouw met haar baby en daarmee voor het ouderschap dat minstens 

verloskunde 

achttien jaar gaat duren. Hoe meer interventies, hoe kleiner de kans op een 

goede bevallingservaring, hoe slechter de start voor het moeder-kindpaar. Hoe 

meer de tweedelijn de normale zwangerschap en bevalling gaat begeleiden, hoe groter de kans op onnodige interventies 

en hoe groter de kans op een slechte ervaring. Dat lijkt in het huidige debat iets dat geen aandacht meer mag krijgen. Dat 

vind ik heel erg. De rechten van vrouwen worden zo met voeten getreden. 

Wat heeft dat met ontschotten te maken? Als ontschotten het hogere doel dient, namelijk zo veel mogelijk vrouwen een 

veilige en goede bevallingservaring geven, dan is het een geweldig idee. Dan moeten we goed nadenken hoe we continuïteit 

leveren van zorg, hoe we de wensen van vrouwen respecteren, hoe we verlies van controle minimaliseren en hoe we de 

overdracht beter regelen dan we nu doen. Maar dan blijven we zorgen voor een sterke eerstelijn, om onnodig medicaliseren 

te voorkomen. Als ontschotten betekent dat de tweedelijn de regie voert en dat verloskundigen gaan werken voor de 

gynaecoloog hebben we een verkeerde drive en denken we alleen in wat en hoe en niet meer in waarom-ook-al-weer? 

Dan verdwijnt de zelfstandige verloskundige als poortwachter en case manager. Er is geen wetenschappelijke evidence dat 

daarmee de perinatale sterfte zal dalen en voor vrouwen kan daar alleen maar ellende van komen. 

Met alle partijen die willen ontschotten om de vrouw centraal te stellen, moet een goed gesprek worden gevoerd. De 

prangende vraag daarbij moet zijn: waarom? Als het antwoord is: ‘om de babysterfte te verlagen’, moeten er twee wedervragen 

zijn: ‘waar is de evidence?’ en ‘waar is de vrouw?’. ■ 

Simone Buitendijk, Buitengewoon hoogleraar Eerstelijns Verloskunde en Ketenzorg, AMC/UvA & TNO 

TvV januari 2011 • KNOV 29

WETENSCHAP 

Verloskundigenzorg in cijfers 

Praktijken van de Deliverstudie 

Judith Manniën, Trudy Klomp, Evelien Spelten 

Het afgelopen anderhalf jaar hebben twintig 

verloskundigenpraktijken veel werk verricht in 

het kader van de grootschalige Deliverstudie 

(www.deliver-studie.nl), om de eerstelijns 

verloskundige zorg in Nederland in kaart te 

brengen. Hieronder wordt beschreven welke 

praktijken dit zijn, hoe de werving is verlopen 

en wat de kenmerken van deze praktijken 

zijn. 

De auteurs zijn verbonden aan de Afdeling Midwifery Science, 

AVAG en het EMGO+ Instituut voor Gezondheid en Zorg, VUmc 

Kenmerken van de deelnemende praktijken aan de Deliver-studie 


De Deliverpraktijken zijn gerecruteerd op basis van zogenoemde 

‘purposive sampling’. Er werd getracht praktijken 

te vinden die samen een afspiegeling vormen van de 

nationale verdeling van praktijken qua regio, urbanisatiegraad 

en type praktijk (groepspraktijk of duo-praktijk). 

Voornamelijk werden praktijken benaderd waarmee het 

projectteam van de Deliver-studie en de AVAG al bekend 

waren en/of waarvan werd verwacht dat de kans op deelname 

groot was. Helaas konden (of wilden) ruim twintig 

van de meer dan veertig benaderde praktijken niet deelnemen 

aan de Deliver studie, voornamelijk vanwege tijdgebrek. 

Uiteindelijk werd het doel van twintig deel - 

nemende praktijken wel gehaald. De kenmerken van 

Plaats Naam Provincie Regio Urbanisatie Type Respons 

cliënten1 

Amsterdam Verloskunde Centrum West Noord-Holland Midden Urbaan Groepspraktijk 24% 

Deventer Anno Overijssel Midden Urbaan+ruraal Groepspraktijk 51% 

Eelde 't Stroomdal Drenthe Noord Ruraal Groepspraktijk 61% 

Elburg Verloskundige Praktijk 

't Klaverblad Gelderland Midden Urbaan+ruraal Groepspraktijk 63% 

Franeker Verloskunde Praktijk de Tantes Friesland Noord Ruraal Duopraktijk 67% 

Groningen Verloskundige Stadspraktijk Groningen Noord Urbaan Groepspraktijk 36% 

Haarlem Bolwerk Noord-Holland Midden Urbaan Groepspraktijk 58% 

Heerhugowaard Verloskundigenpraktijk 

Heerhugowaard Noord-Holland Noord Ruraal Groepspraktijk 52% 

Nunspeet De Triangel Gelderland Midden Ruraal Groepspraktijk 49% 

Roosendaal Roos Noord-Brabant Zuid Urbaan+ruraal Groepspraktijk 47% 

Nieuwerkerk a/d IJssel Een Goed Begin Zuid-Holland Zuid Urbaan+ruraal Groepspraktijk 48% 

Sneek Verloskundig Centrum Sneek Friesland Noord Urbaan Groepspraktijk 53% 

Veenendaal Maatschap Verloskundigen 

Veenendaal Utrecht Midden Urbaan+ruraal Groepspraktijk 57% 

Venlo Astrea Limburg Zuid Urbaan+ruraal Groepspraktijk 51% 

Wageningen De Bakermat Gelderland Midden Urbaan+ruraal Groepspraktijk 60% 

Winschoten Leda Praktijk voor 

Verloskunde Groningen Noord Ruraal Groepspraktijk 55% 

Winterswijk Wel en Wee Verloskundigen Gelderland Midden Ruraal Groepspraktijk 60% 

Zaandam Lavita Noord-Holland Midden Urbaan Groepspraktijk 38% 

Zierikzee Lena Zeeland Zuid Urbaan+ruraal Duopraktijk 53% 

Zwolle Verloskundige Praktijk Zwolle Overijssel Midden Urbaan+ruraal Groepspraktijk 63% 

1 Percentage van alle cliënten dat minimaal 1 vragenlijst heeft ingevuld. Voorlopige cijfers dd 30-9-2010.

De hier beschreven gegevens zijn afkomstig 

van de Deliver-studie (Data EersteLijns 

Verloskunde, 2009-2010) naar de actuele 

kwaliteit, organisatie en toegankelijkheid van 

de verloskundige zorg. Het onderzoek is een 

initiatief van de AVAG en wordt uitgevoerd 

door EMGO+ in samenwerking met het NIVEL. 

De dataverzameling vond (voor namelijk) 

plaats in twintig verloskundigenpraktijken. 

Gegevens zijn verzameld op cliëntniveau 

(vragenlijsten, LVR data, zwangerschapskaartgegevens, 

video-opnames, focusgroepen), 

verloskundigeniveau (vragenlijsten, 

dagboek met werkgerelateerde activiteiten) 

en praktijkniveau (vragenlijst). 

(http://www.deliver-studie.nl) 

deze praktijken zijn weergegeven in de tabel. Het zuiden 

van het land is iets ondervertegenwoordigd in de studie. 

Qua urbanisatiegraad en type praktijk zijn de deelnemende 

praktijken een goede afspiegeling van de nationale situatie 

(Hingstman L. Kenens RJ., 2009). De mediane grootte 

van de praktijken was 378 zorgeenheden in 2008, en 

varieerde van 100 tot 920 zorgeenheden. 

Elke deelnemende praktijk ondertekende aan het begin 

van de studie, in 2009, een contract waarin zij aangaven 

in principe aan alle onderdelen van de studie mee te 

zullen werken. Echter, gedurende de studie bleek dit voor 

enkele praktijken toch niet haalbaar. Hierbij zal hebben 

meegespeeld dat op het moment van rekrutering van de 

praktijken nog niet alle studieonderdelen bekend waren. 

Over de basisdataverzameling waren wel duidelijke 

afspraken gemaakt. De belangrijkste werkzaamheden 

voor de verloskundigen hiervoor waren: gedurende een 

jaar alle cliënten informeren over de Deliverstudie en 

maandelijks een overzicht maken van nieuwe cliënten, 

gedurende een week een tijdregistratie bijhouden en 

eenmalig zelf een vragenlijst invullen. Daarnaast werden 

in de loop van 2010 zes praktijken gezocht waar videoopnames 

gemaakt konden worden van intakegesprekken 

en werd aan alle praktijken verzocht om ook vragenlijsten 

te laten invullen door verloskundigen en door 

cliënten en hun partners over prenatale screening. 

Hierdoor kostte de studie meer tijd dan de verloskundigen 

hadden verwacht. 

Het grote aantal onderzoekers, dat verbonden is aan de 

Deliverstudie, maakte het soms ook lastig om de data - 

verzameling goed te coördineren. Zo bleek er verwarring 

te ontstaan bij de verloskundigen toen zij ongeveer tegelijkertijd 

drie vragenlijsten uit verschillende deelprojecten 

ontvingen, waardoor ze niet door hadden dat het 

WETENSCHAP 

verschillende vragenlijsten betrof en zij (in eerste instantie) 

niet alle vragenlijsten invulden. 

Inmiddels is de gegevensverzameling bijna afgerond en 

zijn er op allerlei manieren (vragenlijsten, interviews, 

focusgroepen, video-opnames, LVR-registratie) zeer veel 

nuttige gegevens verzameld in de twintig deelnemende 

praktijken. Het betreft multidisciplinaire gegevens over de 

praktijken, verloskundigen, samenwerkende zorgverleners, 

cliënten en hun partners. Een leerpunt voor vervolgstudies 

is om voorafgaand aan elke onderzoek zeer duidelijk in 

kaart te brengen wat er precies van wie wanneer verwacht 

wordt en hoeveel tijd dat kost. Dit maakt het voor 

deelnemers makkelijker zich aan het onderzoeksprotocol 

te houden, wat de kwaliteit van de dataverzameling ten 

goede zal komen. ■ 

Referenties 

Hingstman L. Kenens RJ. Cijfers uit de registratie van verloskundigen, peiling 

2009. NIVEL 2009). 

U p g r a d e Y o u r F u t u r e 

Talmor is er voor eerstelijns zorgverleners die 

investeren in hoge kwaliteit van zorg. Graag vragen 

we je aandacht voor de volgende twee events: 

De dag van de Assistent 2011 

Verras je (praktijk)assistente met een dag waarop zij zich 

kan opladen en nieuwe energie en inzichten opdoen. Op de 

is er onderlinge uitwisseling, 

verwennerij en zijn er diverse vakinhoudelijke en creatieve 

workshops om uit te kiezen. Een originele en leerzame blijk 

van waardering voor het visitekaartje van je praktijk! 

Transculturele Zorg 

Zorg op maat voor de allochtone zwangere vraagt om 

aanvullende kennis en vaardigheden. Talmor organiseert 

daarom het seminar vol nieuwe 

informatie en diverse workshops. Een nieuwe, leerzame 

benadering van culturele overeenkomsten en verschillen. 

Ook geschikt voor klinisch verloskundigen en assistenten! 

Dag v/d Assistent: 15/2/11 /11 (Arnhem) 

Transculturele zorg: 25/1/11 (Amsterdam) 

Voor meer Informatie: kijk op www.talmor.nl of bel met 

Ruth Evers 06-24742472 of met Marije Zuidervaart tel: 

06-50744612 Inschrijving via e-mail naar: info@talmor.nl 


31

Professioneel en integer? 

Wij zoeken mensen die niet 

alleen hun vak verstaan, maar 

vooral mensen verstaan. 

Een behandeling begint 

namelijk met hoe je iemand 

behandelt. Je ziet onze 

patiënten als onze gasten 

en als goede ‘gastvrouw of 

gastheer’ leef je jezelf in hun 

ervaringswereld in. Samen 

met ons ga je voor kwaliteit 

en resultaat. 

Maasstad Ziekenhuis. Van ons allemaal. 

Bij het Maasstad Ziekenhuis staan gastgerichtheid en goede medische zorg in alle facetten met stip bovenaan de 

prioriteitenlijst. Dit blijft niet onopgemerkt: we staan in de AD topvijf van beste ziekenhuizen en scoren goed bij de 

Elsevierranking! We werken eraan STZ-ziekenhuis (Stichting Topklinische ziekenhuizen) te worden. Als vernieuwend 

ziekenhuis breiden we steeds uit. Het Maasstad Ziekenhuis investeert in mensen en in hightech medische apparatuur. 

Vanaf 1 maart 2011 bieden wij optimale zorg in onze nieuwbouw bij NS-station Lombardijen. 

De poli gynaecologie is onderdeel van de zorgeenheid Gynaecologie, Obstetrie en Kindergeneeskunde. Per 

1 maart 2011 hebben we in ons nieuwe ziekenhuis de beschikking over twee moderne echokamers. Ons team van 

drie echoscopisten werkt nauw samen met de gynaecologen, arts assistenten en doktersassistenten. Wij zijn er trots 

op te kunnen vertellen dat we een ambitieus team gynaecologen hebben en op onze afdeling heerst een goede 

collegiale sfeer. Met twee naaste collega’s ga je spreekuur draaien. In verband met zwangersschap van één van de 

collega’s bieden we in eerste instantie een jaarcontract aan. Wij zoeken een 

ECHOSCOPIST VOOR DE POLI 

GYNAECOLOGIE (PARTTIME) 

Jij 

− bent een gediplomeerd echoscopist 

− bent gecertificeerd voor prenatale counseling, NTL 

en SEO 

− interpreteert, bespreekt en rapporteert 

onderzoeksresultaten 

− werkt binnen vastgestelde richtlijnen en protocollen 

en stelt hierin prioriteiten 

− bent communicatief vaardig, denkt klantgericht en 

handelt met tact en integriteit 

− bent bereid om arts assistenten en stagiaires te 

begeleiden 

− bent bereid om af en toe een avondspreekuur te 

draaien 

Wij 

− verlenen zorg aan een boeiende, diverse 

patiëntenpopulatie 

− werken in een flexibel en collegiaal team 

− stimuleren bijscholing en verdere ontwikkeling in 

je vak 

− bieden je een afwisselende baan voor 28–32 uur 

per week 

− stellen professionele kwaliteit en klantgerichtheid 

centraal in al ons handelen 

− vragen bij aanstelling een Verklaring Omtrent 

Gedrag (VOG) 

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Monique van Manen, teamleider zorg, bereikbaar 

via 010 – 291 18 59. 

Arbeidsvoorwaarden conform CAO Ziekenhuizen. Solliciteren kan via ons online sollicitatieformulier. 

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld. 

Het Catharina-ziekenhuis in Eindhoven is één van de Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen in Nederland. 

We zijn innovatief en ambitieus en we bieden onze medewerkers een dynamische werkomgeving. Een baan in het Catharinaziekenhuis 

geeft volop mogelijkheden voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. Binnen de afdeling Gynaecologie en Verloskunde 

is er een tijdelijke vacature (ter vervanging van zwangerschaps- en ouderschapsverlof) voor de functie van: 

verloskundige (20 - 36 uur) 

De Kraamafdeling en de afdeling Verloskunde beschikken 

over zeven verloskamers, twee labour-rooms, achttien 

bedden verloskunde en vijftien wiegen. 

Functie-inhoud en eisen In deze functie richt u zich op 

een breed gebied van verloskunde in een groot regionaal 

ziekenhuis. U begeleidt verloskundigen en artsen die 

in opleiding zijn. U bent in het bezit van het diploma 

Verloskunde en de BIG-registratie. Klinische ervaring en/of 

ervaring als eerstelijns verloskundige strekt tot aanbeveling. 

U bent bereid te werken in wisselende diensten (vroege, late, 

nacht en weekenddiensten). U heeft affi niteit met opleiden. 

Arbeidsvoorwaarden De functie is ingedeeld in FWG 

60. De overige arbeidsvoorwaarden zijn conform CAO- 

Ziekenhuizen. 

Inlichtingen en sollicitatie Inlichtingen over deze 

vacature kunt u inwinnen bij Hans Bijsterveld, manager 

verpleegafdeling Gynaecologie en Verloskunde, 

of Ingrid de Leeuw, verloskundige, 

tel.nr. (040) 239 81 50 / 81 40. 

Uw schriftelijke sollicitatie kunt u tot 

26 januari 2011 per mail sturen naar 

infosollicitatie@cze.nl. 

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld

Nieuwsbrief - januari 2011, jaargang 7 

Moeder-kind binding: 

wat betekent dat? 

Altaweli R, Roberts J. Maternal-infant bonding: a concept analysis. 

British Journal of Midwifery 2010; 18: 552-559 

Het begrip ‘moeder-kind binding’ (m-kb) is geïntroduceerd in 1976 door 

de Amerikaanse kinderartsen Klaus en Kennell en wordt tegenwoordig te 

pas en te onpas gebruikt. In dit artikel wordt een analyse van het begrip 

beschreven, omdat het een belangrijk concept is dat de fysieke en 

psychologische ontwikkeling van het kind kan beïnvloeden. 

Er is gezocht in woordenboeken naar de betekenis van binding en m-kb. 

Voor een overzicht van theorievorming over m-kb is gezocht in 

databases als Pubmed en Maternity and Infant care. De auteurs hebben 

daarnaast de karakteristieken van het begrip m-kb gedefi nieerd, zoals 

‘een unieke gebeurtenis die één persoon aan een andere verbindt’. Er is 

gezocht naar onderscheid met verwante begrippen zoals hechting. Hechting 

is een onderdeel van de m-kb: hechting is een interactioneel proces 

en m-kb is meer dan dat. M-kb begint in de zwangerschap en resulteert 

in liefde en hechting. Er zijn drie cases beschreven: een modelcasus 

waarin alle elementen van m-kb optimaal aanwezig zijn, een casus met 

het andere uiterste en één er tussenin. 

M-kb wordt bevorderd door huid-op-huid contact direct postpartum, 

borstvoeding en ‘rooming-in’. M-kb kan negatief beïnvloed worden door 

medicalisatie van de geboorte. Het is aan te bevelen vrouwen met een 

kinderwens al preconceptioneel vertrouwd te maken met het begrip 

m-kb en het belang van m-kb. 

www.kennispoort-verloskunde.nl 

Cerebral palsy en de relatie 

met de Apgar Score 

PKveim Lie K, Grøholt E, Eskild A. Association of cerebral 

palsy with Apgar score in low and normal birthweight infants: 

population based cohort study. BMJ 2010: 341: c4990 

De defi nitie van cerebral palsy (CP) luidt: een verzameling van 

blijvende afwijkingen in de ontwikkeling van houding en beweging, 

die een beperking in activiteit veroorzaken en worden toegeschreven 

aan niet-progressieve verstoringen in de ontwikkeling van de 

hersenen, foetaal of bij het kind. De diagnose CP wordt gesteld op 

basis van alleen klinische symptomen. Er is al veel onderzoek 

gedaan naar de oorzaken van CP. De Apgar Score is een maat voor 

de vitaliteit van de pasgeborene. In dit Noorse onderzoek wordt het 

verband tussen 5 minuten Apgar Score (AS

34 

Proefschrift: Hartmonitoring 

van ongeboren baby via fECG 

Margo Graatsma. Monitoring of fetal heart rate and uterine 

activity. 18 november 2010, Universiteit Utrecht 

Een nieuwe techniek maakt het mogelijk om langdurig de foetale 

conditie te bewaken met ECG-plakelektroden (fECG) bevestigd op 

de zwangere buik. Dat laat Margo Graatsma zien in haar 

proefschrift, waarop ze 18 november promoveerde in Utrecht. 

