Interview onderzoekers EMDR bij Psychose EMDR bij chronische ...

01 

Magazine voor en door Vereniging EMDR Nederland Jaargang 1 April 2013 

EMDRMagazine 

Interview onderzoekers EMDR 

bij Psychose 

EMDR bij chronische pijn: tactiele 

stimulatie of oogbewegingen 

Reportage supervisorendag 

Ad de Jongh wellicht op tv

Magazine voor en door Vereniging EMDR Nederland 

01 

Jaargang 1 april 2013 

Inhoudsopgave 

Redactioneel voorwoord Marjan Sepers 01 

Interview: Psychose onderzoek 02 

Oproep SIG Psychose 06 

Tis maar dat je ‘tweet 07 

Estafette interview met Steven Meijer 08 

Reportage Supervisorendag 10 

Column: Vertrouwen 12 

Interview: SIG Hoofdpijn 13 

Casuistiek SIG autisme (ASS) 16 

Oproep SIG Somatiek 19 

Casuistiek Onverklaarde buikklachten 20 

EMDR bij chronische pijn 22 

Interview Ad de Jongh op televisie 26 

Nieuws 28 

Rubriek Client’s Perspective 30 

Samenvattingen wetenschappelijke artikelen 31 

Supervisievragen 36 

Woord van de voorzitter 56 

Bericht secretariaat 57 

Agenda 58 

Lijst nieuwe practitioners 59 

EMDR Europe Congres 60 

Colofon 

Redactie: Marjan Sepers (hoofdredacteur), Femke van de Linde, Maartje Lindeman, Ad de Jongh, Rowina de Bas, Marjolein 

Geldermans, Hayo Lasschuijt en Dorine Sanders. Met medewerking van: Debbie Been, Wendy Kok, Petra Spuijbroek, Arno Beugels, 

Marian Rikkert, Sandra Veenstra, Carlijn de Roos, Hellen Hornsveld, Truus Custers, Desiree van Balen en Arwen Luijten. 

Fotografie: René van Diest, Wieger Favier, Edine van Beusekom en Shutterstock Foto omslag: Edine van Beusekom 

Eindredactie: Wieger Favier, Favier Media. Vormgeving en druk: Van Engelen communicatie • ontwerp • druk • internet

Redactioneel 

Groei en verandering 

In 1992 stuurden Ad de Jongh en Erik ten 

Broeke voor hetzelfde nummer van het 

tijdschrift Dth (Directieve Therapie en Hyp- 

nose) een artikel in over EMDR, een nieuwe 

behandelmethode die kwam overwaaien uit 

Amerika. De hoofdredacteur van Dth bracht 

hen bij elkaar en zij haalden Francine Sha- 

piro naar Nederland. Een EMDR-Netwerk van 

enthousiaste, gedreven collega’s ontstond. 

Op Netwerkavonden ontmoetten zij elkaar 

en in 2003 werd de VEN opgericht. 

Rond 1995 maakte Ad de eerste EMDR- 

Nieuwsbrief. Hij verstuurde tien dikke, zelf 

gekopieerde exemplaren in handgeschre- 

ven enveloppen. In 2011 schreef ik samen 

met Femke van de Linde voor het eerst een 

interview voor een gedrukte, maar nog altijd 

lekker dikke Nieuwsbrief. Wie die verstuurde, 

wist ik niet. 

Nu is het 2013 en de VEN groeit en bloeit 

enorm. We hebben meer dan 2013 leden, 

een website en een secretariaat en vieren 

onze verjaardag met een jubileumcongres, 

een spetterend feest en een feestelijke 

netwerkavond. In de tijd van crossmediale 

wisselwerking, reality-televisie en marktwer- 

king in de zorg, krijgt de oude vertrouwde 

Nieuwsbrief een nieuwe naam, een nieuw 

jasje, een enthousiaste redactie en een pro- 

fessionele eindredacteur. Femke interviewt 

Ad over de pilot die hij voor het televisiepro- 

gramma ‘Leven met een Trauma’ heeft 

gemaakt. Ik ben bestuurslid en hoofdredac- 

teur geworden. Dag Nieuwsbrief, welkom 

Magazine! Het is even wennen… 

In dit eerste EMDR Magazine vind je gelukkig 

als vanouds de supervisievragen, de inter- 

views en het ‘Woord van de voorzitter’. De 

wetenschappelijke artikelen zijn vervangen 

door pakkende, toegankelijke samenvat- 

tingen. Wil je de volledige artikelen lezen? 

Dan kun je die vinden op het ledengedeelte 

van de website. Nieuw zijn onder andere de 

nieuwtjespagina, de twitterpagina, een co- 

lumn, een reportage (over de supervisoren- 

dag) en de rubriek Client’s Perspective. Het 

EMDR Magazine is nog volop in ontwikkeling 

en daarom nodig ik je uit om commentaar 

en suggesties voor verbetering te sturen 

naar jmsepers@hetnet.nl. 

Veel plezier bij het lezen van dit eerste 

nummer! 

Marjan Sepers, 

hoofdredacteur 

3

4 

Het moest er nu echt van 

komen; het interview met 

‘de drie’ van het spraakmakende 

onderzoek naar de behandeling 

van PTSS bij psychose: Berber 

van der Vleugel, David van den 

Berg en Paul de Bont. 

De eerste indruk is goed: 

drie levendige en inspirerende 

collega’s die heel goed op de 

hoogte zijn van EMDR bij 

psychose en van 

wetenschappelijk onderzoek. De 

verhalen borrelen op, doorspekt 

met anekdotes.

Interview psychose onderzoek 5 

Wervelwind door 

psychoseland 

Door Wendy Kok 

Hoe zijn jullie in dit werkveld van psychosebehandeling 

terecht gekomen en 

wat is aantrekkelijk in dit werk? 

“Alle drie zijn we bij toeval, via onze stage 

in het werkveld terecht gekomen. We 

raakten gefascineerd door het verschijnsel 

psychose en merkten dat de inhoud ervan 

veel begrijpelijker is dan verwacht. Er zijn 

duidelijke linken te ontdekken tussen de 

inhoud van de psychose en gebeurtenissen 

in het dagelijks leven en het verleden van 

de patiënt. Ook valt hierover goed te praten 

met patiënten, ondanks hun psychose. Het 

is een nog relatief onbekend werkveld, waar 

veel te ontdekken en te ontwikkelen valt. 

Creativiteit en durf zijn nodig en dat maakt 

werken met deze patiëntenpopulatie heel 

aantrekkelijk. Onafhankelijk van elkaar zijn 

we begonnen met traumawerk bij deze 

doelgroep. We vonden elkaar en besloten 

samen te werken. Zo is het grote promotie- 

onderzoek ontstaan.” 

Hoe kijken jullie collega’s aan tegen 

het traumawerk dat jullie doen? 

“Soms zijn het collega-psychologen die er 

nog van uit gaan dat trauma bij psychose 

niet psychotherapeutisch bewerkbaar is. 

Maar gelukkig reageren naast veel collega- 

psychologen ook -psychiaters en -verpleeg- 

kundigen, juist heel positief en enthousiast. 

Uit onderzoek blijkt dat de effectiviteit van 

medicatie en van psychologische interven- 

ties -hoewel matig- ongeveer even groot is. 

Als psychologen hebben we echter de wind 

mee omdat de richtlijnen steeds meer na- 

druk leggen op psychologische interventies. 

In Engeland wordt onderzoek gedaan naar 

psychologische interventies bij mensen die 

geen medicatie willen gebruiken. De eerste 

resultaten zijn positief. Medicatie inname 

lijkt dus geen voorwaarde voor succesvolle 

psychotherapeutische behandeling. Sterker 

nog, de Engelse onderzoekers vertelden 

ons laatst dat ze juist het idee hebben dat 

de behandeling makkelijker verloopt zonder 

medicatie!” 

Jullie onderzoek is behoorlijk gewaagd. 

Tot voor kort werd psychose 

beschouwd als contra-indicatie voor 

traumagerichte psychotherapie. Hoe 

zijn jullie op het idee gekomen voor 

dit onderzoek? 

“Eigenlijk zijn we begonnen met het behan- 

delen van trauma’s bij onze psychosepatiën- 

ten, soms met de overmoed die een jonge 

therapeut kan hebben. We merkten al snel 

dat het goed uitpakte. Er was toen nog nau- 

welijks iets bekend. Psychose was in die tijd 

een duidelijke contra-indicatie voor trauma- 

behandeling; een grote NO-GO, ook binnen 

de VEN. Sommigen waren er wel van op de 

hoogte. In het openbaar zwegen ze, maar 

één op één waren ze erg geïnteresseerd in 

onze ervaringen. Uiteindelijk leidde dit tot 

het besluit te gaan onderzoeken. En zoals 

vaak vond de ontwikkeling op verschillende 

locaties, maar gelijktijdig plaats. Uiteindelijk 

vonden we elkaar en besloten samen te 

werken en onze promotieonderzoeken te 

combineren.”

6 

“We begonnen met het behandelen van 

trauma’s bij onze psychosepatiënten, soms met 

de overmoed die een jonge therapeut kan hebben. 

We merkten al snel dat het goed uitpakte.” 

Paul de Bont, Berber van der Vleugel en David van den Berg 

Het onderzoek 

Voor het onderzoek zijn dertien GGZ- 

instellingen benaderd. 3000 Patiënten met 

psychose zijn systematisch gescreend op 

PTSS. De patiënten die daarbij naar voren 

kwamen, zijn met behulp van het Klinisch 

Interview voor PTSS (KIP) verder onderzocht 

op PTSS. Aan de mogelijke kandidaten is 

deelname aan het onderzoek voorgesteld en 

een voormeting afgenomen. De deelnemers 

worden verdeeld in drie groepen: de Expo- 

sure groep, de EMDR groep en de Controle 

groep. Vaak is het de eerste keer dat de 

patiënten behandeld worden voor hun PTSS 

klachten. Na een eerste sessie waarin een 

inventarisatie plaatsvindt van de te behan- 

delen trauma’s, volgen zeven behandelses- 

sies van anderhalf uur. Daarna volgen een 

nameting en een follow-up na zes en twaalf 

maanden. Er zijn bijna geen contra indica- 

ties; zo mogen deelnemers bijvoorbeeld 

verslaafd zijn, As-2 problematiek hebben, 

zwakbegaafd zijn of andere comorbiditeit 

hebben. Alleen op grond van zeer zwaar- 

wegende redenen die vooraf vastgelegd 

zijn, wordt afgezien van deelname aan de 

studie, bijvoorbeeld bij een zeer hoge BDI 

score (>35) in combinatie met een acute 

doodswens en een serieuze suïcidepoging 

in de afgelopen zes maanden. De EMDR-be- 

handeling bij psychose verloopt niet anders 

dan bij andere patiëntengroepen. Wat opvalt 

is dat er geen extra stabilisatietechnieken 

worden toegepast voorafgaand aan de be- 

handeling. Dat blijkt echter geen problemen 

op te leveren. Dissociatieve verschijnselen 

worden soms gezien en beschouwd als 

coping mechanisme (een vorm van extreme 

vermijding) bij een tijdelijk probleem met de 

stressregulatie. De behandeling lijkt voorals- 

nog geen extra risico’s als suïcide (pogingen) 

en automutilatie, met zich mee te brengen 

in vergelijking met de controlegroep. Dat wil 

zeggen: in de controlegroep van mensen die 

nog niet behandeld worden, komen deze 

risico’s minstens zo vaak voor. 

Onderzoeksvragen 

De belangrijkste onderzoeksvragen zijn: 

Wat is het percentage PTSS bij psychose? Is 

behandeling veilig? Is behandeling effectief? 

En wat is het effect van behandeling op de 

overige symptomen zoals psychose? Daar- 

naast vindt onderzoek naar de specifieke 

werking van EMDR plaats. Daarbij wordt 

gekeken naar kenmerken van de herinnering 

en ook de werkgeheugentheorie komt aan 

bod. De onderzoekers bekijken ook of EMDR 

en Exposure nu echt verschillende werkings- 

mechanismen hebben bij deze doelgroep. 

Inmiddels zijn er ongeveer 145 patiënten 

geïncludeerd in de studie. De onderzoekers 

verwachten 160 patiënten te behandelen. 

De inclusie stopt in april. Het gaat om blind 

onderzoek. Pas nadat de laatste deelnemers 

behandeld zijn en hun vervolgmeting 

hebben gehad, komen de data vrij. In de 

zomer start de analysefase en vervolgens 

zullen zij de artikelen schrijven...zestien in 

totaal. Die wervelwind van Nederlandse 

wetenschap zal niet te missen zijn!

fotobijschrift v.l.n.r. 

Het onderzoek is mede van groot belang, 

omdat uit meta-analyse is gebleken dat 

trauma’s in de vroege jeugd een driemaal 

grotere kans op psychose geven. Dit komt 

ongeveer overeen met de kans op persoon- 

lijkheidsstoornissen na jeugdtrauma’s. Er zijn 

interessante inzichten: het horen van stem- 

men kan duiden op een negatieve zelfspraak 

of op herbelevingen. Bij visuele hallucinaties 

kan onderscheid gemaakt worden tussen 

verschillende typen van imaginaties: herin- 

neringen, fantasieën en flash forwards. Deze 

differentiaties kunnen helpen bij de con- 

ceptualisering en het zoeken naar behandel 

targets. 

Paul de Bont (GGZ Oost Brabant; Land van Cuijk en Noord-Limburg, FACT-Boxmeer) 

Berber van der Vleugel (GGZ Noord Holland Noord, FACT) 

David van den Berg (Parnassia, Den Haag; divisie volwassenen) 

Gouden tips van de drie onderzoekers 

voor aankomend onderzoekers: 

* Neem een onderwerp voor je onderzoek 

waar je echt warm voor loopt. Onderzoek 

doen is een hele klus, die een behoorlijk 

zware wissel trekt op de onderzoeker en 

diens gezin. 

* Doe onderzoek met echte patiënten. 

Onderzoek het echte werk, dan heeft het 

klinische relevantie. 

* Investeer in mensen die enthousiast zijn 

voor wat je doet. Investeer niet in twijfe- 

lende mensen of -organisaties. Dat kost 

veel tijd en levert nauwelijks iets op. 

Voor diegenen die dicht bij het vuur willen 

zitten: er bestaat een Special Interest Group 

(SIG) voor EMDR en psychose. Een mooie 

gelegenheid om EMDR-behandeling goed 

vorm te geven en op de kaart te zetten, on- 

derzoek voor te bereiden en ervaringen uit 

te wisselen. Een grote groep patiënten kan 

daar al snel van profiteren! 

Paul de Bont is contactpersoon en aan- 

melden voor de SIG psychose kan via 

paj.de.bont@ggzoostbrabant.nl. 

7

8 

Oproep SIG Psychose 

Beste therapeuten, 

het is de bedoeling van de Vereniging EMDR 

Nederland (VEN) om dit jaar een Special 

Interest Groep (SIG) Psychose te starten. 

In feite bestond deze SIG in diep slapende 

vorm al enige tijd. Maar je zult deze SIG niet 

op de website van de VEN aantreffen. 

Door actuele, serieuze ontwikkelingen 

(wetenschappelijk onderzoek, publica- 

ties) op het vlak van EMDR en psychose/ 

psychose+PTSS is er een flinke impuls ont- 

staan om van de slapende SIG een wakkere 

SIG te maken. 

Special Interest Groups 

Een SIG is door leden van de VEN opgericht 

rond een specifiek toepassingsgebied van 

EMDR. Dat toepassingsgebied kan betref- 

fen: een stoornis/toestandsbeeld, doelgroep, 

werksetting of integratie van EMDR met 

andere methoden. Een SIG staat open voor 

leden die met de betreffende doelgroep 

werken, die minimaal de vervolgopleiding 

hebben afgerond en bij voorkeur EMDR 

Europe practitioner zijn. De missie van een 

SIG is uitwisselen, bundelen en uitdragen 

van kennis en ervaring over een specifiek 

toepassingsgebied van EMDR (nationaal en 

internationaal) en stimuleren van verdieping 

van kennis op dit toepassingsgebied. 

Activiteiten kunnen zijn: intervisiebijeen- 

komsten, (email) netwerken in binnen- en 

buitenland, sprekers uitnodigen, beschrij- 

ven van toepassing van het EMDR protocol 

bij de specifieke doelgroep, ontwikkelen 

van doelgroep specifieke tools, casuïstiek, 

bijdragen aan of doen van wetenschappelijk 

onderzoek, etc. 

Aanmelden voor de SIG Psychose 

Het zou zomaar kunnen dat je interesse 

hebt om in deze SIG te stappen! Dat je mee 

wilt denken, delen en doen in de recente, 

spannende ontwikkelingen die gaande zijn 

rond de toepassing van EMDR bij de doel- 

groep van mensen met psychosen. 

De eerste activiteit op het programma zal 

een bijeenkomst zijn waarin de SIG formeel 

wordt gestart: 

- SIG-leden voorstellen 

- keuze voorzitter 

- keuze penningmeester 

- ideeën uitwisselen & activiteitenlijst 

opstellen 

De bijeenkomst zal plaatsvinden voor de 

zomer van 2013, of zeer snel daarna. Die 

definitieve planning volgt later. 

De eerste stap is nu om een enthousiaste 

club bij elkaar te krijgen om de SIG van start 

te helpen. Heb je interesse, meld je dan zo 

snel mogelijk per mail aan. 

Mail je naam, functie, (werk)adres en 

relevante contactgegevens naar Paul de 

Bont, voorzitter van de SIG psychose, 

paj.de.bont@ggzoostbrabant.nl. 

Paul de Bont

Tis maar dat je ‘tweet 

Voor wie Twittert maar de VEN niet volgt 

Door Debbie Been 

De VEN is ook actief op Twitter! 

Volg: @VerenigingEMDR. Hieronder een 

impressie van de tweets 

De ned. psychoanalytische groep en de 

#emdr vereniging organiseren allebei op 

19 en 20 april n interessant congres over 

#trauma. #kiezen 

Twittert Danielle 

@Danielltweet we hopen je te zien op 20 

april #jubileumcongres #10jaarVEN 

Twittert EMDR Nederland 

Congres #EMDR stond natuurlijk al in de 

agenda! #zinin #jubileum @VerenigingEMDR 

@Lietske. Maar analytisch congres klonk ook 

interessant. 

Twittert Danielle 

Er wordt onderzoek gedaan naar traumabe- 

handeling bij mensen die een psychose heb- 

ben gehad: http://ttip.nl/index.html #emdr 

twittert EMDR Nederland 

@VerenigingEMDR Als jullie straks resulta- 

ten willen publiceren, denk dan ook aan De 

Psycholoog. 

Twittert Vittorio Busato 

@vittoriobusato Ik zal het doorgeven @ad- 

dejongh 


@VerenigingEMDR @addejongh Dank! 

Ben zeer geïnteresseerd in de 

uitkomsten van het onderzoek en lezers 

van De Psycholoog ongetwijfeld ook. 

Twittert Vittorio Busato 

@VerenigingEMDR:“@GrahamCLDavey: 

How does EMDR work? http://bit.ly/VyI28a 

Review of experimental evidence” onder- 

zoek van Nederlandse bodem! 

Twittert Maartje Lindeman 

Ik raad iedereen die het nodig heeft EMDR 

aan! Super methode! @VerenigingEMDR 

Twittert Lisa 

@VerenigingEMDR Is het normaal dat ik 

vandaag, dag ná emdr zo onrustig ben en zo 

slecht heb geslapen? Misselijk ook... 

Twittert Ik. 

Ouderwets swingen met band @buckwheat 

op het #jubileumcongres van de 

@VerenigingEMDR... #zinin! 

Twittert Marieke Meijerink 

Bent u lid van de Vereniging EMDR Neder- 

land? Meldt u zich dan aan bij linkedin groep 

en neem deel aan de discussies! 


9

Estafette interview 

Vijf vragen aan… 

Steven Meijer 

Door Maartje Lindeman 

In de nieuwe 

rubriek 

‘Vijf vragen aan…’ 

wordt een meer 

of minder bekend 

VEN-lid aan u 

voorgesteld. 

Aan Steven Meijer de eer 

het spits af te bijten. Waar- 

schijnlijk doet zijn naam 

bij velen een bel rinkelen. 

Steven is klinisch psycho- 

loog-psychotherapeut en 

verbonden aan ‘VISIE, praktijk voor cogni- 

tieve gedragstherapie’ in Deventer. Hij is 

onder andere trainer EMDR en verzorgt met 

verschillende collega’s EMDR-opleidingen. 

Hoe is EMDR op jouw pad gekomen? 

“Heel precies weet ik het niet meer, het was 

zo rond 1997-1998, ik werkte toen nog in 

Enschede. Een psychiater met wie ik goed 

contact had vertelde dat hij van een nieuwe 

behandelmethode had gehoord: EMDR. 

Hij was in contact gekomen met Erik ten 

Broeke. En hoewel hij het maar een raar 

en vaag verhaal vond, dat EMDR, nodigde 

hij me uit om eens mee te gaan naar een 

intervisiebijeenkomst bij Erik. Ik vond het 

wel interessant klinken. Op die bijeenkomst 

ging het over EMDR en het sprak me aan. 

Toen Erik me zei dat ik wel eerst een cursus 

moest gaan volgen dacht ik lekker eigenwijs: 

“Ik kan het zelf wel.” 

Ik ben ook duikinstructeur en een bevriende 

instructeur had last van een traumatische 

gebeurtenis; hij had met zijn auto vastgeze- 

ten in een sloot, uren half onder het ijs en 

was dichtbij verdrinken geweest. Ik vroeg 

hem als proefpersoon en paste EMDR toe 

volgens een kopie van een Amerikaans pro- 

tocol dat ik van Erik had gekregen. Het ging 

echt fantástisch! Die man knapte er heel 

goed van op. Ik had van die zitting een au- 

dio-opname gemaakt en die liet ik aan Erik 

horen. Hij zei: “Het is leuk wat je doet, maar 

het is geen EMDR.” Het ziet er zo makkelijk 

uit en vaak gaat het ook goed, dat zie ik nu 

als trainer ook op het videomateriaal van 

cursisten, maar er komt zoveel meer bij kij- 

ken. Ik heb toen toch besloten een cursus te 

gaan volgen en eigenlijk is er sindsdien geen 

dag zonder EMDR meer voorbij gegaan!” 

Wie is jouw EMDR-held? 

“Dat is heel duidelijk: Erik! Het klikte al snel 

tijdens die eerste intervisiebijeenkomsten. 

Het idee om gezamenlijk een praktijk te star- 

ten was dan ook snel geboren. We begon- 

nen met z’n drieën, Erik, de psychiater en 

ik. Uiteindelijk is de psychiater weer een 

andere weg ingeslagen maar Erik en ik wer- 

ken nog steeds samen. Hij is beroepsmatig 

mijn voorbeeld, niet alleen op het gebied 

van EMDR maar ook voor de cognitieve ge- 

dragstherapie. Maar het is niet alleen werk; 

er is een hechte vriendschap gegroeid in de 

jaren, we hebben veel meegemaakt samen.” 

Welke EMDR-behandeling is je het 

meest bijgebleven? 

“Mogen het er ook twee zijn? De eerste is 

me bijgebleven omdat het, ondanks de ernst 

van de PTSS van deze cliënte, ook humor in 

zich had. De cliënte, een keurige Surinaamse 

dame van rond de zestig, had vrij plotseling 

ernstige klachten ontwikkeld. Ze was met 

haar zwangere dochter voor een controle bij 

de gynaecoloog geweest. Op zich een mooie 

gebeurtenis voor een aanstaande oma, maar 

ze ontwikkelde vlak erna een heel heftige 

PTSS. In haar jeugd in Suriname had ze een 

gedwongen abortus ondergaan in zo’n ‘ach-

teraf praktijk’ en het was gepaard gegaan 

met afschuwelijke pijnen en veel bloed. Ze 

had deze gebeurtenis weggestopt en er echt 

nooit meer aan gedacht. Nu was de herinne- 

ring getriggerd met alle gevolgen van dien. 

Ik ging met haar aan de slag. De EMDR was 

ook meteen heel heftig. Ze leek in een soort 

trance te raken en begon dansbewegingen 

te maken. Ze ging staan en ik dus ook om 

haar de oogbewegingen te kunnen laten 

maken. Vervolgens kreeg ze enorme pijnen 

in haar buik, werd benauwd en ging de 

knopen van haar broek en haar blouse open 

maken. Ik labelde het als herbelevingen van 

de pijn. 

Ik kreeg het wel benauwd en dacht bij 

mezelf: “Als er nu iemand binnenkomt, mij 

ziet staan zwaaien met mijn arm, voor een 

halfontklede dansende vrouw, wat zal er dan 

voor conclusie getrokken worden?” De 

cliënte bleef wel op mijn instructies reage- 

ren dus ik ging gewoon door. Voor mijn ge- 

voel heeft het uren geduurd tot ze rustiger 

werd, maar het proces verliep verder goed. 

Ik zag dat ze langzamerhand weer zelfbe- 

wuster werd, ze streek snel haar kleren 

weer bij elkaar en zei er niks over. Ik heb er 

eigenlijk ook niets over gezegd. Ik maakte 

me wel bezorgd over de vervolgafspraak, 

wat als ze zich thuis gerealiseerd had wat er 

gebeurd was? 

De volgende afspraak kwam ze met twee 

enorme taarten binnen. De behandeling had 

zijn werk fantastisch gedaan en zij was erg 

blij met het resultaat. We hebben er wel een 

week over gedaan die taarten te verorberen! 

En achteraf kijk ik hier toch met plezier op 

terug!” 

“Het volgende verhaal is ingrijpend maar 

ook met een mooie afloop. Ik kreeg een 

echtpaar in behandeling dat bij de geboorte 

een kind verloren had. De vrouw leek in een 

normaal rouwproces te zitten terwijl juist 

haar echtgenoot heftige klachten had ont- 

wikkeld. Mevrouw was tijdens de zware be- 

valling bewusteloos geraakt, hij was getuige 

geweest van alle vreselijke momenten. Het 

kindje was geboren met de vacuüm na grof 

trekken, was gereanimeerd en vervolgens 

had een uur aan de beademing gelegen voor 

het overleed. Hij had er al die tijd bijgestaan 

maar niemand had hem opgevangen. Het 

geluid van de beademingsapparatuur was 

afschuwelijk geweest. Hij reageerde hier- 

door nu extreem op harde geluiden of een 

zware ademhaling van iemand in zijn buurt. 

