Kroniek 2000-4A De Beek of Klotbeek te Dinther - Dewojstap.nl

DE BEEK OF KLOTBEEK TE DINTHER
door Jan van Gemert
De ligging
Tussen Dinther, Heeswijk en Loosbroek ligt onder Dinther op de grens tussen hoog en laag
land een meertje door een rietkraag en struikgewas omgeven. Het weinig toegankelijk
gebiedje ligt ingesloten tussen boerenland en is niet direct zichtbaar vanaf de openbare
wegen. De grootte is ruim honderd bij ruim driehonderd meter terwijl de direct aanliggende
kleine Klotbeek in een vierkant van zestig bij zestig meter past. Bij nagenoeg iedere inwoner
is de Klotbeek wel bekend, doch de juiste plaats en de bereikbaarheid roept bij menigeen
nog vragen op. De plaatselijk inwoners van de eerste helft van de vorige eeuw hadden daar
minder moeite mee. Hun betrokkenheid was groter door het toen ontbreken van zwembaden,
ijsbanen en viswaters, welke in de tegenwoordige tijd ruim aanwezig en bereikbaar zijn.
De naamsverklaring
De naam Klotbeek heeft een dubbele achtergrond. Terwijl het woord beek hier niet op zijn
plaats is voor het meertje, is er wel een mogelijke verklaring voor. Ten zuiden van het water
heeft een beekje zijn loop, namelijk de Leigraaf. Zeker heeft deze beek vroeger een
duidelijke en open verbinding gehad met het water van het meertje en de laaggelegen
omgeving. Sinds de eerste vergravingen van de Leigraaf, welke een onbekende tijd geleden
hebben plaats gehad, is er een scheiding gekomen tussen de Leigraaf en het meertje.
Immers de Leigraaf moest blijven zorgen voor een goede afvoer van regenwater
bovenstrooms en een geleide doorgaande stroom was daarvoor bevorderlijk. De
Norbertijnen hebben in de dertiende eeuw hiermee al te maken gekregen na het verwerven
van gronden in dit gebied. Om de Leigraaf en de Klotbeek te kunnen scheiden werd een dam
opgeworpen ter breedte van enige meters. Het meer en een stuk aangrenzend gebied
verlandden sinds onheuglijke tijden in het min en meer diepe water.
Na de scheiding gebeurde dit in het stilstaande water in verhoogde mate en deze droeg bij
tot versnelde veenvorming. Om toch de waterspiegels van beide wateren in de hand te
kunnen houden is in het begin van de vorige eeuw in die dam een verbindingsslootje
gegraven en daarin een afsluitbare schuif aangebracht. Een extra aangebracht rooster
zorgde voor het ontsnappen van de uitgezette vis.
Het deel ‘klot’ in het samengestelde woord Klotbeek heeft een duidelijker verklaring. Om de
open vuren in de woningen, in de bakovens, in de smidsen enzovoort in stand te houden had
men brandbaar materiaal nodig. Men kende hier nauwelijks kolen, olie of gas. Het te
verbranden materiaal werd heel plaatselijk verworven. Hout was het meest voor de hand
liggend materiaal. Maar hout had vele andere bestemmingen. In het begin van het afgelopen
millennium hadden onze dorpen, zoals ook bijna geheel Nederland, een overvloed aan
houtgewas en bomen. Doch het materiaal werd in de loop van de volgende eeuwen steeds
schaarser door het veelvuldig gebruik voor de bouw van woningen en boerderijen, voor
geriefhout, voor afrasteringen en voor het stoken van vuur. Kolen of bruinkool werden in de
verre omtrek niet gevonden en door de vervoerskosten onbetaalbaar. Olie, verkregen door
het uitpersen van zaden, was niet geschikt voor verwarming van de woning en de kookpot.
Al sinds men vuur kent is men hout en houtachtige materialen gaan gebruiken. Hiervoor
kwamen naast andere toepassingen ook in aanmerking de plaatselijk veelvuldig
voorkomende heideplaggen. Een beter materiaal was turf, gestoken in hoogveengebieden.
Dit kwam vooral voor in het oosten van ons land, zoals in Noord-Brabant in de Peel. Turf uit
de Peel passeerde enige eeuwen geleden onze dorpen op platte schuiten door de rivier de
Aa. Het werd na zware arbeid in de stad ’s-Hertogenbosch duur verkocht. Onze plaatsen
hadden dit materiaal niet in grote mate op de zandbodem zitten en zeker niet meer na de
middeleeuwen. Door steeds weer verbeterde waterafvoeren te maken verlaagden de

waterstanden en vele ondiepe laagten vielen droog. De daarin aanwezige dunne veenlagen
gingen spoedig bij de plaatselijke bevolking in vlammen op. Door enige ophogingen der
laagten werden ze geschikt gemaakt als weiland.