Het herkennen van afwijkende foetale hartfrequentiepatronen 

komt van pas bij gecompliceerde zwangerschappen, zoals 

diabetes mellitus of groeiachterstand van de foetus. 

Ten opzichte van de bestaande methode (ultrageluid) biedt de 

ECG-techniek een aantal voordelen, zoals langdurige, non-invasieve 

metingen en een betere herkenning van afwijkende hartfrequentiepatronen. 

Daarnaast kunnen deze plakelektroden ook de 

activiteit van de baarmoederspier (= weeën) registreren, waarmee 

mogelijk efficiënte weeën kunnen worden onderscheiden van 

inefficiënte weeën. De nieuwe methode voor foetaal ECG & 

weeënregistratie is ontwikkeld door Monica Healthcare en is in 

het kader van dit onderzoek gevalideerd. In totaal is bij 150 

zwangeren (zwangerschapsduur tussen 20 en 41 weken) 

gedurende gemiddeld 15 uur een eenmalige fECG-meting 

verricht. Daarnaast is bij 22 vrouwen tijdens de bevalling een 

gelijktijdige meting gedaan van abdominaal fECG met plakelektroden 

en fECG zoals gemeten met de schedelelektrode. 

(bron: Universiteit Utrecht) 

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat fECG-metingen 

kwalitatief goed zijn, met name gedurende de nacht wanneer de 

zwangere slaapt en het foetale ECG-signaal niet wordt verstoord 

door elektrische (spier)activiteit. De methode is volstrekt 

non-invasief en kan dankzij het kleine formaat van de ECG/ 

weeën-recorder langdurig worden gebruikt, zonder belemmering 

van de mobiliteit van zwangeren. 

kennispoort-verloskunde.nl 

heart rate 


Agis-onderzoek: 

internet vaker geraadpleegd 

dan verloskundige 

Zorgverzekeraar Agis 

heeft laten onderzoeken 

waar zwangere 

vrouwen hun 

informatie vandaan 

halen. Het betreft een 

(bron: AGIS) 

schriftelijk onderzoek, 

dat is gehouden onder 4.000 vrouwen die contact hebben gehad met 

de Kraamzorglijn van Agis in de periode april-mei 2010. De respons 

bedroeg 35%, oftewel 1.380 vrouwen hebben meegedaan. 

Uiteraard scoort de verloskundige hoog als informatiebron (68%), maar 

het internet is voor zwangere vrouwen de meest belangrijke 

informatiebron (75%). Daarnaast haalt 51% van de vrouwen de 

informatie over haar ongeboren kind en alles om de zwangerschap 

heen uit tijdschriften. Vrienden en familie geven de meeste informatie 

aan 42% van de vrouwen. 

Van de zwangere vrouwen, die het internet als een van de belangrijkste 

informatiebronnen beschouwt, zoekt meer dan de helft (62%) naar 

informatie over de ontwikkeling van de ongeboren baby. Ook 

kraamzorg is een interessant onderwerp voor de aanstaande moeders: 

59% van hen zoekt hier meer informatie over, gevolgd door informatie 

over zwangerschapskwalen( 53%), de bevalling zelf (47%) en 

‘vergoedingen vanuit zorgverzekering’ (46%). 

Verder valt het verschil op tussen vrouwen zonder kinderen, en die met 

meer kinderen: hoe méér kinderen een vrouw heeft, hoe minder ze 

naar informatie zoekt. Nullipara zoeken het liefst naar informatie over 

de bevalling zelf, terwijl vrouwen met meerdere kinderen vaker op zoek 

zijn naar informatie over vergoedingen en voedingsadvies. 


geboortezorg

PreCare studie: studieprotocol 

van lopend onderzoek 

Delahaije DHJ, Bruinse HW, van der Post JAM et al. Costeffectiveness 

of recurrence risk guided care versus care as usual 

in women who sufferd from early-onset preeclampsia including 

HELLP syndrome in their previous pregnancy (the PreCare study). 

Study protocol. BMC Pregnancy and Childbirth 2010,10:60. 

Zwangeren met pre-eclampsie en/of HELLP (Hemolysis Elevated 

Liverenzymes Low Platelets) in de vorige zwangerschap hebben een 

herhalingsrisico: 0-31% op pre-eclampsie en 3-7% op HELLP. Maar 

voor de meeste van deze zwangeren verloopt de volgende zwangerschap 

ongecompliceerd. 

De PreCare studie, waarvan hier de opzet beschreven wordt, gaat een 

eerder ontwikkeld predictiemodel gebruiken en valideren. Het 

predictiemodel geeft, bij gebruik in de dagelijkse praktijk, een schatting 

van het individuele herhalingsrisico van de zwangere. De PreCare 

studie heeft als tweede doel de kosten-effectiviteit van extra zorg versus 

normale zorg tijdens de huidige zwangerschap te onderzoeken. 

In dertien ziekenhuizen wordt een zogeheten 'before-after studie' 

uitgevoerd. De groepen die vergeleken worden zijn een groep die, 

retrospectief, (intensief) begeleid werd volgens lokaal protocol voor 

pre-eclampsie/ HELLP in de vorige zwangerschap (de before-groep). 

En een prospectieve groep, waarvan alleen diegenen met een 

individueel ingeschat verhoogd risico de intensieve begeleiding krijgen 

(‘after’-groep). In deze groep krijgen vrouwen met een als normaal 

ingeschat risico de standaard zwangerschapsbegeleiding. De primaire 

uitkomstmaat is het vóórkomen van herhaalde pre-eclampsie/ HELLP 

in de groep die standaard begeleiding kreeg. De kosteneffectiviteit voor 

en na invoering van het predictiemodel wordt berekend. Daarbij wordt 

de uitkomst voor zowel moeder als kind gebruikt. 

De resultaten van de studie kunnen vertaald worden in nieuwe 

aanbevelingen voor de NVOG-richtlijn hypertensieve aandoeningen 

tijdens de zwangerschap. 

HELP, mijn perineum 

Shek KL, Dietz HP. Intrapartum risk factors for levator trauma. BJOG 2010;117:1485-1492 

Postpartum blijkt bij 15-35% van de vrouwen na een vaginale baring, de 

belangrijke bekkenbodemspier ‘musculus levator ani’ beschadigd te zijn. 

Het kennen van de risicofactoren voor het optreden ervan kan een reductie 

geven in het later optreden van een prolaps. Deze studie had als doel om 

zowel macrotrauma als microtrauma te meten door middel van ultrasound. 

(Dit gebeurde in een tertiar centrum in Sydney). 

Er werden 488 nulliparae geïncludeerd. Alle vrouwen werden tussen de 36 

en 38 weken zwangerschap geïnterviewd en kregen een vierdimensionale 

echo van de bekkenspieren. 

Drie tot vier maanden na de bevalling werden het interview en de echo 

herhaald door een assessor, geblindeerd voor de data van de bevalling. Er 

werd macrotrauma gediagnosticeerd als op drie slides van de echo een 

Een grens van 38 weken 

Hutcheon JA, Lisonkova S, Magee LA et al. Optimal timing of 

delivery in pregnancies with pre-existing hypertension. BJOG 

2010 Nov 4. doi: 10.1111/j.1471-0528.2010.02754.x. 

Het blijft een spannende beslissing of je moet ingrijpen in een 

zwangerschap die gecompliceerd wordt door een chronische 

hypertensie, mogelijk gecompliceerd met zwangerschapshypertensie. 

Je moet het risico afwegen dat het kind ineens overlijdt als je niet 

ingrijpt, tegen het risico van neonatale sterfte en morbiditeit als je 

ingrijpt. In de Verenigde Staten werden tussen 1995 en 2005 171.669 

eenlingzwangerschappen geanalyseerd met een zwangerschapsduur 

van 36-41 weken, die niet gecompliceerd werden door andere 

risicofactoren. De primaire uitkomstmaat was doodgeboorte, neonatale 

mortaliteit en ernstige neonatale morbiditeit (neonatale convulsies, 

respiratoire problemen en een Apgar score 3). 

Het risico op doodgeboorte 

bleek stabiel tussen 36 en 38 

weken: 1 per 1000 zwangerschappen. 

Daarna was er een 

toename in doodgeboorte met 

een maximum van 3,5 per 

1.000 bij 41 weken. De 

neonatale mortaliteit en 

ernstige morbiditeit vertoonden 

een tegengesteld beeld: 

(bron: BJOG) 

als er ingeleid werd bij 36 

weken was de prevalentie 137 per 1.000 en bij 38 weken 26 per 1.000 

kinderen. Voorbij de 39 weken stabiliseerde het risico. Het doen van 

een sectio caesarea bleek het meest risicovol bij 41 weken zwangerschap 

(32,1%); het minst bij 38 weken (22,4%) en bij 36 weken 

bedroeg het risico 28%. 

De onderzoekers concluderen dat het optimale punt van ingrijpen bij 

vrouwen met een door chronische hypertensie gecompliceerde 

zwangerschap ligt bij 38-39 weken, als de afweging wordt gemaakt van 

de risico’s voor het kind om dood te gaan of ernstige neonatale 

morbiditeit op te lopen. 

abnormale spieraanhechting te zien was. Er waren analysedata van 240 

vrouwen: bij 32 vrouwen trad er een macrotrauma op (normaal vaginaal 

bevallen 22/186; na vacuüm 3/34 en na forceps 7/20). Na multivariate 

analyse bleef de forcipale extractie een risicofactor (OR 3.83;1.34-10.94). 

Microtrauma, een onomkeerbare overrekking van de bekkenbodemspieren, 

werd beschouwd als een > 20% toename van de opening tussen 

de spieren in een aangespannen toestand (Valsalva). Microtrauma ontstond 

bij 28,5% van de vaginaal bevallen primiparae. Er werd een positieve 

associatie gevonden met de duur van de uitdrijving. Het optreden van 

schouderdystocie bleek geassocieerd, maar niet significant. Het krijgen van 

een epiduraal intrapartum werkte beschermend tegen het optreden van 

microtraumata (OR 0.42,0.19-0.93). 

35

36 

Proefschrift: Liever MLPA 

dan karyotypering 

Elisabeth Boormans. Rapid aneuploidy detection (RAD) in 

prenatal diagnosis. 21 oktober 2010, Universiteit Leiden 

Wat verdient de voorkeur om foetale chromosomale afwijkingen te 

detecteren: de bekende methodiek karyotypering of MLPA (Multiplex 

ligation-dependent probe amplification)? Deze ‘nieuwe’ test (sinds 2003 

beschikbaar) detecteert de meest voorkomende chromosomale 

afwijkingen (trisomie 13, 18, 21 en niet-mozaïek geslacht chromosomale 

afwijkingen) op ongekweekte vruchtwatercellen. Dit promotieonderzoek 

betreft een grote prospectieve klinische vergelijkende studie om de twee 

grondig te evalueren. Daarbij is niet alleen naar de diagnostische 

kenmerken gekeken van de twee testen, maar ook naar de impact op de 

kwaliteit van leven van patiënten, de kosten en de voorkeur van patiënten 

en artsen. 

De M.A.K.E. (MLPA En Karyotypering, een evaluatie) studie concludeert 

dat MLPA even nauwkeurig is als karyotypering: 100% sensitiviteit 

(0.99-1.00) en specificiteit (0.999-1.00) voor afwijkingen van chromosoom 

X, Y, 13, 18 of 21. In totaal werden 4.585 vruchtwatersamples 

onderzocht van zwangere vrouwen met een indicatie voor vruchtwaterpunctie 

op basis van maternale leeftijd (36 jaar of ouder), een verhoogd 

risico op downsyndroom na prenatale screening, danwel op verzoek. Van 

26 (0,6%) samples waren de testuitslagen niet gelijk, en vond karyotypering 

een chromosale afwijking, die MLPA niet kan detecteren. Daarvan was 

er in 3 gevallen sprake van een ernstige afwijking, waarbij in 1 geval tevens 

echoscopische afwijkingen werden gezien. 3 zwangerschappen werden 

afgebroken op basis van de extra informatie. Kortom, MLPA gecombineerd 

met echoscopische screening mist dus 2/4.585 (=0.004%) van de 

ernstige afwijkingen. 

MLPA is wel veel sneller en goedkoper: De periode tussen de vruchtwaterpunctie 

en de terugkoppeling van de uitslag aan de patiënt was 3 dagen 

(IQR 3-7) voor MLPA en 18 dagen (IQR 16-21) voor karyotypering. MLPA 

was 47% goedkoper dan karyotypering. Een overstap naar MLPA gevolgd 

door karyotypering in geval van een chromosomale afwijking, leidt ten 

opzichte van alleen karyotypering tot een aanzienlijke kostenverlaging met 

weinig verlies van informatie. De meerkosten voor de detectie van de 

zeldzame ernstige afwijking die alleen met karyotypering wordt vastgesteld 

ligt boven de 350.000 euro per afwijking. 

Ten slotte is onderzocht wat de voorkeur is van patiënten en artsen ten 

aanzien van breed of smal testen. Zorgverleners (verloskundigen, klinisch 

genetici, klinisch cytogenetici, verloskundigen en huisartsen) geven de 

voorkeur aan RAD boven karyotypering. De meningen van zwangere 

vrouwen waren bijna gelijkwaardig verdeeld tussen RAD en karyotypering. 

De onderzoekers prefereren de invoering van een vrije individuele keuze in 

de prenatale diagnostiek. Zo kunnen ouders, verantwoordelijk voor de zorg 

van hun kind besluiten na niet-directieve counseling welke test voldoet aan 

hun individuele behoefte en risico. 


mlpa 


Ervaringen met een 

zwangerschapsafbreking 

Kelly T, Suddes J, Howel D et al. Comparing medical versus 

surgical termination of pregnancy at 13-20 weeks of gestation: a 

randomised controlled trial. BJOG 2010;117:1512-1520 

Zwangerschapsafbreking tussen de 

13 en 20 weken zwangerschap 

heeft een grote impact op degenen 

die het ondergaan. In Engeland 

werden in een tertiair 

opleidingscentrum, de MTOPmethode 

(Medical Termination of 

Pregnancy) en de STOP-methode 

(Surgical Termination of Pregnancy) 

vergeleken. Er werden 122 

vrouwen gerandomiseerd: 60 in de 

MTOP en 62 in de STOP-groep. 

12 vrouwen besloten de zwangerschap te behouden. De follow up 

was 60%. In de MTOP kregen vrouwen 200 mg mifepristone oraal 

toegediend, gevolgd door 5 doses misoprostol. Als de abortus niet op 

gang kwam, dan volgden maximaal 5 doses mifepristone. Was er nog 

geen abortus, dan werd alsnog de zwangerschap chirurgisch 

afgebroken. Bij de STOP werd er, onder algehele narcose, onder de 

15 weken zwangerschap een vacuümaspiratie verricht. Boven de 15 

weken werd er, na dilatatie van de cervix, een evacuatie verricht. 

Als uitkomstmaat gold: stress 2 weken na de ingreep (impact of 

events scale: IES) en acceptatie (wie zou de volgende keer dezelfde 

ingreep kiezen). In de MTOP-groep was de IES-score hoger dan bij de 

vrouwen in de STOP-groep. De vrouwen hadden de afbreking als veel 

ingrijpender ervaren en de procedure werd ook veel erger ervaren 

dan van tevoren was verwacht. 53% van deze vrouwen zou de MTOP 

weer kiezen in vergelijking met 100% uit de STOP-groep. De groepen 

waren even tevreden over de informatieverstrekking, counseling, zorg 

en nazorg. 

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende 

Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook 

als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, 

het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. 

Postbus 2040 

3000 CA ROTTERDAM 

e-mail: redactie@kennispoortverloskunde.nl 

telefoon: 020 - 89 434 11 

Hoofdredactie: 

Paul Heere (Limetree Business Refreshment) 

Redactieraad: 

Elies de Geus (AVAG), Judith Manniën (AVAG/EMGO), 

Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), 

Bernadette Kroon (AVAG).

Suze Jans 

Raymond de Vries: 

een derde hoogleraar voor de 

verloskunde in Nederland 

Op 16 november 2010 heeft de Academie 

Verloskunde Maastricht, Hogeschool Zuyd, 

Raymond de Vries aangesteld als hoogleraar 

Midwifery Science bij de Universiteit Maastricht. 

Hij werd op 18 november tijdens een ochtendsymposium 

op de Hogeschool voorgesteld aan 

de buitenwereld. Zijn inaugurele rede zal in 

mei 2011 plaatsvinden. Reden genoeg voor 

een nadere kennismaking met deze sociaal 

wetenschapper uit de Verenigde Staten. 

Met een naam als Raymond de Vries (1951) kan het niet 

anders dan dat er Nederlandse voorouders in het spel 

zijn. En dat klopt ook en nog niet eens zo ver in het verleden: 

Alle vier zijn grootouders komen uit Nederland en 

zijn echte Friezen. Hij spreekt en schrijft zelfs Nederlands, 

niet vloeiend maar hij redt zich aardig. Een van zijn drie 

kinderen, z’n dochter, is terug gegaan naar haar roots en 

woont tegenwoordig in Nederland. Zij is net bevallen van 

zijn eerste kleinkind. “Thuis” vindt hij zelf, ze hoefde 

alleen voor het laatste stukje naar het ziekenhuis “en dat 

telt niet”, vertelt hij trots. 

Alhoewel dat uiteraard niet de reden is dat hij is aangesteld 

als hoogleraar in Maastricht, is dit wel de aanleiding 

geweest die ooit zijn interesse heeft gewekt voor de 

Nederlandse verloskunde. 

Raymond de Vries studeerde sociologie aan de 

Universiteit van Californië en kwam uiteindelijk terecht 

op de Universiteit van Michigan, eerst als buitengewoon 

hoogleraar en al snel als Hoogleraar Bioethics en Medical 

Education. 

Hoe komt een Amerikaanse socioloog als hoogleraar 

Midwifery Science terecht in Nederland? Met andere 

woorden wat heeft ooit zijn interesse in de verloskunde 

als onderwerp voor sociologisch onderzoek 

gewekt? 