Ik vond dat hij echt behandeld moest wor- 

den, maar hij vond EMDR de grootste flau- 

wekul en wilde er niet aan. Toen heb ik in 

een moment van bluf gezegd dat hij zijn geld 

terug zou krijgen als de behandeling niet zou 

werken. Voorwaarde was dat hij zou doen 

wat ik hem instrueerde. De eerste sessie 

liep geweldig en hij was helemaal om. 

Hij veranderde bijna in een soort wande- 

lende reclamezuil voor EMDR en voor mij. 

Iedereen in zijn omgeving die ook maar 

ergens last van had raadde hij EMDR aan bij 

‘Meijer’ want daar krijg je je geld terug als 

het niet werkt!” 

Welk advies wil jij de VEN-leden 

geven? 

“Oei, dan moet ik een keuze maken, lastig! 

Er zijn veel dingen die ik van belang vind 

voor ons vak! Maar het belangrijkste dat ik 

nu wil zeggen is: “We moeten behandelen!” 

Blijf alsjeblieft weg bij die verschrikkelijke 

terughoudendheid. Juist ook bij ernstig 

getraumatiseerde mensen. Als je niets met 

de trauma’s doet, dan blijft het bij jarenlange 

betutteling in therapie. Ik werk veel met 

behoorlijk ontregelde borderline-patiënten 

en ook zij hebben veel baat bij EMDR. Je ziet 

juist vaak dat de ontregeling dan vermindert. 

Durf te behandelen, een risico te nemen! 

Overigens zonder roekeloos te worden, niet 

zoals ik, ‘zomaar’ beginnen. Zorg dat je goed 

getraind bent, goede kennis hebt van 

psychopathologie. Leer echt de kneepjes 

van het vak. Binnen de EMDR-opleiding kan 

dat goed, het mooie is dat wij niet praten 

over wat er gebeurt in de therapiekamer, je 

moet echt laten zien wat je doet!” 

Wie wil je de volgende keer aan het 

woord laten in deze rubriek? 

“Hellen Hornsveld. Ik werk veel met haar 

samen, zij is ook een bekend gezicht binnen 

de VEN, maar ze zal vast nog veel vertellen.” 

11

12 

Een tafel 

vol ste- 

nen met 

namen 

erop is 

het eerste 

dat je ziet 

als je de 

trainings- 

ruimte 

van de 

Ernst Sil- 

lemhoeve 

in Den 

Dolder 

binnen- 

komt. 

Boeiende Supervisorendag 

levert enthousiasme en 

vier nieuwe SIGs op 

Door Debbie Been 

Het is zaterdag 19 januari en 

het begin van de jaarlijkse 

EMDR supervisorendag, door 

de VEN aan haar supervisoren 

aangeboden. Inmiddels zijn 

er 60 supervisoren, waarvan 

29 in opleiding. De nieuwste 

lichting is ook van de partij. 

Het doel van de dag is om 

iedereen weer helemaal upto-date 

te brengen en elkaar 

weer te zien. 

Steven Meijer leidt de dag in met een ver- 

haal over hoe EMDR door cliënten wordt 

ervaren en leest voor wat hij op het forum 

fok.nl vond; een verhaal van iemand die 

EMDR heeft ondergaan en de ongezouten 

meningen en inlevende reacties van an- 

deren hierop. Eerst klinkt er wat gegrinnik, 

maar al snel wordt er hardop gelachen 

om de levendige en niet door enige kennis 

gehinderde discussie. Daarna is het tijd voor 

serieuzere zaken. 

Update protocollen 

Om de neuzen weer helemaal dezelfde kant 

op te krijgen wordt begonnen met het be- 

spreken van veranderingen in de verschillen- 

de protocollen. In de protocollencommissie 

zijn aanbevelingen en aanmerkingen onder 

de loep genomen. Dit heeft uiteindelijk een 

behoorlijk aantal aanpassingen tot gevolg 

gehad. Deze veranderingen worden per pro- 

tocol mondeling toegelicht door de trainers. 

De aangepaste protocollen zijn te vinden op 

de ledenpagina van de website. 

SIGs: steentje bijdragen 

Na de pauze is het de beurt aan Joany Spie- 

rings. Iedereen die haar kent weet dat ons 

iets leuks te wachten staat. Het is tijd voor 

aandacht voor de SIGs; de Special Interest 

Groups. 

Joany vertelt dat de SIGs meer aandacht 

behoeven binnen de vereniging. SIGs richten 

zich op EMDR bij een bepaalde diagnose/ 

doelgroep. Hierbij verzamelen, verdiepen en 

verspreiden ze kennis van EMDR bij die spe- 

cifieke groep. Voorbeelden zijn SIG Hoofd- 

pijn, SIG Verslaving en SIG Dissociatie. Van de 

elf bestaande SIGs zijn er acht actief, twee in 

oprichting en één slapend. De acht actieve 

SIGs doen goed werk, maar de bekendheid 

bij VEN-leden wisselt. Van de supervisoren 

wordt gehoopt dat ze een actieve rol in de 

SIGs zullen gaan spelen en dat meer leden 

zich zullen aansluiten. 

Joany heeft een leuke manier bedacht om 

de supervisoren (hernieuwd) kennis te laten 

maken met de SIGs. Iedereen krijgt de steen 

met zijn of haar naam erop uitgedeeld. 

Joany doet een sjaaltje om, geeft een draai 

aan haar stem en doet alsof zij een relatie- 

bemiddelingsbureau voor SIGs heeft. Na een 

korte uitleg van een SIG en de belangrijkste 

kenmerken en toelatingseisen daarvan, 

wordt elk van de elf bestaande SIGs symbo- 

lisch ergens in de ruimte neergezet. 

Aan de deelnemers is de opdracht te beden- 

ken aan welke SIG ze een steentje zouden 

willen bijdragen. Gewapend met de eigen 

steen gaat iedereen vervolgens naar de 

gekozen SIG. 

Daarna gaat iedereen speeddaten in groeps- 

verband, een soort: ‘SIG zoekt vrouw’. De 

geïnteresseerden bespreken wat ze kunnen

etekenen voor een SIG en wisselen ideeën 

uit. Enkele SIGs krijgen weer meer leven 

ingeblazen. Sommige deelnemers lijken hun 

steen het liefst in stukken te willen hakken 

en lopen van SIG naar SIG. 

Daarnaast ontstaan er zelfs spontaan 4 of 

5 nieuwe SIGs. Natuurlijk moeten deze nog 

verder worden uitgewerkt, maar de SIGs 

ADHD, Seksualiteit, Dwang en Persoonlijk- 

heidsstoornissen zijn geboren. 

Het enthousiasme is voelbaar. Agenda’s 

worden getrokken, afspraken worden ge- 

maakt. Het punt is duidelijk. Het verder ont- 

wikkelen van de SIGs is nodig en leuk! Wie 

meer wil weten over de SIGs kan informatie 

vinden op de ledenpagina van de website. 

Leerstijlen 

Na de lunch is er een presentatie van Uschi 

Koster met aandacht voor de leerstijlen en 

de leercyclus van Kolb. Dit kan goed worden 

gebruikt tijdens supervisies. Er zijn namelijk 

verschillende manieren waarop mensen 

dingen leren. Door te beseffen welke leerstijl 

de voorkeur heeft van je supervisant kun 

je de supervisie aanpassen. Natuurlijk kan 

een supervisant ook worden uitgedaagd te 

oefenen met andere leerstijlen. Daarvoor is 

het uiteraard als supervisor wel belangrijk 

om ook je eigen voorkeur te kennen. De 

vragenlijst die kan worden ingevuld roept 

meteen al veel reacties en commentaar op, 

zoals het kritische therapeuten betaamt. 

Daarna volgt een bespreking van de ver- 

schillende leerstijlen, zoals daar zijn de doe- 

ner, de bezinner, de denker en de beslisser. 

Zie de leerstijlentest van Kolb: 

www.thesis.nl/thesis15/index.php?option= 

com_db8kolb&ltemid=6 

We sluiten de dag af met een groepsfoto en 

het afspreken van de volgende superviso- 

rendag. Die zal zijn op de tweede zaterdag 

van 2014! 

Meer weten over de SIGs? Neem dan 

contact op met Marjan Sepers, contactper- 

soon SIGs of kijk op de ledenpagina van de 

website. 

13

14 

Vertrouwen 

Door Marjolein Geldermans 

Bouwen op vertrouwen, en dan zo vrucht- 

baar dat het voelbaar in de lucht hangt; 

daar houd ik van wanneer ik met collega’s 

meedenk over lastige kwesties binnen ons 

vak. Zo ook toen mijn collega Marjan mijn 

werkkamer binnenkwam en vroeg of ik een 

cliënte wilde overnemen voor een EMDR- 

behandeling. Zij had de intake gedaan en 

vond het verhaal van de vrouw te heftig om 

de behandeling zelf te doen. Ze voelde zich 

te onervaren en te ongeschoold, en durfde 

het niet aan vanwege de herhaaldelijke 

traumatisering. Het ging om een krachtige 

en moedige vrouw van Surinaamse afkomst. 

Ze had ernstige PTSS-klachten ontwikkeld 

nadat zij op haar werk in de forensische 

kliniek was aangevallen door een patiënt. Er 

kwamen bij haar herinneringen naar boven 

aan haar ex-man die vaak geweld gebruikte. 

Omdat hij steeds gevaarlijker werd en haar 

in elkaar sloeg toen ze zwanger was van 

haar tweede kind, besloot ze destijds vanuit 

Suriname te vluchten naar Nederland. Ze 

liet haar twee kinderen bij haar ouders om 

eerst zelf een nieuw leven op te bouwen, 

in het vertrouwen dat zij later weer bij haar 

zouden komen. Dit gebeurde ook; ze werd 

psychiatrisch verpleegkundige en de kinde- 

ren groeiden bij haar op. 

Marjan en ik verwonderden ons erover dat 

deze aardige, intelligente vrouw ervoor koos 

dit werk te doen. Na alle agressie die zij in 

haar leven had meegemaakt bestond haar 

werk nu uit het begeleiden van gevaarlijke 

en agressieve mannen. Wij zouden het haar 

gunnen om uit het geweld te stappen en 

te kiezen voor een leven zonder agressie. 

In onze ogen had zij daar al genoeg van 

meegemaakt. Maar wij realiseerden ons dat 

we deze keus niet voor haar konden maken. 

Wél konden we haar helpen haar leven nu 

wat lichter te maken met behulp van EMDR. 

Ik betwijfelde echter of het een goed idee 

was dat ik deze cliënte zou overnemen voor 

de EMDR-behandeling. Ze had de moed op- 

gebracht haar verhaal te vertellen aan mijn 

collega en er was duidelijk sprake van we- 

derzijds vertrouwen en respect. Omdat dit 

zulke belangrijke ingrediënten zijn voor een 

goede werkrelatie, besloten we dat Marjan 

de behandeling zelf zou doen. Aanvankelijk 

voelde zij zich daar wat onzeker over; ze 

had alleen de basisopleiding gedaan voor 

enkelvoudig trauma en bij deze vrouw leek 

meer nodig. Ik zou haar echter begeleiden 

en adviseren waar nodig. Vertrouwen leek 

in dit geval veel belangrijker dan (vervolg-) 

opleiding. Marjan vertrouwde op mijn aan- 

wijzingen, ze kreeg steeds meer vertrouwen 

in zichzelf. Ik vertrouwde haar in haar zorg- 

vuldigheid en we vertrouwden samen op de 

kracht van onze cliënte, die op haar beurt 

-en dat was het belangrijkste- vertrouwen 

voelde in Marjan. 

Na afloop van de behandeling was deze 

vrouw blij met de ontspanning en opluchting 

die zij voelde. En uiteindelijk heeft zij met 

waardigheid en mildheid afscheid genomen 

van de afdeling met agressieve mannen en 

een werkplek gevonden op een veel rusti- 

gere afdeling. Marjan en ik waren blij met 

haar keuze. Een gevoel van betrokkenheid 

en vertrouwen in elkaar en in jezelf; daar 

groeien we van. 

Marjolein Geldermans is GZ psycholoog en 

supervisor bij de VGCt. Zij werkt vanuit oplos- 

singsgerichte en cognitieve gedragstherapie bij 

Skils, een tweedelijns GGZ-instelling die zich 

richt op arbeidsgerelateerde problematiek. 

Zij doet daar ook EMDR-behandelingen. Tevens 

werkt zij als supervisor bij PsyQ.

SIG in beeld 

Deel 6: SIG hoofdpijn 

Door Marjan Sepers en Rowina de Bas 

In haar eigen 

omgeving zag 

Astrid Rijkes, coordinator 

van de 

SIG Hoofdpijn, wat 

de impact is van 

hoofdpijn op het 

dagelijks leven. 

“Vaak zegt de 

arts: ‘er is niks aan te doen’. 

Daar heb ik me nooit bij neer 

kunnen leggen. Je kunt hooguit 

zeggen: ‘ik kan er niks 

aan doen.’” 

Astrid Rijkes heeft weinig nodig om op te 

warmen in een rumoerige hotelbar op een 

koude avond in januari, met de sneeuw nog 

aan haar schoenen. Zij raakt niet uitgepraat 

over haar werk met hoofdpijnpatiënten en 

het is zichtbaar dat ze warm loopt voor deze 

doelgroep. “Om als psycholoog patiënten 

met hoofdpijn of andere pijnklachten te 

kunnen behandelen, moet je er echt affini- 

teit mee hebben. Ook is het belangrijk dat 

je door meerdere brillen kunt kijken. Naast 

de psychologische factoren moet de psy- 

choloog oog voor- en kennis hebben van de 

fysieke en sociale aspecten. De psycholoog 

is een soort detective die zoekt naar de 

aangrijpingspunten om mensen verder te 

helpen.” 

Aan de hand van het biopsychosociale 

pijnmodel legt Astrid uit hoe de verschil- 

lende factoren op elkaar kunnen inwerken. 

“Stress heeft een negatieve invloed op het 

lichaam. Pijn is een van de manieren waarop 

een disbalans zich in het lichaam kan uiten. 

En stemming beïnvloedt de draaglijkheid 

van de pijn en de wijze waarop mensen met 

de pijn omgaan. Andersom is het hebben 

van pijn weer van negatieve invloed op de 

stemming. Ook karaktertrekken, zoals een 

neiging tot perfectionisme en het stellen van 

hoge eisen, dragen vaak bij aan het in stand 

houden van de pijn. Een goed steunend soci- 

aal netwerk geeft juist weer tegenwicht aan 

de pijn.” Astrid maakt hiermee duidelijk dat 

de toepassing van EMDR bij hoofdpijn vraagt 

om een geïntegreerde aanpak. 

Geïntegreerde EMDR 

‘Geïntegreerde EMDR’, ook wel Integrated 

EMDR of I-EMDR genoemd, bestaat onder 

andere uit een combinatie van het EMDR 

basisprotocol, het pijnprotocol en een spe- 

cifiek hoofdpijnprotocol. De grondlegger van 

het hoofdpijnprotocol is Steven Marcus. Hij 

combineerde EMDR met een aantal andere 

technieken gericht op het verminderen van 

de hoofdpijn. Francine Shapiro stelde voor 

om de aanpak I-EMDR te noemen. De SIG 

Hoofdpijn heeft het protocol van Marcus en 

andere werkdocumenten naar het Neder- 

lands vertaald en verder verfijnd en uitge- 

breid. 

“Geïntegreerde EMDR is het hele pakket, 

van intake tot casusconceptualisatie, de 

verschillende protocollen en speciale tech- 

nieken”, benadrukt Astrid. “Ook psycho-edu- 

catie, cognitieve gedragstherapie en een uit- 

gebreide hoofdpijnintake, maken onderdeel 

uit van deze methode. In de hoofdpijnintake 

gaan we na welke medische onderzoeken 

15

16 

en behandelingen iemand al gehad heeft. 

We brengen de triggers van de hoofdpijn 

in kaart, zoals bepaalde voedingsstoffen, 

slaappatronen, het gebruik van medicatie, 

koffie, alcohol e.d. We vragen mensen om 

hun hoofdpijnklachten te registreren. Soms 

is hoofdpijn gekoppeld aan een specifieke, al 

dan niet traumatische gebeurtenis. Dat kan 

een belangrijk aanknopingspunt zijn voor 

EMDR, maar het hoeft niet te betekenen dat 

de hoofdpijn daarna ook voldoende afneemt. 

Vaak moet je toch meerdere factoren be- 

handelen.” 

Tijdens de behandeling wordt de hoofd- 

pijnscore bijgehouden op een schaal van 0 

tot 10. Het basisprotocol, pijnprotocol en 

het hoofdpijnprotocol zijn te combineren. 

Astrid legt uit hoe: “Het basisprotocol kun je 

gebruiken als er een specifieke ervaring ten 

grondslag ligt aan de hoofdpijn. Als tijdens 

de EMDR hoofdpijn opkomt en toeneemt 

naar een 5 of hoger, schakelt de behande- 

laar over naar de technieken van Steven 

Marcus uit het hoofdpijnprotocol. De inter- 

ventie wordt dan ingezet als interweave. De 

technieken zijn bijzonder omdat ze gericht 

zijn op het afnemen van acute hoofdpijn. 

We gebruiken hiervoor speciale ademha- 

lingstechnieken, craniale compressie en 

oogbewegingen. Dat compressie op speciale 

punten werkt, zie je ook bij mensen die zelf 

drukken op plekken waar ze pijn hebben. 

Als er drukprikkels worden gegeven, laat 

het ruggenmerg minder pijnprikkels door. 

Binnen de SIG zijn we nieuwsgierig naar de 

werkzaamheid en effectiviteit van de tech- 

nieken en de verschillende combinaties. Wat 

werkt nou wanneer het beste en waarom?” 

Een onderzoek van Marcus in 2008 wees uit 

dat zijn geïntegreerde EMDR-aanpak snel 

en effectief werkt bij mensen met migraine. 

85 procent van de 43 mensen in de onder- 

zoeksgroep met acute migraine, was binnen 

een uur hoofdpijnvrij. De controlegroep 

kreeg reguliere pijnmedicatie. Na anderhalf 

uur was maar 5 procent van de controle- 

groep hoofdpijnvrij en na tien uur was dat 

55 procent. Met I-EMDR verliep het herstel 

dus sneller. 

Ook in de praktijk zien Astrid en haar mede- 

SIG-leden dat de methode werkt. “Bij een 

groot deel van de behandelde patiënten 

neemt de hoofdpijn aanzienlijk af. Soms 

verdwijnt het helemaal. Ook vermindert de 

gevoeligheid voor de triggers van een hoofd- 

pijnaanval, zoals fel licht, vaak. De behande- 

ling heeft natuurlijk niet bij iedereen specta- 

culaire resultaten en we zeggen ook tegen 

cliënten dat we niks kunnen garanderen. Het 

is een relatief jonge methode, maar de resul- 

taten zijn veelbelovend. Het effect houdt aan 

op de langere termijn, mensen kunnen weer 

werken en medicatie is niet meer nodig of 

kan flink gereduceerd worden. De methoden 

en technieken hebben dus een toegevoegde 

waarde voor EMDR. Langer bestaande 

behandelmethoden zoals de cognitieve 

gedragstherapie zijn vooral gericht op het le- 

ren omgaan met de pijn. Die zijn beslist heel 

waardevol. Het geïntegreerde EMDR-model 

biedt veel meer directe mogelijkheden om 

de pijn zelf te verminderen qua intensiteit, 

duur en frequentie.” 

Om de geïntegreerde EMDR-aanpak te 

kunnen toepassen, is het noodzakelijk dat 

de behandelaar deskundig is op het gebied 

van aanhoudende hoofdpijnklachten en 

weet wanneer hij of zij moet doorverwijzen. 

Astrid maakt dit duidelijk aan de hand van 

een casus: “Ik heb een man behandeld die 

zware dagelijkse migraineaanvallen ontwik- 

kelde na een klap op zijn hoofd. De artsen 

konden niets vinden en hij had alle moge- 

lijke behandelvormen geprobeerd, zonder 

resultaat. Hij kwam bij mij als een soort 

laatste hoop. Tijdens de behandeling kreeg 

hij hevige, acute toename van de hoofdpijn. 

Zijn reacties op de verschillende interventies 

waren zeer ongewoon. Ik heb deze man vrij 

snel doorverwezen naar een kliniek voor 

Niet-Aangeboren Hersenletsel. Daar bleek 

uit onderzoeken dat hij toch NAH had. Door 

kennis en ervaring leer je het onderscheid te 

maken tussen gewone en ongewone reac- 

ties tijdens de EMDR-behandeling.”

SIG Hoofdpijn 

De SIG Hoofdpijn heeft als doel de behan- 

deling van hoofdpijnpatiënten met behulp 

van geïntegreerde EMDR te verbeteren en 

breder toegankelijk te maken. Daarvoor 

is het nodig om meer inzicht te krijgen in 

de werkzame factoren. De SIG verzamelt 

momenteel gegevens over de geïntegreerde 

EMDR-behandelingen om aanknopingspun- 

ten te vinden voor verder onderzoek. 

De groep bestaat momenteel uit 16 deelne- 

mers en komt drie keer per jaar bij elkaar 

voor overleg. Er is regelmatig contact tussen 

de SIG-leden onderling bij vragen omtrent 

een casus. Er wordt gekeken naar de mo- 

gelijkheid om ook regionale intervisies te 

organiseren voor een frequentere uitwisse- 

ling. Half mei zal Astrid Rijkes een training 

I-EMDR verzorgen waaraan VEN-leden die 

de vervolgcursus hebben gedaan kunnen 

deelnemen. VEN-leden die zich willen aan- 

sluiten bij de SIG dienen wel de EMDR-ver- 

volgcursus en een training in geïntegreerde 

EMDR te hebben gevolgd. Daarnaast zijn ze 

daadwerkelijk actief met hoofdpijnbehan- 

deling en zijn zij in staat om regelmatig de 

SIG-bijeenkomsten bij te wonen. 

Geïnteresseerden kunnen contact opne- 

men met de coördinatoren Astrid Rijkes 

(deruimte.ppg@kpnmail.nl) of Coosje 

Hordijk (hordijkc@mzh.nl). 

Literatuur 

Marcus, Steven V. (2008) Phase 1 of Integrated EMDR. An 

Abortive Treatment for Migraine Headaches 

Roos, Carlijn de en Sandra Veenstra (2008) EMDR bij chroni- 

sche pijn In: Praktijkboek EMDR. Casusconceptualistatie bij 

specifieke patiëntengroepen 

Biopsychosociaal pijnmodel 

Fysieke factoren 

Psychologische factoren 

aanleg/ erfelijkheid 

persoonlijkheid 

erfelijkheid 

karaktertrekken 

ziekten 

gedachten/overtuigingen 

medica.e 

alcohol/drugs F P 

emo.onele gesteldheid 

Sociale factoren 

sociale interac.es 

partner/kinderen 

familie/Vrienden 

werk 

wonen 

pijn 

S 

© dR-‐AR0313 

17

18 

Casuïstiek uit de SIG Autismespectrumstoornis 

Wie doet me wat of wie 

doe ik wat? 

Door Petra Spuijbroek 

Klachten en voorgeschiedenis 

Boris komt bij de kinderpsychiater voor me- 

dicatie en geeft daar aan last te hebben van 

heftige boze buien, ondanks de medicatie. 

Bij doorvragen blijkt hij in het verleden erg 

te zijn gepest. 

Waarom EMDR? 

Boris overweegt wraak te gaan nemen op alle 

mensen die hem ooit dwars hebben gezeten. 

De kinderpsychiater ziet voldoende aanwijzin- 

gen om hem door te verwijzen voor EMDR. 

Verloop van de behandeling 

Boris is een intelligente 19-jarige jongen, ge- 

diagnosticeerd met een autistische stoornis. 

Hij heeft een HAVO-diploma gehaald in het 

speciaal onderwijs en woont sinds zijn 17e 

in een begeleid-kamer woonproject. 

De eerste maal komt hij met een persoonlijk 

begeleider van de woonvoorziening waar hij 

verblijft. Hij maakt een geagiteerde, gespan- 

nen indruk. Boris kiest voor een gesprek 

zonder zijn begeleider, die vervolgens in de 

wachtruimte plaats neemt. Met behulp van 

pictogrammen maken we het verloop van 

de eerste sessie voorspelbaar en spreken de 

eindtijd van de sessie af. 

Sessie 1: ik ben gestart met uitleg over 

EMDR en de vermoedelijke werking. Hierna 

de window of tolerance getekend en uitge- 

legd wat daarvan de betekenis kan zijn bij 

mensen met een autismespectrumstoor- 

nis, maar ook wat de gevolgen van trauma 

kunnen betekenen. Mensen met een ASS 

bouwen gedurende de dag spanning op door 

de problemen die zij ervaren ten gevolge 

van het ASS. Het idee is dat daardoor hun 

‘raampje’ gedurende de dag kleiner is dan 

bij mensen zonder ASS. Het gevolg is dat ze 

door de dag heen vaker pieken hebben die 

uitstijgen boven het raampje en dus boos of 

verdrietig kunnen reageren. 

Vervolgens hebben we in kaart gebracht 

welke gebeurtenissen er in zijn leven zijn 

geweest waarvan hij vermoedt dat hij span- 

ning opbouwt en die mogelijk ten grondslag 

liggen aan zijn toenemende boze buien. 

Boris geeft aan dat hij tussen zijn 7e en 

15e jaar vaak fysiek is bedreigd en gepest. 

Verder is er een leerkracht geweest die ‘zich 

intensief met zijn leven heeft bemoeid en 

vier jaar van zijn leven heeft verpest’. De 

spanning loopt zeer snel op en is heftig bij 

het noemen van deze gebeurtenissen. 

Boris geeft aan gedachten te hebben van 

wraak: hij zou ‘vrienden kunnen optrom- 

melen die hem behulpzaam kunnen zijn 

bij het wraak nemen’. Hierop hebben we 

geïnventariseerd over welke dingen hij in 

zijn huidige leven tevreden is. Dit blijken de 

volgende zaken te zijn: hij wordt niet gepest, 

heeft een goede baas op zijn werk, hij 

woont in een woonvoorziening en heeft zijn 

eigen plek. Zijn leven is erg goed zoals het 

nu is. Dit hebben we als aangrijpingspunt ge- 

nomen bij het bespreken wat er zou gebeu- 

ren als hij inderdaad wraak zou nemen. Wat 

zouden de gevolgen kunnen zijn? Hij geeft 

zelf aan dat hij weet dat hij nu berecht zou 

worden als volwassene en trekt de conclu- 

sie dat hij veel zou verliezen.