Maar een andere vorm van ongeveer het zelfde materiaal kwam voor in natte delen van onze
woonplaatsen. Het was het laagveen dat in de diepte overging in klotmateriaal. Uitgewaaide
laagten in het zand, de vennen, soms permanent onder het grondwaterpeil gelegen, hebben
door de vele tientallen eeuwen heen een humuslaag opgebouwd van half vergane
plantendelen en veenmos. Dit materiaal vulde de vennen op en soms hoger dan dat. Om dit
materiaal voor zich bruikbaar te maken moest het verwerkt worden. Men stak de bovenlagen
als turf weg. In diepere vennen en meren haalde men het er zich daaronder bevindende
moer met schepgereedschap uit het water. Men smeerde het op de droge waterkant uit tot
een brijachtige laag van een twintigtal centimeters dikte. Dit werk noemde men ‘moeren’ en
de verkregen waterplas noemde men dan een ‘moerven’. Door het uitzakken en het
verdampen bij drogend weer ontdeed het materiaal zich van water. Hierna werd het wat
ingedroogde materiaal met een soort schop in moten van ongeveer twaalf bij twintig
centimeter gestoken. De moten werden daarna nog droger, klonken sterk in, werden hard en
hadden een bijna zwarte kleur. Het materiaal kreeg de naam naar de kluitvorm waarin het
werd verdeeld en werd ‘klot’ genoemd. Het materiaal was goed geschikt voor vervoer naar
verre plaatsen vanwege het lage gewicht, de goede stapelbaarheid en de eveneens goede
brandkwaliteit.
Omdat dit materiaal in grote mate voorkwam in het hier bedoelde meertje en omdat het
vroeger deel uitmaakte van de belendende beek zal het in de tijdsperiode van moeren de
naam “Klotbeek’ hebben gekregen .
De oude wegen ter plaatse
Wanneer men er de oudste kadastrale kaart van 1832 op nakijkt zal men zien hoe de
Klotbeek werd bereikt. Er waren toen twee stegen die vanaf het dorp naar de Klotbeek
liepen. Beide begonnen ze vanuit de richting Dinther en liepen nagenoeg parallel aan de
Loosbroekseweg. Een figuratieve kaart van 1754 laat ter plaatse nog geen doorgaande
wegen zien . Een conclusie zou kunnen zijn dat het grote moeren van klot pas na de tweede
helft van de achttiende eeuw is begonnen.
De archieven van Dinther bevatten akten van 1811 en 1824 betreffende de verkoop van
moervennen te Dinther en wel in die streek. In het laatst genoemde jaar is er sprake van
moer en brandstoffen uit het ven, genaamd de Beek. Ook de verkoop van turf en klot wordt
in 1824 beschreven. Wellicht is het moeren en de verkoop van de klot uit het meertje rond
1830 gestopt vanwege uitputting van bruikbaar moer.
De kadastrale kaart van 1832 geeft het navolgende aan. Vanaf de kom van Dinther gezien
begon de eerste steeg bij de laatst hooggelegen plek in de weg naar Loosbroek. In de eerste
van de dubbele bocht in die weg liep die steeg rechttoe naar de Leigraaf, passeerde een
wojstap om vervolgens zestig meter verder over de daar liggende hoge grond met een
haakse linkse bocht de richting van het meertje te kiezen. Verder liep de steeg een
honderdtal meters schuin terug langs het meertje. De steeg passeerde de Leigraaf via een
wojstap in de bijna geheel of nagenoeg droogstaande beekbedding met een harde
zandbodem. Dit kon omdat het moeren gebeurde in de droge zomertijd, wanneer de Leigraaf
in de rakken droogviel. De naam van de bedoelde steeg was typisch gekozen en heette de
Korte Brandsteeg en liep over het gebied de Brand. De Lange Brandsteeg liep haaks op
deze steeg vanaf de Koffiestraat naar de Loosbroekseweg. Zij was in de lengtemaat groter
dan de andere. Ook begon in de bocht in de huidige Dieppoel (nu straatnaam) een steeg
direct naar de Klotbeek door de streek de Dieppoel. Zij passeerde de Leigraaf via een
andere wojstap. Deze steeg steeg letterlijk als een dijk boven het aangrenzende terrein uit.