Well this is how the story goes, zegt hij (voor het gemak 

doen we het interview toch maar in het Engels): “Ik was 

Suze Jans is lid van de redactie 

ONDERWIJS 

nog bezig met mijn masters opleiding terwijl mijn vrouw 

zwanger was van ons eerste kind. En tja, hoe doe je dat 

eigenlijk, bevallen?! Dus we verdiepten ons in de literatuur. 

In die tijd bestond er underground movement in 

Californië die alternatieven bood voor de traditionele 

bevalling in het ziekenhuis onder leiding van de gynaecoloog. 

Ons eerste kind werd in het ziekenhuis geboren 

onder begeleiding van een verloskundige. Dit ging zo 

voorspoedig dat mijn vrouw zich afvroeg waarom ze 

hiervoor in hemelsnaam naar het ziekenhuis moest?!” 

De twee volgende kinderen werden thuis geboren en 

Raymond’s interesse was gewekt. Hij verdiepte zich 

verder in de literatuur en vroeg zich af hoe het eigenlijk 

zat met de verloskundigen in de Verenigde Staten? Dit 

onderwerp werd in die tijd slechts nog door paar anderen 

bestudeerd waaronder de antropoloog Robbie Davies- 

Floyd en de socioloog Barbara Katz Rothman (bekend 

van het boek The tentative pregnancy red.). Ook 

Raymond begon onderzoek op dit gebied. Hij ontdekte 

vele artikelen over het “Mekka” van de Nederlandse 

verloskunde. Halverwege de jaren ’90 kwam Raymond 

de Vries daarom naar Nederland om onderzoek te verrichten 

naar de historie en het functioneren van het 

Nederlandse verloskundige systeem. In 2005 publiceerde 

hij de resultaten van dit onderzoek in het boek A pleasing 


37

38 

ONDERWIJS 

birth, midwives and maternity care in the Netherlands. 

Hierin beschrijft hij vanuit een historisch, filosofisch en 

sociaal perspectief de unieke Nederlandse cultuur die 

ondersteunend is voor de thuisbevalling en de zelfstandige 

positie van verloskundigen. 

Hij heeft een uitgebreide kennis van zowel de Nederlandse 

als de Amerikaanse bevalcultuur en de ins en outs van de 

verloskunde. Hij gelooft dat angst een rol speelt wanneer 

artsen (lees gynaecologen) het beleid moeten bepalen in 

het ziekenhuis. Het gaat in de VS niet om het geld in 

tegenstelling tot wat veel mensen denken. They are not 

greedy doctors, zegt hij. I am a sociologist. “Het zijn 

goed gesocialiseerde mensen, die dokters en ze zien 

enge dingen tijdens de bevallingen in de ziekenhuizen. 

Het proces is niet te controleren en een sectio wel, zeker 

als deze gepland is en een ziekenhuis voelt daarbij als 

een veilige omgeving.” 

Een hoogleraar vinden voor een verloskundige beroepsgroep 

die zelf nog niet is geacademiseerd is niet makkelijk. 

Via hun contacten kwam de AVM in aanraking met 

Raymond en een ontmoeting vond plaats in Utrecht. En 

alhoewel de opleiding meteen enthousiast was, zag 

Raymond zelf in eerste instantie alleen maar beren op de 

weg. Maar ze wisten hem te overtuigen dat hij met 

behoud van zijn baan in Michigan, de nieuwe functie 

hier zou kunnen uitvoeren. 

Maar hij is geen verloskundige en ook nog een 

man; hoe kijkt hij daar zelf tegen aan? 

Hij kaatst meteen terug dat de directeur van de KNOV 

ook een man is evenals de hoofdredacteur van het TvV… 

Maar als serieus antwoord zegt hij you need a man to 

speak to the men : “Ik kom van buiten af en niemand 


kent me. Nederland is klein en het verloskundige wereldje 

is nog kleiner. Dan helpt het als niemand je kent. 

Bovendien breng ik ook de (uitstekende) reputatie van de 

Universiteit van Michigan met me mee. 

Hoe ziet hij de positie van een nieuwe hoogleraar 

in Maastricht in het licht van de andere twee hoogleraren 

midwifery science? 

“Ik breng sociaal culturele kennis met me mee, bovendien 

ben ik een goede academische schrijver. Simone 

Buitendijk heeft politieke aanwezigheid en is een epidemioloog. 

Eileen Hutton is verloskundige, zij en ik zijn er 

om te helpen met het opbouwen van de body of 

knowledge. Wij kunnen onze netwerken gebruiken om 

mensen samen te brengen.” Ze vullen elkaar goed aan 

deze drie hoogleraren: ieder heeft een eigen kennisniche 

met betrekking tot de wetenschap in de verlos - 

kunde. Hiermee krijgen de Nederlandse verloskundigen 

de kans om zich wetenschappelijk breed te kunnen ontwikkelen 

waarbij iedere vakgroep zijn eigen specialiteit 

zal hebben. 

Hij was vooraf gewaarschuwd over de recente artikelen in 

de Nederlandse media met betrekking tot de perinatale 

sterfte cijfers. Hij kent de geschiedenis van de discussies 

over de voor- en nadelen van het Nederlandse systeem 

als geen ander. Recent stond hij in het NRC met een 

prachtige allegorie waarin het Utrechtse onderzoek 

vergeleken wordt met de verwaaide veren uit een kussen 

die niet meer bij elkaar te rapen zijn (NRC 13 nov 2010 

p. 10). Hij zegt erover: Het sociologische en historische 

perspectief is wat ik mee breng en dit is kennis die we 

kunnen gebruiken. Het hele Utrechtse verhaal is eigenlijk 

onderdeel van de continuing story of lets find some data

to show that the system is… en nu lijkt het net alsof ik 

denk dat ze het expres zo doen, maar dat is ook weer niet 

zo. Het gebeurt zonder dat mensen er bij nadenken. Het 

geldt eigenlijk ook voor beide kanten van de discussie.” 

Wat ziet hij als de uitdagingen binnen het domein 

van Midwifery Science? 

“Het zijn er drie: Ten eerste; verloskunde is niet makkelijk 

want alhoewel een uterus een uterus is, verschillen 

mensen wezenlijk van elkaar. De uitdaging is de invloed 

die deze verschillen op het geboorteproces hebben te 

begrijpen. Ten tweede hebben we te maken met de 

dominante rol van obstetrische wetenschap. Het wetenschappelijke 

succes van de gynaecologen voert de boventoon.” 

Onderzoek door verloskundigen wordt ten 

onrechte minder serieus genomen dan het onderzoek 

uitgevoerd door artsen. Hij vergelijkt het met bier: waarbij 

het onderzoek geproduceerd door de gynaecologen 

gezien wordt als het echte bier en het onderzoek van 

verloskundigen beschouwt wordt als “light”, eigenlijk 

een soort Buckler. De derde uitdaging is de technologie. 

Technologie is zo’n enorm onderdeel van ons dagelijks 

leven geworden; we hebben allemaal smartphones, 

computers. Apparaten zijn aantrekkelijk. Hij zegt “de 

technologie is er om ons te helpen, dus vrouwen denken 

dat de technologie hun beste vriend is. Maar juist in de 

verloskunde is dat niet altijd waar.” 

Wat is zijn visie voor de nieuwe afdeling? 

Waar wil hij naar toe en wat zijn z’n plannen? 

“Obstetrisch gezien hebben we een enorme weten - 

schappelijke vooruitgang geboekt maar deze focust voornamelijk 

op pathologie. But we need something more. 

Het verloskundig onderzoek concentreert zich juist op de 

fysiologie en de grotere context waarin zwangerschap en 

geboorte zich bevinden. We hebben wetenschap nodig 

die niet alleen de pathologie bekijkt maar ook de sociale 

en psychologische omstandigheden waarin vrouwen en 

hun gezinnen. Wat is de invloed van cultuur en de maatschappij 

op het reproductieve proces? 

Hij vindt het ook van groot belang dat verloskundig 

onderzoek, ook in Nederland, een internationale focus 

moet hebben: “De verloskundige zorg verschilt enorm in 

de hele wereld. Je zou het kunnen zien als een soort 

laboratorium waarin je consequenties van diverse zorg - 

systemen kunt bestuderen”. Nederland is in een uit - 

stekende positie om hier een leidende rol in te spelen 

denkt hij. Juist vanwege de bijzondere organisatievorm 

die uitstekende kansen biedt om de fysiologie van het 

geboorteproces te bestuderen en daarbij naar samen - 

werkingsmogelijkheden te zoeken voor de betrokken 

zorgverleners. 

ONDERWIJS 

Sommige verloskundigen zullen misschien ook 

denken wat kan een onderzoeker uit Amerika, 

een land waar de bevalling zo vreselijk is gemedicaliseerd, 

ons nu leren? 

Zijn antwoord klinkt niet nieuw: Het is opvallend dat hij 

het zelfde opmerkt als Nicky Leap en Pat Brody (zie interview 

TvV nov 2010): what the Dutch could use is a kind 

of activist mentality that the American midwives have.” 

We kunnen van elkaar leren. Dat is waarom internationale 

verloskunde zo belangrijk is. Het helpt ons met het 

generen van ideeën voor het verbeteren van de zorg. 

We hoeven geen dikke vrienden te zijn, maar zo vijandig 

tegen over elkaar te staan is niet constructief. Hij spreekt 

daarom liever van “frenemies”. Hij zegt: “De beste zorg 

voor vrouwen komt tot stand als de beide beroepsgroepen 

samenwerken. Belangrijke kennis gaat verloren als de 

ene beroepsgroep de ander controleert.” Dit pleit voor 

het behoud van de autonomie voor de Nederlandse 

verloskundige. “Het is tijd” zegt hij, “om de strijdbijl te 

begraven en een manier te vinden waarbij vrouwen en 

hun kinderen centraal staan”. 

De inaugurele rede van Prof. Raymond de Vries zal op 

donderdag 26 mei 2011 plaatsvinden in de aula van de 

Universiteit van Maastricht. De vakgroep Midwifery Science 

bestaat uit: Raymond de Vries, Marianne Nieuwenhuijze, 

Marlein Ausems, Luc Bude, Darie Daemers, Tamar van 

Haaren, Marijke Hendrix, Irene Korstjens, Evelien van 

Limbeek, Hennie Wijnen en Bert Zeegers. ■ 



ONDERWIJS 

Al enige decennia wordt de videocamera ingezet 

om verloskunde studenten vaardigheden 

aan te leren. Meestal gaat het daarbij om 

gespreksvaardigheden. Tegenwoordig worden 

ook beeldopnamen gemaakt in verloskamers 

als middel om te reflecteren op het handelen 

tijdens acute situaties. Onlangs werd de videocamera 

voor het eerst in eerstelijns verlos - 

kundige praktijken gebruikt voor wetenschappelijke 

onderzoek. 

Deliver 

Het Deliver-onderzoek verzamelt gegevens over de actuele 

eerstelijns verloskundige zorgverlening. Twintig verloskundigen 

praktijken, verspreid over Nederland, doen mee 

aan deze studie. Van ongeveer 8.000 vrouwen worden 

gegevens verzameld over het verloop van hun zwangerschap, 

bevalling en de zorgverlening. Daarnaast lopen er 

zeven deelstudies naar specifieke onderdelen van de verloskundige 

zorg. 

Op verschillende wijzen worden gegevens verzameld: 

cliënten en verloskundigen vullen vragenlijsten in, er wordt 

tijdgeschreven en natuurlijk wordt de LVR gebruikt. Ook 

zijn in zes verloskundigen praktijken video-opnamen van 

de intake gemaakt. Deze opnamen leveren een schat aan 

informatie op over de inhoud van de intake, de tijds - 

investering, de communicatie tussen verloskundige, 

zwangere en partner, de vragen van de cliënte enzovoort. 

Drie promovendi, te weten Linda Martin, Janneke Gitsels 

en Monique Pereboom hopen met de video-opnamen 

specifieke informatie te verkrijgen voor hun deelonderzoek. 

Linda Martin onderzoekt de counseling over prenatale 

screening, Janneke Gitsels bekijkt de rol van religie 

Relinde van der Stouwe is redacteur van dit tijdschrift 

40 

Video-opnamen in de 

verloskundige praktijk 

De eerste ervaringen in de Deliver-studie 


bij de keuze voor wel/geen deelname aan prenatale 

screening en Monique Pereboom richt zich op infectieziekten. 

De drie promovendi wacht een enorme klus. Er 

zijn 400 opnamen gemaakt; iedere onderzoeker zal zo’n 

150 uur aan opnamen bekijken en analyseren. 

Vertrouwelijk 

Niet alle Deliver-praktijken waren direct even enthousiast 

om video-opnamen te maken. Verloskundigen hadden 

bezwaren bij het idee dat een eerste contact met hun 

cliënten werd gefilmd. Het zou de vertrouwelijkheid 

schaden. Dat bleek in de praktijk erg mee te vallen. 

Onderzoeker Janneke Gitsels, die als verloskundige zelf 

ook deelnam aan de video-opnamen in haar praktijk in 

Zaandam, vertelt over haar ervaringen. “Natuurlijk 

vonden mijn collega’s en ik het spannend, maar op een 

gegeven moment heb je geen erg meer in de camera. Bij 

ons stond de camera op een muurtje en was gericht op 

de verloskundige. De vrouw en haar partner werden op 

de rug gefilmd. Vooraf legden we hen het doel van de 

opname goed uit; dat het geen opname voor televisie 

was. De meeste mensen vonden het geen probleem. Een 

echtpaar dat hun zevende kind verwachtte, reageerde 

met “jullie hebben al zoveel voor ons gedaan, we doen 

ook graag iets voor jullie”. Slechts een of twee keer 

kreeg ik het gevoel dat een vrouw tijdens het gesprek 

wat terughoudend reageerde vanwege de opname. 

Dat gebeurde bijvoorbeeld toen ik vroeg naar geslachtsziekten. 

Voor dat moment liet ik het zo, en vroeg ik er 

niet op door. Na de intake heb ik even een aantekening 

gemaakt, zodat we er bij een volgende controle nog op 

terug kunnen komen”. 

Effectieve communicatie 

Elke vrouw en haar partner die zich in de praktijk aanmeldden 

en wilden meedoen aan de Deliver-studie,

kregen een vragenlijst toegestuurd die zij voorafgaand 

aan het eerste bezoek apart van elkaar invulden. Het zijn 

zestig vragen over onder meer wat mensen verstaan 

onder een gezond kind, en wat zij belangrijk vinden aan 

de informatievoorziening door de verloskundige. Vinden 

zij het bijvoorbeeld belangrijk om informatie schriftelijk te 

ontvangen, dat de verloskundige vriendelijk is of ruimte 

geeft om vragen te stellen? Na de intake vulden de 

vrouwen opnieuw de vragenlijst in. In combinatie met de 

observaties uit de video-opnamen, krijgen onderzoekers 

goed inzicht in de werkelijkheid. Met alleen een vragenlijst 

kan een cliënt namelijk aangeven dat zij het consult 

positief heeft ervaren omdat de verloskundige bijvoorbeeld 

erg aardig en meelevend was. Tegelijkertijd heeft 

de verloskundige niet de vragen beantwoord waarmee 

de cliënte naar de praktijk is gekomen; het consult levert 

dan niet op wat ze vooraf had willen bereiken. Met de 

kennis van verwachtingen en behoeften van de cliënte 

observeren de onderzoekers de opnamen van de intake. 

Zo kunnen zij de effectiviteit van de communicatie tussen 

verloskundige en de zwangere goed beoordelen. 

Leerzaam 

Door het invullen van de vragenlijst waren vrouwen meer 

voorbereid op de intake dan zij doorgaans zijn. Janneke 

Gitsels ziet dat als een winstpunt. “Er werden meer 

gerichte vragen gesteld, vooral over de prenatale 

screening. Je krijgt een gesprek dat is afgestemd op de 

behoeften en vragen van mensen. Ik vond de opnamen 

leerzaam. Ook ik vulde na elke opgenomen intake, een 

vragenlijst in. Daardoor sta je stil bij hoe het gesprek is 

verlopen. Zo werd ik mij er van bewust hoe de voor - 

lichting over prenatale screening ondergesneeuwd dreigt 

te worden. Ik bewaarde het vaak tot aan het eind van 

alle voorlichting. Ik ben dat na enkele opnamen gaan 

bijstellen”. 

De opnamen dienen zo een tweeledig doel: wetenschappelijk 

onderzoek en onderwijs. Verloskundigen leren 

tijdens het opnameproces maar krijgen na de analyse van 

de data ook feedback op hun counseling door psycholoog 

Linda Martin. 

Huisartsen 

Huisartsen zijn al geruime tijd bekend met video-opnamen 

in hun praktijk als methode van onderzoek en onderwijs. 

Artsen in opleiding maken opnamen van consulten en 

bespreken deze met hun opleider. Het NIVEL gebruikt al 

sinds 1975 video-opnamen bij onderzoek naar de 

omgang van artsen met patiënten. De huisartsenpraktijk 

van Joost Zaat in Purmerend heeft ondermeer meegewerkt 

aan de tweede nationale studie naar ziekten en verrichtingen 

in de huisartsenpraktijk. Een onderdeel van de 

studie betrof de communicatie tussen huisarts en patiënt. 

ONDERWIJS 

Joost Zaat: “De meeste patiënten zijn bereid om mee te 

werken. Vooral als je zorgverlener het zelf vraagt, is het 

geen probleem. Mensen vinden het vaak erg leuk om 

mee te doen aan een onderzoek. Ze hebben er geen last 

van. En ik als huisarts ook niet; je doet gewoon je werk. 

Je kan er als hulpverlener veel van leren. Ik vond het 

boeiend om de video-opnamen onder begeleiding van 

een buitenstaander na te bespreken met mijn collega’s. 

Waarom doe je dat nu zus, of waarom zeg je dit zo? 

En er vallen natuurlijk dingen op: ‘wat zit ik met mijn 

handen te wapperen’ of ‘doe toch eens rustig’. Details in 

je communicatie waar je dan vervolgens weer wat meer 

op gaat letten. Na de analyse van al het onderzoeks - 

materiaal werd de informatie over het verloop van je 

consulten teruggekoppeld in de vorm van spiegel - 

informatie. Je krijgt dan inzicht in je eigen gedrag in 

vergelijking met het gedrag van collega-huisartsen. 

Bijvoorbeeld hoeveel tijd je op het beeldscherm kijkt in 

vergelijking met je collega’s of je meer of minder dan 

gemiddeld patiënten aankijkt. Meedoen aan dergelijk 

onderzoek houd je scherp. Ik vind ook dat als je je 

professie wil promoten je openheid moet geven. Videoopnamen 

zijn daarbij een goed middel.” 

Databank 

Bij het NIVEL zijn ongeveer 160.000 opnamen van 

gesprekken tussen hulpverleners en patiënten opgeslagen 

in de Databank “communicatie in de gezondheidszorg”. 