Prettige plek geïnstalleerd: in zijn woning 

samen computeren met een andere bewo- 

ner aan de tafel. Daarop heb ik uitgelegd dat 

we deze plek zullen gebruiken als de span- 

ning te hoog op loopt, als hij zelf merkt dat 

dit het geval is of als ik dat merk en dat we 

dit beeld als afsluiting in de sessies zullen 

gebruiken. 

Daarna samen een keuze gemaakt uit de 

vormen van afleidende stimulus: tappen, 

koptelefoon, oogbewegingen (met bord) of 

buzzers. Boris kiest voor de koptelefoon. 

Daarbij staat het bord aan en is het stipje 

van rechts naar links ook actief. 

Daarna hebben we met de prettige plek de 

werkwijze geoefend met de koptelefoon en 

afgesproken dat we drie vervolgafspraken 

maken op de maandagmiddag zodat hij 

‘geen werk mist’. 

Sessie 2: Boris komt de tweede maal 

met zijn moeder. De sfeer tussen moeder 

en zoon is gespannen. Ze wil graag even 

meelopen om te zien wat hij gaat doen: de 

pictogrammen liggen voor deze sessie klaar. 

Boris gaat ermee akkoord dat ze meeloopt, 

maar is zeer kortaf tegen zijn moeder en 

stuurt haar na vijf minuten de kamer uit. 

Hij wil graag beginnen met de casus van de 

irritante leerkracht. Targetbeeld: de leer- 

kracht staat naast zijn tafel en wijst naar 

hem. Hij hoort haar schelle stem. Bij de start 

is de SUD 10, VOC 2. NC: ‘Ik kan nooit iets 

goed doen’. PC: ‘Ik ben oké’. Emotie: boos- 

heid geregistreerd in hoofd, borst en lede- 

maten. De associaties tussendoor zijn heftig 

window of tolerance bij ASS: opbouw van spanning en de 

overschrijding in pieken bij een ‘kleiner’ raampje. 

of hij rapporteert ‘niets’. De spanning lijkt 

zichtbaar te dalen, maar Boris rapporteert 

boosheid en irritatie en geen dalende SUD 

(10). Afgesloten met prettige plek. Gedach- 

tenassociaties aan huidige goede dingen. 

Hierna vertelt Boris plotseling dat er dit 

weekend thuis veel ruzie is geweest met zijn 

ouders. Boris en zijn ouders koppelen dat 

aan dingen van vroeger. Hij geeft aan dat zijn 

boosheid beheersen moeilijk voor hem is. 

Sessie 3: Boris komt weer met de per- 

soonlijk begeleider. In de kamer vertelt hij 

dat hij een goede week heeft gehad. Bij de 

start van de sessie over het eerste target 

is de SUD opnieuw 10, maar deze zakt zeer 

snel en ook de VOC gaat snel naar 7. De 

bodyscan geeft geen spanning. Boris is zelf 

zeer verrast en stelt vragen over de trauma- 

tische gebeurtenissen en de impact nu en 

toen en de gevolgen nu in nieuwe situaties. 

Hierna starten we met de tweede casus: 

Boris wordt in elkaar geslagen door drie 

jongens onder aanvoering van één jongen. 

De gebeurtenis vond zes jaar geleden plaats. 

SUD 10, VOC 3, NC: ‘Ik ben in gevaar’, PC: ‘Ik 

ben (nu) veilig’. Emotie: boosheid, opnieuw 

in ledematen. De SUD daalt deze sessie naar 

6. Afgesloten met prettige plek. 

Sessie 4: Boris start de sessie met de 

mededeling dat hij hierna nog een laat- 

ste keer wil komen. Hij denkt dat verdere 

behandeling niet meer hoeft. Hij ervaart dat 

de problemen in zijn woonomgeving beter 

bespreekbaar zijn en hij heeft het idee dat 

19

20 

als hij de uitleg heeft gekregen over de 

spanningsvolle situatie/gebeurtenis, dan 

minder boos is. Verder vertelt hij dat als het 

bij zijn ouders niet goed loopt, hij er niet 

over spreekt omdat hij ze maar zo weinig 

ziet en dan naar zijn kamer gaat. 

De tweede casus bewerkt. Bij de start is de 

SUD 7, uiteindelijk is de SUD 0 en VOC 7. De 

derde casus betreft de jongen uit de vorige 

situatie die hem dreigt iets aan te doen. 

Target beeld: de jongen staat voor hem met 

geheven vinger en een vreemde grimas op 

zijn gezicht. SUD 6, VOC 3 NC: ‘Ik kan er niet 

tegen’, PC: ‘Ik kan er tegen’. Emotie: boos- 

heid, plaats: hoofd en handen. In de sessie 

daalt de SUD naar 0 en de VOC naar 7. Afge- 

sloten met prettige plek. 

Sessie 5: Boris wordt opnieuw door zijn 

moeder vergezeld. Hij geeft aan dat het 

goed gaat. Hij is de afgelopen week ziek 

geweest en is nog erg verkouden. “Er zijn op 

dit moment geen gebeurtenissen die nog in 

aanmerking komen voor EMDR”, zegt hij. De 

eerder geïnventariseerde vierde gebeurte- 

nis geeft geen spanning. Hij heeft bedacht 

dat ‘dit het verleden was en dat hij het nu 

goed heeft zoals het is’. Hij uit zijn verbazing 

dat EMDR hem geholpen heeft; hij vond 

het maar een rare behandeling vooraf. Ook 

vraagt hij of hij terug kan komen als er op- 

nieuw negatieve gebeurtenissen zijn. Afge- 

sloten met prettige plek. In de wachtkamer 

zegt zijn moeder tegen mij dat Boris snel 

veranderd is (ten goede) en dat ze niet weet 

of de EMDR daarbij van hulp is geweest of 

dat hij gewoon ouder en verstandiger wordt. 

Boris snuift en loopt met grote passen voor 

haar uit het gebouw uit. 

Follow up na twee maanden. 

Boris komt met zijn persoonlijk begeleider. 

Hij is tevreden over de huidige gang van 

zaken en vindt dat hij geen terugval heeft 

gehad, de persoonlijk begeleider bevestigt 

dat. De boosheid loopt minder hoog op en 

is eerder controleerbaar. Hij heeft geen 

wraakgedachten meer, al vindt hij alsnog 

dat pesters het zouden verdienen. De relatie 

met zijn moeder is kwetsbaar. Zij zit hem 

volgens Boris teveel op de huid en door 

‘kortaf’ te doen hoopt hij dat ze snapt dat 

hij niet graag bij haar komt. Dit hebben we 

besproken en ik heb voorgesteld om een 

gesprek met de moeder en Boris te heb- 

ben zodat zij haar gedrag kan bijstellen. Nu 

weet ze niet waarom hij zwijgt tegen haar 

en trekt ze daar mogelijk de conclusie uit 

dat ze nog meer voor hem moet doen c.q. 

moet zeggen. Door middel van het Fasemo- 

del (systeemtherapie) uitgelegd dat er in het 

leven van kinderen en ouders een aantal 

leeftijds-/ontwikkelingsfasen zijn en dat de 

overgangen daarin vaak moeilijk kunnen zijn 

voor ouders om daarin mee te groeien, om- 

dat ze vaak, vooral bij kinderen met ASS, in 

een jongere fase blijven steken. Boris luistert 

aandachtig. Daarna heb ik Boris de mogelijk- 

heid geboden om een afspraak met hem en 

zijn moeder te maken bij het secretariaat als 

hij dat alsnog wenst. De EMDR wordt in ie- 

der geval afgesloten en ik verwijs hem door 

naar de kinderpsychiater. 

Discussie en beschouwing: 

In bovenstaande casus is op diverse mo- 

menten de beperktheid ten gevolge van het 

autisme merkbaar. Daarbij denk ik aan pro- 

blemen in de communicatie (bv het letterlijk 

nemen van taal), de sociale beperkingen 

(bv moeite met interpretatie van het sociale 

gedrag van anderen, inleven in de ander) en 

de rigiditeit (het vasthouden van bepaalde 

ideeën en daar moeilijk vanaf te brengen). 

Bij de behandeling wordt het kinderen 

jeugdprotocol gehanteerd en wordt bij het 

bepalen van de NC meer gestuurd dan bij 

de EMDR-behandeling van personen zonder 

ASS. 

In het nieuw te verschijnen casusboek 

wordt uitgebreid ingegaan op de werkwijze 

voor personen met ASS in een hoofdstuk 

van Esther Leuning en Petra Spuijbroek. Voor 

vragen kun je contact opnemen met de SIG 

autisme. e.leuning@hotmail.com of 

petra.spuijbroek@live.nl

Oproep SIG Somatiek 21 

Lichamelijke ziekten en behandelingen kun- 

nen als ingrijpend worden ervaren door pa- 

tiënten. De bedreiging van fysieke integriteit 

en directe of indirecte doodsbedreiging door 

verlies van gezondheid kunnen PTSS-gerela- 

teerde klachten veroorzaken. Diagnoses als 

kanker of hartfalen met diverse ingrijpende 

behandelingen zijn een voorbeeld hiervan. 

Maar ook chronische ziekten als diabetes of 

somatisch onverklaarde klachten (zie casus) 

kunnen forse acceptatie- en aanpassings- 

problemen oproepen. Behandelingen en 

onderzoeken kunnen traumatiserend wer- 

ken of oude trauma’s, die eerst vermeden 

konden worden, weer aanwakkeren. Daar- 

naast veroorzaakt verlies van gezondheid 

een aanpassing in het zelfbeeld. Negatieve 

zelfevaluaties kunnen hierbij het verwer- 

kingsproces stagneren. Kortom: voldoende 

aanleiding om een behandeling met EMDR 

te indiceren. 

Het lijkt ons dan ook zinvol om een SIG 

(Special Interest Group) op te starten met 

Somatiek als thema. In eerste instantie den- 

ken wij aan het organiseren van intervisie 

en onderling (email-) overleg over actuele 

casuïstiek om hiermee kennis en ervaring uit 

te wisselen, te bundelen en uit te dragen. Zo 

mogelijk kunnen we naar behoefte specia- 

listen op dit gebied uitnodigen voor verdere 

verdieping en scholing. 

Graag willen wij dan ook iedereen die regel- 

matig patiënten behandelt met somatische 

klachten oproepen om zich bij deze SIG aan 

te sluiten. Stuur daarvoor een email naar 

marianrikkert@hotmail.com of 

arnobeugels@hotmail.com. Ook therapeuten 

die werken met onverklaarde somatische 

klachten nodigen wij nadrukkelijk uit om 

zich bij ons aan te sluiten. 

Wij hopen op veel enthousiaste reacties! 

Met vriendelijke groet, 

Arno Beugels 

GZ-psycholoog 

Praktijk voor Psychologie en Psychotherapie 

Deurne, eerste- en tweede lijnspraktijk 

Marian Rikkert 

GZ-psycholoog 

Ziekenhuis Rivierenland Tiel, medische psy- 

chologie 

Ter illustratie is hierna een casus uit de be- 

treffende doelgroep beschreven.

22 

Casuistiek 

Behandeling van 

Lichamelijk Onverklaarde 

Buikklachten 

Door Arno Beugels en Marian Rikkert 

Klachten 

In 2012 meldt zich een 66-jarige man met 

diverse somatische klachten waaronder 

buikklachten (een terugkerend stekend en 

knellend gevoel in de buikstreek), kort- 

ademigheid (geen lucht krijgen) en het wit 

wegtrekken van handen en benen (volgens 

de cliënt als gevolg van zuurstofgebrek). De 

klachten zijn in 2009 ontstaan nadat deze 

cliënt na het klussen van een trap is geval- 

len. Hij viel met zijn buik op een paaltje, had 

veel pijn, maar geen wond. In eerste instan- 

tie herstelde hij goed van de val, maar enige 

tijd later kreeg hij buikklachten en meldde 

zich bij de huisarts. Er volgde een medisch 

onderzoek in het ziekenhuis waarbij geen 

oorzaak werd gevonden. De cliënt kreeg 

het advies om zijn leven weer op te pakken 

en thuis actiever te worden. Hij ging weer 

sporten en na een half jaar speelden de 

klachten opnieuw op tijdens het fietsen. Hij 

kreeg geen lucht en had het gevoel dat er 

geen zuurstof meer naar zijn benen ging. Hij 

meldde zich opnieuw bij de huisarts waarna 

een nieuw medisch onderzoek volgde in het 

ziekenhuis. Er werd wederom geen medi- 

sche oorzaak gevonden en hij kreeg te ho- 

ren dat hij kerngezond was. De cliënt werd 

verwezen naar een poli voor onverklaarde 

lichamelijke klachten. Een cognitief gedrags- 

therapeutische behandeling kwam echter 

niet van de grond, zonder dat de cliënt of 

zijn huisarts mij duidelijk uit kunnen leggen 

waarom de behandeling stagneerde. Later 

werd hij verwezen naar een psychothera- 

peute. Na deze behandeling verdwenen 

de lichamelijke spanningen enige tijd naar 

de achtergrond. De cliënt bleef wel perio- 

diek last houden van zijn klachten, echter 

minder hevig. Hij klaagde na verloop van 

tijd opnieuw over pijn in zijn buik en het wit 

wegtrekken van zijn handen en benen. De 

cliënt illustreert dit door naar zijn handen te 

wijzen en aan te geven dat deze wit worden 

zodra hij ernaar kijkt. Als hij de aandacht 

op zijn buik vestigt, voelt hij pijn opkomen. 

Als verklaring voor zijn buikklachten noemt 

hij: “Er is iets niet goed in mijn buik; er knelt 

iets, wat zorgt voor verstoppingen en dan 

kan ik niet naar het toilet.” Zijn darmen zijn 

één keer na de val dermate verstopt geraakt 

dat hij opgenomen werd in het ziekenhuis 

om de verstopping te verhelpen. Als ver- 

klaring voor zijn klachten van kortademig- 

heid en van handen en benen noemt hij: 

“Doordat ik verkeerd adem ontstaat er een 

zuurstoftekort in mijn lichaam en loopt mijn 

hart gevaar.” 

Achtergrond 

Deze cliënt is sinds enkele jaren met pensi- 

oen. Hij heeft zijn hele leven met veel plezier 

gewerkt als stratenmaker en leidde daar- 

naast een actief leven: hij voetbalde, fietste 

en kluste graag. Hij zat weinig stil en heeft 

tot aan zijn pensioen nooit fysieke proble- 

men ondervonden. Ook is hij niet bekend 

met eerdere psychische klachten. Hij is 

gehuwd en heeft twee kinderen. Toen zijn 

zoon na zijn pensioen plotseling het huis uit 

ging, ontwikkelde hij spanningsklachten. Dit 

was in dezelfde tijd als zijn val van de trap. 

Sinds zijn pensioen kon deze cliënt lange 

tijd zijn draai niet vinden en had moeite met

het vinden van een daginvulling. Zijn partner 

geeft aan dat hij thuis veel klaagt over zijn 

fysieke klachten en gefrustreerd raakt als 

hem iets niet lukt. Sinds hij onwel werd op 

de fiets durft hij niet meer te sporten en is 

in huis minder actief met klussen. Hij slaapt 

regelmatig slecht en ligt vaak te piekeren in 

bed. Hij is niet bekend met andere somati- 

sche aandoeningen. 

Beloop van de behandeling 

In totaal hebben er vijftien behandelsessies 

plaatsgevonden. De belangrijkste in stand 

houdende factoren in de klachten van de cli- 

ent bleken een catastrofale interpretatie van 

zijn somatische klachten en een inadequate 

coping, vermijden van fysieke inspanning 

met achteruitgang in conditie, afwisselende 

periodes van overbelasting (klussen) en 

onderbelasting (gebrek aan zinvolle dagbe- 

steding met toegeven aan piekeren), een 

verkeerde ademhalingstechniek en boos- 

heid/irritatie omtrent zijn klachten. 

Na vijf behandelsessies waarin cognitieve 

gedragstherapie centraal stond en waarin 

weinig vooruitgang werd geboekt, besloot ik 

om met EMDR te starten met als argumen- 

tatie dat de buikklachten zijn begonnen na 

de val van de trap. De cliënt heeft mogelijk 

de verkeerde betekenis aan zijn buikklach- 

ten gegeven. Als traumatische herinneringen 

heb ik hem bij het scherpstellen laten vertel- 

len over het moment voor, tijdens en na zijn 

val. Als targetbeeld noemt hij een plaatje 

waarop te zien is hoe hij bovenop de paal 

is gevallen. NC: ‘Ik ben hulpeloos’ (contro- 

ledomein). Sud: 7. Verloop: de spanning en 

buikklachten nemen eerst toe en geleidelijk 

weer af. Sud gaat naar 0 in de eerste sessie. 

Een week na de sessie deelt de cliënt mij 

mee dat het goed met hem gaat. Hij schrikt 

sinds de EMDR-behandeling van afgelopen 

week minder van lichamelijke sensaties. Dit 

merkt hij bijvoorbeeld als hij met iemand 

over zijn klachten praat en zijn lichaam hier 

niet meer op reageert, waar dit eerst wel het 

geval was. Hij heeft het sporten weer opge- 

pakt en is niet meer bang voor inspanning. 

Met behulp van psycho-educatie ten aanzien 

van hyperventilatie- en spanningsklachten, 

gerichte ademhaling- en ontspanningsoefe- 

ningen, interoceptieve exposure oefeningen, 

fysieke activatie en cognitieve technieken is 

zijn coping uiteindelijk ten aanzien van zijn 

klachten aanzienlijk verbeterd. Hij schrikt 

minder van zijn fysieke klachten, interpre- 

teert deze niet meer als catastrofaal en is in 

staat om een positieve wending aan opko- 

mende spanningsklachten te geven zodra 

deze zich manifesteren. De cliënt blijft zich 

echter wel periodiek zorgen maken over zijn 

fysieke klachten. Toch blijkt hij goed in staat 

om zichzelf op deze momenten te herpak- 

ken door oefeningen te doen. De behan- 

deling wordt in onderling overleg en met 

tevredenheid afgesloten. 

Follow up na drie maanden 

De cliënt heeft twee ribben gebroken tijdens 

het klussen. Hij is op vrijwel exact dezelfde 

plek gevallen als bij zijn val waarna zijn buik- 

klachten begonnen. Desondanks ervaart hij 

nu geen toename van fysieke klachten of 

spanningen. Hij geeft aan geleerd te hebben 

dat pijn in het buikgebied en het zuurstof- 

tekort in handen en benen vaak te maken 

heeft met spanningen en de manier waarop 

hij hierop reageert. 

Discussie 

Met behulp van cognitieve en gedragsma- 

tige technieken lukte het onvoldoende om 

de catastrofale betekenis en coping van 

deze cliënt ten aanzien van zijn klachten 

te veranderen. Terugkijkend lijkt de EMDR- 

sessie een doorslag te hebben gegeven 

en met name een betekenisverandering te 

hebben bewerkstelligd, waardoor hij niet 

meer schrok van zijn fysieke klachten en 

uiteindelijk in staat was om zijn coping te 

veranderen. De indicatie voor EMDR lag in 

eerste instantie niet direct voor de hand, 

aangezien de cliënt geen herbelevingen had 

en aangaf de val niet als traumatisch te heb- 

ben ervaren. Sinds de val van de trap liep hij 

echter structureel vast op meerdere levens- 

gebieden en gaf hij een verkeerde betekenis 

aan zijn buikklachten. 

23

EMDR bij chronische pijn 

Tactiele bilaterale stimulatie 

versus oogbewegingen 

Door Sandra Veenstra 

Andere bilaterale stimulatie voor 

pijnpatiënten? 

Bij de behandeling van patiënten met chro- 

nische pijn met EMDR is er aan het eind een 

fase waarin de actuele pijn zelf genomen 

wordt als target (de Roos, Veenstra, 2009). 

Mijn bevinding hierbij is dat het gebruik van 

tactiele stimulatie effectiever kan zijn om te 

komen tot pijndaling dan de oogbeweging- 

en. Deze ervaring is 

verwarrend omdat 

de afgelopen jaren 

de klinische richtlijn 

is gegeven om met 

voorkeur de visuele 

stimulatie (oogbewe- 

gingen) toe te passen 

bij EMDR omdat deze 

het meest effectief 

blijkt te zijn. De richtlijn 

is gegeven op basis van 

de werkgeheugenthe- 

orie en wetenschappe- 

lijke bevindingen. 

In dit artikel bespreek ik de hypothese dat 

bij EMDR -waarbij actuele pijn het target is- 

een ander verklaringsmodel van toepassing 

is dan de werkgeheugentheorie, met andere 

conclusies over het gebruik van de bilaterale 

stimulatie. 

De toepassing van tactiele stimulatie 

Tactiele, bilateraal alternerende stimulatie 

kan gegeven worden door de therapeut 

zelf of met behulp van een apparaatje. De 

therapeut kan met de handen afwisselend 

links en rechts een tikje op de benen of 

handen van de patiënt geven, ook wel ‘tap- 

pen’ genoemd. Tactiele stimulatie kan ook 

gegeven worden met een apparaatje zoals 

de ‘tac/audio scan’ (zie foto). Deze tac-scan 

bevat twee pulsers die afwisselend trillen, 

vergelijkbaar met de trilling van een mobiel- 

tje. De sterkte en frequentie kunnen worden 

ingesteld. De patiënt kan de pulsers in de 

handen nemen waardoor hij of zij afwis- 

selend in de linkerhand en in de rechter- 

hand het trillen voelt. Door de pulsers op 

de benen te leggen en af te dekken met de 

handpalmen kan de trilling tegelijk in het 

beengebied en de handen gevoeld worden. 

Bij pijn in een voet kunnen de pulsers in de 

sokken geschoven worden. 

Effectiviteit van tactiele stimulatie 

versus oogbewegingen 

In mijn werk met chronische pijnpatiënten 

heb ik ondervonden dat bij het toepassen 

van EMDR gericht op actuele pijn, tactiele 

stimulatie meer effect heeft op de pijndaling 

dan de oogbewegingen. Dit geeft aanwijzing- 

en dat er bij EMDR gericht op actuele pijn 

een ander werkingsmechanisme bestaat 

dan bij EMDR gericht op traumatische herin- 

neringen. 

Wellicht zit er een verklaring in de verschil- 

lende typen zintuiglijke modi waarmee we 

werken. Bij herbelevingen en/of het maken 

van een plaatje van het meest nare trau- 

mamoment hebben we het over het visuele 

netwerk. Oogbewegingen activeren ook het 

visueel netwerk. Pijn betreft het sensorisch 

netwerk en tactiele stimulatie vindt ook 

plaats in het sensorisch netwerk.

Een ander verschil is dat bij trauma-herinne- 

ring en actuele pijn andere hersenprocessen 

plaatsvinden. De werkgeheugentheorie heeft 

haar basis in de specifieke hersenprocessen 

zoals plaats vinden bij trauma-herinnering. 

Wanneer de patiënt zich concentreert op de 

traumatische herinnering wordt deze 

‘opgehaald’ uit het lange termijngeheugen 

naar het werkgeheugen en dit is het mo- 

ment waarop de herinnering openstaat voor 

verwerken. Door het bewerken van de trau- 

maherinnering en het gelijktijdig belasten 

van het werkgeheugen met de oogbewegin- 

gen wordt de traumaherinnering minder be- 

laden opnieuw opgeslagen (reconsolidatie). 

Echter, bij actuele chronische pijn wordt er 

niets uit het lange termijngeheugen opge- 

haald, maar gaat het om een actueel actief 

pijnnetwerk in de hersenen. Dus lijkt het 

logisch dat het verstoren van het werkge- 

heugen, met oogbewegingen als afleidende 

taak, geen invloed zal hebben omdat het 

werkgeheugen bij een pijnnetwerk geen 

belangrijke rol heeft. Wel is er bij pijnnetwer- 

ken een rol voor de aandachtfuncties van de 

hersenen. Aandacht is direct gecorreleerd 

aan de activiteit in het pijnnetwerk en de 

mate van pijn. Bij hersenonderzoek wordt 

gezien hoe een pijnnetwerk ‘opvlamt’ als 

de patiënt met aandacht naar de pijn gaat 

(Bushnell, 1999). Wanneer de patiënt dit 

doet, neemt de pijn toe, bij afleiding neemt 

de pijn af. Hieruit zou je kunnen concluderen 

dat er toch winst te halen is uit het afleiden 

van de aandacht met oogbewegingen. Maar 

een afleidende taak dempt het pijnnetwerk 

slechts voor de duur van de afleiding en dit 

leidt niet tot langetermijneffecten zoals we 

die kennen bij EMDR na reconsolidatie van 

een traumatische herinnering. Een pijn- 

netwerk wordt niet gereconsolideerd. Het 

is en blijft een actief netwerk en verandert 

hooguit van vorm of activiteit. 

Dysfunctionele corticale reorganisatie 

als verklaringsmodel voor chronische 

centrale pijn 

Wanneer er in het lichaam een zenuw is 

beschadigd of verwijderd door amputatie, 

komt de gebruikelijke informatie niet meer 

aan in de hersenen. De veranderde licha- 

melijke situatie maakt dat de hersenen 

zich moeten aanpassen, er ontstaat een 

proces van corticale reorganisatie. Dit kan 

in verschillende vormen plaatsvinden, zoals 

bijvoorbeeld: 

- het hersengebied dat geen prikkels 

uit het lichaam meer ontvangt, raakt 

gesensitiseerd doordat het de prikkel- 

drempel verlaagt; 

- het gevoelig geworden hersengebied 

begint spontaan eigen activiteit te 

vertonen; 

- het gevoelige hersengebied kan 

geactiveerd worden door prikkels uit 

naburige hersengebieden (‘lekkage’); 

- de hersenen kunnen het gevoelige 

hersengebied vergroten door overlap 

met naburige gebieden te maken 

(‘overloop’). 

Deze verschijnselen worden door de 

hersenen geïnterpreteerd als pijn. Hersen- 

gebieden die meedoen in een pijnnetwerk 

zijn o.a. de amygdala, de prefrontale cortex, 

de anterior cingulate cortex en de pariëtale 

cortex. Uit onderzoek (Flor, 2006) blijkt een 

correlatie tussen de mate van corticale reor- 

ganisatie en de ernst van de chronische pijn. 

De hierboven genoemde vormen van corti- 

cale reorganisatie zijn dus dysfunctioneel. 

