Gemeentelijk extern verzelfstandigd agentschap in privaatrechtelijke ...

BinnenBand - oktober 2008 - nr. 59 l 28
De wezenlijke kenmerken van een agb
en een vzw zijn verschillend en bepalen
mee de keuze. Een vzw heeft bijvoorbeeld
minstens drie deelnemers. Eén van
deze drie is de gemeente als rechtspersoon.
Het belang van de twee (of meer)
andere deelnemers moet worden aangetoond.
Een agb daarentegen heeft
slechts één deelnemer, de gemeente
zelf. Dit heeft bijvoorbeeld tot gevolg
dat het startkapitaal van een agb enkel
kan komen van de gemeente. Bij een
vzw kunnen de verschillende deelnemers
een stuk kapitaal inbrengen. Daarnaast
kan een vzw nooit winst uitkeren
aan haar deelnemers, terwijl een agb
wel winst kan doen terugvloeien naar
de gemeente.
Een agb is volledig publiekrechtelijk en
alle kenmerken van haar rechtspersoon
staan in het gemeentedecreet. Terwijl
er vroeger nog werd verwezen naar het
Wetboek van Vennootschappen, is dit
momenteel in het gemeentedecreet
niet meer het geval. Een vzw is in de
eerste plaats privaatrechtelijk. Om een
gevapv te zijn wordt de vzw-wet echter
aangevuld met een aantal regels van
het gemeentedecreet. Het onderscheid
publiek-privaat heeft onder meer gevolgen
voor het statuut van het personeel
en de toepasselijke financiële bepalingen.
Een veel voorkomende vraag is welke
argumenten in het verslag van het college
van burgemeester en schepenen
worden aanvaard om aan te tonen
dat een bepaalde verzelfstandiging
de beste beheersvorm is. Deze vraag is
niet limitatief te beantwoorden. Elk dossier
wordt concreet onderzocht. De gemeenteraad
moet de voor- en nadelen
van de verschillende beheersvormen
tegen elkaar afwegen en moet het
aannemelijk maken dat de voordelen
voor de gekozen vorm opwegen tegen
de nadelen. De afweging moet geval
per geval en op getailleerde wijze geschieden.
De memorie van toelichting
stelt dat stijlformules hier niet volstaan.
In de memorie worden ook een aantal
argumenten opgesomd die een private
beheersvorm zouden kunnen motiveren,
bijvoorbeeld: het stimuleren van initiatieven
tot samenwerking met of betrokkenheid
van particulieren of private
belangengroepen; de noodzaak van
een doorgedreven onafhankelijkheid
van het agentschap; de noodzaak de
gemeentelijke taken in het kader van de
non-profit te realiseren onder werkingsvoorwaarden
die identiek zijn aan die
van de andere actoren die gelijkaardige
activiteiten ontwikkelen.
Andere elementen die een rol zouden
kunnen spelen zijn bijvoorbeeld de
meerwaarde van de andere oprichtende
leden, het belang van een uitgebreide
raad van bestuur, het imago van
een vzw, fiscale voordelen, financiële
vrijheid, voorwaarde voor het verkrijgen
van subsidies of sponsoring, het personeelsstatuut.
Toekomst voor
bestaande vzw’s?
Pas sinds 1 januari 2007 3 is er een rechtsbasis
voor “gemeentelijke vzw’s”. Voorheen
mochten gemeenten over het algemeen
niet deelnemen in vzw’s. In de
praktijk was dit echter wel het geval.
Uit de vaststelling dat de creatie van het
agb in de Nieuwe Gemeentewet niet
heeft geleid tot een vermindering van
het grote aantal gemeentelijke vzw’s,
heeft het gemeentedecreet dit willen
verhelpen. Door meer mogelijkheden
te creëren in het gemeentedecreet, wil
men er voor zorgen dat het haalbaar is
dat de bestaande vzw’s uit de schemerzone
komen en zich omvormen zodat
er toch een minimale toepassing is van
een aantal fundamentele bestuurlijke
regimes zoals de formele motivering, de
openbaarheid van bestuur en de taalwetgeving.
3 Datum van inwerkingtreding van het grootste deel van het gemeentedecreet.
Momenteel bestaan er heel wat vzw’s
in Vlaanderen waarmee de gemeente
een grote of kleine band heeft. De
vraag stelt zich dan welke vzw’s zich
moeten omvormen, wanneer en vooral
ook waarom.
In het artikel 225, §2, van het gemeentedecreet
staat een verbod ingeschreven
voor gemeenten om, rechtstreeks
of onrechtstreeks, rechtspersonen die
belast zijn met welbepaalde taken van
gemeentelijk belang op te richten, erin
deel te nemen of zich erin te laten vertegenwoordigen
of om aan die rechtspersonen
personeel, financiële middelen,
infrastructuur of ander activa ter
beschikking te stellen tenzij die rechtspersonen
voldoen aan de voorschriften
van het gemeentedecreet of er voor de
oprichting, deelname of vertegenwoordiging
een andere decretale of wettelijke
rechtsgrond bestaat.
Ook de deelname van een gemeente
in rechtspersonen die niet belast zijn met
een welbepaalde taak van gemeentelijk
belang is verboden, tenzij die rechtspersonen
voldoen aan de voorschriften
van artikel 195 van het gemeentedecreet
of tenzij er een andere rechtsgrond
bestaat.
Deze twee uitdrukkelijk in het gemeentedecreet
opgenomen verboden zijn
nieuw ten opzichte van de Nieuwe Gemeentewet
en vormen een duidelijke
basis op grond waarvan de toezichthoudende
overheid beslissingen die
hiermee in strijd zijn kan vernietigen, al
dan niet op basis van een klacht. Er is
dus wel degelijk een reëel gevaar voor
de bestaande verzelfstandigingen die
niet voldoen aan de bepalingen van
het gemeentedecreet. Zo zou de gemeenteraadsbeslissing
tot toekenning
van middelen aan de niet-conforme
vzw kunnen worden vernietigd.