Deze opnamen zijn gemaakt in het kader van bijna dertig 

verschillende onderzoeksprojecten en sommige zijn al van 

30 jaar geleden. Alle opnamen worden gedigitaliseerd en 

de observatiegegevens worden op een zelfde wijze in 

computerbestanden opgeslagen. Dit maakt het veel 

eenvoudiger om uit de grote hoeveelheid gegevens snel 

eenduidige selecties te maken, en analyses op gecombineerde 

bestanden uit te voeren. 

Vanwege de vertrouwelijke en persoonlijke aard van de 

gegevens, is de Databank uiteraard niet vrij toegankelijk. 

Verzoeken om toegang worden getoetst op een aantal 

criteria. Zo moet er een relevante onderzoeksvraag zijn 

die nog niet beantwoord is in andere studies en waarvan 

men inschat dat ze wel beantwoord kan worden met de 

opgeslagen informatie. 

De Databank zelf genereert ook nieuwe beleidsrelevante 

onderzoeksvragen. Voorbeelden van zulke vragen zijn: in 

hoeverre komen psychosociale signalen ter sprake in een 

huisartsconsult? En: hoe vaak komt de verantwoordelijkheid 

van de patiënt ter sprake in relatie tot zijn leefstijl? 

Ook de opnamen uit de Deliver-studie zullen worden 

opgenomen in de Databank en zullen weer nieuwe vragen 

oproepen en vervolgonderzoek tot gevolg hebben. 

Ongetwijfeld zullen meer verloskundigen in de toekomst 

kennis maken met video-opnamen in hun praktijk. ■ 


42 

ONDERWIJS 

Geaccrediteerde trainingen 

over tienerzwangerschap en 

zwangerschapsverlies 

Het in 2008 door Fiom ontwikkelde scholingsaanbod 

over zwangerschapsverlies en tienerzwangerschappen 

werd voor drie jaar geaccrediteerd door de KNOV. Na 

twee jaar is een eerste balans opgemaakt. 

Alle kringen van verloskundigen zijn benaderd en geïnformeerd 

over het aanbod. Van de 61 kringen van verloskundigen 

hebben 33 kringen gebruikt gemaakt van het 

aanbod. Uit de evaluaties blijkt dat deze trainingen in 

een behoefte voorzien en dat er meer behoefte is aan 


verdieping van beide thema’s. Ook is de wens geuit voor 

scholing op de andere aandachtsgebieden van de Fiom, 

waaronder ‘afstand ter adoptie’. Beide verzoeken zullen 

in 2011 verder worden uitgewerkt. 

Heeft u interesse in één van de huidige scholingen dan 

kunt u contact opnemen met Gabrielle Buijinck van de 

Fiom, via gbuijinck@fiom.nl of bellen naar: 024 329 40 53. 

Alle informatie over beleid tienermoeders staat op één 

website, www.infoportaaltienermoeders.nl. ■ 

Wilhelmina 

Ziekenhuis Assen 

In verband met zwangerschapsverlof van een van 

onze collega’s zijn wij op zoek naar een 

Verloskundige (28-32 uur) 

De afdeling obstetrie & gynaecologie heeft 20 

bedden en 10 wiegen. Er zijn patiënten met 

gynaecologische aandoeningen, zwangeren en 

kraamvrouwen. De afdeling heeft drie 

verloskamers waar jaarlijks 1000 bevallingen 

plaatsvinden. 

Nadere informatie over de inhoud van de functie 

kan worden ingewonnen bij mevrouw B. Scholten, 

telefoon (0592) 325371 of op de site www.wza.nl. 

Uw sollicitaties verwachten wij uiterlijk 21 januari 

2011.

Nyx 

PRAKTIJK 

Op deze pagina stond sinds februari 2001 de column van Nyx. “De naam Nyx, dat was 

een idee van mijn vader”, zegt ze. ‘Nyx is de godin van de nacht, het domein van 

verloskundigen, barenden en baby’s’, zo staat het in de marge van die eerste column. 

“Oh, ga je vertellen wie Nyx is?” vraagt Nyx, die meteen in de lach schiet. “Nog 

onlangs werd ik aangesproken door een verloskundige. We hadden het over van alles 

en op een gegeven moment vroeg ze zich hardop af, wie Nyx wel niet zou zijn. 

Je begrijpt: ik zei niks. Als ze dit leest, weet ze het: ze zal verbaasd zijn…” 

Nyx was jaren werkzaam als eerstelijns verloskundige in Delft. Haar columns waren 

gebaseerd op haar eigen ervaringen, uitgewerkte anekdotes, vol humor en liefde voor 

haar vak. Toen werd ze ziek. De diagnose luidde acute reuma, de eindconclusie was: 

verkoop je praktijkdeel, want verloskunde is niet meer voor jou. Nyx stopte met heel veel 

verdriet met haar vak, maar gelukkig had ze alternatieven afleiding. Als bijverdienste 

extra bezigheid bouwde zij al websites en bovendien kan ze goed 

fotograferen. Beide alternatieven vormen nu haar broodwinning. 

Hier houdt ze zich nu mee bezig. U komt ook regelmatig fotowerk 

van haar tegen in het tijdschrift, want wie kan er beter verlos - 

kundige situaties fotograferen dan een verloskundig fotograaf? 

Nyx fotografeert ook baby’s en kinderen, nu onder haar eigen 

naam: Bionda Heeringa. 

Tien jaar lang waren er veel verloskundigen die als het tijdschrift op 

de mat viel eerst op zoek gingen naar Nyx, en dan naar de personalia 

om te kijken welke collega’s een kindje hadden gekregen. Twee 

favoriete rubrieken. Uw redactie is naarstig op zoek naar een alternatief. 

Misschien kunnen we u al verrassen in februari met een nieuwe columnist. 

Die zal heel anders zijn, want Nyx is onvervangbaar. 

Beste Bionda, dank je wel voor tien jaar verhalen en als fotograaf hopen we je 

nog lang terug te zxien in dit tijdschrift. 

Wil van Veen 

Wilt u Bionda nog beter leren kennen: 

www.onszelf.nl; www.baby-fotograaf.nl; 

www.kinder-fotograaf.nl ; 

www.zwangerschaps-fotograaf.nl 


43

Verloskundigenpraktijk Hoogeveen 

Wil Ang-Kaars 

Els van den Graven-Korte 

Atje Klein Langenhorst-Bremer 

Nienke Pieper 

Ita Smith 

Maartje de Blok 

Voor de periode maart-september 

zoeken wij i.v.m. zwangerschapsverlof 

een enthousiaste waarneemster 

voor 50-100%. 

Voor meer informatie over de praktijk: 

www.verloskundigenpraktijkhoogeveen.nl 

Alle 1e lijns echo’s verrichten wij zelf. 

Geïnteresseerd? 

Stuur of mail je brief met CV naar: 

1e lijns Verloskundigenpraktijk Hoogeveen 

Dr G.H. Amshoffweg 1 

7909 AA Hoogeveen 

Praktijkverloskunde@bethesda.nl 

Verloskundigen Praktijk 

Rotterdam Oost 

is per direct op zoek naar 

een/twee enthousiaste 

flexibele waarneemsters 

We werken met een gezellig team 

verloskundigen en twee praktijkassistentes 

in een grote gemêleerde groepspraktijk. 

- goede contacten met eerstelijns echo centra, uitzicht 

op eigen echoapparatuur op onze locatie 

- goede samenwerking met eerste- en tweedelijn 

- geautomatiseerd met Onatal 

- mogelijkheden voor langer/vast dienst verband en het 

volgen van echocursus zijn bespreekbaar. 

Ben je geïnteresseerd of wil je meer 

informatie kijk op onze site, mail of bel 

www.VerloskundigenRotterdamOost.nl 

info@verloskundigenrotterdamoost.nl 

Karin Everaarts tel 06-53756848 

Verloskundigenpraktijk Geldermalsen e.o. is op zoek naar 

een waarneemster voor langere periode met de mogelijkheid 

tot inkopen in het vennootschap! Iets voor jou? 

Wij bieden: 

- Mooie plattelandspraktijk in de Betuwe 

- Nieuw praktijkpand 

- Veel thuisbevallingen 

- Diagnose- en termijnecho’s 

- Gemiddeld: 1 spreekuur en 2-3 diensten per week 

- Verblijf tijdens waarneming aanwezig 

Periode: 

Vanaf 21 maart 2011. 

Verloskundigenpraktijk 

Geldermalsen e.o. 

Wij zoeken: 

- Verloskundige met ervaring en hart voor het vak 

- Bij voorkeur afgeronde echo-opleiding 

- Positief ingestelde en flexibele verloskundige 

Extra informatie: 

www.zwangeringeldermalsen.nl of bel Fian: 

tel. 06-12 03 67 81 

Interesse? Schrijf ons! 

Fian Wolfs, Swanette Bosma en Margriet van de Plasse 

Reacties graag zo spoedig mogelijk sturen naar: 

Verloskundigenpraktijk Geldermalsen e.o. 

T.a.v. Fian Wolfs 

De Panoven 27B 

4191 GW Geldermalsen 

Word jij onze nieuwe collega? 

Wij zoeken 

Een nieuwe maat vanaf 1 mei 2011 wegens vertrek van 

één van ons. We zijn op zoek naar een enthousiaste verloskundige, 

flexibel en collegiaal, met hart voor de eerstelijns 

verloskunde. 

Onze praktijk 

Bevindt zich sinds augustus in een prachtig monumentaal 

pand, de Goudse Praktijk. Gouda is een middelgrote stad in 

het Groene Hart met een zeer gevarieerde populatie. 

Verloskundigenpraktijk Gouda bestaat uit drie kleine praktijken; 

Antje, Caatje en Neeltje. Praktijk Neeltje heeft door het 

vertrek van één collega versterking nodig. 

Doordat we in teams werken (± 280 zorgeenheden per jaar 

per team), hebben we nauw contact met de zwangere en is 

de achterwacht ook prima geregeld. 

Verder is er sprake van een zeer goede samenwerking met 

de tweedelijn en hebben we een actieve kring. 

Voor meer informatie 

Zie onze website www.verloskundigenpraktijkgouda.nl 

bel 06-22 85 85 85 of mail naar j.hanse@planet.nl 

Geïnteresseerd? 

Stuur dan een sollicitatiebrief en CV naar: 

Verloskundigenpraktijk Gouda, praktijk Neeltje 

t.a.v. Janneke Hanse 

Elizabeth Wolffstraat 1, 2806 PJ Gouda 

j.hanse@planet.nl

Myrte de Geus 

Rond 2000 was er een crisis in de verloskunde. 

Door een tekort van honderden verloskundigen, 

mede door een onverwachte geboortegolf bij 

hoogconjunctuur, hadden praktijken de grootste 

moeite om hun diensten te vullen. Praktijken 

dreigden om te vallen. Vanuit de KNOV kwam 

er vervolgens een initiatief om te voorkomen 

dat de geboortezorg zich zou verplaatsen naar 

ziekenhuizen. De STBN werd opgericht, de 

Stichting Thuis Bevalling Nederland. 

De STBN realiseerde snel twee geboortecentra in 

gebieden waar de nood erg hoog was, in Utrecht en 

Zaandam. In het eerste jaar kwamen daar nog drie 

andere centra bij. Paradoxaal genoeg verdween daardoor 

tijdelijk in die gebieden de mogelijkheid om thuis te 

bevallen. Daarvoor in de plaats kwam een huiselijk 

geboortecentrum, waar verloskundigen hun eigen 

cliënten konden bijstaan. Door de concentratie van de 

barenden nam de werkdruk af en wisten de praktijken 

een periode van krapte te overbruggen. Na een paar jaar 

kwamen er door de verruiming van de opleidingscapaciteit 

(door toedoen van toenmalige minister Els Borst) 

weer voldoende nieuwe collega’s bij. Zodoende werden 

de centra gaandeweg weer gesloten en was in de betreffende 

gebieden de thuisbevalling en de zelfstandige 

verloskunde behouden. 

De STBN kwam dus met een noodconstructie voor een 

acute situatie binnen de eerstelijns verloskunde en die 

slagvaardigheid heeft de organisatie altijd behouden. In 

hun tienjarig bestaan haakte de STBN steeds weer aan 

bij nieuwe ontwikkelingen. Aanvankelijk waren hun 

activiteiten gericht op het behoud van de thuisbevalling, 

later kwamen daar ook andere projecten als echocentra 

bij. Inmiddels zijn geboortecentra, mede als gevolg van 

centralisatieplannen, een ‘hot issue’; momenteel exploiteert 

STBN twee centra en is in acht regio’s aan het werk 

om geboortecentra te realiseren. Daarmee zet ze zich in 

voor de zwangere vrouwen van Nederland. 

Myrte de Geus is eerstelijns verloskundige en freelance verbonden 

aan het tijdschrift 

PRAKTIJK 

Met passie en lef de eerstelijn 

versterken 

STBN viert tienjarig bestaan 

De STBN wordt niet gesubsidieerd 

en ook niet financieel 

ondersteund door de KNOV. 

De stichting heeft geen winstoogmerk. 

Door zijn adviseringspraktijk en ondernemingen 

(echocentra, geboortecentra) is de 

STBN financieel zelfvoorzienend. 

KNOV feliciteert STBN met 

10 jarig bestaan 

Tien jaar geleden bij de oprichting heette 

STBN nog Stichting Thuisbevalling Nederland. 

Het belangrijkste doel van STBN was toen het 

weer mogelijk maken van thuis bevallen in 

regio’s waar dat door een groot tekort aan 

verloskundigen geen keuzeoptie meer was. 

Daarna hebben zich steeds nieuwe doelen 

aangekondigd waardoor STBN inmiddels niet 

meer weg te denken is uit het verloskundig 

landschap. STBN: altijd creatief, snel en innovatief 

meedenkend met verloskundigen die 

heel goed weten WAT ze willen organiseren 

maar niet altijd HOE. Mede door STBN 

werden verloskundigen de afgelopen tien 

jaar slagvaardiger en konden zij inspringen 

op nieuwe ontwikkelingen zoals de prenatale 

screening en bevalcentra. Het zusje van de 

KNOV is groot geworden! 

STBN, gefeliciteerd! 

We proosten op een blijvende samenwerking 

tussen KNOV, verloskundigen en STBN. 

Daarbij hoop ik dat het niet nodig zal blijken 

dat STBN nog eens haar oorspronkelijk doel 

uit de kast moet halen. 

Angela Verbeeten, 

Voorzitter KNOV 


45

46 

Praktijk ter overname aangeboden 

Ben jij op zoek naar een nieuwe uitdaging? 

Trekt het je om (samen met iemand anders) 

een levendige praktijk in het midden van het 

land te runnen? 

Onze praktijk telt ca. 250 ZE/jaar: een 

dynamische zwangerenpopulatie in het nog 

altijd groeiende en groene Lelystad. 

De praktijk is volledig geautomatiseerd met 

MicroNatal en wordt ondersteund door hooggekwalificeerde 

praktijk assistentes. Ook is er 

een prettige samenwerking met tweedelijn en 

buurpraktijken. 

De aangeboden setting is nieuw, maar voor 

een indruk van de oude situatie kun je kijken 

op: www.verloskundigenpraktijklelystad.nl 

Is jouw interesse gewekt? 

Reageer of informeer dan via één van 

onderstaande nummers: 

06- 3383 2481 - D. Munneke 

06-1418 0752 - A.R. Kuipers 

Zoekt een nieuwe collega 

om aan ons team toe te voegen. 

Onze verloskundige praktijk heeft vijf spreekuur - 

locaties verspreid over Den Haag en hebben 

450 zorgeenheden per jaar. We hebben een 

goede praktijkorganisatie waarin vijf verlos - 

kundigen, twee praktijkassistentes en een 

praktijkverpleegkundige samen zorg dragen voor 

onze zwangeren. Wij hebben een gevarieerde 

populatie, geen parkeerproblemen, lieve collega’s 

en een flexibel werkrooster (12 uurs diensten en 

halve dagen spreekuur mogelijk). 

Wil je meer informatie en heb je belangstelling 

laat het ons weten via de mail: 

info@ella-verloskundigen.nl 

www.ella-verloskundigen.nl. 

Wij nemen dan snel contact met je op. 


Directeur van STBN Frans Annot: “Het is zó belangrijk 

dat vrouwen hun keuzevrijheid behouden.” 

Concurrentie 

Er zijn verloskundigen die huiverig zijn voor die geboortecentra; 

zijn ze niet té leuk en daarmee concurrentie voor 

de thuisbevalling? Annot: “We maken geen reclame voor 

onze geboortecentra, in plaats daarvan helpen we verloskundigen 

om cliënten goed te counselen voor de keuze 

voor de plaats van de bevalling. Als mensen bewust 

kiezen voor het geboortecentrum, dan is dat een goede 

keus. Bovendien lijkt een eerste onderzoek het idee van 

geboortecentra als concurrentie voor de thuisbevalling te 

ontkrachten; in het gebied van BevalCentrum West te 

Amsterdam nam het aantal thuisbevallingen met het - 

zelfde percentage af als landelijk het geval was, namelijk 

4%.” (Evaluatierapport Bevalcentrum West NZa juli 

2010) 

Maar toch, in hoeverre dekt de naam van de stichting 

nog de lading? Is de thuisbevalling nog wel een speerpunt? 

Annot: “Het is niet voor niets dat de ‘T’ in ons 

logo eruit springt, wij zullen de thuisbevalling altijd een 

warm hart toedragen. Maar dat is geen reden om andere 

vormen van geboortezorg te verwaarlozen. Tijden veranderen 

en de wensen van zwangeren en barenden ook. 

Als eerstelijns verloskunde wil je aan de behoefte van je 

cliënten voldoen en ze het beste kunnen bieden. 

Waarom investeer je minder in de poli klinische setting, 

terwijl het om je eigen cliënten gaat? Investeer in plaats 

daarvan in een omgeving waar je als verloskundige achter 

kan staan en waar je zelf ook prettiger werkt.”

Aan tafel 

De STBN werkt in principe op verzoek en initiatief van 

de eerstelijn. Doordat de stichting “met zijn voeten in 

de klei staat”, heeft ze een goed beeld van actuele ontwikkelingen 

en behoeftes. Annot: “Alle dagen zitten we 

aan tafel met verloskundigen. Om te adviseren, ideeën 

helpen te vertalen naar de praktijk en ook concreet te 

realiseren. De vragende partij kan namelijk kiezen of ze 

zelf de exploitatie van een project op zich wil nemen of 

dat ze dat aan STBN overlaat. In het laatste geval is de 

hulp van STBN kosteloos. Het uiteindelijke doel is altijd 

dat wij ons weer terugtrekken uit een project, dat het 

dus op eigen benen komt te staan.” 

Vieren en vooruitzien 

Wat is er te vieren, nu de STBN tien jaar bestaat? Annot: 

“Groot wapenfeit is dat de eerstelijn nog bestaat. In 

andere landen is in tijden van crisis in soms maar twee 

jaar alle geboortezorg naar het ziekenhuis verplaatst. De 

beroepsgroep van verloskundigen is dan ook absoluut 

sterker en professioneler geworden en er bestaat meer 

samenwerking tussen verloskundigen dan tien jaar 

geleden. Tot slot is er meer differentiatie in het werk van 

verloskundigen gekomen. Zo zijn er bijvoorbeeld al meer 

dan veertig prenatale centra waar verloskundigen werkzaam 

zijn.” 