Het goede nieuws is dat het gesensitiseerde 

deel van de hersenen gedesensitiseerd kan 

worden door het te activeren. Dit kan op 

meerdere manieren, zoals: 

(1) Bilaterale tactiele stimulatie 

Met bilaterale tactiele stimulatie kan via 

het lichaam input aan de hersenen worden 

gegeven. Hoe bereik je het gesensitiseerde 

hersendeel wanneer de zenuw daarheen 

beschadigd of geamputeerd is en dus onvol- 

ledig of geen tactiele input kan doorgeven? 

In hersenonderzoek (Luft, 2004) werd 

getoond hoe bij patiënten met CVA door 

bilateraal alternerende activiteit de ene 

hersenhelft de andere hersenhelft begint 

te helpen om beter te reorganiseren. Dit 

proces verloopt via ‘interhemisferische com- 

municatie’; de gezonde hersenhelft com- 

25

26 

municeert met de hersenhelft die zich moet 

reorganiseren. 

Wellicht vindt er een soortgelijk proces 

plaats bij het bilateraal alternerend tac- 

tiel stimuleren bij pijnpatiënten. Door de 

gezonde hersenhelft te voorzien van tactiele 

prikkels via de spiegelzijde van het lichaam, 

is het aannemelijk dat deze hersenhelft de 

hersenhelft met het reorganisatie-probleem 

begint te helpen via interhemisferische 

communicatie. In de links-rechts afwisse- 

ling wordt de connectie gemaakt: bij het 

stimuleren van de pijnlijke zijde wijs je het 

dysfunctionele pijnnetwerk aan en door de 

spiegelzijde te stimuleren breng je het inter- 

hemisferische hulpmechanisme in werking. 

Wanneer het gesensitiseerde deel van het 

pijnnetwerk via deze route wordt gedesensi- 

tiseerd, dooft daardoor het pijnnetwerk uit, 

zoals figuur 1 toont. 

(2) Unilaterale tactiele stimulatie aan de 

pijnlijke zijde 

Tactiele stimuli toevoegen aan de pijnlijke 

zijde van het lichaam in het deel waar een 

lichaamsdeel is geamputeerd of een zenuw 

volledig is beschadigd, is niet mogelijk. Maar 

vaak zijn in omliggende lichaamsgebieden 

zenuwen wel (deels) actief en zal tactiele 

stimulatie gevoeld worden (omliggende 

gebieden wil zeggen: gebieden die in de 

hersenen (op de homunculus) tegen elkaar 

aanliggen, zoals lippen tegen de hand). 

Het tactiel stimuleren van de randen van 

het pijngebied (bij geamputeerden op de 

stomp) geeft vaak een goede verandering 

in de pijnsensatie en leidt uiteindelijk tot 

pijnvermindering. In de onderzoeken van 

Flor wordt bijvoorbeeld het prikkelen van de 

stomp ‘sensorische discriminatie training’ 

genoemd (kleine electrische stroompjes in 

dit geval). Zij benoemt het verminderen van 

fantoompijn met tactiele/sensorische input 

via het lichaam richting de hersenen als een 

innovatieve methode tegenover de traditio- 

nele medicamenteuze methoden. 

(3) Unilaterale tactiele stimulatie aan de 

spiegelzijde 

Zoals beschreven bij de bilaterale tactiele 

stimulatie kan via de spiegelzijde van het 

lichaam en de interhemisferische commu- 

nicatie in de hersenen het gesensitiseerde 

hersendeel gedesensitiseerd worden. Hierbij 

is niet duidelijk of eenzelfde effect haalbaar 

is met unilaterale tactiele stimulatie aan de 

spiegelzijde van het lichaamsdeel dat als 

pijnlijk ervaren wordt of dat er meerwaarde 

zit in het bilateraal stimuleren. Hier is geen 

wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, 

maar op basis van de neurowetenschappelij- 

ke informatie lijkt het zinvol om te proberen. 

Samenvatting en advies voor verder 

onderzoek 

Mogelijk is er voor pijnpatiënten een ander 

verklaringsmodel nodig dan de werkgeheu- 

gentheorie om te begrijpen hoe actuele pijn 

tijdens een EMDR-sessie kan verminderen. 

Wellicht is tactiele stimulatie meer effectief 

om te komen tot pijndaling dan oogbewe- 

gingen. Kennis over corticale reorganisatie 

en interhemisferische communicatie maakt 

duidelijk dat de input van tactiele stimuli 

vanuit het lichaam naar de hersenen een 

belangrijke rol in het desensitiseringsproces 

van een pijnnetwerk speelt. Corticale reor- 

ganisatie kan hiermee een verklaring bieden 

voor de werkzaamheid van EMDR gericht op 

het verminderen van actuele pijn. Om de hy- 

potheses uit dit artikel te toetsen zal verder 

onderzoek nodig zijn. Naast onderzoek naar 

het verschil in effectiviteit tussen oogbewe- 

gingen en tactiele stimuli zou ook onderzoek 

naar de wijze van tactiele stimulatie -bilate- 

raal alternerend of unilateraal- aan de pijn- 

lijke zijde of aan de spiegelzijde waardevolle 

informatie kunnen opleveren om de behan- 

deling van pijnpatiënten te verbeteren. Als 

deze behandelingen tijdens onderzoek ge- 

combineerd worden met hersenonderzoek 

(fMRI), kan meer inzicht verkregen worden 

in hoe de hersenen tot functionele corticale 

reorganisatie en dus tot pijnvermindering 

komen. 

Mw. drs. A.C. Veenstra is klinisch psycholoog 

– psychotherapeut 

sandra@psychologieveenstra.nl

Verklarende woordenlijst 

Corticale reorganisatie = het vermogen van de hersenen 

om zichzelf aan te passen aan veranderende omstandighe- 

den in het lichaam. 

Dysfunctionele corticale reorganisatie = een aanpassing 

van de hersenen aan veranderende omstandigheden in het 

lichaam waarbij het resultaat ongewenste effecten heeft, 

zoals chronische pijn. 

Functionele corticale reorganisatie = een aanpassing 

van de hersenen aan veranderende omstandigheden in het 

lichaam waarbij het effect goed is (geen pijn). 

Tactiele stimulatie = Sensorische prikkels zoals tikken, 

tappen, klappen, of trillen, die bij EMDR vaak kort en snel 

wisselend rechts en links (alternerend) kunnen worden 

gegeven op het lichaam. 

Neuraal netwerk = een complex van meerdere knooppun- 

ten en hun verbindingen in de hersenen die gezamenlijk een 

bepaalde functie onderhouden. 

Pijnnetwerk = een neuraal netwerk in de hersenen dat als 

ongewenst effect chronische pijn heeft, typische elementen 

in het netwerk van knooppunten bij chronische pijn zijn bij- 

voorbeeld een verhoogde amygdala-activiteit en verhoogde 

sensitisatie in de sensorische cortex en te weinig remmende 

werking vanuit de prefrontale hersengebieden. 

Figuur 1: Een zenuw van de linkerarm is 

beschadigd, patiënt voelt pijn op locatie 

A. Het corresponderende hersengebied 

B is gesensitiseerd door de afwezigheid 

van prikkels en ‘creëert chronische pijn’. 

Door tactiele stimulatie op locatie C wordt 

het handgebied in de linkerhemisfeer (D) 

geactiveerd en via de interhemisferische 

communicatie wordt het gesensitiseerde 

hersengebied B geactiveerd. Door links- 

rechts stimulatie wordt afwisselend gebied 

B en D geactiveerd en dit lijkt het proces te 

versnellen. Deze input leidt tot desensitisa- 

tie van gebied B, inhibitie in het pijnnetwerk 

en dus tot vermindering van pijn. 

Literatuur 

Bushnell MC, Duncan GH, Hofbauer RK, Ha B, Chen JI, Carrier 

B (1999). “Pain perception: is there a role for primary soma- 

tosensory cortex?” Proc natl Acadm Sci USA, 1999, Jul 6; 96 

(14): 7705-9. Review 

Flor H, Nikolajsen L, Staehelin Jensen T. (2006) “Phantom limb 

pain: a case of maladaptive CNS plasticity?” 

Nat Rev Neurosci. 2006 Nov;7(11):873-81. Review. 

Luft AR, McCombe-Waller S, Whitall J, Forrester LW, Macko 

R, Sorkin JD, Schulz JB, Goldberg AP, Hanley DF (2004) “Repe- 

titive Bilateral Arm Training and Motor Cortex Activation in 

Chronic Stroke”. 

American Medical Association, 2004, vol 292, no 15, 1853- 

1861. 

Roos C. de, Veenstra A.C. (2009) “EMDR bij chronische pijn” 

In: “Praktijkboek EMDR; casusconceptualisatie en specifieke 

patiëntengroepen”. E. Ten Broeke, A. De Jongh, H. Oppen- 

heim, red. 

Roos C. de, Veenstra A.C. Hollender-Gijsman ME den, Wee NJ 

van der, Zitman FG, Rood YR van (2010). “Treatment of chro- 

nic phantom limb pain using a trauma focused psychological 

approach.” (“Pain Research and Management”, March/april 

2010, vol 15 Issue 2: 65-71). 

27

28 

Waarom ‘Leven met een trauma’ 

als het ook zonder kan? 

Ad de Jongh maakt pilot voor televisieprogramma 

Door Femke van de Linde 

Voor de pilot van het televisieprogramma 

‘Leven met 

een trauma’ behandelde Ad 

de Jongh tussen de lampen 

en draaiende camera’s drie 

mensen met een enkelvoudig 

trauma. Het programma 

dat wordt aangeboden aan 

BNN gaat over de behandeling 

van patiënten die na een 

schokkende gebeurtenis zijn 

vastgelopen in hun leven. De 

omroep is enthousiast en het 

is inmiddels 80 procent zeker 

dat het programma doorgaat. 

“Het idee voor dit programma is al zes 

jaar oud” , vertelt Ad. “Ik deed nazorg voor 

het tv-programma ‘Vinger aan de pols’. 

De EMDR-sessie die ik deed werd slechts 

gedeeltelijk uitgezonden, maar de camera- 

ploeg was ‘flabbergasted’ over de zichtbare 

positieve resultaten. Zo ontstond het idee er 

een tv-programma over te maken. Aanvan- 

kelijk voelde ik er wel bezwaar tegen om 

echte traumabehandelingen op televisie uit 

te zenden. We hebben er met de trainers en 

facilitators vaak over gesproken: hoe zit het 

met privacy? Wie gaat het doen? Wat zijn 

‘mitsen en maren’?” 

“Ik vind het belangrijk dat mensen geïnfor- 

meerd worden over de mogelijkheden voor 

traumaverwerking. Met een tv-programma 

kun je laten zien dat voor jong en oud ef- 

fectieve hulp bestaat die emotioneel goed te 

verdragen is. Helaas worden mensen nog te 

vaak behandeld met weinig soelaas bieden- 

de alternatieve hulp. Ook lopen patiënten 

regelmatig onnodig lang rond met klachten 

die met een evidence-based behandeling 

kunnen verminderen of verdwijnen. Uit 

onderzoek blijkt dat ruim een derde van de 

patiënten met een PTSS niet de behandeling 

ontvangt die ze volgens de GGZ- of internati- 

onale NICE-richtlijnen zou moeten krijgen.” 

“Als het programma doorgaat, zal te zien zijn 

hoe mensen vóór de behandeling worstelen 

met hun klachten, wat ze tijdens de thera- 

pie doormaken, hoe zij naderhand in hun 

dagelijks leven reageren en wat de reacties 

vanuit de omgeving zijn. De kijker krijgt de 

gelegenheid om als het ware in het hoofd 

van de patiënt te kruipen en mee te maken 

wat er gebeurt en verandert. Ze leren dat 

mensen van een trauma kunnen herstellen 

en de regie over hun leven terug kunnen 

krijgen.” 

Positief resultaat 

“De opnamedag verliep erg prettig. Iva Bica- 

nic, hoofd Traumacentrum UMC, screende 

de patiënten eerst op een professionele 

manier: ‘welke problemen spelen er nog

meer, wat zijn targets, waar focussen we 

op?’ Twee patiënten hadden eerder EMDR 

gehad. Dat was goed verlopen, alleen bleek 

dat de aangepakte targets niet de klachten 

aanstuurden: de PTSS-klachten waren nog 

steeds aanwezig. Het target bij een vrouw 

die samen met haar vierjarige zoontje door 

vijf gemaskerde mannen in haar huis werd 

gegijzeld, was het fantasiebeeld dat zij voor 

de ogen van haar zoontje werd doodgescho- 

ten. Het beeld sloeg tijdens de EMDR-sessie 

om van een akelig bloedbad in een vertede- 

rend, positief beladen beeld van haar zoon.” 

“Voor het programma kunnen deelnemers 

zichzelf aanmelden en zich desgewenst 

terugtrekken. Naderhand doen we aan 

‘aftercare’. Er zijn natuurlijk punten waar 

we wel duidelijk over moeten zijn. We willen 

bijvoorbeeld niet de valse hoop wekken dat 

mensen in één sessie van al hun klachten 

af zijn. Maar als er maar één iemand is 

die door het programma wel op een goed 

therapiespoor wordt gezet, is het voor mij 

al geslaagd. Ik hoop dan ook echt dat we 

hiermee aan de slag kunnen.” 

Op het komende congres liggen formulieren 

klaar waarop VEN-leden suggesties of kritiek 

kunnen uiten. Deze zijn erg welkom! 

29

30 

Nieuws 

Verzorgd door Debbie Been 

Seksueel misbruik verstoort hersenen 

Uit promotieonderzoek van Kathleen 

Thomaes blijkt dat seksueel misbruik de 

hersenen verstoort. Uit MRI-studies bleek 

verstoorde hersenactiviteit bij jonge slacht- 

offers van seksueel misbruik en mishande- 

ling. Het betreffen complexere afwijkingen 

dan die bij slachtoffers met een PTSS na 

eenmalig trauma. 

Aan dit onderzoek was aanvullend promotie- 

onderzoek van Ethy Dorrepaal gekoppeld. 

Zij concludeert in haar proefschrift dat de 

stabiliserende (groeps)behandeling ‘Vroeger 

en verder’ veel beter werkt dan ‘direct op de 

angstgerichte’ behandeling. 

bron: www.ggzingeest.nl 

Richtlijn PTSS politie 

Op 1 januari 2013 is de nieuwe richtlijn 

PTSS bij de politie in gebruik genomen. Het 

uitgangspunt is dat als een medisch vastge- 

stelde PTSS beroepsgerelateerd is, dit ook 

juridisch als beroepsziekte wordt erkend. 

Verder is er aandacht voor preventie van 

PTSS. 

bron: www.rijksoverheid.nl 

Angstreacties te wissen uit geheugen 

Het geheugen blijkt ontvankelijk voor het 

wissen van angstreacties. Uit onderzoek van 

Dieuwke Sevenster MSc, dr. Tom Beckers 

en prof. dr. Merel Kindt bleek dat wanneer 

deelnemers de bètablokker propranolol 

toegediend kregen in combinatie met het 

ophalen van de specifieke angstherinnering, 

de geleerde angstreactie een dag of een 

maand later volledig was gewist. 

bron: www.uva.nl 

Waarom ontwikkelen sommige soldaten 

wel en anderen geen PTSS? 

Uit onderzoek gepubliceerd in ‘Clinical Psy- 

chological Science’ blijkt dat psychologische 

kwetsbaarheid om PTSS te ontwikkelen en 

oorlogsgerelateerd trauma even belangrijk 

zijn bij het voorspellen of PTSS klachten bij 

veteranen tot een PTSS-diagnose leiden. Het 

begin van de PTSS bleek altijd het oorlogsge- 

relateerd trauma te zijn. 

Interviews met VEN-leden 

Dafna Zwarts, EMDR supervisor Kinder 

&Jeugd is geïnterviewd over de toepassing 

van EMDR bij kinderen voor het tijdschrift 

J/M. Naast uitleg over de methode wordt 

een behandeling beschreven van een jon- 

getje dat bang is in de auto na een ernstig 

auto-ongeluk. 

In de Glamour van februari staat een artikel 

over EMDR waaraan Femke van der Linde, 

EMDR supervisor i.o., heeft meegewerkt. 

Naast een beschrijving van een EMDR-be- 

handeling aan de hand van het verhaal van 

een meisje met een ‘toxic’ relatie, wordt ook 

aandacht besteed aan de ‘flashforward’. 

VEN- lid Iva Bicanic heeft meegewerkt aan 

een artikel in de Opzij van april. Het artikel 

gaat over aanranding met aandacht voor 

EMDR en PTSS. 

Alle artikelen komen op de website. 

Daar zijn ze tegen die tijd ook voor cliën- 

ten te lezen.

Joany Spierings wint Olim 

innovatieprijs 2012 

Joany Spierings, bestuurslid van onze 

Vereniging EMDR Nederland en gespe- 

cialiseerd in complex trauma, ontving 

afgelopen najaar de Olim innovatieprijs 

2012. Ze won deze jaarlijkse prijs voor de 

ontwikkeling van een 2-daagse inten- 

sieve deeltijdbehandeling voor ernstig 

ontregelde cliënten met complexe 

problematiek die vaak zwaar zijn getrau- 

matiseerd. 

Het doel van deze behandeling is het zelf- 

sturend vermogen van deze cliënten dusda- 

nig te verhogen dat zij kunnen doorstromen 

naar een vorm van individuele traumaver- 

werking. De jury prees het project voor haar 

visie op herstel, het cliëntenperspectief en 

de aandacht voor wetenschappelijk on- 

derzoek. De theoriegestuurde opzet wordt 

gezien als vernieuwend. 

Stichting Olim is opgericht in 1929. het heeft 

als doel: ‘het verrichten van alle denkbare 

activiteiten die de geestelijke gezondheids- 

zorg in oostelijk Noord-Brabant in zijn alge- 

meenheid ondersteunen.’ Naast een bedrag 

dat Stichting Olim jaarlijks ter beschikking 

stelt voor wetenschappelijk onderzoek en 

verbetertrajecten, reikt de stichting jaarlijks 

een prijs uit van 5.000.- voor bijzondere 

prestaties of ideeën op het gebied van zorg- 

en of dienstverlening. 

Joany Spierings, die werkzaam is bij GGZ 

Oost-Brabant, gaat het bedrag gebruiken 

voor verdere wetenschappelijke onderbou- 

wing van de 2-daagse intensieve deeltijdbe- 

handeling. De bevindingen zullen te zijner 

tijd worden gepubliceerd. (HL) 

bron: www.ggzoostbrabant.nl/nieuws 

Onthouden van EMDR behandeling 

houdt uitzetting tegen! 

De advocaat van Sabir K., een al-Qaeda 

verdachte die aan PTSS lijdt omdat hij in een 

Pakistaanse gevangenis zou zijn gemarteld, 

heeft een kort geding aangespannen tegen 

uitzetting van zijn cliënt. De toegezegde EM- 

DR-behandeling die hij in de VS zou krijgen 

voor zijn PTSS-klachten bleek te zijn vervan- 

gen door een alternatieve behandeling. De 

advocaat eist dat hij een EMDR-behandeling 

krijgt. 

31

32 

Client’s Perspective 

Door Femke van de Linde 

Deze nieuwe rubriek is voor mooie, aan- 

grijpende, interessante of enthousiaste 

uitingen van cliënten over hun EMDR-the- 

rapie. Het kan gaan om een omschrijving 

van hoe iemand de EMDR-sessie of de 

therapie heeft beleefd, een gedicht of een 

kunstige uiting in de vorm van beelden. 

Mijn cliënte zocht hulp om van haar paniek- 

klachten af te komen. Tijdens de intake 

spraken we over haar emotioneel verwaar- 

loosde jeugd. Ze moest altijd sterk zijn en er 

was geen enkele ruimte om met eigen zaken 

bezig te zijn. In het hier en nu bleef zij aan 

haar eigen gevoelens voorbij gaan. 

Tijdens een EMDR-sessie voelde mijn cliënte 

steeds haar buik samentrekken. Dit gevoel 

zakte niet tijdens het desensitiseren, waar- 

door ik de sessie even stop zette. Ik vroeg 

haar wat dit gevoel haar wilde zeggen. Ze 

zag er een ineengedoken persoontje bij, dat 

duidelijk probeerde te maken dat ze gehoord 

en beschermd wilde worden. Als volwassen 

vrouw van nu sprak ze vervolgens het kind 

bemoedigend en troostend toe, waarop wij 

de EMDR verder voortzetten. 

Het riep veel verdriet bij haar op toen ze 

besefte hoe verwaarloosd ze eigenlijk was, 

en hoe ze dit naar een deel van zichzelf toe 

onbewust zelf bleef doen. 

Aan het einde van de sessie spraken we 

af dat ze zichzelf en haar gevoelens meer 

serieus ging nemen. De volgende dag zond ze 

me per mail het onderstaande gedicht: 

Wil je graag iets van jouw cliënt(e) in deze rubriek zien, dan kun je contact opnemen met Fem- 

ke van de Linde (lindepraktijk@gmail.com). De bedoeling is dat je er zelf een inleidend stukje bij 

schrijft over de therapie. 

Dapper meisje 

Ach, arm kind, wat hebben ze toch met je gedaan? 

Wie gaf jou zulke zware lasten te dragen? 

Wie liet jou zo jong al – in de steek? 

Stil blond meisje met je bruine ogen 

Mijn hart stroomt over van medelijden met jou 

Terzijde gezet en niet gezien, je was van niemand 

Van nu af aan woon jij in mijn grote warme hart 

Samen met de andere kindertjes 

Spelen en dansen in de zon, dartelen, kind zijn 

Ik zal je troosten, je wiegen in mijn armen, 

je haartjes strelen, kriebelen over je rug 

Ik zal je tranen drogen, je zachte blote voetjes warmen aan mijn lijf 

Bij mij zal je voor altijd veilig zijn, waar je ook gaat 

Ik, ik zal er altijd zijn om jou te beschermen; jij bent van mij 

Voor altijd verbonden 

Welkom thuis lief wijs meisje 

Gusta

Het gebruik van oogbewegingen tijdens de RDIprocedure 

blijft volgens Leeds en Korn, grondleggers 

van RDI (Resource Development and 

Installation), zinvol en effectief, ondanks onderzoek 

van Hornsveld en haar collega’s (2011). 

Daaruit kwam juist naar voren dat oogbewegingen 

tijdens het ophalen van positieve herinneringen 

leiden tot een afname in levendigheid 

van de herinneringen. 

Leeds en Korn hebben kritiek op dit onderzoek omdat 

de onderzoekspopulatie geen patiënten betrof maar 

studenten en het minimaliseren van het RDI-protocol tot 

‘slechts’ het ophalen van de positieve herinnering. Oog- 

bewegingen stimuleren het informatieverwerkingsproces 

positief volgens Leeds en Korn, waarbij zij zich beroepen 

op klinische observatie en de REM/Orientatierespons 

theorie. Meerdere mechanismen zouden ten grondslag 

liggen aan de werking van EMDR en RDI. Het feit dat de 

werkgeheugentheorie een van deze mechanismen is, 

betekent volgens Leeds en Korn nog niet dat oogbewe- 

gingen averechts werken bij RDI. 

Onderzoekers van de universiteit van Nebraska 

USA geven een literatuuroverzicht van een 

aantal casusbeschrijvingen waarin EMDR een 

verbetering geeft van de gehechtheidsstijl van 

kinderen, volwassenen en stellen in therapie. 

Daarnaast beschrijven zij een casus die illustreert 

dat de gehechtheidsstijl van een kind 

kan verbeteren en symptomen kunnen afnemen 

door behandeling met EMDR in combinatie 

met integratieve gezinstherapie. 

De onderzoekers geven de overeenkomst weer tussen 

het Adaptive Information Processing (AIP) model van 

Shapiro, grondlegger van EMDR en het Internal Working 

Model (IWM) van Bowlby, de vader van de hechtingsthe- 

orie en stelden de hypothese op dat EMDR de gehecht- 

heidsstijl zou kunnen beïnvloeden. 

Samenvattingen wetenschappelijke artikelen 33 

Oogbewegingen bij RDI: wat is de toegevoegde waarde? 

Hornsveld, De Jongh en Ten Broeke benadrukken in een 

reactie op de reactie van Leeds en Korn in het Journal 

of EMDR Practice and Research, dat elk onderzoek naar 

EMDR voor patiënten met problematische gehechtheidsstijl 

Uitgelicht wordt de behandeling van de 12-jarige Ann, 

een positief effect van het gebruik van oogbewegingen 

tijdens de RDI-procedure ontbreekt en raden dit dan ook 

af. De aanname van Leeds en Korn dat oogbewegingen 

het associatieproces versnellen en de affectieve intensi- 

teit versterken, werd onderzocht door middel van ‘mate 

van levendigheid’ en ‘mate waarin de te versterken 

eigenschap krachtig aanvoelde’. Beide factoren namen 

af in sterkte als oogbewegingen werden toegevoegd, 

terwijl juist sprake zou moeten zijn van een toename. 

Verder brengen zij tegen de kritiek de onbetrouwbaar- 

heid van klinische observaties in, en de imponerende 

ondersteuning voor de werkgeheugentheorie. (DS) 

Leeds, A., en Korn, D. (2012). A commentary on Hornsveld et al. (2011): A 

valid test of Resource Development and Installation? Absolutely not. Journal 

of EMDR Practice and Research, 6, 170 – 172. 

Hornsveld, H., Jongh, de, A. en Broeke, ten, E. (2012). Stop de use of eye 

movements in resource development and installation, until their additional 

value has been proven: a rejoinder to Leeds and Korn (2012). Journal of 

EMDR Practice and Research, 6, 174 – 178. 

Hornsveld, H. K., Houtveen, J. H., Vroomen, M., Aalbers, I. K. D., Aalbers, D., & 

van den Hout, M. A. (2011). Evaluating the effect of eye movements on posi- 

tive memories such as those used in resource development and installation. 

Journal of EMDR Practice and Research, 5(4), 146-155. 

die bij aanvang van de behandeling een scala aan 

klachten en problemen had waaronder angstklachten, 

controleren en bedplassen. De klachten verbeterden 

significant na een intensief traject van 24 weken waarin 

zij en het pleeggezin werden behandeld met EMDR en 

geïntegreerde gezinstherapie. Het zelfbeeld verbeterde 

en de emotionele stabiliteit nam toe, waardoor zij beter 

contact aanging met de (pleeg)gezinsleden. 

De onderzoekers sluiten af door te stellen dat er meer 

onderzoek nodig is naar bijvoorbeeld het aantal beno- 

digde sessies voor deze combinatiebehandeling, maar 

zeker ook naar het mogelijke transgenerationele effect 

door behandeling met EMDR. (DS) 

Wesselman, D., Davidson, M., Armstrong, S., Schweitzer, C., Bruckner, D. & 

Potter, A.E. (2012). EMDR as a treatment for improving attachment status in 

adults and children. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European 

Review of 

Applied Psychology, 62 (4): 223–230. 