Voor de komende tijd ligt de uitdaging bij samenwerking 

tussen de eerste- en tweedelijn. Annot: “Daar is zoveel 

winst te behalen! Wij zetten ons er hard voor in om de 

verloskundige zorg te verbeteren en de eerstelijn te 

versterken. Hierbij vermijden we polarisatie en zoeken 

steeds actief de samenwerking met de tweedelijn. In 

twee derde van onze echocentra zijn gynaecologen bijvoorbeeld 

al ingestapt, een hele goede ontwikkeling.” 

In de eerste helft 2011 start een experiment 

met teams van verloskundigen en kraam - 

verzorgenden om maatwerk te leveren bij 

een thuisbevalling. Een ander project is 

‘2MOVE))’, waarvan in oktober 2010 een pilot 

is gestart in Amsterdam. Aanbevelingen van 

de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte 

worden verwerkt in een nieuw zorgmodel, 

waarbij de zorgverleners zich organiseren 

rondom moeder en kind. In het decembernummer 

van het TvV is hier aandacht aan 

besteed. [1] 

PRAKTIJK 

Verder noemt Annot ‘opschaling’ als een belangrijke 

verandering. “Over een paar jaar maakt iedereen deel uit 

van een groter verband, als het aan ons ligt. Zaken zullen 

in gezamenlijkheid worden opgepakt, afspraken in de 

keten komen effectiever tot stand. ” 

De laatste grote uitdaging die er volgens de directeur ligt, 

is het omgaan met alle publiciteit, zoals recent nog naar 

aanleiding van het UMCU-onderzoek over perinatale 

sterfte onder a terme kinderen. Volgens hem is het zaak 

om niet in de verdediging te schieten, maar gezamenlijk 

met een goed plan te komen en dat vervolgens naar de 

praktijk te vertalen. Dit met behoud van het eerstelijns 

karakter van de zorg. “Nederland onderscheidt zich nog 

steeds met een gezonde no nonsense cultuur en de cliënt 

is gebaat bij dat gedachtengoed. We moeten alert zijn 

dat we het kind niet met het badwater weggooien en 

bijvoorbeeld niet zomaar de echelons op gaan heffen.” 

Ook hier noemt Annot samenwerking als basis van 

verbetering; er moet slimmer en functioneler worden 

gekeken naar ieders sterke punten en mogelijkheden. Dit 

zal leiden tot veel meer vervlechting tussen de eerste- en 

tweedelijn, er zullen meer dwarsverbanden gaan ontstaan: 

daar heeft de cliënt belang bij. 

Nieuwe plannen 

De komende tien jaar zal de STBN zich verder inzetten 

voor innovatieve verloskunde, om zo de eerstelijn goed 

op de kaart te houden. Recent is er daarom een e-mail 

verstuurd naar honderd belanghebbenden, met de 

simpele vraag: “Waar zou ú de STBN bij kunnen gebruiken?” 

Met alle ideeën wordt vervolgens in korte tijd een 

bedrijfsplan opgesteld, zodat de organisatie de komende 

tijd zeker weer vooruit kan om hun ‘heldere kijk op de 

verloskunde’ verder vorm te geven. Je zou in een kadertje 

kunnen refereren aan het feit dat met de verbluffend 

grote ‘oogst’ van deze vragenronde een jaar lang de 

rubriek Innovatie wordt gevuld. Annot: “Onze expertise 

hebben we opgebouwd met gezond verstand. We hebben 

dingen gedaan waar geen plan voor was. Met lef en 

passie zijn we aan de slag gegaan en dat zullen we 

blijven doen.” 

Wilt u ook advies van de STBN of samen met de STBN 

een initiatief ontplooien? Neemt u dan contact op via 

info@stbn.nl. ■ 

[1] TvV 2010;12: 43 ev 


47

PRAKTIJK 

Natuurlijk omgaan met vruchtbaarheid 

NFP in de praktijk 

Gertrude de Wildt-Brouwer 

Veel is bekend over zwanger worden: dat 

foliumzuur slikken belangrijk is, dat alcohol, 

sigaretten en overgewicht nadelig kunnen 

werken. Maar de hamvraag: ‘Op welke dagen 

ben ik vruchtbaar?’ blijft vaak onbeantwoord. 

Vreemd dat het eigen lichaam voor veel 

vrouwen een groot geheim is. 

Dat vinden de vier verloskundigen van Verloskundigen - 

praktijk Waddinxveen ook. Nel Bakker, Lindsey Boshuizen, 

Marije Droogendijk en Anne Bärtsch willen daarom meer 

vrouwen bekend maken met hun eigen lichaam. Nel is al 

jaren NFP-consulent, terwijl Lindsey de opleiding hiervoor 

bijna heeft afgerond. Zij zijn enthousiast over de mogelijkheden 

van het natuurlijk omgaan met vruchtbaarheid, en 

geven de NFP-kennis graag door in hun verloskundigenpraktijk. 

Nel bestrijdt het beeld dat NFP ingewikkeld is. “Er is niet 

zoveel voor nodig om erachter te komen wanneer je het 

vruchtbaarst bent. Meer dan het dagelijks opmeten van 

je temperatuur en het bekijken van je cervixslijm is niet 

nodig.” Om echtparen kennis te laten maken met de 

mogelijkheid om op een natuurlijke manier om te gaan 

met hun vruchtbaarheid, organiseren de drie verlos - 

kundigen cursusavonden in hun praktijk. De verlos - 

kundigen adviseren de NFP-methode als anticonceptiemogelijkheid 

bij vrouwen in het kraambed, maar ook aan 

paren met kinderwens. 

NFP als anticonceptie 

Als anticonceptiemiddel is de pil nog altijd ongekend 

populair. Dat verbaast de verloskundigen van de 

Waddinxveense praktijk. “Je hoeft alleen de bijsluiter 

maar te lezen om de nadelen van de pil te achterhalen: 

verhoogde kans op trombose, longembolie, overgewicht, 

een verhoogde bloeddruk. In ons werk horen we veel 

vrouwen zeggen dat ze ‘pilmoe’ zijn. Ze voelen zich 

emotioneel vlak, hebben verminderd of geen libido. 

Het kan toch ook niet goed zijn om telkens je hormoonspiegel 

te ontregelen en de eisprong te onderdrukken?”, 

meent Nel. 

Gertrude de Wildt – Brouwer is freelance-journalist 


Van boven naar 

beneden: 

Nel Bakker, 

Anne Bärtsch, 

Marije Droogendijk 

en Lindsey Boshuizen 

Het is niet moeilijk voor ze om de voordelen van de NFPmethode 

op te noemen. “Tijdens de cursus komen echtparen 

tot de ontdekking dat het lichaam van de vrouw 

op verschillende manieren iets vertelt over haar vruchtbaarheid. 

Dat maakt hen enthousiast. Dat inzicht is een 

belangrijk voordeel. Daar komt bij dat man en vrouw met 

elkaar in gesprek gaan. Seksualiteit en kinderwens wordt 

iets van hen samen. Veel vrouwen krijgen meer zin in 

vrijen omdat ze hun hormonen niet langer onderdrukken 

met de pil. Mannen zeggen dat ook op de cursus, dat ze 

een andere vrouw hebben teruggekregen”, vertelt Lindsey. 

Dat de NFP-methode zo slecht aanslaat, wijten de verloskundigen 

uit Waddinxveen aan de vermeende onbetrouwbaarheid 

van de methode en het feit dat er weinig 

commerciële drijfveren zijn om NFP aan de man of vrouw 

te brengen. Lindsey: “Bij een correct gebruik heeft de 

methode een Pearl Index van 0,4 (zie kader). In de dagelijkse 

praktijk is dit 1,8. Daarmee is de methode minstens 

even betrouwbaar is als de pil. Deze gunstige cijfers gelden 

voor mensen die een NFP-cursus hebben gevolgd. Bij het 

zelfstandig aanleren van de methode uit een boekje liggen 

de betrouwbaarheidscijfers lager, de Pearl Index kan dan 

oplopen naar 7 in het dagelijks gebruik.”

NFP 

NFP staat voor Natural Family Planning. De 

stichting NFP-Nederland onderwijst de 

zogenaamde NFP-DAG methode. De letters 

DAG staan voor Deutsche Arbeitsgruppe. Deze 

wetenschappelijke werkgroep uit Duitsland 

heeft de interpretatieregels van de symptothermale 

methode uit de jaren ‘60 verder 

ontwikkeld en op betrouwbaarheid onderzocht. 

Toen de betrouwbaarheid te laag bleek, 

ontwikkelde ze didactisch materiaal en een 

consulentenopleiding, zodat deze sympto - 

thermale methode in vier lessen van twee uur 

gedurende drie cycli kan worden aangeleerd. 

Hierdoor bleek een hoge betrouwbaarheid 

mogelijk, die vergelijkbaar is met de anticonceptiepil. 

De stichting NFP-Nederland leidt, als 

licentiehouder van NFP-Duitsland, consulenten 

op volgens dit Duitse concept. 

De term Natural Family Planning wordt wereldwijd 

vaak gebruikt als parapluterm voor alle 

natuurlijke methoden van periodieke onthouding, 

ook voor de methoden die veel minder 

betrouwbaar zijn, zoals de kalendermethode, 

de standaarddagenmethode, de ovulatie - 

methode van Billlings, de tweedagenmethode 

en coïtus interruptus. Het betrouwbaarheidscijfer 

is meestal zeer laag in de statistieken, 

omdat het dan om een gemiddelde gaat van 

alle natuurlijke methoden. In Nederland 

gaat het echter om de specifieke NFP-DAG 

methode, ook wel kort NFP genoemd. 

Correct gebruik 

Het komt dus wel aan op een correct gebruik van de 

methode. Vinden de verloskundigen dat geen zwak punt 

van NFP? “Nee”, zegt Anne. “Echtparen weten heel 

goed welk ‘risico’ ze nemen wanneer ze vrijen op dagen 

waarop vruchtbaarheid verondersteld wordt. Als ze toch 

zwanger raken, kunnen ze het vaak zo aanwijzen op hun 

cycluskaart wanneer de bewuste datum was. En het leuke 

is dat ze het dan vaak met een brede glimlach vertellen. 

Terwijl vrouwen die ondanks het slikken van de pil 

zwanger raken, vaak meer onvrede kennen en soms ook 

verwijten krijgen van hun partner. “Nel Bakker vult aan: 

,,Als je bij die NFP-gebruikers dan doorvraagt, blijkt er 

vaak sprake te zijn van een onbewuste kinderwens. 

Veel mensen hebben het idee dat je bij het volgen van 

de NFP-methode ‘bijna nooit’ mag vrijen. Dat is een 

vertekend beeld, vinden de verloskundigen. Anne: “NFP 

hoeft niet dogmatisch gebruikt te worden. Je kunt in de 

PRAKTIJK 

vruchtbare periode toch een condoom of andere barrièremethoden 

gebruiken?” Lindsey : “Daar komt nog bij dat 

het libido vaak groter is, omdat er geen sprake is van het 

onderdrukken van hormonen, zoals door pilgebruik. In het 

algemeen blijkt dan ook dat mensen die deze methode 

volgen net zo vaak of vaker vrijen dan mensen die andere 

anticonceptiemiddelen toepassen, alleen soms op andere 

momenten”. 

Na de bevalling 

In het anticonceptiepraatje aan het einde van de kraamtijd 

noemen de Waddinxveense verloskundigen ook altijd 

de mogelijkheid van de NFP in combinatie met de lactatieamenorroemethode 

(LAM). Ook bij de LAM is het 

belangrijk om de regels strikt in acht te nemen. Zo is het 

de bedoeling dat de moeders voeden op verzoek en er niet 

meer dan vier uur tussen de voedingen overdag en zes 

uur tussen de nachtvoedingen zit. LAM tot 4 maanden 

kent dezelfde Pearl Index als het spiraaltje. 

Pearl Index 

De Pearl Index of zwangerschapscijfer drukt 

de betrouwbaarheid uit van anticonceptiemethoden. 

Deze index geeft aan hoeveel 

zwangerschappen optreden, als een bepaalde 

methode gedurende 100 zogenaamde 

vrouwenjaren (1 vrouwjaar = 12 cycli) 

gebruikt wordt. Anders uitgedrukt: het 

aantal zwangerschappen dat optreedt bij 

honderd koppels die gedurende een jaar 

samenleven. Het zwangerschapscijfer zonder 

vruchtbaarheidsregulering ligt rond de 85 %. 

De betrouwbaarheid van een anticonceptiemethode 

hangt van twee factoren af: 

enerzijds van de methode zelf, anderzijds 

van de persoon die de methode gebruikt. 

Daarom moet men een onderscheid maken 

tussen de methodezekerheid en de gebruikerszekerheid. 

Bron: nl.wikipedia.org 

Zodra het kind bijvoeding krijgt, wordt aangeraden over 

te gaan op de borstvoedingsregels van NFP. De borst - 

voedingsregels worden aangeleerd in een specifieke 

cursus van twee uur. Vrouwen krijgen daarbij begeleiding 

van de consulente. Het verschil met LAM is dat de vrouw 

weer cervixslijmwaarnemingen en temperaturen noteert. 

Zo kan ze de eisprong voorspellen en is er meer zekerheid 

dan alleen bij LAM. 

Is het niet lastig voor de kersverse moeders om zo’n 

methode toe te passen? De cycli wisselen nog sterk en 


orstvoeding geven bevordert ook de regelmaat niet. 

Nel: “We zien vaak veel onzekerheid wanneer moeders 

nog niet eerder de methode hebben toegepast. Het is niet 

ideaal om met NFP te starten als je pas bevallen bent. 

We raden echtparen liever aan om de methode eerder te 

leren. Tegelijk zien we ook die onzekerheid bij mensen 

die de pil hebben gebruikt. Bij hen moet de cyclus ook 

weer ‘van ver’ komen.” De verloskundigen zijn altijd 

bereid tot het geven van advies. “Dat hoort bij het consulent 

zijn voor NFP.” 

NFP bij kinderwens 

NFP kan ook omgekeerd worden toegepast, namelijk om 

advies te geven aan echtparen met een kinderwens. Het 

prettige van de methode voor echtparen met een kinderwens 

is, dat ze het heft in eigen handen houden. 

“Wanneer vrouwen naar het ziekenhuis gaan voor een 

vruchtbaarheidsbehandeling zeggen gynaecologen tegen 

haar: ‘Kom maar bij ons, wij zorgen ervoor’. Het echtpaar 

levert de eigen verantwoordelijkheid al in bij de 

assistente van de gynaecoloog. Terwijl het aanleren van 

de methode vrouwen juist actief maakt en ze bewust laat 

zijn van hun vruchtbaarheid,” aldus Anne. Tijdens de 

cursusavonden zoekt de verloskundige samen met het 

echtpaar aan de hand van cyclusnoteringen naar de 

hoog-vruchtbare dagen van de vrouw, het zogenaamde 

fertiele venster. De cyclusnoteringen bestaan uit het 

verloop van de temperatuur en een beschrijving van de 

kwaliteit van het slijm. Als vrouwen dat willen, leren ze 

ook hun baarmoedermond te voelen. “Huisartsen vragen 

vrouwen met kinderwens vaak ook om hun temperatuur 

te meten, maar leggen er niet bij uit hoe ze dat precies 

moeten doen. Ik vraag me dan altijd af hoe betrouwbaar 

die metingen zijn. Ook zijn vrouwen die de methode niet 

kennen, niet in staat om de temperaturen te interpreteren”, 

merkt Nel op. 

Ook wordt de leefstijl van man en vrouw bekeken. 

Anne: “Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat we de man 

adviseren om geen strakke spijkerbroeken te dragen of 

minder intensief te wielrennen.” Aan de hand van de tips 

kan een echtpaar zoeken naar de optimale omstandig - 

heden om zwanger te raken. Dat dit succesvol kan zijn, 

wijst een onderzoek van de Duitse gynaecologe Petra 

Frank-Hermann uit. 

Frank-Hermann vroeg 184 verminderd vruchtbare echtparen 

om vóór ze met een vruchtbaarheidsbehandeling 

begonnen, de NFP-DAG methode toe te passen. Van de 

echtparen met een kinderwens sinds minimaal één en 

maximaal vier jaar, was vrijwel de helft na ten hoogste 

acht cycli in verwachting. De vrouwen die na acht cycli 

nog niet zwanger waren geraakt, hadden wel een heel 

aantal cycluskaarten geschreven die relevante informatie 

bevatten waardoor de vruchtbaarheidsbehandeling bij de 


PRAKTIJK 

gynaecoloog afgestemd kon worden op de natuurlijke 

cyclus. De inspanningen van de echtparen waren dus hoe 

dan ook nuttig. 

Uitsparen 

De cyclusnotities kunnen ook goed gebruikt worden om 

bepaalde cyclusstoringen te onderkennen, zoals een verkorte 

luteale fase, een verlengde folliculaire fase of een 

monofasische cyclus. Als het volgen van de adviezen van 

de methode niet voldoet, is het goed om aanvullend de 

gynaecoloog te bezoeken voor een medische ingreep, 

zoals een hormoonbehandeling of uiteindelijk IVF. “Er is 

al heel wat gewonnen als vrouwen aan de hand van onze 

adviezen zwanger raken. Ze hoeven geen hormonen te 

gebruiken – wat vaak als belastend wordt ervaren – en 

het kan een dure IVF-behandeling uitsparen. De methode 

is daarom ook heel interessant voor verzekeraars”. 

Anne, tevens bestuurslid van Stichting In Zwang, een 

samenwerkingsverband van verloskundigen en gynaecologen, 

is op dit moment bezig met het opzetten van een 

plan om een goede samenwerking tussen verloskundigen, 

huisartsen en gynaecologen op het gebied van kinderwens 

te organiseren. In deze samenwerking heeft de 

verloskundige de taak om vruchtbaarheidsbewustzijn te 

creëren bij vrouwen en mannen die kinderen willen. Ze 

vindt het belangrijk om zoveel mogelijk disciplines in de 

gezondheidszorg te betrekken bij het samenwerkings - 

verband. “Veel echtparen met een kinderwens komen 

eerst bij de huisarts terecht. In mijn ideale plaatje verwijst 

de huisarts zo’n echtpaar eerst door naar een verlos - 

kundige met NFP-certificaat of zelfstandig NFP-consulent. 

Zij geeft het echtpaar vruchtbaarheidsbevorderende 

adviezen, vult de ZwangerWijzer met hen in, geeft uitleg 

over de anatomie van het lichaam en de vrouwelijke 

cyclus en leert de vrouw de lichaamssymptomen te 

herkennen en interpreteren. Na elke cyclus komt het 

echtpaar langs om hun notities te laten zien. Gemiddeld 

kost dit traject zes uur zorg per echtpaar. Dat kan dus 

veel medische kosten uitsparen.” 

NFP in de verloskundigenpraktijk 

Regelmatig wordt er in de verloskundigenpraktijk in 

Waddinxveen weer een NFP-cursus gestart. Het maximum - 

aantal echtparen dat meedoet ligt op drie. Soms worden 

de cursussen ook toegespitst op NFP in de borstvoedingsperiode 

of bij kinderwens. In het laatste geval komen 

echtparen alleen. Hoort het geven van NFP-cursussen 

volgens de verloskundigen bij hun takenpakket? 

Lindsey: “Nee, het is echt een ‘extraatje’. We zijn naast 

verloskundige ook consulenten van NFP-Nederland en 

beschouwen het geven van deze cursussen echt als een 

verrijking van onze praktijk.” 

Meer weten: www.nfp-nederland.nl. ■

In oktober 2009 publiceerde TvV over het onderzoek 

van Sanne Fijen en Sophie Zeegers naar 

de rol van traditionele geboortebegeleiders in 

Ethiopië. Onlangs zagen de voormalige studentes 

Verloskunde en de Ethiopische gastheren 

van gezondheidsorganisatie AMREF Flying 

Doctors elkaar terug, nu in ons eigen land. 

De Ethiopiërs maakten deel uit van een grotere groep 

Afrikanen, die in Nederland waren om het AMREFgezondheidsprogramma 

‘Seksuele en reproductieve 

gezondheid en rechten nomadische jongeren’ in 

Ethiopië, Kenia en Tanzania te evalueren. 

Thuisbevallen? 

De groep werd uitgenodigd op de Verloskunde Academie 

Amsterdam. Sanne en Sophie vertelden gezamenlijk iets 

over verloskunde en kraamzorg in Nederland. “Sommigen 

hadden een verloskundige achtergrond, anderen niet, maar 

iedereen luisterde aandachtig. Waarschijnlijk omdat de 

maternale gezondheidszorg in Oost-Afrika hoog op Public 

Health-agenda staat.” Sophie vult aan: “Vooral de thuisbevalling 

is controversieel. Daar waar ze in Oost-Afrika 

iedereen naar het ziekenhuis proberen te krijgen om te 

bevallen, wordt er in een Westers land als Nederland 

thuis bevallen.” 

Na een felle discussie over de voor- en nadelen van thuisbevallen, 

bleek dat de afstand tot het ziekenhuis, de mate 

van scholing van de Nederlandse verloskundigen en 

instrumenten die verloskundigen bij zich hebben wezenlijk 

verschillen. Vooral de doptone en de reanimatieapparatuur 

kregen veel aandacht. Het feit dat alle verloskundigen in 

staat zijn een kind thuis te reanimeren, stelden de mensen 


‘You midwives bring the hospital home’ 

Sanne Feijen en Sophie Zeegers 

Auteurs zijn eerstelijns verloskundigen in Amsterdam 

met een verloskundige achtergrond gerust. Of zoals Jemal 

Youssouf, projectmanager in Ethiopië, vol bewondering 

zei: “You midwives bring the hospital home.” 

De uitleg over kraamzorg vond men interessant, maar kon 

volgens de groep niet goed vertaald worden naar Oost- 

Afrikaanse begrippen. “Dit zou vanwege financiële redenen 

en de grote afstanden niet realiseerbaar zijn. Ook merkten 

we dat de zwangerschap en bevalling meer de aandacht 

had. Eerst maar een veilige bevalling zien te regelen, de 

postnatale periode is van latere zorg”, denkt Sanne. 

De baarkruk in Afrika 

Na een geruime tijd gesproken te hebben was het tijd 

voor actie. Sophie: ‘Na het overwinnen van enige 

schroom kregen we het voor elkaar dat een aantal een 

baring op een fantoom wilden begeleiden. Spannend, 

omdat het voor sommigen al weer een tijd geleden was.’ 

Een opvallend verschil in de werkwijze bleek bij de 

geboorte van de placenta: Afrikanen pakken de navelstreng 

vast en laten de vrouw vervolgens hoesten. 

“De baring op de baarkruk was een groot succes. De 

kruk werd vol bewondering en van alle kanten uitvoerig 

bestudeerd. Want wat blijkt: één van de redenen waarom 

Afrikaanse vrouwen niet naar het ziekenhuis willen, 

is omdat ze alleen liggend op een onderzoeksbank 

mogen bevallen. De baarkruk zou wellicht een oplossing 

kunnen betekenen.” 

Bezoek aan bevalcentrum 

“Daarna gingen we door naar Bevalcentrum West”, vertelt 

Sanne. “De groep was erg onder de indruk van de 

mooie en rustige kamers. Het fenomeen ‘verplaatste 

thuisbevalling’ kregen we maar moeilijk uitgelegd, maar 

uiteindelijk drong het tot hun door dat dit uniek is en dat 

het tegelijkertijd ver van hun huidige verloskunde 

afstaat.” 

Toevallig was Barbara Harper, dé water birth goeroe uit 

de VS, in het bevalcentrum voor een lezing. Ze gaf de 

groep een korte uitleg over een waterbevalling. “Heel 

uitgebreid en interessant. Er werden veel vragen gesteld 

en iedereen maakte ijverig aantekeningen”, zegt Sophie. 

“Wij hadden enigszins gemengde gevoelens bij deze last 

minute workshop. Bijvoorbeeld, Ethiopië kampt met 

grote waterschaarste en het water dat er is, is bovenal 

zeer onhygiënisch. Later bevestigde een van de deel - 

nemers dit en voegde eraan toe dat een van hun hoofdwerkzaamheden 

infectiepreventie durante partu is.” ■ 



Joan Shepherd, 

voorzitter SMLA en twin 

Franka Cadee 

Mag ik u introduceren aan Joan Shepherd, 

de nieuwe president van de Siera Leone 

Midwives association (SLMA)! 

Toen Nester Moyo, projectmanager van de International 

Confederation of Midwives (ICM), in 2008 Sierra Leone 

bezocht had zij nooit kunnen dromen dat er binnen twee 

jaar een nieuw bestuur gekozen zou worden. Dat zou 

onder de omstandigheden van toen ook niet reëel 

geweest zijn. Toch werd deze droom in oktober 2010 

werkelijkheid. Door maar liefst 250 aanwezige leden, een 

groter aantal dan aanwezig op onze ALV van november(!), 

werd een nieuw bestuur gekozen. 

De nieuwe president, Joan Shepherd, vertelde ons 

enthousiast: “Er kwamen meer en meer verloskundigen 

de zaal binnen, sommige hadden twee dagen gereisd om 

aanwezig te zijn. We moesten verhuizen naar een grotere 

zaal om voldoende ruimte te hebben voor iedereen. De 

sfeer was bruisend, iedereen was verrast door de hoeveelheid 

leden en het ontmoeten van oude bekenden. Alleen 

dat al deed iedereen zo goed.” 

SLMA 

Tussen 1991 en 2002 woedde in Sierra Leone een burger - 

oorlog. De leden van de SLMA en het bestuur waren 

door de oorlog gedwongen te stoppen met verenigingswerk. 

Sommige verloskundigen zijn het land uit gevlucht, 

anderen hebben in vluchtelingenkampen gezeten, een 

aantal zijn om het leven gekomen door de oorlog of 

hebben weeskinderen in huis genomen. Iedereen heeft er 

direct of indirect mee te maken gehad. Het is niet voor 

Links Joan Shepherd, rechts Dame Karlene Davis 


niets dat men het alsmaar heeft over ‘voor’ of ‘na’ de 

oorlog. 

De SLMA was ‘voor de oorlog’ lid van ICM. Maar ICM 

had vijftien jaar niets meer gehoord. In 2008 ging Nester 

Moyo naar Sierra Leone, letterlijk op zoek naar leden. 

“Ik wist dat de voormalige president van de SLMA, 

Elisabeth Decker, in Freetown woonde. Haar heb ik 

gevonden en toen hebben we samen verder gezocht. 

De eerste dag vonden we drie verloskundigen in een 

ziekenhuis. Met hun hulp vonden we de dag erna nog 

vijf anderen en zo hadden we aan het eind van de week 

twaalf voormalig SLMA leden bijeen. Vijf van hen zijn als 

stuurgroep de kar gaan trekken om de SLMA weer tot 

een bruisende vereniging maken. Maar ik wist dat het 

tijd zou kosten, want ze hadden helemaal niets.” 

In 2009 is de SLMA gekoppeld als twin aan de KNOV. 

En zoals U heeft kunnen lezen zijn er veel activiteiten 

geweest om de SLMA te ondersteunen. Vooral door 

middel van workshops heeft de KNOV ondersteuning 

geboden om leiderschapskwaliteiten te ontwikkelen. Ook 

zijn leden van de SLMA individueel gekoppeld aan KNOV 

leden, ”twin to twin”. Door de korte, directe lijnen van 

deze persoonlijke relatie, voelen de SLMA leden zich 

gesteund en gesterkt. De ICM heeft de SLMA tegelijkertijd 

financieel ondersteund om een kantoorruimte te huren 

en deze zo in te richten met tafels, stoelen, gordijnen en 

een computer met internet - die het soms doet - dat de 

SLMA hier kleine bijeenkomsten kan organiseren. 

Joan Shepherd: “ICM ondersteunt ons met de hardware 

en de KNOV met de software. Uiteindelijk hebben wij 

zelf de stap kunnen nemen om verkiezingen te houden. 

We hadden natuurlijk nooit kunnen hopen dat er zo veel 

leden op af zouden komen. Lang leve de SLMA!“ 

Nieuw bestuur 

In november 2010 was er een workshop voor het nieuwe 

bestuur. Deze workshop stond onder de inspirerende leiding 

van Dame Karlene Davis. In deze workshop is eerst 

gekeken naar de verschillende vormen van leiderschap. 

Er ontstonden prachtige vellen papier met daarop de 

kenmerken van leiders die de bestuursleden admireerden, 

zoals Nelson Mandela, Barack Obama en hun eigen 

president! Ook de verschillen tussen management en 

leiderschap kwamen aan bod. Dit zorgde voor een

natuurlijke overstap naar het nut en de noodzaak van 

het ontwikkelen van de statuten van de vereniging en 

een aantal interne protocollen voor lidmaatschap en 

financiële structuren. In februari 2011 wordt de volgende 

stap gemaakt in het ontwikkelen van deze managementstructuren. 

Inspirerend 

Het is inspirerend om te zien wat enkel het hebben van 

een vereniging van verloskundigen teweeg kan brengen. 

De vereniging bestaat nog maar net en direct al is er 

contact met het Ministerie van Volksgezondheid en krijgen 

ze ondersteuning van andere NGO’s. Verenigen betekent 

gezien worden, al zijn de stappen soms klein of zelfs op 

de korte termijn zelfs onzichtbaar. De weg is niet altijd 

gemakkelijk. Sierra Leone, en dus ook de SLMA, heeft 

dagelijks last van een corrupte en getraumatiseerde 

samen leving. Toch is het enthousiasme groot en authentiek. 

Dat is ook voor Nederlandse verloskundigen een 

belangrijke boodschap. In vereniging sta je sterk! ■ 

Workshop over bestuur en de 

Op 16 en 17 november 2010 had ik het genoegen 

om een workshop te mogen geven over 

bestuur aan de Sierra Leone verloskundigen 

vereniging in Freetown. Zestien verloskundigen 

waren aanwezig, voornamelijk de nieuwe 

bestuursleden en de voorzitter van de SLMA. 

Het was de bedoeling om beleid te ontwikkelen 

op het gebied van statuten, lidmaatschap 

en financiële transparantie. Toch was het 

belangrijk om eerst de context van de SLMA 

te analyseren. Daarvoor moesten we als groep 

op ontdekkingsreis; wat is het verschil tussen 

leiderschap en bestuur? Welke processen zijn 

nodig om besluiten te maken? Wat hebben 

we nodig voor een goede implementatie en 

evaluatie van nieuw beleid? Het werd een 

boeiende reis! 

De bestuursleden waren gretig en discussieerde met een 

groot enthousiasme. Hun motivatie om te leren was 


ontwikkeling van eerste SMLA beleid 

Dr. Dame Karlene C Davis D.B.E. – Vertaling:Franka Cadee 

Joan Shepherd, voorzitter SMLA en twin 

duidelijk in hun reacties en de toepassing van hun nieuw 

verworven kennis op SLMA. Er werden vele vragen ter 

verduidelijking gesteld. Grote nadruk werd gelegd op het 

ontwikkelen van beleid vanuit de SLMA visie en missie. 

Deze zijn: 

Visie 

De SLMA ziet een toekomst met verloskundigen verenigd 

tot een autonome en wettelijk beschermde professie 

met een positief imago en onderdeel van een bruisende 

zelfstandige organisatie. 

*(SLMA envision a future where midwives are unified, 

autonomous legally protected experts, with a positive 

public image and belonging to a vibrant independent 

association.) 

Missie 

Het creëren van een platform waar we kennis en vaardigheden 

delen. Een platform waar we onze complementaire 

kracht delen om zo de innerlijke drijfveren en het imago 


53


van verloskundigen in de maatschappij te vergroten, met 

uiteindelijk doel een om sterke verloskundige organisatie 

op te bouwen om samen te kunnen streven naar veilig 

moederschap. 

*(To provide a platform where we share knowledge and 

skills; we share complementary strengths to raise the 

morale and image of midwives within society and 

build/strengthen vibrant midwives associations in order to 

advocate for safe motherhood.) 

Zoals ik het zie, zijn verloskundigen in Sierra Leone 

onderdeel van de verloskundige wereldfamilie. 

Verloskundigen zijn wereldwijd verbonden door hun 

gemeenschappelijk doel: het verbeteren van de gezondheid 

en het welzijn van moeders, pasgeborenen en uiteindelijk 

het gezin. Het is van groot belang dat de verloskundigen 

in Sierra Leone worden ondersteund in hun 

ontwikkeling ter verbetering van de geboortezorg en 

diensten voor moeders en de pasgeborene. Ook is het 

belangrijk om de emancipatie van de SLMA verloskundigen, 

een onderdeel van hun missie, te ondersteunen. 

“We hope to continue this work as the Midwives in 

SLMA are keen to keen to benefit from the enrichment 

which comes from exchanging ideas with other midwives 

and learning new concepts which are not a part of their 

everyday experience.” 

Dit project brengt een verrijking die de SLMA verlos - 

kundigen moed geeft. Maar niet alleen voor SLMA, dit 

geldt ook voor de KNOV! Ieder komt in aanraking met 

nieuwe concepten die geen deel uitmaken van de 

dagelijkse ervaringen. De International Confederation 

of Midwives (ICM) zien dit project als een voorbeeld van 

“good practise”. De KNOV en SLMA hebben met dit 

project een voorbeeldfunctie voor onze wereldwijde 

verloskundige familie. ■ 

In de schuur aan de balloërweg 1 te Loon 

Op zaterdag 11 december van 11.00~17.00 uur 

TE KOOP: 

Kerstkaarten 

Kerstkransen 

Handgemaakte kerstversieringen 

Tassen 

Sieraden 

Zeepjes 

schilderijen 

Kniepertjes 

En nog veel meer!! 

Ook is het mogelijk om make-up advies te krijgen, je nagels te laten behandelen en een 

workshop te volgen. (Voor de workshop is opgave vooraf nodig, je maakt dan een 

kerstboompje op stenen voet zie ook www.crea4all.nl) 

Tevens verkrijgbaar en warm aanbevolen: 

koffie, thee , warme chocolademelk 

koek en gebak 

snert, pannenkoeken enzovoort 


Onze kerstmarkt ten bate van 

Sierra Leone bracht € 3.000,op. 

Naast Sierra Leone vroegen 

we aandacht voor moedersterfte 

(Millenniumdoel 5), verkochten 

we mutjes met 'Here I am' en 

White Ribbon armbandjes en 

speldjes. 

Groeten uit Loon, 

Yvonne Ossentjuk & Irma Bax 

Dr Dame Karlene C. Davis D.B.E. 

Karlene Davis is een zeer ervaren leider en manager. 

Ze is opgeleid als verloskundige in de jaren 60, 

kwalificeerde zich als docent en werd uiteindelijk 

de Chief Executive en secretaris-generaal van het 

Koninklijk College van Verloskundigen in het 

Verenigd Koninkrijk (VK). Dame Karlene is een van 

de meest geprezen zwarte vrouwen in de gezondheidszorg 

in het Verenigd Koninkrijk en zij was de 

eerste vrouwelijke zwarte vakbondsleider van het 

land. Gedurende haar vier decennia durende professionele 

carrière heeft zij op het hoogste niveau 

verloskundig beleid beïnvloedt, zowel in het 

Verenigd Koninkrijk als internationaal. Van 2005- 

2008 was ze de president van de Internationaal 

Confederation of Midwives (ICM). 

Tijdens haar carrière heeft Karlene een breed palet 

aan kennis en vaardigheden opgedaan. Zij heeft 

eredoctoraten van acht universiteiten! 

In 2001 werd Karlene door Queen Elizabeth 

benoemd als Dame Commander of the British 

Empire.

Groeten uit Italië 

Ik schrok er van: het is meer dan een jaar geleden dat jullie 

tijdschrift een oproep plaatste voor een verloskundige die 

mij zou willen bijstaan tijdens mijn bevalling! We kregen 

een paar heel enthousiaste en fijne reacties na de oproep 

in jullie tijdschrift. Ik merkte aan die reacties dat de verloskundigen 

die reageerden ontzettend begaan waren en 

een passie hadden voor hun vak. Echt heel bijzonder. 

Allereerst kan ik zeggen dat de bevalling uitermate goed 

verlopen is, en thuis, zoals we gehoopt hadden en 

geheel zonder complicaties! 

Uiteindelijk hebben we twee particulier werkende verloskundigen 

gevonden uit Italië. Via een forum zijn we in 

contact gekomen. In het ziekenhuis waren ze onbekend, 

of mochten ze niet genoemd worden, dat weet ik niet. 

In ieder geval was het niet vanzelfsprekend iemand te 

vinden die ons kon helpen bij een thuisbevalling, vandaar 

ook dat ik contact heb gezocht met jullie tijdschrift. 

Maar toen de mogelijkheid zich voordeed, hebben we 

gekozen voor deze Italiaanse verloskundigen. Puur omdat 

we dan zeker wisten, dat mochten er zich complicaties 

voordoen, er in communicatie, zeker op technisch vlak, 

geen problemen zouden ontstaan. 

Ze moesten wel van ver komen: ruim 200 km van ons 

vandaan (Imperia-Sarzana)! En aangezien ze particulier 

werkten, werd niets vergoed door de verzekering. Het 

was dan ook een kostbare bedoeling (zo'n € 2.500,-), 

Van: Rebekka Visser 

Aan: Wil van Veen 

Goedemorgen Wil, Heb je nog suggesties voor een brede 

verspreiding van deze mail, onder collegae en overigen? 