Lees verder op de website www.emdr.nl

34 

Samenvattingen wetenschappelijke artikelen 

EMDR meest effectief 

bij behandeling 

huiselijk geweld 

Een kleine, gecontroleerde studie van de universiteiten 

van Lorraine en Rouen in Frankrijk 

toont aan dat EMDR effectiever is dan eclectische 

psychotherapie. 

Zesendertig vrouwen, gediagnosticeerd met PTSS als ge- 

volg van huiselijk geweld, namen deel aan het onderzoek. 

De vrouwen mochten bij aanvang zelf kiezen aan welke 

conditie zij deelnamen. 

De onderzoekers deden een voor- en nameting met vijf 

vragenlijsten. Zowel behandeling met EMDR als met 

eclectische psychotherapie bleken te leiden tot een signi- 

ficante daling in de scores. EMDR had het meeste effect, 

met name op het gebied van intrusies. Deze waren aan- 

zienlijk afgenomen. Dit wordt verklaard door het verschil 

in focus van de beide condities: EMDR grijpt in op het 

verminderen van symptomatologie en de eclectische psy- 

In een onderzoek onder tien PTSS-patiënten die tijdens 

een EMDR-behandeling waren aangesloten op EEG 

(electro-encefalografie) -apparatuur bleek een verschui- 

ving van de elektrische activiteit op te treden van de 

meer emotioneel gerelateerde regio’s van het limbisch 

systeem naar de meer cognitief en associatief gerela- 

teerde corticale regio’s. 

In het door de Italiaanse onderzoeker Pagani en zijn col- 

lega’s uitgevoerde onderzoek vielen deze veranderingen 

samen met herstel van de klinische symptomatologie. 

De bevindingen suggereren, volgens de onderzoekers, 

dat traumatische ervaringen bij een succesvolle EMDR- 

behandeling op cognitief niveau worden verwerkt. 

Tevens vindt hiermee een verdere neurobiologische 

ondersteuning plaats van EMDR als een evidence-based 

behandeling voor trauma. 

Via beeldvormende technieken als de PET-scan en 

SPECT-scan was al bekend dat PTSS samenvalt met 

chotherapie richt zich op het omgaan met de klachten. 

EMDR bij slachtoffers van huiselijk geweld werd nog 

niet eerder onderzocht. Het blijkt een effectieve, kortdu- 

rende techniek. Dat is van groot belang voor deze groep 

vrouwen, die niet altijd in staat is om te investeren in 

therapie vanwege grote veranderingen in leefomge- 

ving en de noodzaak van het opbouwen van een nieuw 

leven.(DS) 

Tarquinio, C., Brennstuhl, M-J. Rydberg, J.A., Schmitt, A., Mouda, F., Lourel, 

M & Tarquinio, P.(2012). Eye movement desensitization and reprocessing 

(EMDR) therapy in the treatment of victims of domestic violence: A pilot 

study. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European Review of Ap- 

plied Psychology, 62:205-212. 

Locatie van elektrische hersenactiviteit verschuift 

tijdens succesvolle EMDR-behandeling 

neurobiologische veranderingen in onder andere het 

limbisch systeem en dat deze veranderingen door mid- 

del van EMDR-therapie in meer of mindere mate rever- 

sibel blijken. Deze werking van EMDR is echter alleen 

vastgesteld voor en na de behandeling en niet tijdens de 

behandeling. 

Een van de doelen van het onderzoek was dan ook 

om vast te stellen of dit laatste mogelijk was. Dit bleek 

met de EEG-apparatuur inderdaad het geval. Ondanks 

de technische ambiance bleek het tevens mogelijk het 

onderzoek zo te verrichten dat er sprake was van een 

patiëntvriendelijke behandelomgeving. De verwachting 

is dat dit zal leiden tot onderzoek met grotere patiën- 

tengroepen. (HL) 

Pagani M, Di Lorenzo G, Verardo AR, Nicolais G, Monaco L, et al. (2012) Neu- 

robiological Correlates of EMDR Monitoring – An EEG Study. PLoS ONE 7(9): 

e45753. doi:10.1371/journal.pone.0045753 


Werkzaam alternatief gevonden voor 

horizontale oogbewegingen bij EMDR. 

Een groep Nederlandse onderzoekers lijkt een goed al- 

ternatief te hebben gevonden voor horizontale oogbe- 

wegingen (HEM, horizontal eyemovements) bij EMDR. 

Uit hun onderzoek blijkt dat een Word Tracking Task 

(WTT) net zo effectief is bij het reduceren van levendig- 

heid en emotionaliteit van aversieve herinneringen. 

De onderzoekers wilden een alternatieve cognitieve 

taak creëren die fysiek minder belastend is voor de 

therapeut dan HEM, maar wel net zo effectief werkt 

en goed toegankelijk is. Hiervoor is de WTT ontworpen 

waarbij de ogen een ovale vorm moeten volgen, die 

beweegt over een matrix met woorden die een kleur 

aanduiden. De onderzoekers namen de werkgeheu- 

genhypothese als uitgangspunt. De WTT zou net zo 

belastend voor het werkgeheugen (WM) moeten zijn 

als HEM. 

Uit het onderzoek onder 36 studenten aan de Univer- 

De theorie van Gunter en Bodner (2008) stelt dat herin- 

neringen, opgehaald en vastgehouden in het werkgeheu- 

gen, aan levendigheid verliezen als oogbewegingen de 

werkruimte in beslag nemen. De afname van de levendig- 

heid loopt vervolgens over in een daling van de emotio- 

nele beladenheid van het beeld. Naar aanleiding van deze 

theorie werd in 2011 een onderzoek gedaan (Smeets, 

Dijs, Pervan, Engelhard en Van den Hout) naar het tijds- 

verloop tussen afname van levendigheid en afname van 

emotionele lading. De onderzoeksresultaten bevestigen 

de theorie. 

De proefpersonen in de experimentele groep van dit on- 

derzoek werden gevraagd beladen herinneringsbeelden 

op te roepen. Voor, na en op verschillende momenten 

tijdens de interventie (oogbewegingen) moesten zij de 

levendigheid van het beeld en de emotionele beladen- 

heid scoren. 

Uit de resultaten blijkt dat in de eerste 

seconden van de oogbewegingen de levendigheid van 

siteit van Utrecht kwam in een eerste experiment naar 

voren dat WTT minder belastend is voor het werkge- 

heugen dan HEM. De veronderstelling dat de WTT dan 

ook minder effectief is in het reduceren van levendig- 

heid en emotionaliteit van aversieve herinneringen, 

bleek in een tweede experiment niet het geval. WTT 

was zelfs iets effectiever dan HEM. 

Dus hoewel HEM beduidend meer belastend is voor het 

werkgeheugen, blijkt de WTT effectiever te zijn bij de 

reductie van levendigheid en emotionaliteit van akelige 

herinneringen. Een mogelijke verklaring zoeken de 

onderzoekers onder andere in de veronderstelling dat 

er individuele verschillen zijn in belastbaarheid van het 

werkgeheugen en dat HEM soms te belastend kan zijn 

waardoor de effectiviteit afneemt. (MG) 

2012 Social Cosmos-URN NBN NL: 10-1-113020 

Auteurs: J.A. Altink, P. van Terwisga, F.D.G. Helms, S.H. Oostenbroek 

Supervisor: Helen K. Hornsveld, Clinical and Health Psychology 

Causaal verband tussen afname levendigheid 

van een herinneringsbeeld en afname emotie 

bij het beeld. 

de beelden sterk afneemt, terwijl de emotionele bela- 

denheid pas later en meer gradueel begint af te nemen. 

Dit laatste effect kan worden verklaard uit het feit dat er 

tijd nodig is om de minder levendige beelden te evalue- 

ren op hun emotionele betekenis. 

Met deze resultaten is, volgens de auteurs, een causaal 

verband aangetoond tussen afname van de levendig- 

heid en afname van de emotionele beladenheid van een 

herinneringsbeeld. 

Het is echter nog te vroeg om de klinische betekenis 

van dit onderzoek te formuleren. Maar wanneer de on- 

derzoeksresultaten gerepliceerd worden betekent dit in 

ieder geval dat de interventietijd van de oogbewegingen 

niet te kort mag zijn. (ML) 

Time-course of eye-movement-related decrease in vividness and emotiona- 

lity of unpleasant autobiographical memories 

Monique A. M. Smeets, M. Willem Dijs, Iva Dervan, Iris M. Engelhard, and 

Marcel A. van den Hout Uit: Memory, 2012, 20 (4), 346-357 

Lees verder op de website www.emdr.nl 

35

36 

Oogbewegingen tijdens ‘recall’ verminderen 

de levendigheid van herinneringen 

Uit onderzoek (2012) van Van den Hout, Bartelski 

en Engelhard van de universiteit Utrecht 

blijkt dat wanneer de effectiviteit van oogbewegingen 

op het verminderen van de levendigheid 

van een herinneringsbeeld met een 

objectieve maat gemeten wordt -en niet met 

de SUD- ook vastgesteld kan worden dat de levendigheid 

van het beeld significant afneemt. 

Het onderzoek werd uitgevoerd onder 41 studenten die 

gedurende 60 seconden naar een foto moesten kijken. 

Hierna gaven ze aan hoe levendig ze de foto voor zich 

konden halen. Vervolgens werd een deel van de proef- 

personen gevraagd naar een punt op een beeldscherm 

te kijken terwijl de andere helft oogbewegingen moest 

maken terwijl ze de foto in gedachten hielden. Tot slot 

kregen ze stukjes van de foto’s te zien, afgewisseld met 

Sandra Foster, Phd en coach, heeft in haar praktijk in Las 

Vegas de ervaring dat het EMDR Peak Performance Protocol 

goed functionerende cliënten kan helpen om hun prestaties 

verder te optimaliseren door hun faalangst te verminderen. 

Foster vermoedt dat technieken uit de positieve psycholo- 

gie het effect van deze vorm van EMDR versterken en roept 

op onderzoek te doen om haar hypotheses te toetsen. 

Gecontroleerde effectstudies zijn nog niet gedaan. 

Het Peak Performance Protocol is een variant op het EMDR 

basisprotocol. De behandelaar kiest het target uit het heden 

van de cliënt. Het behandeldoel is niet het verminderen van 

klachten, maar de optimalisatie van de prestaties van de 

cliënt. RDI is hierbij gericht op het creëren van innerlijke rust 

en op de mogelijkheid een bevredigend leven te leiden. 

De rationale achter het aanvullend inzetten van technie- 

ken uit de positieve psychologie is dat deze stroming per 

definitie gericht is op het versterken van kwaliteiten, goede 

eigenschappen en geluk. Onderzoek uit deze stroming toont 

verder aan dat een positieve gemoedstoestand de creativi- 

teit en het probleemoplossend vermogen versterkt. 

stukjes van andere foto’s die ze niet eerder hadden 

gezien. Van elk stukje moest aangegeven worden of dit 

hoorde tot een van de door hen bekeken foto’s. 

De proefpersonen in de groep met de oogbewegingen 

lieten een significante daling zien in het vermogen de 

stukjes foto te herkennen. In eerder onderzoek werd 

het resultaat gemeten door middel van een subjectieve 

maat voor de levendigheid. In dit onderzoek is het effect 

ook vastgesteld met een objectieve maat. 

Om de resultaten naar de EMDR-praktijk te kunnen gene- 

raliseren is het van belang het onderzoek te herhalen met 

voor de proefpersonen emotioneel beladen materiaal. (ML) 

On EMDR: Eye movements during retrieval reduce subjective vividness and 

objective memory accessibility during future recall 

Marcel A. van den Hout, Nicola Bartelski, and Iris M. Engelhard 

Uit: Cognition and Emotion, 2012, 1-7, iFirst 

Meer onderzoek nodig voor 

bewijs meerwaarde EMDR Peak 

Performance Protocol 

Foster noemt in 

haar artikel twee 

case studies die 

de effectiviteit van 

het EMDR Peak 

Performance Protocol suggereren. Het gaat om een piloot 

die na gezakt te zijn voor een routine bekwaamheidstest, 

na behandeling zijn vermijding doorbreekt en weer de 

simulator in stapt en om een manager die na een zakelijke 

tegenslag dankzij de behandeling zijn faalangst achter zich 

laat. Vervolgens beschrijft Foster de verschillende stappen 

in de behandeling van een zakenman die zijn communica- 

tieve vaardigheden door de behandeling meer succesvol 

kan inzetten. (MS) 

Meer lezen? In het boek Scripted Protocols van Marilyn Lu- 

ber staat een hoofdstuk over het EMDR Peak Performance 

Protocol 

Foster, S.L., 2012. Integrating positive psychology applications into the EMDR 

Peak Performance protocol. Revue européenne de psychologie appliquée 62 

(2012) 213-217. 


Onvoldoende bewijzen voor CPTSS in de DSM-5 

Amerikaanse onderzoekers hebben onvoldoende 

bewijzen gevonden om de diagnose 

Complexe Posttraumatische Stress Stoornis 

(CPTSS) als aparte diagnose op te kunnen nemen 

in de DSM-5. Volgens de onderzoekers is 

het construct niet valide en kan de toegevoegde 

waarde niet worden aangetoond. 

Diverse clinici en wetenschappers hebben de diagnose 

CPTSS voorgesteld voor inclusie in de DSM-5, om het 

cluster van symptomen te beschrijven, wat kan ontstaan 

ten gevolge van herhaalde langdurige traumatisering. 

Het gaat hierbij om symptomen die het best ingedeeld 

kunnen worden in vijf categorieën: emotieregulatiepro- 

blematiek, veranderde relatievorming, aandachts- en be- 

wustzijnsstoornissen, veranderde systemen van beteke- 

nisgeving en somatisatie. De huidige DSM-IV-criteria van 

PTSS zijn niet afdoende om deze symptomen te vatten. 

De onderzoekers beoordeelden de constructvaliditeit 

van het concept CPTSS op grond van de bestaande we- 

tenschapsliteratuur. Hun bevinding was dat er geen uni- 

forme definitie bestaat. Symptomen van CPTSS hebben 

een grote overlap met symptomen van andere stoornis- 

sen, zoals PTSS, Borderline Persoonlijkheidsstoornis en 

‘Major Depressive Disorder’. Bestaande meetinstrumen- 

ten zoals de SIDES, zijn niet specifiek ontworpen voor 

CPTSS, waarmee het construct vooralsnog onvoldoende 

geoperationaliseerd kan worden. Ten slotte vonden de 

onderzoekers bewijzen dat reguliere PTSS-behandeling 

ook effectief kan zijn bij complexere vormen van PTSS. 

Met nader onderzoek naar het construct CPTSS kan 

bekeken worden of we kunnen spreken van een aparte 

diagnose, of dat CPTSS een stoornis is die valt binnen 

het zogenaamde ‘trauma spectrum’. 

Kritiek 

Diverse andere onderzoekers hebben kritiek geuit op 

dit onderzoek. Zij vinden dat het onvolledige en oneven- 

wichtige informatie geeft en dat het literatuuronderzoek 

is gebaseerd op zoektermen, die het concept CPTSS 

benaderen, maar niet direct toepasbaar zijn op CPTTS. 

Dit geeft aan dat in het onderzoeksveld een eendui- 

dige definitie ontbreekt. Volgens de onderzoekers kan 

het onderzoeksgebied zich pas verder ontwikkelen als 

er erkenning bestaat voor CPTSS als een conditie met 

specifieke kenmerken. Dit betekent dat er een formele 

definitie nodig is van CPTSS, ook al is het geen DSM- 

diagnose. De overlap in symptomen met PTSS is te 

verwachten volgens de critici, omdat CPTSS gezien kan 

worden als een variant of subtype van PTSS binnen het 

‘trauma spectrum’. 

De critici benadrukken dat er wel degelijk bewijs is voor 

de toegevoegde waarde van het concept als het gaat 

om behandeling. Zij baseren zich op een onderzoek van 

Cloitre en anderen uit 2010. In dit onderzoek werd aan- 

getoond dat een patiëntengroep, bestaande uit slachtof- 

fers van seksueel misbruik, wel degelijk baat hadden bij 

een aangepaste behandeling. De vergelijkbare controle- 

groep kreeg een reguliere behandeling aangeboden. Het 

toevoegen van behandeling gericht op emotieregulatie- 

vaardigheden aan de standaard CGT, bleek meer effect 

te hebben en minder terugval te geven op langere 

termijn. (RdB) 

Verder lezen? Kijk voor de uitgebreide artikelen op onze 

website 

Resick, P.A. , Bovin, M.J., Calloway, A.L., Dick, A.M., King, M.W., Mitchell, K.S., 

Suvak, M.K., Wells, S.Y., Stirman, S.W., & Wolf, E.J. (2012). A Critical Evaluation 

of the Complex PTSD Literature: Implications for DSM-5. Journal of Traumatic 

Stress, 25, 241-251. 

Herman, J. (2012). CPTSD is a Distinct Entity: Comment on Resick et al. 

(2012). Journal of Traumatic Stress, 25, 256-257. 

Bryant, R.A. (2012). Simplifying Complex PTSD: Comment on Resick et al. 

(2012). Journal of Traumatic Stress, 25, 252-253. 

Lees verder op de website www.emdr.nl 

37

38 

Supervisievraag 

Ad de Jongh beantwoordt in deze rubriek 

weer 10 supervisievragen. 

De NC is niet helder 

Ik kom niet goed uit de NC en 

het domein. Het gaat om een 

meneer van in de 60 jaar. 

Sinds hij met pensioen is heeft 

hij meer last van intrusies en 

andere PTSS-achtige klachten. 

Daar wil hij uiteraard van af. 

Hij is als kind en puber mishandeld 

en misbruikt door 

zijn vader. 

Bij de keuze van NC zegt hij herhaaldelijk 

dat hij zich ‘om zeep geholpen’ voelt door 

zijn vader; dat hij door hem vernietigd is. Bij 

doorvragen zegt hij dat het niet zozeer om 

zelfwaardering gaat -al voelt hij zich zijn hele 

leven al sociaal onzeker- maar dat hem alle 

kansen ontnomen zijn. 

Klopt het dat dit toch vooral om het domein 

machteloosheid gaat en niet om zelfwaar- 

dering? Kan ik dan als NC ‘Ik ben vernietigd’ 

gebruiken? Hij zit immers gewoon bij mij in 

de kamer en heeft zich toch redelijk goed 

weten te redden in het leven. Als PC denk 

ik uiteraard aan iets van ‘Ik kan ermee 

omgaan’. Alvast bedankt voor het meeden- 

ken want ik wil die meneer graag goed 

helpen. 

Antwoord 

Een NC wordt bepaald aan de hand van een 

plaatje dat ‘op de seconde’ stil staat. Wat is 

dat plaatje en wat is erop te zien? Wat zegt 

hij als je vraagt: “Wat is hier zo naar aan”? 

Dat vernietigd zijn lijkt misschien meer op 

wat hij nu in het algemeen concludeert als 

hij terugkijkt op zijn leven en heeft niet zo 

zeer betrekking op een plaatje. Een NC heeft 

betrekking op een stilstaand plaatje en is 

geen algemene betekenisgeving over een 

persoon of iemands leven. Maar ik vermoed 

wel dat je bij zijn zelfbeeld moet zijn. Bij 

doorvragen zei hij immers dat hem alle kan- 

sen ontnomen zijn. Is dat ook wat hij conclu- 

deert als hij naar zijn meest akelige plaatje 

kijkt? Hoe noem je zo iemand van wie alle 

kansen ontnomen zijn, of die vernietigd is. 

Waardeloos? Of het nog scherper stellen 

-het gaat immers om het creëren van lading- 

door de vraag: “Hoe noem je zo iemand die 

zich deze kansen laat ontnemen/die zich 

laat vernietigen.” 

Reactie 

Het stilstaande beeld is een plaatje waarop 

hijzelf als 12-jarige te zien is. Hij zit op een 

stoel in de woonkamer. Behalve zijn vader is 

er niemand thuis. Zijn vader heeft een soort 

overall aan die open staat en hij knipt mijn 

patiënt zijn haren. Maar hij weet dat hij zo 

meteen aan zijn vaders geslachtsdeel moet 

zitten. Nu ik dit typ, vraag ik me af of dit 

wel echt het goede plaatje is. Want hij was 

vrij vaag over hetgeen er daarna gebeurde. 

Het was moeilijk een duidelijke uitspraak te 

krijgen bij alle vragen. Bij “Wat is er zo naar 

aan?”, zegt hij als eerste: “Ouders moeten 

een rustpunt, een fundering zijn.” Als ik 

daarop doorvraag zegt hij dat hij op 12-jarige 

leeftijd ‘om zeep geholpen is’. Verder zei hij 

nog dat zijn vader altijd zei dat hij niks kon. 

Als ik dan vraag wat dit over hem zegt, komt 

er geen duidelijk antwoord en lijkt hij zich 

niet te herkennen in mijn voorstellen uit het 

domein zelfwaardering. 

Na nog meer vragen van mijn kant, geef ik 

het op. 

Antwoord 

Hebben de uitspraken inderdaad betrek- 

king op het meest nare plaatje, op die ene

seconde van die herinnering waarin zijn 

vader zijn haar knipt en zijn broek open 

staat? Ik vermoed dat hij aan de wensen van 

zijn vader heeft toegegeven en zijn vader 

bevredigd heeft. Is dat zo? Ik snap dat het 

voor hem moeilijk is daar een antwoord op 

te geven, vanwege de enorme schaamte. 

Misschien dat je hem daarbij kunt helpen 

door een aantal mogelijke antwoorden voor 

hem te bedenken. Het lijkt me in ieder geval 

dat je dat plaatje moet hebben en dus wilt 

weten wat daar zo naar aan is. Bijvoorbeeld: 

“Dat ik hem bevredig.” Dan is jouw volgende 

vraag: “Hoe noem je zo iemand die zijn 

vader bevredigt?” En dan zegt hij misschien: 

“Een viezerik.” Dat zijn vader altijd zei dat hij 

niets kon, refereert waarschijnlijk aan een 

serie andere plaatjes. 

Reactie 

Dat het niet goed ging, dat begreep ik al. Ik 

krijg maar geen duidelijkheid bij deze me- 

neer. Hij is coöperatief, maar praat nogal 

wijdlopig en is vermijdend. Ik denk dat 

ik elke keer overrompeld word door zijn 

woordenstroom. Hij heeft dit ontwikkeld om 

mensen om de tuin te leiden en niet over 

zichzelf te hoeven praten. Ik heb hem een 

paar dagen geleden opnieuw gezien. Dat 

was voordat ik jouw mail terug kreeg. Ik ben 

helemaal opnieuw gestart met hem. 

Hij kwam er nu mee dat hij een andere situ- 

atie als naarder heeft ervaren. Ik ben daar 

op doorgegaan. Hij vertelde over een situatie 

dat hij op 9-jarige leeftijd te laat thuiskwam 

en zijn vader hem daarvoor slaag gaf. Hij 

plaste in zijn broek van angst. Ik ben nog 

niet verder ingegaan op de situatie. Ik zie 

hem pas over een aantal weken weer want 

hij gaat nu op vakantie. 

Hopelijk gaat het me dan beter af. Ik ben nu 

in ieder geval beter voorbereid. 

Antwoord 

Ja, alles draait om jouw regie. Hij kan wijd- 

lopig zijn, maar het zal er om draaien of jij 

met hem afspraken kan maken over je regie 

en je de juiste vragen kan stellen. Zodra hij 

dan iets vertelt waar jij niet naar gevraagd 

hebt, of wat niet een antwoord is op jouw 

vraag, dan kun je hem onderbreken met 

bijvoorbeeld de zin “Even voor de zeker- 

heid…..” En dan stel jij hem nogmaals de 

juiste vraag. 

Nou ja, je hebt weer even de tijd om adem 

te halen en de juiste tactiek te bepalen. 

Reactie achteraf 

Helaas is de patiënt afgehaakt wat de EMDR 

betreft. Ik heb hem uiteindelijk doorver- 

wezen naar een collega voor verder psy- 

chologisch onderzoek. Hij wilde weten of hij 

AD(H)D heeft en ik wilde wat meer weten 

over zijn agressieregulatie. Dit onderzoek is 

net afgerond, maar ik heb daar de resultaten 

nog niet van. 

Verder ging het de laatste keer dat ik hem 

zag, iets beter met hem. Hij was aan het 

werk, met een studie bezig en probeerde 

zijn rijbewijs te halen. Kortom de nood om 

iets aan zijn problematiek te doen was op 

dat moment niet meer zo hoog. Ik hoop 

uiteraard dat ik hem nog terugzie, zodat we 

het weer op kunnen pakken. 

39

40 


Een andere procedure om 

angsten te behandelen? 

Ik las in de vorige Nieuwsbrief 

dat jullie benieuwd zijn 

naar ervaringen van lezers. 

Toen dacht ik: ik mail welke 

milde variatie op het protocol 

ik gaandeweg de jaren van 

EMDR vaak gebruik. 

Bij patiënten met een angststoornis doe ik het 

volgende: na het desensitiseren van de rele- 

vante targets breng ik in kaart welke situaties 

vermeden worden en laat ik per situatie de pa- 

tiënt, met de koptelefoon op, de situatie als een 

filmpje doorlopen – uitgaande van het gewenste 

beloop - en vraag hem een signaal te geven als 

hij voelt dat er spanning komt die hij niet kan 

hanteren. Daarna vraag ik hem dat beeld te 

beschrijven en zoek met hem naar ‘hulpmid- 

delen’ om dat moment goed door te komen. 

Dat zijn helpende gedachten, of het denken aan 

iemand, of focussen op een neutraal facet van 

die situatie. En dan de tikjes. Dat herhalen en 

soms het zoeken naar extra hulpmiddelen, net 

zolang totdat de PC ‘Ik kan het aan’ een dikke 7 

is. Dan loopt het filmpje door tot het volgende 

te moeilijke moment en vervolgens herhalen we 

bovenstaande. Ik loop het filmpje door totdat 

de patiënt echt het gevoel heeft dat het gaat 

lukken. Thuis kan de patiënt dit uitproberen. 

Van mijn patiënten hoor ik meestal terug dat zij 

dit vaak het meest ‘empowering’ stuk van de 

therapie vonden. 