Het zou geweldig zijn als echt duizenden mensen deze 

petitie tekenden, vooropgesteld dat er zoveel draagvlak 

voor is natuurlijk… 

Van: Wil van Veen 

Aan Rebekka Visser 

Beste Rebekka, Prima initiatief, maar er is ook tegengeluid. 

En ik moet met alle nuanceringen rekening houden. Men 

valt vooral over het begrip 'vroedvrouwenradicaal'. Dat 

schrikt mensen af, want radicaal heeft geen ruimte voor 

nuancering. Het tijdschrift voor januari is bijna klaar 

FORUM 

maar in negen maanden kun je wat sparen. En ik wilde 

per se thuis bevallen! 

De begeleiding was fantastisch: deze twee verloskundigen 

werkten als team, ook al omdat kraamhulpen hier onbekend 

zijn. Dit was ook, vertelden ze mij later, omdat ze 

los van het ziekenhuis werken, dus niet zo'n nauwe 

samenwerking kennen zoals in Nederland, en twee weten 

meer dan één! Na de bevalling is één verloskundige nog 

bijna een week bij ons gebleven, om nazorg en ondersteuning 

te kunnen bieden. Aangezien ze zo ver weg 

woonden, was dit het meest praktische en het was 

bovendien een hele prettige ervaring. ■ 

Joelle Renders 

Onderteken de petitie! 

(laatste correcties) en zit eigenlijk vol. Mocht de redactie 

toch nog iets willen met jouw verklaring, dan moet ik 

schuiven. 

Van: Rebekka Visser 

Aan: Wil van Veen 

Als mensen lezen wat ik schrijf, vragen ze: waarom 

noem je het radicaal, wat jij schrijft is helemaal niet 

radicaal, het is ontzettend 'basic'. En dat is ook zo, vind 

ik zelf. Maar 'wij' verloskundigen hebben in de afgelopen 

jaren een dermate grote beweging gedaan richting 

'nuancering', en richting 'erbij horen', dat het nog een 

jaartje duurt en het is gedaan met de zelfstandige 

vroedvrouw. 

En dat, Wil, is geen radicale tekst maar ernstige toekomst- 


55

muziek als 'we' niet wat meer stelling durven nemen. Mijn 

blog radicaal noemen, is dus bedoeld om hierover aan het 

denken te zetten en dat lukt ook erg goed volgens mij. Het 

is opvallend hoeveel verlos kundigen deze petitie tekenen. 

Het is jammer als mensen afgeschrikt worden door het 

woord 'radicaal', als ze denken dat er dan geen ruimte is 

voor nuancering. Maar laten we wel wezen: je moet eerst 

heel goed weten waar je voor stáát, voordat je ruimte 

maakt voor nuancering. Dat geldt in het leven op meer 

vlakken. Misschien mag hij in de online nieuwsbrief? 

Van: Wil van Veen 

Aan: Rebekka Visser 

OK, je hebt me overtuigd. En die online nieuwsbrief? 

IK ga m’n best doen! 

Petitie 

Wij, alle vrouwen die stáán voor recht op eigen beschikking 

over lichaam en kind(eren) constateren: 

• Het recht op het maken van autonome keuzes is van 

groot belang, juist voor aanstaande moeders. 


FORUM 

Te koop aangeboden 

Leuke verloskundigenpraktijk in het 

midden van het land, nabij de 

Koninklijke Kroondomeinen. 

Gemiddeld aantal inschrijvingen over de 

afgelopen 3 jaar: ca.240 inschrijvingen per jaar. 

Gemiddeld aantal zorgeenheden over de 

afgelopen 3 jaar: ca.160 zorgeenheden per jaar. 

Achterwachtregeling met collegae uit andere 

praktijk. 

Goede samenwerking met de 2 e lijn. 

Serieuze belangstellenden kunnen mailen, 

met naam, adres en telefoonnummer naar 

hermitage@live.nl. 

Reacties zullen vertrouwelijk behandeld worden 

en belangstellenden kunnen een snelle reactie 

verwachten. 

De cliënt centraal, maar dan echt! 

• Hen onder druk zetten met angst voor risico's voor hun 

ongeboren kind is onethisch en contraproductief. 

• Bovendien is het nut van toegenomen controle niet 

bewezen. Wél is bewezen dat het leidt tot meer onnodige 

ingrepen bij de moeder. 

• Vrouwen zijn verantwoordelijker dan veel zorgverleners 

denken. Hier moet naar worden geluisterd. 

en verzoeken 

• Garantie dat wettelijk gezien de eindverantwoordelijkheid 

voor het welzijn van haarzelf én haar kind bij de 

moeder ligt. 

• Garantie dat vrouwen een eerlijke keus krijgen als het 

gaat om plaats van bevalling, waarbij vrouwen zelf 

stem krijgen over het afwegen van risico's. 

• Garantie dat zorgverleners de organisatie van de zorg 

aanpassen aan de behoeften van de vrouw, in plaats 

van andersom. 

Teken vandaag nog de petitie, want het moet echt anders 

in Nederland! www.atonomezwangeren.petities.nl 

Hartelijke groet van Rebekka Visser. ■ 

Wordt jij onze nieuwe collega? 

Wij zijn op zoek naar een 4e collega die ons team 

kan komen versterken voor 2 dagen in de week. 

Onze praktijk: 

• is geautomatiseerd met Orfeus 

• heeft een praktijkassistente 

• heeft een prima samenwerking met 1e- en 2e-lijn. 

• heeft meerdere spreekuurlokaties 

• heeft ongeveer 340 zorgeenheden per jaar 

Ben jij die enthousiaste flexibele verloskundige 

die wil werken in een gezellige praktijk met de 

mogelijkheid om in vaste dienst te komen? 

Reageer dan snel! 

Voor meer informatie: 

Bel of mail Silvia Ramakers 06-30558985 of 

poppie.ent@online.nl 

www.verloskundigen-poppie.nl 

Sollicitaties met CV zien wij graag tegemoet.

Media 

 

 

 

 

 

Magazine 

Hyperemesis 

Gravidarum 

 

 

 

Het magazine van Steunpunt 

Hyperemesis Gravidarum (HG) is 

bedoeld om informatie over HG te 

verspreiden en zo meer bekendheid 

aan deze ziekte te geven waardoor 

vrouwen eerder aan de bel trekken 

met ernstige misselijkheid en zo 

beter en eerder geholpen kunnen 

worden. Het magazine is ook 

bedoeld meer bewustzijn te creëren 

bij zorgverleners over deze ziekte. 

Vrouwen met HG hebben toch nog 

vaak het gevoel alleen te staan en 

niet de juiste hulp van hun zorg - 

verleners te krijgen. 

Bekijk ook onderstaande sites: 

www.steunpunthg.nl/index.php 

www.zwangerenmisselijk.nl/index.php 

De kraamtijd, 

Jouw kraamboek 

Met ‘De kraamtijd, Jouw kraamboek’ 

biedt Judith Hoogstra praktische 

handvatten voor aanstaande of 

kersverse vaders en moeders. Judith 

heeft voor het boek geput uit meer 

dan tien jaar ervaring als kraam - 

verzorgster en deelt op meer persoonlijk 

niveau haar ervaringen als 

moeder van twee kinderen. Het boek 

is makkelijk leesbaar en voorzien 

van vele foto's, tips en adviezen. 

Verloskundige Marike Goudswaard 

zegt over het boek: “Ik heb het 

boek in één adem uitgelezen. 

Ingewikkelde problemen worden 

helder en voor iedereen begrijpelijk 

beschreven. Ik vind het leuk om alle 

ervaringen van Judith, thuis en in 

haar werk als kraamverzorgster, te 

lezen. Hierin laat ze zien dat voor 

elk kind een ander advies het goede 

advies kan zijn en dat er dus meerdere 

wegen naar Rome zijn.” 

Titel: De kraamtijd, jouw 

kraamboek 

Auteur: Judith Hoogstra 

Bestellen: www.dekraamtijd.nl 

Prijs: € 17,50 

BERICHTEN 

Vroedvrouw tegen 

wil en dank 

De roman over het leven van 

Catharina Schrader, geschreven 

door Tineke de Jager van der Zee, 

kunt u bestellen door € 15,- over te 

maken op rekening nummer 

38.44.95.141 t.n.v. CSS te Bussum 

onder vermelding van uw naam en 

adres. Voor KNOV-leden geldt een 

ledenprijs van € 5,-. 

Meer informatie: Thera van Erp, 

06 206 159 1 


57

TvV Next 

Geen verbod gevaarlijke stof 

in babyflessen en fopspenen 

In babyflessen zit de gevaarlijke stof Bisphenol-A verwerkt. 

BP-A is een hormoonactieve substantie die volgens 

onderzoeken tumoren en kanker kan veroorzaken. 

De stof komt vrij wanneer de fles verwarmd wordt. 

Andere onderzoeken concluderen dat BP-A in kleine hoeveelheden 

niet schadelijk is. De Europese Commissie 

heeft vastgesteld dat de stof schadelijk is voor de ontwikkeling 

en het immuunsysteem van jonge kinderen. BP-A 

is daarom vanaf 1 juni 2011 in de Europese Unie verboden. 

De Nederlandse pers heeft (nog) niet veel aandacht 

besteed aan dit verbod en nog niet alle fabrikanten hebben 

gehoor gegeven aan het verbod. In andere landen 

zoals Canada en Denemarken is de stof al langer verboden 

en zelfs ook in producten voor kinderen van 0-3 jaar. 

Als alternatief kan polyamide worden gebruikt. Dit is 

echter een duurdere stof. Bibi, het dochterbedrijf van 

Zwitsal, is reeds begonnen met de productie van flessen 

en spenen met het duurdere alternatief, pleit er nu voor 

dat het EU-verbod wordt uitgebreid naar fopspenen en 

andere babyproducten. 

In Nederland proberen grote merken het EU-verbod af te 

doen als overbodig. Zo schrijft Difrax op haar website dat 

het besluit een politieke beslissing is die alleen maar 

onrust creëert bij ouders. Volgens Difrax is het niet nodig 

flessen van polycarbonaat - en dus met BPA- in de ban te 

doen omdat ze absoluut veilig zijn. 

JGZ Captise; 1 december, 2010 

Perinatale sterfte daalt 

Het Nationaal Kompas Volksgezondheid maakt melding 

van een daling in het Perinatale sterfte cijfer. Het 

Nationaal Kompas Volksgezondheid is een website 

met onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde 

informatie over de staat van de volksgezondheid in 

Nederland. Het bevat meer dan 200 onderwerpen, die 

doorlopend geactualiseerd worden. 

Het Kompas is een coproductie van het RIVM met een 

groot aantal Nederlandse (kennis)instituten en bestaat 

dit jaar tien jaar. 

Het RIVM geeft hierover regelmatig een nieuwsbrief uit. 

In de laatste nieuwsbrief wordt vermeldt dat de perinatale 

sterfte in Nederland daalt, ondanks een toename van de 

meeste risicofactoren voor perinatale sterfte. Deze daling 

is niet direct verklaarbaar door een daling van risicofactoren 

zoals leeftijd of afkomst van de moeder. Het aandeel 


BERICHTEN 

geboorten bij oudere moeders (35+) en bij niet-westers 

allochtone moeders is in de periode 2000-2005 licht 

gestegen. Alhoewel het percentage rokende zwangeren 

wel afneemt, stijgen de overige risicofactoren voor 

moedersterfte nog steeds. Er zijn meer oudere vrouwen 

en vrouwen van allochtone afkomst. De groep obese 

zwangeren en zwangeren met een chronische aandoening 

neemt eveneens toe. Via de website kunt u zich 

gratis abonneren op de nieuwsbrief. 

Figuur 1: Trends in de perinatale sterfte (≥ 24 weken of 

28 weken) a en in de zuigelingensterfte b in de periode 

1980-2009 c (Bron: CBS StatLine) 

www.nationaalkompas.nl. Nieuwsbrief no. 45 

Leidse onderzoekers ontdekken 

genen essentieel voor vorming 

van gezicht 

Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch 

Centrum hebben twee nieuwe genen ontdekt die essentieel 

zijn bij de vorming van het gezicht in de embryonale 

fase. De twee nieuwe genen kunnen verantwoordelijk 

zijn voor het Treacher Collins-syndroom. Ze publiceerden 

erover in het toonaangevend medisch tijdschrift Nature 

Genetics van 5 december 2010. Het Treacher Collinssyndroom 

is een genetisch dominante aandoening met 

een prevalentie van 1: 50.000. Het syndroom gaat 

gepaard aan een misvormd gezicht en functionele beperkingen 

als gehoor- en slikproblemen. In de verdere ontwikkeling 

van het lichaam spelen de ontdekte genen 

(POLR1D en POLR1C ) een kleinere rol. Hierdoor zijn 

patiënten met Treacher Collins verder fysiek en mentaal 

gezond. 

www.nieuws.leidenuniv.nl

Thuisbevallingen daalt: 

Engelse verloskundige 

organisatie roept op tot meer 

keuzevrijheid 

Het aantal thuisbevallingen in Engeland en Wales is licht 

gedaald van 2,9% (2008) naar 2,7% (2009) volgens de 

laatste cijfers van het Office of National Statistics (ONS). 

De voorzitter van de Engelse verloskundige organisatie 

(RCM) Cathy Warwick, zegt hierover: “Ook als is het 

maar klein, de daling is een echte teleurstelling. De cijfers 

suggereren onvoldoende keuzevrijheid voor vrouwen. Zij 

verdienen een beter beleid van hun overheid. Ik maak 

me ernstig zorgen over de toenemende werkdruk onder 

verloskundigen waardoor de keuzevrijheid voor vrouwen 

wordt beperkt. Het is van groot belang dat we nagaan 

waarom de cijfers zo zijn.” Zij zei ook dat in een aantal 

regio’s de thuisbevalling juist wel goed mogelijk is. Zelfs 

in gebieden met sociale achterstand, waar je dit niet zou 

verwachten. Deze regio’s zouden een voorbeeldfunctie 

moeten hebben. 

Over het algemeen daalde het Engelse geboortecijfer 

eveneens met 0,3%. Het aantal geboortes in Engeland 

en Wales bedroeg 706.248 in 2009. 

www.rcm.org.uk, december 2010 

Jonge vrouwen hoger 

opgeleid dan jonge mannen 

Jonge vrouwen tussen de 25 en 34 jaar zijn gemiddeld 

hoger opgeleid dan jonge mannen. Van de vrouwen in 

deze leeftijdsgroep had 42% een hoge opleiding in 2009 

tegenover 36% van de mannen. Onder mensen van 

55-64 jaar is er nog een groot verschil in opleidings - 

niveau tussen mannen en vrouwen; 16% van de vrouwen 

is hoogopgeleid tegenover 31% van de mannen In de 

totale bevolking van 25-64 jaar was in 2009 het aandeel 

hoogopgeleide mannen groter dan het aandeel hoog - 

opgeleide vrouwen (respectievelijk 34% en 30%). 

CBS StatLine, 2010 

Screening voor postnatale 

depressie bij consultatie van 

het kind 

Een comité van de Amerikaanse vereniging voor pediatrie 

(AAP) adviseert om tijdens consultaties van pasgeborenen 

ook de moeder te screenen op postnatale depressie. De 

richtlijn bevat concrete tips voor huisartsen en pediaters. 

Depressie komt voor bij 5-25% van de zwangere vrou- 

BERICHTEN 

wen. Het betreft een spectrum van ‘baby blues’ (waarbij 

50-80% van de moeders de eerste dagen na de bevalling 

stemmingsschommelingen ervaren) tot ernstige depressie 

of zelfs psychose. Het risico neemt toe wanneer er sprake 

is van een voorgeschiedenis van depressie of bipolaire 

stoornis, het voorkomen van depressie in de familie, 

alcoholmisbruik, bij tienermoeders en in gezinnen met 

een lager inkomen (risico 40-60%). Depressie komt ook 

voor bij ca. 6-8% van de vaders. 

Depressie bij een ouder kan de relatie tussen kind en 

ouder grondig verstoren, met negatieve gevolgen voor 

de hechting en de cognitieve en sociaal-emotionele 

ontwikkeling van het kind. Depressieve moeders geven 

ook minder borstvoeding. 

Artsen in de eerstelijn kennen de gezinssituatie vaak het 

best en zijn daarom het best geplaatst voor screening 

naar depressie. 

De AAP stelt voor om de zogenaamde Edinburgh Postnatal 

Depression Scale te gebruiken bij de eerste screening. 

Het betreft een lijst met 10 vragen die de moeder zelfs 

vooraf kan invullen. Bij een score van 10 of meer of een 

positief antwoord op vraag 10 (zelfmoordgedachten) is 

de screening positief. Bij een score boven de 20 kan een 

crisisinterventie aangewezen zijn. In een latere fase kan 

een screeningsmethode met 2 vragen gebruikt worden, 

zoals: “In de afgelopen 2 weken… 

1. Heb je je depressief, neerslachtig of hopeloos gevoeld? 

2. Heb je weinig interesse of plezier in activiteiten? 

Eén ja-antwoord is een positieve screeningstest. Bij de 

preconceptionele consultatie kunnen risicogezinnen 

worden opgespoord voor intensievere opvolging. 

gezondheid.be 

Werkgroep ‘Positie eerstelijns 

verloskunde’ opgericht 

Studenten, staf en docenten van de Verloskunde 

Academie Amsterdam hebben in november een 

informele werkgroep opgericht om de KNOV van 

praktische adviezen te voorzien in “stormachtige tijden”. 

De publicatie van de UMCU-studie en de daarop volgende 

mediahausse vraagt veel van onze beroepsvereniging en 

de werkgroep wil haar daar graag in ondersteunen. Zo 

heeft ze adviezen geformuleerd over berichtgeving op de 

website van de KNOV, over een uniforme brief naar alle 

cliënten en over een gezamenlijke reactie van KNOV en 

NVOG. De werkgroep heeft haar adviezen gebundeld in 

een brief naar Angela Verbeeten. Deze brief is in zijn 

geheel te lezen op de website van de VAA: 

www.verloskunde-academie.nl. ■ 


59

Congres en Cursus 

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van Kennispoort Verloskunde: 

www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites. 


BERICHTEN 

CONGRES/CURSUS DATUM PLAATS INFO ACCREDITATIE KOSTEN (€) 

Communicatietraining Praktijkassistenten 11-01-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 

Van wieg tot graf: ethische dilemma’s in gezondheidszorg 11-01-2011 A’dam, Rode Hoed 

Workshop 'Visie ontwikkelen in plaats van brandjes blussen' 13-01-2011 Zwolle www.praktijkondernemer.nl 8 uur, A08-78 235,- 

Kinderwensspreekuur; Preconceptiezorg 17-01-2011 / 09-02-2011 Eindhoven www.av-m.nl 16 uur, A10-060 

1,5 uur, D06-01 vrije keuze 500,- 

Waterbirth, B. Harper 17-02-2011 A’dam www.oerbronworkshops.webklik.nl 

Evidence Based Medicine 18-01-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 3,5 uur, A10.024 160,- 

Basiscursus CAVE!, 1-daags 18,19,20-01 Boxmeer www.acuteverloskunde.nl 10,5 uur 335,- 

Obesitas 21-01-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 4,5 uur, A09-074 175,- 

Workshop Watergeboorte 21-01-2011 Amsterdam, bevalcentrum West www.oerbronworkshops.webklik.nl 25,- 

Symposium 'praktijkgericht onderzoek in de verloskunde' 21-01-2011 Hogeschool Rotterdam www.hro.nl 

Embracing Birth 23-01-2011 Bussum www.oerbronworkshops.webklik.nl 15,- 

Transculturele zorg voor 1ste lijn 25-01-2011 Amsterdam www.talmor.nl 5,5 uur 165,- 

Efficiënt administratie voeren 26-01-2011 Ds. Kuyperstraat te Nijkerk www.peterkluiterstrainingen.nl A 10-071 105,- excl. BTW 

Ik zie iets bij uw kindje ….. 28-01-2011 De Reehorst, Ede www.scem.nl 

Actualiteitencursus Voortplanting 28-01-2011 A’dam www.marktwo.nl aangevraagd 225,00 

Public health and midwifery 31-01 t/m 08-02 Distance learning www.av-m.nl 500, per module 

Implementing innovation in midwifert practice 31-01 t/m 08-02 Distance learning www.av0m.nl 500, per module 

Pathologie kraambed moeder en kind 01-02-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 4,5 uur, A09-033 175,- 

Efficiënt administratie voeren 01-02-2011 Ds. Kuyperstraat te Nijkerk www.peterkluiterstrainingen.nl A10-070 105,- excl. BTW 

Symposium Shared decision making: duel of duet? 02-02-2011 Geldmuseum Utrecht www.cbo.nl 275,- 

Basiscursus CAVE!, 1-daags 5,8,9 en 10-02-2011 Boxmeer www.acuteverloskunde.nl 10,5 uur 335,- 

Triage; pijn tijdens de zwangerschap 08-02-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 155,- 

Praktijkorganisatie 09-02-2011 Ds. Kuyperstraat te Nijkerk www.peterkluiterstrainingen.nl 10-068 105,- excl. BTW 

Prenatale screening 10-02-2011 / 17-02-2011 R’dam www.va-r.nl 7 uur 395,-/197,50 

525, beide dagen 

Congres Obstetrie & Neonatologie 10,11-02-2011 Veldhoven www.obneo.nl aangevraagd 130,- 

Cursus stagewerkbegeleiding 11-02-2011 / 25-02-2011 AV Maastricht www.av-m.nl 16 uur geen 

18-03-2011 / 08-04-2011 


Vaardigheid hechten 14-02-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 4 uur, A10-083 225,- 

Vaardigheidstoets stuit en reanimatie 15-02-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 4 uur, B09-035 100,- 

Obesitas 15-02-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 4,5 uur, A09-074 175,-

BERICHTEN 

Dag van de assistent 15-02-2011 Pollux, Amsterdam www.talmor.nl 165,- /150,- 

De 2e Noordelijke eerstelijnsdag 16-02-2011 Congrescentrum, Drachten www.eerstelijnsdag.nl 

Dag van de assistent 17-02-2011 Openluchtmuseum, Arnhem www.talmor.nl 165,- / 150,- 

Intracutaan hechten 17-02-2011 Eindhoven www.av-m.nl 2,5 uur, A08-001 220,- / 200,- 

Praktijkhouder als werkgever 17-02-2011 Ds. Kuyperstraat te Nijkerk www.peterkluiterstrainingen.nl A 10-069 210,- excl. BTW 

Midwifery Science: keeping women at xentre of care 17-02-2011 Rosarium, A’dam www.poag.nl 75,- 

Workshop Rebozotechniek 18-02-2011 Culemborg theavantuyl@hotmail.com 120,- 

Perinatale sterfte;inzicht in recente onderzoeken 18-02-2011 Nijmegen www.av-m.nl 145,/135,- 

Baringspijn van neurowetenschappelijk perspectief 25-02; 04-03; 21-03-2011 Haarlem www.stichtingiton.nl 16 uur / 5 uur 550,- 

Scholing CTG beoordeling en interpretatie 01-03-2011 A’dam www.vrouwenzorg.nl 129,- 

KNOV: EBM voor ITV groepsleden 01-03-2011 Maastricht www.av-m.nl 3,5 uur Gratis voor leden 

PSIE en hielprik 01-03-2011 A’dam www/rivm.nl 

Vaardigheid hechten 07-03-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 4 uur, A10-083 225,- 

Uitwendige versie 07-03-2011 / 11-04-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 16 uur, A09-128 1650,- 

09-05-2011 

Save’r acute verloskunde 08-03-2011 Eindhoeven www.medsim.nl 7 uur 675,- 

De kracht van begeleiding 08-03-2011 / 22-03-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 16 uur, A09-098 500,- 

Een goed begin, een goed vervolg 09-03-2011 Eindhoven www.medsim.nl 8,5 uur 325,- 

PSIE en hielprik 10-03-2011 Utrecht www/rivm.nl 

Stage- en werkbegeleiding 11-03-2011 / 05-04-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 16 uur, A09-202; 6 uur, D06-11 geen 

Miskraam en herhaalde miskraam 11-03-2011 Ede www.scem.nl 165,/185,- 

Ergomotion 14-03-2011 A’dam www.talmor.nl aangevraagd 100,- 

Ergomotion voor VK en kraamverzorgenden 14-03-2011 / 22-03-2011 Amsterdam www.talmor.nl 3 uur 

29-03-2011 

Evidence Based Medicine 14-03-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 3,5 uur, A10.024 160,- 

PSIE en hielprik 15-03-2011 Arnhem www/rivm.nl 

Vaardigheidstoets schouderdystocie en fluxus 15-03-2011 AVAG Amsterdam www.verloskunde-academie.nl 3,5 uur, B10-014 100,- 

Triage; prenatale diagnostiek en bloedverlies 15-03-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 155,- 

Praktijkassistentes: pijn en bloedverlies Scholingsdag II 16-03-2011 Nijmegen www.av-m.nl 170,-/155,- 

EMB voor toesgroepbegeleiders 16-03-2011 R’dam www.va-r.nl 3,5 uur geen 


Zwangerschap en oncologie 17-03-2011 Reehorst, Ede www.scem.nl 159,/179,- 

Calamiteitentraining 18-03-2011 AVAG Amsterdam. www.verloskunde-academie.nl 6 uur, B09-038 225,- 

Kinderwensspreekuur: verloskundigen geven preconceptiezorg 21-03-2011 / 04-04-2011 Eindhoven www.av-m.nl 16 uur, A10-060; 5 uur, D06-011 500,- 

Mio dagen 22-03-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 265,- 

PSIE en hielprik 22-03-2011 Tilburg www/rivm.nl 

Reanimatie volwassenen 22-03-2011 R’dam www.va-r.nl 6 uur 380,/360,- 

Post HBO basisopleiding echoscopie 22-03-2011 t/m 27-09-2011 Maastricht www.va-m.nl 16 uur, A07-126; 

30 uur, D07-004 2.500,/2.375,- 

Ergomotion 22-03-2011 A’dam www.talmor.nl aangevraagd 100,- 

MIO-dagen (Methodisch Intercollegiaal Overleg) 22-03-2011 AVAG Groningen www.verloskunde-academie.nl 265,- 


61

Personalia 

GEBOREN 

Guus, zoon van Laura Bakker en Adriaan Vugts, Prattenburg 19, 

3452 NN Vleuten 

Suze, dochter van Anoeska en Ruud Barten-van Vliet, 

Esdoornstraat 12, 4651 KN Steenbergen 

Siem, zoon van Jolien Dekker en Martijn Walraven, J.J. Smitstraat 4, 

4333 MJ Middelburg 

Ezra, zoon van Thirsa en Jasper de Graaf-van den Berg, 

Vondelstraat 125, 3314 BP Dordrecht 

Sebastien, zoon van Monique van Heumen en Jules Lavalaye, 

Burg. vd Voort van Zijplaan 63, 3571 VT Utrecht 

Hanna, dochter van Mirjam en Richard Holl, Herbergierstraat 22, 

4871 KR Etten-Leur 

Thiemen, zoon van Marleen en Gerben Huiting-Ras, Koraal 34, 

8271 KA IJsselmuiden 

Lize, dochter van Henriëtte en Alex van der Molen, Paardebloem 36, 

8265 MP Kampen 

Vera, Evelien en Anton van Roessel-van der Marck, 

Orseleindstraat 19, 5346 SJ Oss 

Annemijn, dochter van Susanne en Michiel Schoonderbeek- 

Wigmans, Kon. Julianalaan 17, 4205 RA Gorinchem 

Krijn, zoon van Anke Selles en Robert Noorlander, 

Ananasstraat 81, 2564 SN Den Haag 

Jonathan, zoon van Dineke en Jan-Jaap Snoep, de Brink 170, 

9723 AM Groningen 

Laurens, zoon van Femke en Marc Trouwborst-Karels, 

Nieuwe Kerkstraat 64a, 3054 NK Rotterdam 

Noud, zoon van Marloes van der Waal en Ben Rexwinkel, 

Fort Prinssen 4, 2926 VD Krimpen a/d Ijssel 

Beau, zoon van Maartje en Eric Welten, Jeruzalemweg 6, 

7443 TG Nijverdal 

Roos,dochter van Marloes Brundel en Björn Domhof, 

Kleuterstaat 29, 7136 LP Zieuwent 

Lize, dochter van Marije en Jorrit Immerzeel-Hup, 

Zuiderzeestraatweg 613, 8094 AP Hattemerbroek 

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND 

Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2010) 

Mw. L.M. Alberts, Dobbe 11, 9062 HD Oentsjerk – Asp 

Mw. S. Brandt, Petrus Driessenstraat 34, 9714 CC Groningen – Asp 

Mw. E. Dijkhof-Dalhuisen, Horthoekerweg 7d, 8167 LV Oene – Asp 

Mw. L. Damman, Johan de Wittstraat 8, 8121 ZN Olst – Asp 

Mw. S. Gravesteijn, Lommerlust 8, 3702 BV Zeist – Asp 

Mw. W. van de Heg, Schubertlaan 6, 7333 CV Apeldoorn – Asp 

Mw. E. Holtmaat, Torenstraat 17a, 9711 JK Groningen – Asp 

Mw. I. ten Hoonte, Sleedoorn 22, 7742 RK Coevorden – Asp 

Mw. M. Lieman, Prof. Lindeboomlaan 71, 3853 GJ Ermelo – Asp 

Mw. L. Meijer, Nooderspoorsingel 196, 9716 JC Groningen – Asp 

Mw. G. Melenberg, Kobbeflecht 8, 9254 AE Hurdegarijp – Asp 


BERICHTEN 

Mw. E.E. van der Molen, Walhof 2, 6915 AV Lobith, Asp 

Mw. M. Pijper, Stuurboordlaan 12, 9934 JN Delfzijl – Asp 

Mw. M. de Zee-Hoomans, Bouriciuslaan 52, 9203 PE Drachten – Asp 


Mw. L. Brandes, Hoekerhof 26, 8862 PJ Harlingen - Asp 

Mw. S. Eising, Brinkstraat 37, 3741 AM Baarn - BL 

Mw. W. Meijer, Tiggelland 4, 6932 NL Westervoort – VID-zhs 

Mw. B. Prevoo, Spehornerbrink 63, 7812 KD Emmen – WN 

Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2011) 

Mw. M. Bergers, Callunaplein 7, 6951 CM Dieren – VID-zhs 

Mw. A. van Dam, Plaggebaan 13a, 8075 PG Elspeet – VID-zhs 

Mw. R.H. Douwes, Dwerguil 20, 9781 RH Bedum - BL 

Mw. E. Huinink, Ludgerhof 4, 7131 EG Lichtenvoorde – WN 

Mw. S.C. Oost, Pijlkruid 2a, 7909 HK Hoogeveen – Asp 

Mw. B.van Putten-van Hemmen, Zonnedauw 1, 8471 WK 

Wolvega – VID-ep 

Mw. R. Repko, Schippersmeen 14, 3844 CR Harderwijk – VID-ep 

Mw. M.E. Soederhuizen, Grootakkers 42, 9502 GB 

Stadskanaal – VV-m 

Mw. J. Stevens, Kruittorenstraat 10c, 7126 BH Bredevoort – VID-zhs 

Mw. G. van Werkhoven, Altoenaestraat 11, 9076 BH 

St. Annaparochie – VID-ep 

Voortzetting lidmaatschap (per 01-01-2011) 

Mw. P. Ijsseldijk, Nicolaasleane 3, 9086 CN Hempens – VV-m 

Mw. H.W. Wijma, Iepstraat 27, 9051 ST Stiens – VID-ep 

SECTOR NOORDWEST NEDERLAND 


De heer J. Albers, Vlietwijck 7, 2271 ES Voorburg – Asp 

Mw. D.G.M. van den Berg, Dinkgrevelaan 10, 2071 BP Santpoort- 

Noord – Asp 

Mw. M. van Buren, W.P. Speelmanweg 37, 2441 CB Nieuwveen – Asp 

Mw. M. Eskaros, Miquelstraat 27, 2522 KL Den Haag – Asp 

Mw. A.G.R.M. Groot, Agorahof 109, 8224 JH Lelystad – VID-g 

Mw. J.J.P. van der Linden, Binnenkant 29c, 1011 BJ Amsterdam – Asp 

Mw. I. Slagboom, Burg. Viezeelaan 10, 2959 CM Streefkerk – Asp 

Mw. L. van der Sluis, de Korverplantsoen 1, 2807 BW Gouda – Asp 

Mw. M. Veerman, Plutostraat 89, 1131 WC Volendam – Asp 

Mw. W. van der Zwan, Rijnsoever 137, 2221 PB Katwijk - Asp 


Mw. S. Hoep, Westland 26, 1447 BB Purmerend - Asp 

Mw. M. Lub, Stuurboord 59, 1602 CC Enkhuizen – WN 

Mw. E. van der Mooren, Tintorettostraat 5 III, 1077 RM 

Amsterdam – Asp 

Mw. Y. Reijnen, Nassaukade 18-3, 1055 CH Amsterdam - Asp 

Mw. N.P.M. Starink, Hazepad 74, 3766 JV Soest - Asp 


Mw. S. Bakker, Doornenburg 22, 1965 BS Heemskerk – WN 

Mw. I. Jilleba, Weegbree 18, 3344 BK Hendrik Ido Ambacht – Asp

Mw. J.H.M. van Gasteren, N.W. Buitensingel 10d, 2518 PA 

Den Haag - BL 

Mw. M.M. de Groot, Clauslaan 13, 3761 CX Soest – Asp 

Mw. A.E. Meijerhof, Rietwijckstraat 4, 1171 HD 

Badhoevedorp – Asp 

Mw. A. Polat-Cagli, van Ravesteijn-erf 275, 3315 DN 

Dordrecht – VID-zhs 

De heer M.A.W. Witsmeer, Valkenburgseweg 25, 2331 AA 

Leiden – VV-m 

SECTOR ZUID NEDERLAND 


Mw. I. Botermans, Mincerstraat 35, 4849 CB Dorst – Asp 

Mw. L. Breugelmans, Nijkerkstraat 3, 5045 MC Tilburg – Asp 

Mw. M. Decker, Sichuytdam 7, 4411 DE Rilland – Asp 

Mw. S. van Dijk, Lage Zegstraat 7, 4735 SX Zegge – Asp 

Mw. H. Kleemans, Liesstraat 87, 4838 GS Breda – Asp 

Mw. R. Koedood, Acaciadreef 62, 3137 BB Vlaardingen – Asp 

Mw. K. Leermakers, Mostheuvel 30, 5513 NV Wintelre – Asp 

Mw. M. Oomes, Leopoldstraat 19a, 3031 SV Rotterdam – Asp 

Mw. L. ten Pierik, Arica 63, 2903 PC Capelle a/d Ijssel – Asp 

Mw. M. van der Ven, Jan Tooropstraat 8, 4941 EL 

Raamsdonkveer – Asp 


Mw. A.I. Fontijn-Thomassetti, A.H.H. Tolhuisenstraat 77, 4194 VE 

Meteren – VID-zhs 

Mw. N. van Hek, Achter de Dijk 5, 2675 RG Honselersdijk – Asp 

Mw. S. van Kooten, Pijlkruid 21, 1241 VN Kortenhoef - Asp 

Mw. L. Machintosh, Heemraadssingel 273k, 3023 BE Rotterdam – Asp 

Mw. W.M. Struijk, Schoolstraat 1, 5317 JS Nederhemert – WN 

Mw. C. Verspaandonk-Slegers, Zevenfonteinen 3, 5561 VG 

Riethoven –WN 

Mw. M. Versteeg, Mr. J.R. Thorbeckestraat 39, [vet]3214 XP 

Zuidland - WN 


Mw. D.C.C. Goddijn, Kling 11, 5432 MA Cuijk – BL 

Mw. J. Luten, Kerkweg 58, 2825 BT Berkenwoude – VV-m 

Mw. M.Th.J. van Loon, Kaardebol 1, 5803 HX Venray - BL 

Mw. M.C. Overduin-Buckens, 4 Nothcotestreet, Torrensville, 5031 

SA Adelaide, Australië 

Mw. M.C. Weltens, Scharnerweg 89, 6224 JB Maastricht – WN 

Geslaagden 

AAN DE VERLOSKUNDE ACADEMIE ROTTERDAM 

Natascha van Empel 

Lieke Geerts 

Kim Hees 

Naomi Kock 

Sabina Luijk 

Hilde Maassen 

Jantien Middelveen 

Reina Oudijk 

Mylène van Rutte 

AAN DE VERLOSKUNDE ACADEMIE AMSTERDAM 

Sonja Koster 

Gonny Hobbel 

Sjanne de Beurs 

Alice Bravo 

Daphne van Loen 

Diana Jeremias 

Mélissa Karstens 

Carola Rodenburg 

Kelly Peerdeman 

Linda van Dam 

Wendy Heemskerk 

AAN DE VERLOSKUNDE ACADEMIE GRONINGEN 

Bobby Prevoo 

Joanne Vegter 

Carla te Vaanholt 

BERICHTEN 

Art.1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één 

maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken. 

Afkortingen VID – verloskundige in dienstverband; VID-ep – verloskundige in dienstverband in eigen praktijk; VID-g – verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum; 

VID-zhs – verloskundige in dienstverband in ziekenhuis; VV – vrijgevestigde verloskundige; VV-m – vrijgevestigde verloskundige in maatschap; 

WN – waarneemster; Asp – Aspirant lid; BL – buitengewoon lid; BTL – buitenlands lid; SL – senior lid; EL – erelid 


63

Verloskundige - KNOV

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?