Het is dus eigenlijk een filmpje met daarin 

diverse future templates, maar waaraan wel ele- 

menten uit vooral de CGT, in vitro exposure zijn 

toegevoegd. Het is dus eigenlijk een aangeklede 

versie van het laatste deel. Ik vroeg me af of jij 

dit ook zo doet in de praktijk en wat je vindt van 

mijn variant. 

Antwoord 

Dank voor je bijdrage. Ik snap de gedachte wel 

waarom je doet wat je doet. Volgens mij breng 

je een alternatieve variant in voor de ‘linksom’ 

procedure. Je zegt daarbij dat je na het desensi- 

tiseren van de relevante targets, in kaart brengt 

welke situaties de patiënt vermijdt. Nu is het 

natuurlijk zo dat als het goed is er geen situaties 

meer worden vermeden. Maar het komt voor 

inderdaad. Als dat het geval is, dan stelt het 

‘linksom’ protocol voor om eerst een flashfor- 

ward te doen en daarna een future template. 

Ik probeer even mee te denken en te analyseren 

wat jij doet. Jij slaat dat stuk dus over, maar laat 

per situatie de patiënt, met de koptelefoon op, 

de situatie als een filmpje doorlopen – uitgaande 

van het gewenste beloop - en vraagt de patiënt 

jou een signaal te geven zodra hij voelt dat er 

spanning komt die hij niet kan hanteren. 

Dat is een procedure die heel sterk lijkt op de 

‘mental video procedure’ of ‘video check’, die 

ook in de opleiding wordt onderwezen (zie ook 

Praktijkboek EMDR in het hoofdstuk over ‘links- 

om’), maar zoals gezegd pas nadat de flash- 

forward en de future template is geïnstalleerd. 

Ook het installeren van de PC ‘Ik kan het aan’ 

wordt op dezelfde wijze beschreven. Hieronder 

een kopie van de tekst in de nieuwe versie van 

Praktijkboek EMDR . 

In het geval van fobieën wordt er meestal voor 

gekozen, naast de installatie van een future 

template, nog een extra videocheck uit te voe- 

ren op een toekomstige situatie. Het doel hier- 

van is na te gaan of er niet toch nog elementen 

of aspecten in dit type situaties zijn te vinden 

die de patiënt zouden kunnen verhinderen deze 

situaties op te zoeken en die dus alsnog gerich- 

te desensitisatie behoeven. In zo’n videocheck 

wordt de patiënt gevraagd in verbeelding, en 

met gesloten ogen, een voor hem/haar kenmer- 

kende angstwekkende situatie te doorlopen en 

wel van begin tot eind. 

Voorbeeld 

Een patiënt met een al langer bestaande 

tandartsfobie stelt zich voor in een film te 

zitten over zijn toekomstig bezoek aan de 

tandarts waarbij hij als hoofdpersoon van 

deze film een gebitscontrole ondergaat. De 

film begint op het moment dat hij een tele-

fonische afspraak maakt met de tandarts- 

assistente. Daarna komen het ‘s ochtends 

opstaan, het ontbijt en de fietstocht naar de 

praktijk aan de orde. De film eindigt als hij 

na het bezoek aan de tandarts thuiskomt. 

Door de patiënt te vragen de ogen te openen 

op het moment dat er emotionele spanning 

wordt gevoeld, weet ook de therapeut dat een 

bepaald aspect van de situatie bij de patiënt in- 

derdaad nog spanning oproept. Op dat moment 

vraagt de therapeut de patiënt in gedachten 

uit te spreken: ‘Ik kan het aan’ en zich hierop 

te concentreren waarna de therapeut een set 

oogbewegingen introduceert. Indien om een of 

andere reden gebruik wordt gemaakt van tikjes, 

en de therapeut ervoor kiest de patiënt de ogen 

gesloten te laten houden, kan een verbaal of 

non-verbaal signaal worden afgesproken. 

‘Ik zou je willen vragen om je ogen dicht te doen 

en een typische situatie in gedachten te nemen 

die je tot nu toe moeilijk of spannend vond om 

mee te maken. Begin bij het begin en draai deze 

toekomstige – en dus denkbeeldige – situatie als 

een soort film in je gedachten af, helemaal tot 

aan het eind. Ga na of er ergens nog spanning 

optreedt, terwijl je de film afdraait. Ik zou je wil- 

len vragen om op het moment dat dat het geval 

is je ogen te openen, zodat ik weet dat dit een 

moeilijk of spannend moment is. Op dat moment 

vraag ik je je op het meest spannende aspect 

van die situatie te richten en tegelijkertijd tegen 

jezelf te zeggen: “Ik kan het aan” ... Is dat oké?’ 

Nadat de diverse targets succesvol zijn ge- 

desensitiseerd, de PC’s zijn geïnstalleerd, en 

benodigde future templates zijn aangebracht en 

eventueel nog een videocheck is gedaan, wordt 

het belangrijk te controleren of de symptomato- 

logie is verminderd, en of de patiënt inmiddels, 

tussen de zittingen in, ander gedrag is gaan 

vertonen. Als er nog sprake is van een vorm 

van vermijdingsgedrag dan gaat de behandelaar 

na, of hij niet ergens een target over het hoofd 

heeft gezien. In ieder geval moet de behande- 

laar begrijpen op welke manier of door welke 

omstandigheden het vermijdingsgedrag in stand 

wordt gehouden. In die gevallen dat er, ook na 

verdere exploratie, geen relevante targets kun- 

nen worden gevonden, is het verstandig met 

de patiënt een gedragsexperiment of exposure 

in vivo procedure voor te bereiden. Dit zorgt 

ervoor dat de patiënt leert omgaan met de 

(voorheen) angstwekkende situatie door te erva- 

ren dat de ellende die hij tot nu toe verwachtte 

niet daadwerkelijk optreedt. Tegelijkertijd gaat 

de patiënt merken dat eerder onvermijdelijk 

optredende angstreacties niet meer voorkomen. 

Daarnaast kan het soms nodig zijn de patiënt 

specifieke vaardigheden te leren om deze 

huiswerkopdrachten in elk geval te durven en te 

kunnen uitvoeren. 

Kortom, wat je beschrijft is een mooie pro- 

cedure, maar ik zou dit wel doen in combi- 

natie met andere effectieve onderdelen van 

het protocol. Het zou namelijk kunnen dat er 

vermijdingsgedrag blijft bestaan, omdat je die 

andere onderdelen achterwege laat. Overigens 

moet je wel oppassen met het gebruik van de 

koptelefoon (zeker wat de ‘regelmatige tikjes’ 

betreft) want uit onderzoek komt naar voren 

dat, in het laboratorium althans, de tikjes vier 

keer (!) minder effectief zijn dan het gebruik van 

oogbewegingen. 

Reactie 

Het klopt dat ik, afhankelijk van het verhaal van 

de patiënt, de ene keer wel en de andere keer 

geen flashforward doe. Zo deed ik bijvoorbeeld 

wel een flashforward bij een patiënte die mis- 

selijk werd in de bus, daarna onmiddellijk moest 

overgeven en later angst ontwikkelde op basis 

van de gedachte: “Stel nu dat ik (in de bus) over 

had moeten geven…”, waardoor de vermijding 

toenam. Bij paniekaanvallen in de auto na een 

auto-ongeluk doe ik geen flashforward. Uiter- 

aard desensitiseer ik wel het ongeluk en andere 

relevante targets), maar ik begrijp dat dit nu wel 

de standaard is? 

In mijn variant meen ik geen future template 

over te slaan, integendeel; de film staat stil bij 

het moment van spanning, ik vraag naar het 

beeld en laat de patiënt tegen zichzelf zeggen: 

“Ik kan het aan”, totdat de VOC 7 is. Het klopt 

wel dat ik hier elementen aan toevoeg die niet 

in de future template-procedure staan, zoals 

helpende gedachten, etc. Het voordeel vind ik 

juist dat patiënten heel bewust beleven wat 

de moeilijke momenten zijn. Die blijken soms 

anders dan zij van tevoren zouden zeggen. 

41

42 


EMDR bij een 83-jarige 

man met cognitieve problemen 

die zorg afweert 

en nauwelijks praat 

Ik heb een vraag over een 

83-jarige man die op een somatische 

afdeling van een verpleeghuis 

woont. Hij werd naar 

mij verwezen toen hij de somatische 

dagbehandeling bezocht. 

Hij woonde toen nog thuis, 

samen met zijn echtgenote. 

Zijn vitaliteit en mobiliteit namen snel af. Ik zag 

de patiënt omdat er van cognitieve problema- 

tiek sprake zou zijn en hij regelmatig ‘vreemd 

en onverklaarbaar gedrag’ vertoonde. Mogelijk 

derealisatie. 

Ook was er sprake van verbale en lijfelijke 

afweer en agressie bij aanraking, met name 

bij wassen van zijn onderlichaam, waardoor 

thuiszorg op dat moment bijna niet meer 

mogelijk was. De relatie met zijn vrouw ver- 

slechterde zienderogen door zijn lichamelijke 

afhankelijkheid en door cognitieve achteruit- 

gang van zijn partner. Er waren veel conflicten 

en nachtelijke onrust, waarvoor herhaaldelijk 

de crisisdienst werd ingeroepen. 

Wat zijn achtergrond betreft: hij diende eind 

jaren ’40 als militair in Nederlands-Indië (Java) 

en het lijkt alsof heden en verleden steeds 

meer door elkaar zijn gaan lopen. Zijn verha- 

len op de dagbehandeling lijken waanachtig 

(paranoïd) en gaan over complotten, niemand 

kunnen vertrouwen en dat ‘niets is wat het 

lijkt’. Hij drukt zich overigens uitstekend uit, in 

volzinnen. Er zijn milde cognitieve problemen, 

passend bij zijn vasculaire problematiek, maar 

er zijn geen aanwijzingen voor psychotische 

decompensatie. Zijn zoon vertelt dat hij op 

verzoek van zijn vader samen met hem in de 

jaren ’80 een serie artikelen heeft geschre- 

ven over diens militaire ervaringen, ‘om die 

tijd te verwerken’. De zoon vindt de artikelen 

beschrijvend en mild en denkt ‘dat het slechts 

in de verste verte raakt aan wat er gebeurd 

moet zijn’. Hij spreekt over ‘een vermoeden 

van onbeschrijfelijke en onuitspreekbare 

dingen’. Hoe de patiënt daarbij betrokken is 

geweest, is niet duidelijk. Vermoedelijk was 

hij betrokken bij de politionele acties, mogelijk 

was hij slachtoffer van een hinderlaag, moge- 

lijk ook uitvoerder daarvan. 

De verzorging ervaart sinds zijn verpleeghuis- 

opname in toenemende mate problemen met 

het gedrag van deze patiënt. Hij laat geen 

ADL-handelingen toe noch wondverzorging. 

Vaak spreekt hij helemaal niet. De eerste 

weken denkt het team zelfs dat hij niet kán 

praten. Hij maakt keelgeluiden en gebruikt mi- 

miek wanneer hem iets gevraagd wordt, maar 

niet op een constructieve manier; hij beweegt 

zijn hoofd opzij en trekt vreemde gezichten, 

terwijl hij de ander aankijkt. Wanneer hij wel 

spreekt, is dat met zo min mogelijk woorden 

(meestal één), uitsluitend als antwoord op een 

vraag. Ook in gesprekken met mij gebruikt hij 

soms geluiden in plaats van woorden, maar 

als ik zeg hem niet te verstaan op deze ma- 

nier, gebruikt hij wel onmiddellijk woorden. Bij 

verzorgenden is dat niet het geval. 

Mijn hypothese is dat er sprake is van trau- 

magerelateerde problematiek. Ik overleg met 

de patiënt hierover en hij geeft aan direct te 

willen beginnen met de behandeling daarvan. 

Tot op heden heb ik, in een periode van twee 

weken, drie keer EMDR kunnen toepassen.

In de eerste zitting begonnen we met de 

meest traumatische herinnering. Het is 

onduidelijk waar het precies om gaat: “Een 

martelkamer….5 vrouwen. Er zijn projecties 

op de muur. Ik zit op een stoel. Ik zit op het 

toilet…mijn broek….uit. Nee….nee…” Zijn 

ogen staan wijd open. Het toepassen van 

oogbewegingen, hoe traag ook, mislukt. Hij 

kijkt na enkele keren mijn hand te hebben 

gevolgd weer naar mijn gezicht. Uiteinde- 

lijk zijn we doorgegaan met tappen. Na de 

installatie van de PC sluit hij zijn ogen, zucht 

diep en zegt “goed.” 

In het begin van de tweede zitting knikt hij als 

ik aan de vorige behandeling refereer. Ik vraag 

hem: “Kunt u die nare herinnering naar boven 

halen?” Waarop hij zegt: “Het is groen…. 

slecht…slecht.” Na vier series zegt hij: “Het 

is rood….goed…rood….goed….” Na de drie 

volgende series steeds: “Het is rood!” Hij kijkt 

daarbij met een trotse blik. Na nog een serie 

zegt hij: “Het is rood en wit. Wit is goed. Mis- 

schien nog beter dan rood.” 

Aan het begin van de derde zitting vraag 

ik hem hoe het is met de herinnering. Hij 

antwoordt: “Ik wil daar iets over zeggen. Het 

is minder dan de vorige keer. De natuur heeft 

mij geholpen. Een witte boom.” Na het op- 

starten van de EMDR is na vijf series de SUD 

0. Na installatie van de PC zegt hij: “Ik was 

bij mijn vader en moeder…dat was fijn. Daar 

zou ik vaker naartoe willen. Ik zou het op prijs 

stellen als u er dan weer was.” Hij geeft me 

vervolgens een hand. 

Vanaf de start van EMDR, tussen de behan- 

delingen door, rapporteert het team het 

43

44 

volgende in het elektronisch dossier: “Rustig 

aanwezig”, “bij verzorging een beetje boos, 

maar geen geschreeuw”, “vriendelijk”, “niet 

geroepen of gegild”, “bij gebruik actieve lift 

en douchen een beetje boos, maar goed te 

helpen.” De nachtverpleegkundige die de 

wondverzorging heeft gedaan schrijft: “Ik was 

vanavond bij hem. Ik was verbaasd: ik zag een 

totaal andere man. Zo vrolijk, een glimlach 

op zijn gezicht en hij bedankte mij spontaan. 

Geweldig.....” 

Toch is de behandeling nog niet klaar. Ik 

heb een aantal vragen: 

1. Vrijwel elke stap wijkt af van het EMDR- 

protocol. Alle stappen hebben bij deze 

patiënt een vertaling nodig. Hoe weet ik of 

ik nog goed bezig ben? Tot hoever is het nog 

evidence based…? 

2. De sessies zijn korter, gezien de geringere 

belastbaarheid van de patiënt. Hoe bepaal ik 

wanneer ik moet stoppen? Als hij gaat geeu- 

wen bijvoorbeeld: is dat omdat de spanning 

afneemt en behandel je door óf raakt hij 

bekaf en moet de behandeling afgesloten 

worden voor die dag? 

Antwoord 

Ik denk dat je een goede behandeling hebt 

uitgevoerd. Knap zo, met alle beperkingen 

die je beschrijft. Je moet in zo’n geval het 

protocol aanpassen. Net als dat moet bij 

kinderen, afhankelijk van de leeftijd. Het kan 

ook niet anders. In feite is de essentie van 

EMDR dat je de herinnering activeert en dan 

werkgeheugenbelasting aanbiedt. Dat lijk je 

keurig te hebben gedaan. Ja, en de associa- 

tieketens gaan zoals ze gaan. 

Het trieste is dat in verpleeghuizen, als er 

sprake is van PTSS, zo vaak nog steeds niet 

behandeld wordt. Maar ook daarbuiten. 

Dat had in deze casus natuurlijk ook eerder 

moeten gebeuren. Je ziet hoe minimaal deze 

investering is in verhouding tot het leed en 

de winst in functioneren. Dan had deze man 

veel meer levenskwaliteit kunnen ervaren. 

Het is een mooie casus en biedt perspectief 

voor de vele patiënten die nu nog onvol- 

doende zorg krijgen. 

Het vervolg (een half jaar later) 

In totaal heb ik negen EMDR-sessies gedaan 

met deze patiënt in ruim vier maanden. 

Sommige waren heel kort, minder dan 

tien minuten. Geen enkele was langer dan 

25 minuten. Hij reageerde met uitsluitend 

positieve uitspraken zoals: “Ik zou dit eerder 

in mijn leven gewild hebben, dan was het 

misschien makkelijker geweest”, en “ik voel 

me vredig.” Ook reageerde hij met enkele 

blijvende positieve veranderingen in zijn 

gedrag. Zo blijft hij onder andere goed ver- 

zorgbaar. Over de behandelmaanden heen 

gaat hij minder spreken en éénmaal vraagt 

hij non-verbaal om EMDR door het tappen 

vóór te doen aan mij. Hij weigert vriendelijk 

de laatste EMDR-behandeling. Hij maakt wel 

oogcontact, lacht en zegt dat hij te moe is. 

Ruim een week later overlijdt hij rustig.


Waar zit de schuld? 

Ik heb een vraag over het 

targetbeeld NC. Ik heb vandaag 

een vrouw gezien die al 

twintig jaar kampt met eetproblemen. 

Ze kan uit angst 

niet eten door een langdurige 

traumatische ervaring met 

haar ex-partner. In ieder geval 

gaat ze met sprongen vooruit. 

Zij beschrijft vandaag in haar gebeurtenis 

dat het naarste moment is dat zij boven in 

een kamer zit en dat haar ex-man dreigt 

zichzelf van kant te maken. Zij hoort dat hij 

naar de keuken loopt en een mes pakt. Ik 

heb haar toen gevraagd wat het beeld was 

wat ze voor zich zag toen ze op haar bed zat 

en dit hoorde. Het beeld was: “Mijn ex-man 

op zijn knieën met het mes op zijn keel en 

ik sta ervoor.” Is het oké dat ik dit fantasie- 

beeld gebruik? Haar NC is ‘Ik ben schuldig’, 

had ik maar anders gehandeld, dan zou hij 

zichzelf niks aan doen’. Is deze NC goed? In 

wezen is er geen schuldvraag, maar de pati- 

ent verbindt er wel deze betekenis aan. 

Antwoord 

Dit beeld lijkt me prima. Maar ik zou dit 

beeld met ‘Ik ben machteloos’ doen. Het is 

immers een fantasiebeeld. Als het plaatje 

SUD 0 is kun je altijd nog checken of naast 

de PC ‘Ik kan het aan’, ook ‘Ik ben onschul- 

dig’ of ‘Ik heb gedaan wat ik kon’ bij dit 

plaatje ook al VOC 7 is. Maar de NC ‘Ik ben 

schuldig’ verwijst naar een ander plaatje, na- 

melijk dat van zelfverwijt, ofwel het plaatje 

waarop te zien is dat ze naar haar eigen 

idee niet goed heeft gehandeld; de veron- 

derstelde aanleiding tot de daad van het 

zichzelf iets aandoen. Dit is het plaatje dat 

haar gevoelens van zelfverwijt aanstuurt. 

Snap je wat ik bedoel? 

Reactie 

Volgens mij begrijp ik je. Je bedoelt dat ‘Ik 

ben schuldig’ gekoppeld is aan een ander 

beeld? Waarschijnlijk heeft zij dus, voor de 

dreiging dat hij zich iets aan ging doen, al 

iets gedaan wat haar ex niet wilde. Dat is 

dan een ander bewijs voor haar ‘schuld’. Mis- 

schien dat hij het ook letterlijk heeft gezegd 

tegen haar. Zou dat dan een bewijs zijn? 

Antwoord 

Ja, juist. Dat bedoel ik. 

Reactie 

De behandeling is inmiddels zeer succesvol 

afgesloten. In de eerste sessie (met NC ‘Ik 

ben schuldig’) ging de SUD van 10 naar 4. De 

keer erop heb ik zelf de PC veranderd van ‘Ik 

ben onschuldig’, die we in eerste instantie 

gekozen hadden, naar ‘Ik kan het aan’. De 

SUD ging in de tweede sessie van 4 naar 0. 

De volgende targets die we gekozen heb- 

ben kwamen uit de casusconceptualisatie 

‘rechtsom’ (‘Ik ben waardeloos’). De ex- 

man van mijn patiënt heeft door fysiek en 

emotioneel misbruik haar de indruk gegeven 

waardeloos te zijn. Dit deed hij door vaker te 

zeggen wat ze wel en niet mocht en wel en 

niet goed deed. Ik denk zelf dat de schuld- 

vraag meer te maken had met de kernas- 

sumptie en niet zozeer aan het domein 

schuld, vandaar dat ik via ‘rechtsom’ ben 

doorgegaan. 

De patiënt is van al haar angstklachten en 

eetproblemen af. Ze gaat zelfs nu weer naar 

de sauna wat ze jaren niet heeft gedurfd 

omdat ze haar lichaam lelijk vond. Na het 

traumatische materiaal bewerkt te hebben, 

zijn we gestart met het verstoorde lichaams- 

beeld en hebben dit succesvol afgerond. 

45

46 


EMDR in de sport: 

het behandelen van faalangst 

We spraken elkaar bij de EMDR 

cursus over de toepassing van 

EMDR bij sporters en dat het 

goed zou zijn daar meer mee 

te doen. Ik behandel nu een 

20-jarige roeister. Ze heeft 

faalangst ontwikkeld voor 

de ergometer die gekoppeld 

is aan een roeiapparaat. Ze 

wordt slap wanneer ze moet 

trainen op de ergometer, kan 

niet meer de juiste spierspanning 

krijgen en heeft veel 

negatieve gedachten. 

Ze kan niet aangeven dat ze ooit een slechte 

ervaring heeft gehad op het apparaat. Het 

zou er langzaamaan ingegroeid zijn en er is 

een steeds negatiever verwachtingspatroon 

ontstaan ten aanzien van haar prestaties. 

Deze zijn ook objectief gezien niet goed. Ze 

presteert ver onder haar kunnen. Wanneer 

ze in de viermansboot zit heeft ze geen last 

van faalangst en zet ze veel betere presta- 

ties neer. Als ze alleen in de boot zit heeft ze 

meer last van faalangst. De afgelopen twee 

jaar is ze ook twee maal niet in de selectie 

gekomen; ook dit draagt waarschijnlijk bij 

aan haar angst. 

Deze week heeft ze een keer een ergome- 

tertraining afgewikkeld door het schermpje, 

waarop je continu de tijd kan zien (en dus 

continu een beoordelingsmoment), weg te 

draaien. Ze ervoer toen minder angst, maar 

de prestatie was nog steeds niet optimaal. 

Tijdens de afgelopen sessie heb ik gezocht 

naar indicatie voor EMDR. Haar hoge eisen- 

schema kwam hierbij naar voren. Ze kan 

geen specifieke ‘faalmomenten’ noemen. 

Ze werd wel erg verdrietig toen we hierover 

spraken. Er lijkt ook geen concreet plaatje 

te zijn van hoe het falen op de ergometer 

eruitziet. Ik heb met name het idee dat ik 

nog niet de goede vragen heb gesteld om de 

juiste plaatjes te krijgen. Mijn idee was om 

toch nog een tijdlijn te maken en te bekijken 

wat er zich zoal in het ‘faal’-archief heeft 

opgeslagen. 

Ik heb tot nu toe vooral cognitieve training 

en contraconditionering met haar gedaan, 

maar vooralsnog met weinig resultaat. 

Antwoord 

Ze werd emotioneel toen jullie het over 

faalmomenten hadden. Waar moest ze toen 

aan denken, wat of welk moment van welke 

herinnering ging toen door haar hoofd? Ik 

verwacht niet zo dat ze die faalmomenten 

alleen op de ergometer had. Maar zelfs 

in dat geval valt het niet goed te snappen 

waarom ze er geen herinnering aan zou heb- 

ben. Wanneer heeft ze geleerd dat ze niet zo 

goed is als ze dacht of had gehoopt? In het 

Praktijkboek EMDR staat een stapsgewijze 

procedure voor het maken van een tijdlijn 

en de vragen die je daarbij stelt om herin- 

neringen te vinden die cruciaal zijn. Ik zou 

toch nog eens doorvragen wat het moment 

in haar leven markeert waarna ze slecht(er) 

ging presteren. 

Vervolg 

Aan de hand van jouw adviezen en de 

instructies in het Praktijkboek EMDR over 

hoe een tijdlijn op te stellen ben ik met de 

sessies verder gegaan. De faalangst beperkt 

zich niet tot het roeien, maar komt ook in 

haar dagelijks leven voor. Ze is erg bezig met 

hoe anderen haar beoordelen. Buiten het 

sporten, waar dit versterkt tot uiting lijkt te 

komen, heeft ze er niet zoveel last van. 

Het opstellen van de tijdlijn blijkt een zeer 

moeizame exercitie. Het enige concrete

falen en wat dat toch wel lijkt te markeren, 

is dat het na de eerste ergometertraining 

al bergafwaarts ging met haar prestaties. 

Daarbij staat volgens haar niet één gebeur- 

tenis centraal, maar het was meer dat ze 

iedere training opnieuw bevestigd werd in 

het idee dat ze het niet kon. Ze merkte dat 

anderen veel sneller vooruitgingen dan zij. 

Wel herinnert ze zich één van de eerste 

ergometertrainingen waarbij ze al langzamer 

was dan haar ploeggenoten. Verder kan ze 

geen concrete situaties of bewijsmateriaal 

naar voren halen. 

We besluiten daarom om aan de slag te 

gaan met de eerste training die ze noemde 

waarbij ze merkte dat haar prestaties een 

stuk minder waren dan die van de rest. Het 

plaatje waar we op scherp stellen is na de 

vierde serie, zittend op de ergometer, con- 

staterend dat het niet goed gegaan is. NC: 

‘Ik ben een faler.’ PC: ‘Ik ben een oké roeier.’ 

De SUD daalt in twee sessies van 8 naar 0. 

Daarna heb ik een future template gedaan. 

De VOC ten aanzien van ‘Ik kan het aan’ stijgt 

echter niet hoger dan 5. 

De ergometertraining daarna gaat iets beter. 

Ze merkt soms dat het een paar minuten 

goed gaat. Daarna blijft echter het probleem 

dat ze zich niet kan herpakken. Ze houdt 

een rampscenario in haar hoofd. De hele 

dag voorafgaand aan de training is ze bezig 

met wat er mis kan gaan tijdens de training 

en draait ze het scenario af in haar hoofd. 

Hierop hebben we ook geprobeerd het 

rampscenario te desensitiseren. Er zijn twee 

plaatjes die naar zijn om te bekijken. Plaatje 

1: tussen twee series door weglopen van de 

ergometer. Plaatje 2: zichzelf na afloop op 

de fiets zien zitten. Het fietsplaatje voelt het 

naarst. Dus daar beginnen we mee. NC: ‘Ik 

ben een faler.’ PC: ‘Ik ben een doorzetter.’ De 

SUD gaat in een zitting van 8 naar 0. De PC 

naar 7. 

De ergometertraining hierna gaat opnieuw 

iets beter. We desensitiseren ook het weg- 

loopplaatje. De positieve dingen die ze over 

zichzelf leerde tijdens de EMDR sessies: ‘Ik 

ben blijkbaar niet de enige die zichzelf tegen- 

komt’, ‘Ik zag een nieuw plaatje waarbij ik 

weer met doorzettingsvermogen begin aan 

de volgende serie’. Doorzetter: ‘Ik doe er wat 

aan.’ 

Het resultaat is dat mijn cliënte nu minder 

spanning ervaart voor de ergometertraining. 

Ze ziet er minder tegenop en het houdt haar 

gedurende de dag niet meer zo bezig. Haar 

prestaties worden iets beter, maar blijven 

ondermaats. Zij vindt het moeilijk om tevre- 

den te zijn met haar resultaten. Naast EMDR 

pasten we nog andere interventies toe, na- 

melijk contraconditioneren, taakconcentratie 

en cognitieve training. 

Ik vond het met deze cliënte erg lastig om 

de tijdlijn vast te stellen. We konden geen 

faalervaringen buiten het roeien vinden. Ik 

blijf echter het idee houden dat ik iets gemist 

heb en de procedure niet helemaal goed is 

verlopen. Dit was op zich ook de vierde 

cliënt bij wie ik EMDR deed, dus dat zou 

goed kunnen…. 

47

48 


Ex-marinier met complex 

trauma 

Ik heb een patiënt die is verwezen 

door een afdeling 

slaapstoornissen van een ziekenhuis 

in verband met een 

onderliggend trauma. Ik heb 

hem eenmaal ontmoet in een 

dubbele sessie. Hij heeft vijf 

jaar Prozac gebruikt en slikt 

nu tien jaar Anafranil. 

Tien jaar geleden is hij opgenomen geweest 

vanwege ernstige angstklachten nadat zijn 

huwelijk tot een einde was gekomen. Daar- 

naast heeft hij een slaapkuur gekregen. Hij 

slaapt bijzonder slecht, heeft nachtmerries 

en is bang om te stikken. Ook heeft hij last 

van slaapapneu, in het verleden veertig keer 

per uur, nu twintig keer per uur. In verband 

hiermee gebruikt hij CPAP. Deze activeren 

duikervaringen waarin hij met levensbedrei- 

gende situaties is geconfronteerd. 

Zijn achtergrond is dat hij als kind (7-8 jaar) 

last van nachtmerries had en dacht vermoord 

te worden. De ouderlijke omgeving was 

onveilig, zijn moeder was labiel en de partner- 

relatie verstoord. Op zijn zeventiende zijn de 

ouders gescheiden. Als ADHD-kind presteerde 

hij onder zijn niveau op school. Pas later 

kwam zijn intelligentie aan het licht. 

Mijn patiënt heeft besloten om iets van zijn 

leven te maken. Omdat hij dacht dat hij niet 

kon leren en zeer sportief was, besloot hij 

een vak te kiezen waarin hij kon excelleren, 

waarbij een sportieve prestatie optimaal 

moest zijn en hij zijn angst volledig onder 

controle zou krijgen. Hij is aangenomen bij de 

Mijnendienst van de Marine met als taak het 

verkennen, opruimen en eventueel plaatsen 

van explosieven. Na zijn opleiding heeft hij 

minstens vier zeer traumatische en levensbe- 

dreigende ervaringen meegemaakt. Een ervan 

is dat hij na een instructie van de duikmees- 

ter, in het donker duikend met verkeerd duik- 

materiaal, op een Duitse bom terecht kwam, 

waarvan bekend is dat deze onmiddellijk 

explodeert als het in aanraking komt met een 

magnetisch veld. Hij heeft dertig seconden op 

de bom gelegen. Deze haperde. Vervolgens is 

hij naar boven gegaan. Inmiddels is hij weg bij 

de Marine en heeft een andere baan. 

Wat de behandeling betreft speelt niet alleen 

machteloosheid een grote rol, ook het gebrek 

aan zelfwaardering en schuldgevoel. Het idee 

dat als hij daartoe de opdracht had gekregen, 

hij zeker daartoe in staat was geweest, doet 

hem bij de intake breken. Bij de casusconcep- 

tualisatie zie je al vroeg een verhoogde span- 

ning. Maar de eerste paniekaanval, die 48 uur 

duurde en waarbij hij, getraind als marinier, 

op de grond bleef liggen, ontstond pas na het 

verbreken van zijn huwelijksrelatie. 

Is het verstandig bij de eerste spanningserva- 

ring te beginnen, terwijl latere ervaringen zo’n 

prominente rol spelen? Mijn cliënt leeft op de 

toppen van zijn zenuwen en kan zich absoluut 

niet ontspannen. Je ziet dus de effecten van 

een levensbedreigende situatie bij een per- 

soonlijkheid waarbij al beschadiging aanwezig 

is. Wat is wijsheid? Rechtsom, linksom....Zou 

je me een advies willen geven? 

Ik maak trouwens nog steeds gebruik van de 

tikjes. Mijn ervaring is dat mensen werkelijk 

hun levensverhaal herschrijven en dat er 

catharsis plaats vindt.

Antwoord 

Het is echt onverstandig om met klikjes te 

blijven werken. Ze doen het wel, maar echt 

veel minder dan de oogbewegingen. Dat 

is nu in een aantal studies vastgesteld. Je 

doet je patiënten echt te kort, ook al lijkt het 

goed te gaan. Dat mensen hun levensverhaal 

herschrijven is niet typisch iets van klikjes 

en onderzoek toont aan dat catharsis niet 

nodig is om trauma te verwerken. Dat is een 

achterhaald psychoanalytisch construct. 

Zeker bij deze meneer die duidelijk hele nare 

ervaringen heeft meegemaakt, die hij er 

nauwelijks onder kan houden, is een krach- 

tige vorm van afleiding noodzakelijk. Anders 

is de kans groot dat hij paniekaanvallen krijgt 

tijdens de behandelzitting en dan bestaat de 

kans dat hij niet meer terug komt. Met ge- 

bruikmaking van oogbewegingen, mits ade- 

quaat toegepast, is het vrijwel onmogelijk om 

terecht te komen 

in de zogenaamde 

paniekcirkel van 

angst, fysieke 

symptomen, nega- 

tieve interpretatie 

ervan, angst etc. 

Dit is een typisch 

geval van veel te laat 

gediagnosticeerde 

PTSS. De hyperarou- 

salsymptomenspet- teren ervan af. Als je 

hem goed behandelt 

kan hij snel stoppen met de antidepressiva 

en is mogelijk zijn zogenaamde ‘slaapapneu’ 

ook verleden tijd. Vraag je je niet af of het 

wel slaapapneu is? Is dat juist gediagnos- 

ticeerd door iemand die ook iets van psy- 

chotrauma afweet en zijn het niet ‘gewoon’ 

nachtelijke herbelevingen – als onderdeel van 

PTSS – die hem uit de slaap houden en waarbij 

zijn ademhaling stokt? Of een combinatie van 

deze aandoeningen? 

Ik zou bij deze patiënt eerst de herinneringen 

eruit halen die nu zijn leven moeilijk maken. 

Dat is een casusconceptualisatie ‘linksom’. 

Uitgaan van ‘First, worst, most recent’ is een 

verouderde vorm van casusconceptualisatie. 

Het gaat er immers niet om wat er toen naar 

was of erg was, maar welke ervaringen nu nog 

steeds ontwrichtend uitwerken, of waarvan 

hij nu het meeste last heeft als deze worden 

geluxeerd tijdens zijn slaap. 

Pak maar eerst de meest akelige duikervaring 

met oogbewegingen. Dan kijken we weer ver- 

der. Houd je me op de hoogte? 

Reactie 

Natuurlijk wil ik mijn patiënten niet tekort doen. 

Dus zal ik een lichtbalk aanschaffen. Ik wil je 

voorstellen dat ik toch met de klikjes begin en 

daarna zo spoedig mogelijk met de lichtbalk ga 

werken. Mijn probleem is dat ik deze meneer 

morgen weer zie en zo snel heb ik die natuurlijk 

niet in huis. Dus ik kan de behandeling uitstel- 

len, maar dat zal voor hem een grote teleurstel- 

ling zijn. Hij is zeer gemotiveerd. Ik heb veel 

ervaring en de vertrouwensrelatie is volgens 

mij goed tussen hem en mij. Ik wil graag alles 

uitschrijven en dat kan ik niet wanneer ik met 

mijn hand werk, waar ik overigens geen erva- 

ring mee heb. Het alternatief is dat ik hem afbel 

morgenochtend. Volgens mij knapt hij dan. 

Antwoord 

Nee, zo cruciaal is het ook niet, maar neem 

dan de onregelmatige klikjes, die kun je van de 

website www.emdropleiding.nl downloaden. 

Reactie 

Ik heb nu een duikervaring gedesensitiseerd 

(SUD=0 en VOC=7). De patiënt was na afloop 

behoorlijk gespannen. Ook de bodyscan gaf 

geen verlichting. Ik heb hem de volgende dag 

gebeld. Hij vertelde dat de spanning nog zo’n 

twee uur na afloop heeft geduurd. Hij heeft 

die nacht een nachtmerrie gehad, die overi- 

gens niets te maken had met het duiken. De 

volgende dag voelde hij zich weer goed. 

Antwoord 

Een beetje gespannenheid en een enkele 

droom is het probleem niet. Zeker de eerste 

dagen na een behandeling. Dat hoort er bij. 

Daar kun je je patiënt over geruststellen. Let 

op: een bodyscan heeft niet de bedoeling om 

verlichting te brengen; het kan juist nieuwe ka- 

nalen openen. Dus het is onverstandig dit aan 

het eind van een zitting te doen. Positief afslui- 

ten is wel belangrijk. Gewoon lekker doorgaan 

met hem. Nu met de andere targets. Succes! 

49

50 


Linksom of rechtsom? 

Binnenkort start ik met de vervolgcursus 

EMDR, maar ik ben 

al vast gestart met een eerste 

behandeling vanuit ‘rechtsom’. 

Ik heb een vraag over een 

behandeling van vroegkinderlijk 

trauma. Het gaat om 

een vrouw die op jonge leeftijd 

werd misbruikt door haar 

broer en later ook door haar 

vader. Daarnaast zijn er meerdere 

vernederende ervaringen 

geweest in haar leven. 

Zij heeft geen actuele herbelevingen en 

voldoet niet aan de criteria van een PTSS. Ze 

heeft echter wel recidiverende depressieve 

klachten en last van achterdocht in relatie 

tot mensen. Via de ‘rechtsom’ strategie zijn 

we tot de selectie gekomen van het be- 

wijsmateriaal voor de kernopvatting ‘ik ben 

niet goed genoeg’. Inmiddels heb ik in twee 

sessies het eerste targetbeeld (misbruik 

broer) behandeld waarbij de SUD, van het 

targetbeeld met veel fysieke associaties en 

ontladingen van verdriet en boosheid, van 8 

naar 1 is gegaan. Deze patiënt heeft echter 

in toenemende mate last van spanningen, 

zonder dat zij herbelevingen heeft over het 

misbruik zelf. Zij is in het bijzonder bang om, 

net als een aantal jaren geleden, opnieuw 

angstaanvallen te krijgen. Sinds twee weken 

is ze gestart met het dagelijks innemen van 

slaapmedicatie. Daarnaast neemt ze meer- 

dere keren per week een borrel omdat zij 

anders niet in slaap kan vallen. Vroeger is 

ze bekend geweest met alcoholmisbruik, 

oxazepamgebruik (2-4 daags 10 mg.) en 

gebruik van antidepressiva. Ze is niet zozeer 

bang om terug te vallen in alcohol of medi- 

catieafhankelijkheid. Er lijken geen andere 

stressfactoren te zijn bijgekomen die de op- 

komende angsten kunnen verklaren buiten 

de behandeling zelf. Ook is zij niet bang om 

herbelevingen te krijgen ‘s nachts. 

Ik zie twee mogelijkheden: 

1) Doorgaan met de huidige behandeling 

volgens ‘rechtsom’ zolang de angst voor 

haar te hanteren is. 

2) Eerst zoeken naar targetbeelden van 

eerdere angstaanvallen (‘linksom’), aan- 

gezien deze de klachten die ze momen- 

teel ondervindt het sterkst lijken aan te 

sturen. 

Antwoord 

Ja, hoor, ‘linksom’ en ‘rechtsom’ mogen el- 

kaar afwisselen, net wat er op dat moment, 

in die periode van het leven van de patiënt, 

op de voorgrond staat. Het verminderen 

van klachten - en dus het verhogen van de 

kwaliteit van leven van de patiënt - is steeds 

leidend bij de behandelingen met EMDR. 

In dit geval zou ik dus de herinnering aan 

haar eerste angstaanval targetten. Dat is 

kennelijk waar ze momenteel vooral bang 

voor is en wat de algemene stressklach- 

ten veroorzaakt; de angst dat dit opnieuw 

gebeurt. Als niet zo zeer de angstige her- 

inneringen op de voorgrond staan, maar 

vooral angst voor de toekomst (anticipatie- 

angst), kun je overwegen of je niet eerst en 

vooral EMDR gericht op haar flashforward 

moet doen. Dit is dus een plaatje waarop 

te zien is dat ze een angstaanval krijgt, 

maar meer nog wat ze daar zo rampzalig 

aan vindt (controle over zichzelf verliezen, 

doodgaan? etc.). Kortom, voor een dergelijke 

insteek kun je kiezen als bijvoorbeeld blijkt 

dat bij het opstarten van het basisprotocol 

de herinnering aan de eerste angstaanval 

nauwelijks lading geeft, maar de gedachte 

er binnenkort een te krijgen dat wel doet. 

De keuze om nu tijdelijk ‘linksom’ te gaan 

kan ook worden ingegeven door de ver- 

wachting dat deze interventie haar mogelijk 

er, mogelijk nog sterker, van kan

weerhouden om 

weer opnieuw in een spiraal 

van angst, slaapmiddelen en alcoholgebruik 

te vervallen. 

Als de huidige klachten door jouw inter- 

ventie weer van de voorgrond zijn en als er 

geen andere ernstiger klachten zijn dan de 

depressiviteit die aangestuurd wordt door 

de herinneringen aan zelfbeeld-beschadi- 

gende gebeurtenissen die je via ‘rechtsom’ 

hebt gevonden, kun je de desensitisatie van 

die targets voortzetten. 

Beloop 

Ik heb de eerste angstaanval behandeld. 

Hier zat echter weinig lading op. De SUD 

(NC = ‘Ik ben machteloos’) ging dan ook 

vrij snel naar 0. Ik heb met mijn patiënt 

nader haar angsten in kaart gebracht. In de 

actualiteit durfde zij sinds de behandeling 

niet meer goed naar buiten uit angst om 

‘gepakt’ te worden. Dit in verband met het 

seksueel misbruik door haar broer en vader. 

Ook ‘s nachts voelde zij zich niet meer veilig 

sinds de start van de EMDR-behandeling. 

Vandaar dat zij ‘s avonds meer alcohol ging 

nuttigen en ‘s nachts afhankelijk werd van 

slaapmedicatie. Het opleven van de angst- 

klachten bleek toch vooral veroorzaakt te 

worden door de misbruikervaringen waar- 

van de targets al met ‘rechtsom’ gevonden 

waren. Echter, via de door jouw gedane 

suggestie om de 

angst ook ‘linksom’ in kaart te 

brengen, kwamen meerdere targets naar 

voren die te maken hadden met een angst 

om gepakt te worden. Zij werd onderweg 

naar school vaak van de fiets getrokken en 

in elkaar geslagen. Ik ben doorgegaan met 

het oorspronkelijke target en heb deze volle- 

dig gedesensitiseerd. Daarna gaf ze aan dat 

zij ‘tijdelijk’ wilde stoppen met de behande- 

ling. Haar alcoholgebruik bleek een groter 

probleem dan zij van te voren had aangege- 

ven en dat was sinds de start van de behan- 

deling flink toegenomen. De behandeling is 

nog niet afgerond, maar de angsten zijn wel 

naar de achtergrond verdwenen. Zij gebruikt 

geen slaapmedicatie meer, durft weer naar 

buiten te gaan en is begonnen met sporten. 

Ik heb met haar afgesproken dat wij de 

behandeling weer kunnen opstarten als zij 

dat wil. Gezien haar eerdere reactie op de 

behandeling zal ik bij een herstart eerder 

gebruik maken van aanvullende technieken 

zoals RDI, de veilige plek en het monitoren 

van alcohol en medicatiegebruik. Aangezien 

deze casus complexer is dan het aanvan- 

kelijk leek heb ik mij voorgenomen om de 

behandeling voort te zetten onder supervi- 

sie. Dank voor het meedenken. 

51

52 


EMDR bij een man die zijn 

ego terug wil 

Een 50-jarige man meldt zich 

aan omdat hij zijn vrouw, die 

hem de deur uit heeft gezet, 

stalkt. Ik heb moeite met de 

targetselectie en weet niet 

goed waar ik moet beginnen. 

Ook twijfel ik of het target 

waar ik mee begonnen ben 

nou hout snijdt of niet. Wil jij 

met me meedenken? 

Deze man komt omdat hij ‘eraan onderdoor 

gaat’. Zijn voornaamste klacht is dat hij ‘zijn 

ego terug wil’. Hij kan aan niets anders den- 

ken. Hij zit de hele dag op whatsapp om te 

kijken of zijn vrouw online is en wat zij doet 

en stuurt haar telkens berichtjes om te laten 

weten dat hij van haar houdt. Hij is gestopt 

met voetballen, komt nauwelijks meer onder 

de mensen, maar is nog wel aan het werk. Er 

is nog regelmatig contact tussen hem en zijn 

vrouw. Via een collega werd hij getipt voor 

EMDR. Ik heb op de ‘rechtsom-wijze’ zijn ‘ego’ 

in kaart gebracht. Belangrijke momenten in 

zijn leven: 

Op zijn 18e kreeg hij geen contract bij een 

grote voetbalclub. Zijn voetbaldroom viel in 

duigen. 

Op zijn 21e scheidden zijn ouders. Zijn 

vader was veel weg. Zijn moeder zat altijd 

bij de telefoon en werd gecontroleerd door 

zijn vader. Mijn patiënt moest altijd klus- 

jes voor haar doen, zoals kleding kopen, 

omdat zijn moeder niet weg kon of niet 

weg mocht. Hij heeft voor zijn moeder een 

baantje bij de sportkantine geregeld, waar 

hij op topniveau speelde en daar ont- 

moette deze moeder een andere man. Dat 

leidde tot de scheiding van zijn ouders en 

mijn patiënt heeft de verantwoordelijkheid 

daarvan naar zichzelf toegetrokken. 

Hij ging samenwonen met een vriendin, die 

later bleek vreemd te gaan met een goede 

voetbalvriend van hem. 

Zijn huidige vrouw werd verliefd op een 

collega. Hij ontdekt het en begint met con- 

troleren; stalken. Dit duurt ongeveer vier 

jaar, daarna is het even rustig, maar het 

controleren gaat door. Vorig jaar begon het 

weer: zijn vrouw heeft opnieuw een andere 

collega gevonden. 

Tussen deze dieptepunten door speelt ook 

nog dat hij tijdens zijn beroepsuitoefening als 

conducteur meer dan zeven suïcides heeft 

meegemaakt. Als conducteur moest hij daar- 

bij naar buiten om dingen op te ruimen. Die 

beelden ziet hij ook nog tussendoor. 

Omdat de lijdensdruk hoog is, voel ik de druk 

om meteen raak te schieten. Nu hebben we 

vandaag een target gevonden. Dit is het beeld 

waarin zijn vrouw als een plank onder hem 

ligt en er een traan over haar wangen glijdt, 

terwijl hij net het gevoel heeft dat hij iets 

heel goeds heeft gedaan. Het geeft een hoge 

lading (SUD=10). De NC is ‘Ik ben waardeloos’ 

(VOC=2). Ik heb moeite met dit target, omdat 

ik niet weet of dit nou het meest nare plaatje 

is, maar hij noemt het een enorme krenking. 

Verder kiest hij als PC ‘Ik ben bedreven’. Daar 

heb ik ook een beetje moeite mee. Maar mis- 

schien komt dat omdat ik geen man ben. 

Antwoord 

Ja, jouw patiënt zou wel een ander ego willen 

maar waar lijdt hij het meeste onder? Dat is 

de vraag. In de casusconceptualisatie lijken 

‘rechtsom’ en ‘linksom’ door elkaar te lopen. 

Je was op zoek naar gebeurtenissen die zijn 

ego hebben beschadigd. Dat suggereert een

casusconceptualisatie ‘rechtsom’. Maar wat 

is je disfunctionele kernopvatting die je hierbij 

als zoekterm gebruikt? In feite heb je een 

aantal ‘belangrijke momenten’, beschadigen- 

de gebeurtenissen uit zijn leven geselecteerd, 

wat suggereert dat je op zoek bent naar 

akelige gebeurtenissen die klachten hebben 

veroorzaakt (‘linksom’). 

Als ik je mag suggereren dan zou ik eerst 

puinruimen. De grote dingen eerst. Die doe je 

dan inderdaad ‘linksom’. Maar begin eerst bij 

het begin. 

Wat zijn zijn symptomen precies (angst, 

depressie etc.)? 

Kies dan het eerste symptoomcluster dat 

je wilt aanpakken. 

Wanneer zijn deze klachten begonnen? 

Dan die targets desensitiseren. Dat kunnen 

targets zijn met een NC uit het domein 

‘zelfwaardering’, maar het kunnen ook 

‘machteloosheidstargets’ zijn; plaatjes van 

onstuitbaar en onverteerbaar liefdesver- 

driet waar hij nu nog steeds niet tegen be- 

stand is. Hij zegt ook ‘dat hij eronder door 

gaat’. Die machteloosheidstargets kunnen 

overigens ook ‘rechtdoor’ gezocht worden: 

welk beeld moet hij oproepen opdat hij zijn 

machteloosheid het sterks voelt? 

Vervolgens kijk je wat je overhoudt om 

‘rechtsom’ te doen. Ik zou overigens het 

target van die frustrerende seksuele erva- 

ring, gewoon nu eerst afmaken. 

Nog even terugkomend op je conceptualisatie 

‘rechtsom’: 

Wat is zijn ‘ego’? ‘Ik ben waardeloos’? 

Zoals ik al zei: je disfunctionele kernopvat- 

ting moet je eerst duidelijk hebben, anders 

zoekt dat lastig en ben je te weinig gericht 

bezig. Je selecteert geen ‘belangrijke 

momenten’, maar geheugenbestanden die 

deze disfunctionele opvatting over hemzelf 

‘bewijzen’. Daarom moet de kernopvatting 

gericht en eenduidig geformuleerd zijn. 

Je ‘bewijsmateriaal’ is nog niet altijd speci- 

fiek genoeg. Het moeten ‘filmpjes’ (van het 

begin tot het einde) zijn en dus moet de 

context duidelijk zijn. Het kunnen natuur- 

lijk ook nog ‘kastjes vol hangmappen’ zijn, 

maar bijvoorbeeld ten aanzien van het 

vreemd gaan van zijn vroegere vriendin 

met zijn voetbalvriend is misschien direct 

al een concrete herinnering te vinden (die 

het meest bewijst dat hij nu een …..is) 

Als je uiteindelijk een plaatje selecteert 

binnen een gebeurtenis en je doet dat via 

een casusconceptualisatie ‘rechtsom’, 

dan kies je een plaatje dat momenteel het 

beste ‘bewijs’ is voor de kernopvatting. 

Je kiest in dat geval niet per se het meest 

nare of het meest traumatische plaatje, 

zoals je dat normaal in het basisprotocol 

doet. 

Je PC ‘Ik ben bedreven’ is een beschrijving 

en slaat niet op de door jouw gewenste 

identiteit, waarmee de NC ontkracht wordt. 

NC en PC moeten daarom altijd op een 

lijn liggen. Dus hier: als je als NC ‘Ik ben 

waardeloos’ neemt, dan liggen de PC’s: ‘Ik 

ben oké’, ‘Ik ben waardevol’ of ‘Ik ben de 

moeite waard’ (dat wil zeggen: de moeite 

waard ondanks dat mijn vrouw zich zo 

gedraagt) het meest voor de hand. 

Reactie (naschrift) 

Ik zie hem nog steeds, maar niets werkte. Na 

jouw feedback ben ik ‘linksom’ aan de slag 

gegaan met zijn klacht ‘piekeren’. Ergens stuit 

ik steeds op een hardnekkige splitsing, waar 

ik niet doorheen kom. Zo hadden we een 

targetbeeld waarin hij een faalervaring had 

op zijn 13e. Hij blijft cognitief overtuigd van 

het feit dat hij dat had moeten kunnen, welke 

cognitive interweave ik ook probeer. Hierdoor 

bleef de SUD steeds steken op 1. Ondertus- 

sen ging zijn stalkgedrag gewoon door en 

ben ik met CGT verder gegaan en heb ook 

zijn ex-partner erbij betrokken. Zij kan hem 

ook niet loslaten, het is een ingewikkelde 

spagaat waar beiden inzitten en waarin ze 

beiden geen definitieve knoop durven door te 

hakken. Als hij niet meer wil, wil zij wel weer 

contact en andersom. 

Hij is zeer narcistisch en leeg waardoor ik me 

ook afvraag of er wel voldoende ‘gezonde 

verbindingen’ zijn. Ondertussen blijft hij wel 

trouw komen en is er wel een beduidende 

vermindering in de aard en de ernst van zijn 

stalkgedrag. Dus ik houd vol … 

53

54 


Een zwart gat! 

Ik ben gestart met EMDR bij 

een mevrouw van 63 jaar die 

in augustus een verkeersongeluk 

heeft gehad en naast 

een whiplash, concentratieproblemen 

heeft. Tijdens de 

sessie selecteerden we het 

plaatje waarin ze zichzelf in 

een zwart gat ziet gaan en 

een soort doodswens dan wel 

-angst heeft. 

De NC die ik met haar heb geformuleerd is: 

‘Ik ben zwak’. Ze vertelt dat ze vroeger door 

de traumatische gezinssituatie altijd dood 

heeft gewild, maar dat ze dit van haar geloof 

niet mocht denken. Ze is streng christelijk 

opgevoed en heeft een streng ontwikkeld 

geweten, maar ook veel boosheid naar 

zichzelf. Zij heeft er uiteindelijk niet voor ge- 

kozen om zich dood te rijden en heeft met 

man en macht het stuur omver gegooid, zo- 

dat ze op het midden van de weg uitkwam 

in plaats van over de vangrails. Tijdens de 

sessie komt er overigens ook een ander 

plaatje naar voren waarin ze naar zichzelf 

kijkt in de achteruitkijkspiegel en een rode 

auto op haar af ziet komen. 

Wat is nu wijsheid? Volgende keer een keus 

maken voor een plaatje? Verder gaan met 

het plaatje van het zwarte gat, waarin zij 

zichzelf ziet afglijden, of dat plaatje waarin 

ze zichzelf en de rode auto in de achteruit- 

kijkspiegel ziet? Wat denk jij, gaat het hier 

veelal om het domein zelfwaardering of dat 

van controle/machteloosheid? 

Antwoord 

In het boek ‘Vraagbaak EMDR’ staat een 

zelfde vraag: “Wat als het plaatje zwart is.” 

Waarschijnlijk stap jij net als de vraagsteller 

van toen ook in de klassieke EMDR valkuil 

van ‘toen versus nu’ en zijn beide plaatjes, 

van ‘toen’. Check het even, voor alle zeker- 

heid. Het gaat er dus om dat je jouw 

patiënt echt in de kamer houdt en dat ze 

een plaatje maakt waarop te zien is wat er 

toen gebeurde. Dan ziet ze dus een auto 

met haarzelf erin, van een afstandje. Of 

heeft ze een plaatje in haar hoofd van wat 

er allemaal nog meer had kunnen gebeuren 

aan rampen? 

Reactie 

Ik heb inderdaad al de Vraagbaak EMDR en 

het Praktijkboek erop nageslagen. Dat hielp 

wel, maar ik kwam er toch nog niet hele- 

maal uit. Mijn patiënt gaf vandaag name- 

lijk aan dat het plaatje van het zwarte gat 

waarin zij zichzelf ziet vallen, nog steeds 

naar is om in het hier en nu naar te kijken. Ik 

heb het gecheckt. Het riep ook veel emoties 

op. De SUD was 10. Kan het dan toch zo zijn 

dat toen en nu nog verward worden? 

Antwoord 

Als er zoveel emotie is en het zo nu een- 

maal in haar hoofd ligt opgeslagen en het 

is tevens jouw hypothese dat deze mentale 

representatie een goede verklaring is voor 

haar angstklachten nu, dan zou ik zonder- 

meer voor ‘het zwarte gat’ gaan. Laat haar 

daar een plaatje van maken en gebruik daar- 

voor standaard de NC ‘Ik ben machteloos’.

Ze is immers machteloos ten aanzien van 

het intrusieve beeld van het zwarte gat. Dit 

moet lukken. Succes! 

Reactie (naschrift) 

Ik ben erachter gekomen dat ‘het zwarte 

gat’ iets is waar mijn patiënt haar hele leven 

al mee heeft geworsteld. Het zwarte gat 

stelt de dood voor. Soms heeft ze in haar 

leven een sterk verlangen dood te willen 

zijn, maar ze is er ook bang voor. Het zwarte 

gat kwam weer om de hoek kijken bij het 

verkeersongeluk, de speling met de ge- 

dachte zichzelf in het zwarte gat te kunnen 

werpen. Uiteindelijk heb ik dat zwarte gat 

niet als target gekozen. Dit omdat het niet 

alleen aan dit ongeluk gekoppeld was en het 

naar mijn gevoel veel groter ging worden 

dan enkel en alleen het ongeluk. Ik heb het 

plaatje waarin ze zichzelf in haar rode auto 

in de achteruitkijkspiegel ziet kijken en een 

auto op zich af ziet komen, met als domein 

machteloosheid, gebruikt. De SUD daalde 

hierbij tot 0. 

Het resultaat is dat, hoewel haar whiplash- 

klachten niet zijn verdwenen, ze wel weer 

alleen auto durft te rijden. Ook is zij niet 

meer bang bij het zien van dezelfde auto 

waarin zij reed tijdens het ongeluk. Dit riep 

namelijk angst op omdat ze haar eigen auto 

in de kreukels had gezien. Tevens signa- 

leerde ik tijdens de behandeling dat haar 

zelfvertrouwen was toegenomen, zowel in 

het autorijden als in het aangaan van con- 

tact met mensen. 

55

56 


De angst gaat op en neer! 

Ik heb EMDR toegepast bij een 

31-jarige vrouw die werkt als 

dierenassistente en voortdurend 

bang is dat eventuele 

negatieve gevolgen te herleiden 

zijn naar haar onvoldoende 

handelen, terwijl dit in 

werkelijkheid nooit is gebeurd. 

In haar voorgeschiedenis is ze 

gepest. Bovendien was haar 

moeder altijd negatief kritisch 

naar haar. Zij durfde hier niet 

tegenin te gaan. 

Mijn gedachte bij EMDR is om de geheugen- 

representatie - dat zij het altijd fout doet - 

uit te schakelen en haar zelfbeeld te verster- 

ken met een PC. 

Ze wilde geen video-opname uit schaamte. 

Bij het uitzoeken van gebeurtenissen had ze 

een voorval aan de keukentafel waarbij zij 

de schuld kreeg van ruzies met haar broer. 

De geheugenrepresentatie die zij heeft is: 

zij en haar broer maken ruzie aan tafel met 

de ouders erbij. Zij is 14 jaar. Haar broer is 

vier jaar jonger. Ze krijgt de schuld van haar 

vader en ze moet ophouden. Ze huilt, maar 

haar ouders zien niet dat het haar pijn doet. 

NC: ‘Ik ben een bangerik.’ PC: ‘Ik kan ermee 

leren omgaan, ik ben sterk, ik kan leren 

sterk te worden.’ VOC: 5. Emotie: verdriet. 

SUD: 8-9. Plek: de borst. 

Een andere gebeurtenis durfde ze niet te 

noemen. Tijdens de volgende sessie kwam 

ze hier toch mee: als kind had ze de hond 

bij haar grootouders op zich laten rijden. Dit 

was het beeld: zij op de grond en de hond 

op haar. Ze had moeite om het plaatje te 

zien. NC: ‘Ik spoor niet.’ PC: ‘Ik ben een goed 

mens (ik ben oké).’ Emotie: angst. SUD: 8. 

Plek: schouders. Desensitisatie: moeite met 

zien van het plaatje!? De SUD daalde naar 0. 

In verband met de tijd moesten we stoppen. 

We hebben positief afgesloten met: ‘Ik ben 

een goed mens.’ 

Tijdens de sessie vandaag had ze de angst 

gek te worden en niet te herstellen. De 

ervaring dat dit weer voorbij ging, gaf haar 

vertrouwen. Nu SUD: 5. De SUD ging echter 

op en neer. Het plaatje was niet naar, maar 

zichzelf zien wel. Dat raakte haar echt. 

Daarbij ook de gedachte dat ik haar iets zal 

aandoen op seksueel gebied. We hebben po- 

sitief afgesloten met: ‘Ik ben een goed mens, 

ik kan er boven staan.’ 

Mijn vraag: we zijn nu twee sessies bezig 

met desensitiseren, waarbij de SUD op en 

neer gaat. De SUD was 1 en toen we hierop 

doorgingen zei ze dat er een soort van 

verschuiving kwam. Het plaatje was niet 

naar, maar haar gezicht kwam steeds meer 

in beeld. Een grijns van genot. Dit maakte de 

SUD weer hoger en lager. Is het verloop cor- 

rect of heb ik hier met een vorm van inter- 

ferentie te maken die op zichzelf verwerkt 

dient te worden? Of lopen emotie en SUD bij 

het plaatje door elkaar? Zelf denk ik: “Ik ga 

gewoon op dezelfde weg door.” Er komt veel 

op zoals schuld en schaamte, resulterend in 

negatieve zelfcognities. 

Antwoord 

Ik denk dat je te ongeduldig bent. De EMDR 

loopt lekker, de SUD daalt naar 0. Hoe snel 

wil je gaan? Dit is toch al heel mooi? Je hebt 

waarschijnlijk een paar herinneringen nodig 

om te desensitiseren, voordat je het ook 

op de klachten gaat merken. Gewoon strak 

doorgaan. 

Er zit wel een aantal conceptuele ‘foutjes’ in. 

Ik zal er een paar noemen. 

Zelfbeeld versterken doe je niet met een PC, 

maar door het desensitiseren van een herin-

nering die haar zelfbeeld ondermijnt. 

Let op dat de herinneringen die je desensi- 

tiseert ook daadwerkelijk een conceptueel 

verband moeten hebben met de klachten. 

Dus als deze gebeurtenis zich niet had 

voorgedaan, zou ze dan niet deze klachten 

hebben, of zouden de klachten dan minder 

zijn? Alleen als deze hypothese hout snijdt is 

EMDR een goede optie. 

De NC ‘Ik ben een bangerik’ is een beschrij- 

ving van de werkelijkheid, geen disfunctio- 

nele cognitie. Moet dus ‘rauwer’ geformu- 

leerd zijn, bijvoorbeeld: ‘Ik ben waardeloos’? 

Gebruik geen NC, of PC die uit twee delen 

bestaat. Jij hebt er zelfs een van drie. Daar 

kan je nooit een enkele VOC op krijgen, elk 

deel levert immers een andere VOC op. 

NC en PC moeten op een en dezelfde di- 

mensie liggen. De PC moet namelijk de NC 

kunnen ontkrachten. 

Niet aan een andere herinnering beginnen 

als de SUD van de vorige herinnering nog 

niet 0 is. 

Als de SUD steeds verspringt dan staat het 

plaatje niet ‘op de seconde stil’ bij je back to 

target. Je hebt dan steeds een ander plaatje 

waarop je de SUD bepaalt, je hebt een ‘mo- 

ving target’. 

Reactie 

Het gaat mij met name om het aspect van 

de moving target. De PC die uit drie delen 

bestaat was een eerste inventarisatie. Bij 

de start van de EMDR zou ik deze eenduidig 

gaan maken, maar toen kwam ze met het 

nieuwe plaatje van de hond. Ik denk dat 

ik mogelijk te snel hierin ben meegegaan 

omdat het eerste plaatje mijns inziens meer 

een geheugenrepresentatie was van de 

huidige angst om zaken fout te doen. Het 

plaatje van de hond, waarmee we waren be- 

gonnen, is dit niet. Terwijl het wel een relatie 

heeft met haar zelfbeeld. 

Wat betreft het moving target: tijdens de 

desensitisatie beweegt het target. Waarbij 

ook meespeelt dat deze bij afsluiten van de 

eerste sessie 0 was en bij de start van de 

tweede sessie hoger was en begon te bewe- 

gen. Aanvankelijk was het plaatje: de hond 

op haar. Dit verschoof naar haar gezicht. 

Voor mij was onduidelijk of dit ‘de rook van 

het verwerkingsproces’ was of dat ik moest 

vasthouden aan het gestarte plaatje. 

Antwoord 

Met een moving target bedoel ik dat het 

plaatje als je begint nog onvoldoende stil 

staat, waardoor het onmogelijk is de NC 

te bepalen. Wat jij bedoelt is dat tijdens de 

desensitisatie de focus verschuift. Geen 

probleem. Tijdens de desensitisatie mag dat 

of moet dat. Dat zijn de normale verwer- 

kingsreacties: de rook, inderdaad. Maar bij je 

back to target moet je weer een stilstaand 

plaatje hebben dat ‘op de seconde stil’ staat 

(het oorspronkelijk beeld, ‘zoals het nu in je 

hoofd zit’). 

Overigens: zoals ik het lees, is het plaatje 

al 0. De ‘SUD’ waar jij op duidt is geen SUD, 

want een SUD heeft betrekking op ‘het 

oorspronkelijk beeld, zoals dat nu in je hoofd 

zit’. En die is 0. Toch? 

Reactie 

Klopt! 

57

58 

Woord van de voorzitter 

Hier is dan het eerste 

nummer van het EMDR 

Magazine, de opvolger 

van de nieuwsbrief met 

informatie in een modernere 

en professionelere 

vormgeving. Veel 

dank aan het kersverse 

redactieteam Marjan 

Sepers (hoofdredacteur), 

Femke van de Linde, 

Maartje Lindeman, Ad de 

Jongh, Rowina de Bas, 

Marjolein Geldermans, 

Hayo Lasschuijt, Dorine 

Sanders en Wieger Favier 

(eindredacteur) die zorg 

hebben gedragen voor deze 

eigentijdse versie. Ontdek de 

zeven verschillen….. We zijn 

benieuwd naar jullie reactie 

op deze nieuwe look. 

Jubileumcongres 

Op 20 april is het dan zo ver, het jubileumcon- 

gres ter ere van het tienjarig bestaan van de 

VEN met een knallend feest als afsluiting. Op 

het moment van schrijven van dit voorwoord 

zijn de voorbereidingen bijna klaar en verheu- 

gen we ons erop dit feest met jullie te vieren. 

Bundeling krachten en ideeën 

Er is veel opschudding in het veld ont- 

staan over het rapport van het College van 

Zorgverzekeraars (CVZ). Het CVZ adviseert 

minister Schippers hoe ze kan bezuinigen in 

de GGZ. Vele organisaties vinden het rap- 

port ondoordacht en slecht onderbouwd, 

het heeft veel kritiek opgeroepen. Inmiddels 

heeft de minister in het televisieprogramma 

Buitenhof het veld opgeroepen om te komen 

met suggesties voor besparingen voor 1 sep- 

tember dit jaar. De NVGzP, VGCt en NVP heb- 

ben de krachten gebundeld en een reactie 

geschreven. De VEN heeft zich bij dit initiatief 

van de NVGzP aangesloten. Herma Hagen 

zal namens het VEN-bestuur hieraan deelne- 

men. Als je ideeën hebt voor verbeteringen 

of besparingen, mail ze dan naar HermaHa- 

gen@mac.com. Het rapport en de reactie is 

te vinden bv op de site van de NVGzP. 

http://www.nvgzp.nl/home/39-alles-over-het-cvz-rapport 

Effectieve traumabehandeling 

beschikbaar 

Eerder kregen jullie een VENmail met de 

vraag om patiënten te attenderen om behan- 

deld te worden voor de pilot van het televi- 

sieprogramma ‘Leven met een trauma’. Een 

niet alledaags verzoek aan de leden en een 

ongebruikelijke manier om EMDR onder de 

aandacht te brengen van een breed publiek, 

namelijk via live behandeling op de televisie. 

Het bestuur heeft besloten dit initiatief te 

ondersteunen en uit te proberen. Doorslag- 

gevend is het gegeven dat in de hulpverlening 

nog steeds een groot aantal mensen met 

PTSS niet een evidence-based traumabehan- 

deling krijgt. Dit is verbazingwekkend en zelfs 

schokkend tegen de achtergrond dat in de 

richtlijn angststoornissen uit 2003 cognitieve 

gedragstherapie en ook EMDR als evidence 

based zijn aangemerkt. Dat is al weer tien 

jaar geleden! De media zelf spelen ook een 

rol bij het nog beperkte bewustzijn dat herstel 

na trauma mogelijk is. Tot nu toe werd vaak 

bij onze interviews in bladen en op televisie 

ingezoomd op de enorme lijdensdruk van de 

getraumatiseerden en werden nogal eens 

fragmenten eruit geknipt waarin wij als geïn- 

terviewden stellen dat effectieve behandeling 

heel goed mogelijk en beschikbaar is. Onvol- 

doende nieuwswaarde en emotie voor de 

lezer of kijker. Bij schriftelijke artikelen konden 

we dit corrigeren, bij andere programma’s 

niet. Ongelofelijk! Waar gaat het nu eigenlijk 

om? De emoties van de kijker of effectieve 

behandeling voor degenen die lijden onder de 

gevolgen van traumatisering. Tijd dus om een 

nieuwe aanpak uit te proberen. 

Carlijn de Roos 

Voorzitter Vereniging EMDR Nederland

Bericht van het secretariaat 

Enkele keren per jaar krijgen we mailtjes 

van patiënten met vragen of klachten over 

therapeuten die bij de VEN zijn aangesloten. 

Het gaat dan over bejegening, de rekening, 

de indicatiestelling, of iets anders. Alle mail- 

tjes worden persoonlijk beantwoord. Soms 

nemen we contact op met de betreffende 

therapeut. 

Laatst kregen wij twee keer een zelfde soort 

klacht, waar wij hier jullie aandacht voor 

vragen. Sommige therapeuten die via de 

verwijslijst www.emdr.nl patiënten krijgen, 

verwijzen deze vervolgens naar collega’s die 

minder goed gekwalificeerd zijn. Een patiënt 

bijvoorbeeld klaagde dat zij de intake had 

gedaan bij iemand van de verwijslijst, maar 

haar vervolgens binnen de eigen praktijk 

verwees naar een collega met ‘slechts’ een 

EMDR basistraining. Eerder kregen wij een 

soortgelijke klacht waarbij zelfs verwezen 

werd naar een therapeut met een niet- 

erkende opleiding in EMDR. 

Voor patiënten die afgaan op de kwalifica- 

ties in de verwijslijst en op grond hiervan 

een keuze maken voor een specifieke the- 

rapeut vinden we dit niet wenselijk. Daarom 

vragen we aan jullie om -indien een cliënt 

binnenkomt via de verwijslijst- te verwijzen 

naar collega’s die tenminste de vervolgtrai- 

ning gedaan heeft. Wanneer dit tot knelpun- 

ten leidt, dan horen wij het graag om mee te 

denken over een oplossing. 

Verder vragen wij om adreswijzigingen en 

nieuwe emailadressen door te geven aan 

het secretariaat: vereniging@emdr.nl. 

Nog steeds is niet iedereen per email be- 

reikbaar. Hierdoor mis je de VEN-mail, onze 

elektronische nieuwsbrief met aankondigin- 

gen, mededelingen en oproepen. Overigens 

kun je die altijd nalezen op de ledenpagina 

van de website. 

Ten slotte een oproep aan alle leden die 

de EMDR vervolgtraining hebben afgerond. 

Meld dit aan het secretariaat, (met speciaal 

formulier) dan kan je aspirant lidmaatschap 

omgezet worden in een gewoon lidmaat- 

schap. Dit gebeurt niet vanzelf. 

Met vriendelijke groet, 

Mede namens Truus Custers en Desiree van 

Balen, Hellen Hornsveld, secretaris 

59

60 

Agenda Vereniging EMDR Nederland 

Agenda Vereniging EMDR Nederland 

De Vereniging EMDR Nederland organiseert 

een aantal activiteiten ter deskundigheids- 

bevordering van haar leden, zoals drie keer 

per jaar een Netwerkavond met presen- 

taties over EMDR. De toegang daarvan is 

gratis voor leden. Niet-leden die een door 

de Vereniging EMDR Nederland geaccre- 

Netwerkavonden 20 juni 2013 Andrew Leeds 

12 dec. 2013 Flashforwards 

diteerde opleiding hebben gehad, hebben 

toegang tegen betaling en alleen indien er 

plaats is (leden hebben voorrang). Daar- 

naast worden er incidenteel ook workshops 

georganiseerd. Meer informatie over de ge- 

noemde activiteiten, alsmede de algemene 

voorwaarden en klachtenprocedure zijn te 

vinden op de website www.emdr.nl. 

Landelijke netwerkavonden Tijd: Zaal open om 19.00 uur. Start programma om 19.30 uur 

Toegang: voor leden gratis, voor niet-leden met een geaccrediteerde 

opleiding: 25,00 ter plaatse te voldoen. 

Locatie: De Eenhoorn te Amersfoort, (vlakbij station). 

Congressen 20 april 2013 7e EMDR Congres Nederland en jubileumfeest in de Vereeniging te Nijmegen 

6 - 8 juni 2013 14e Europese EMDR Congres in Genève, zie www.emdr2013.eu 

Workshops 19 april 2013 Workshop van Debra Wesselman over EMDR bij hechtingstrauma. 

21 juni 2013 Workshop van Andrew Leeds over stabilisatie, affect fobie en RDI 

22 juni 2013 Workshop van Andrew Leeds over het desentiseren van afweer en 

dysfunctioneel positief affect 

Scholingsactiviteiten overig (niet door VEN georganiseerd, wel accreditatie verleend) 

18, 19 april 2013 Congres: Creating Connections Conference II (Efteling, Kaatsheuvel) 

23 mrt 2013 Stabilisatie vóór EMDR door Joany Spierings, georganiseerd door BIPE 

(zie VEN-mail 2013-04) 

31 mei, 1 juni 2013 Behandeling van complexe dissociatieve stoornissen (BIPE, België) 

18,19 juni 2013 Supervisiebijeenkomst toepassen van EMDR in de 1e en 2e lijn 


27, 28 aug. 2013 Supervisiebijeenkomst toepassen van EMDR in de 1e en 2e lijn 

2 sept 


t/m 16 dec. 2013 ‘Evidence-Based Behandelingen bij PTSS, specialisatie voor de behandeling 

van psychotrauma’ (Cure and Care) 

6 sept. 2013 Pre-verbaal trauma en EMDR van M. Went 

6 sept.,11 okt 2013 Write Junior (Psy-Zo, Groningen) 

4, 5 oktober 2013 Behandeling van complexe dissociatieve stoornissen (BIPE, België) 

30 okt. 2013 Leertheoretische visie en cognitieve basisvaardigheden voor 

EMDR Therapeuten door Hellen Hornsveld en Steven Meijer 


20 nov. 2013 Update Basis Protocol door Hellen Hornsveld en Steven Meijer 


23 nov. 2013 Congres: Trauma bij kinderen en jongeren; diagnostiek en behandelings- 

mogelijkheden (Jaarbeurs Utrecht) 

21, 22 feb. 2014 Behandeling van complexe dissociatieve stoornissen (BIPE, België) 

Opleidingen (EMDR Basistraining, EMDR Vervolgtraining) worden niet door VEN georganiseerd. Een agenda 

van erkende opleidingen vindt u op de website.)

Lijst nieuwe practitioners 

LID-ID SEXE ACHTERNAAM PLAATSNAAM PROVINCIE E-MAIL OPLEIDING-ID 

31192 Mw. J.M. Spatharakis LEIDEN Zuid Holland info@movingbalance.com Practitioner 

31207 Mw. M.H.A. Spijker-van Vuren ENSCHEDE Overijssel martinespijker@live.nl Practitioner K&J 

31821 Mw. M.C. Cohen de Lara AMSTERDAM Noord Holland cohendelara@eenentwee.nl Practitioner 

30675 Mw. M. Melchior-Plasier LEIDEN Zuid Holland m.melchior@centrumeetstoornissen.nl 

Practitioner K&J 

31870 Mw. J.W.M. van Vliet DEN HAAG Zuid Holland judith_van_vliet@hotmail.com Practitioner 

31429 Mw. J van der Velde GRONINGEN Groningen janneke.vandervelde@tiscali.nl Practitioner 

31847 Mw. J.M. Koster AMSTERDAM Noord Holland mariannekoster@upcmail.nl Practitioner K&J 

31632 Mw. K.L. Winter HENGELO Overijssel kristalwinter@gmail.com Practitioner 

31881 Mw. J.H. van Zeist APELDOORN Gelderland anda_van_zeist@hotmail.com Practitioner 

30975 Mw. L.B.W. van Rossem ALKMAAR Noord Holland dahmenvanrossem@planet.nl Practitioner K&J 

31606 Mw. A. van de Craats HAARLEM Noord Holland avandecraats@gmail.com Practitioner 

30845 Mw. A.J.M. Hofhuis DENEKAMP Overijssel annemarie.hofhuis@home.nl Practitioner K&J 

31524 Mw. Y. Menzel OLDEBERKOOP Friesland y.menzel@planet.nl Practitioner 

30506 Mw. G. van der Zee DEN HAAG Zuid Holland grevanderzee@xs4all.nl Practitioner K&J 

32001 Mw. M.M. Begeer DWINGELOO Drenthe manonbegeer@gmail.com Practitioner K&J 

31576 Mw. E. Bosselaar WAALRE Noord Brabant e.bosselaar@phase-support.nl Practitioner K&J 

31683 Mw. G. Procee HOUTEN Utrecht g.procee@halmict-diensten.nl Practitioner 

30178 Dhr. J.M.C. Kersten HILVERSUM Noord Holland jmck@kpnmail.nl Practitioner 

31149 Mw. N.C.M. van Maanen NIJMEGEN Gelderland Nicolevanmaanen@hotmail.com Practitioner 

31233 Mw. S.H. Lania AMSTERDAM Noord Holland s_lania@hotmail.com Practitioner K&J 

31213 Mw. P.C.A. Aerts OUDENBOSCH Noord Brabant nelleke-aerts@hetnet.nl Practitioner 

31421 Mw. H.P.J. van Aalst BREDA Noord Brabant hpjvanaalst@hotmail.com Practitioner K&J 

61

62 

EMDR Europe Congres 

Van 6 tot 8 juni dit jaar vindt het jaarlijkse 

EMDR Europe Congres plaats. Dit keer is dat 

in Geneve. Het EMDR Europe congres is een 

jaarlijks terugkerende happening voor men- 

sen die enthousiast zijn over EMDR vanwege 

de gemoedelijke sfeer, de ontmoetingen met 

collega’s en de kwaliteit van de keynotes 

en de workshops. Nederlanders zijn op de 

EMDR Europe congressen altijd goed verte- 

genwoordigd. 

Dit jaar wordt het congres georganiseerd 

in samenwerking met UNITAR, de tak van 

de Verenigde Naties die onder meer de 

trainingen organiseert voor de mensen die 

vredesmissies uitvoeren. De samenwerking 

met UNITAR heeft te maken met het feit dat 

EMDR dit jaar is opgenomen in de richtlijnen 

van de World Health Organization (WHO). 

Voor meer informatie over het congres volg 

deze link: http://www.emdr2013.eu/ 

Interesse? Registreer je snel.

In het volgende EMDR Magazine: 

• Researchtrack op het jubileumcongres 

• PTSS in de DSM V 

• Interview met onderzoekers EMDR 

en CGT bij de nabestaanden van moord 

• SIG in beeld: SIG Schematherapie 

• Estafette interview met 

Hellen Hornsveld

Vereniging EMDR Nederland 

Postbus 13032 

3507 LA Utrecht 

www.emdr.nl 

vereniging@emdr.nl

Interview onderzoekers EMDR bij Psychose EMDR bij chronische ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?