Het was de kortste route. Blijkbaar was zij niet altijd voldoende hoog en heeft zij in het verre
verleden gediend als een weg naar het hard van de Dieppoel alwaar zeker eens brandbaar
materiaal is gewonnen. Bij de latere naamgeving van de stegen in dat gebied was deze
laatst genoemde steeg blijkbaar minder belangrijk en kreeg daarom geen naam. De Korte
Brandsteeg, tweehonderd meter naar het oosten, over hoger terrein zal tweehonderd jaren

later een verbeterde route naar de Klotbeek zijn geweest. De Lange Brandsteeg kruiste
beide andere stegen, zodat de Klotbeek van drie zijden bereikbaar was vanuit het gebied ten
zuiden van de Leigraaf.
De naam ’de Brand’ werd algemeen gegeven aan een plaats waar brandbaar materiaal in de
gemeint voorhanden was. Wat voor soort brandbaar materiaal in de Brand te Dinther
aanwezig is geweest, is niet duidelijk. Mogelijk heeft de naam van het gebied betrekking op
brandbaar materiaal in de vorm van hakhout, in een streek die in vroegere tijden te laag was
gelegen voor bouwland.
De drie stegen zijn in het begin van de vorige eeuw, evenals de huidige straat de Dieppoel,
aan beide zijden aangeplant met inlandse eiken. Deze zijn bij het begin van de uitvoering
van de ruilverkaveling weer bijna alle gerooid.
Ook de naam Dieppoel roept vraagtekens op. Als we deze mogen koppelen aan een diepe
poel dan zou deze ook op de kaart van 1754 of de nauwkeuriger kaart van 1832 moeten zijn
ingetekend. De Klotbeek en vennen in de buurt komen op beide kaarten wel voor. De
conclusie zou kunnen zijn dat deze diepe poel na 1611 en vóór 1754 reeds is ontdaan van
het veen en daarna enigszins is opgevuld met grond van een nabij gelegen akker en als
weiland in gebruik genomen. Een akte uit het notarieel archief van het jaar 1611 maakt dit
waarschijnlijk.
Op de kaart van 1832 staan geen verdere wegen aangegeven. Wellicht was er aan de
noordzijde geen vaste weg over de heide naar de Klotbeek. Ook mag worden geconcludeerd
dat de latere Kleine Klotbeek nog niet was uitgemoerd, dit vanwege het gemis van
aangegeven water ter plaatse. Na de ontginning van de heide kwam er ook vanuit het
noorden een zandweg vanaf Driehuis. Het eigendom van deze weg was vóór plusminus
1850 van de eigenaar der zuidelijke boerderij van Driehuis; na die tijd van Kasteel Heeswijk,
die toen de boerderij kocht. Rond 1960 werden de meeste gronden en opstallen door de
eigenaren van Kasteel Heeswijk verkocht aan de gehuurd zittende boeren. Deze weg is altijd
in particuliere handen gebleven
Over de erven van twee boerderijen langs de Koffiestraat en over hun ‘vaarweg’ naar de
binnenvelden kon men provisorisch een weg naar het water vinden. Eveneens was het
mogelijk over een erf en via een karrenspoor dwars over de hoge akker achter De
Hommelsehoeve de Klotbeek te bereiken. Wel moest men dan over een gebaand paadje
een droge grenssloot en een open dennenbosje passeren. De ruilverkaveling rond 1970
heeft de laatst genoemde wegen doen verdwijnen.
Summiere beschrijving van het gebied
Vóór de ruilverkaveling was de omgeving van De Klotbeek sterk verschillend met de
toestand van nu. De oorzaken moeten gezocht worden in de verlanding, de algemeen
verlaagde grondwaterstand en de ruilverkavelingswerken. De directe noordwestelijke,
westelijke en zuidelijke gebiedjes lagen ruim anderhalve meter lager dan het akkerniveau ten
noorden daarvan. In het noorden en westen was de overgang van laag naar hoog middels
verticale kanten. De laaggelegen delen waren weilandjes met sloten en begroeid met
blauwgras en weelderige gagelstruwelen langs de sloten.

Ze werden hier en daar afgewisseld met bolle braamstruikmassa’s langs en boven de
watergangen. Bij hoogwater stonden de rietkragen en weilandjes onder water en was het
viswater voor de hengelaar niet te bereiken. Eens hebben deze lage weilandjes tot het
sompige gebied van de beek behoord en zijn later ontdaan van het brandbare materiaal en
tot productieland omgevormd. De brede rietkragen verborgen de drijvende vegetatie tussen
riet en water. Plaatselijk waren op het water uitgebreide plakkaten van de waterlelie te zien
met prachtige bloemen en boven het water uitstekend hun armdikke plantenstengels. In het
water zwommen verschillende soorten vissen met zware karpers en dikke palingen als
hoofdbewoners.
Veel schuwe en zeldzame watervogels vonden hier op het water en in de rietkraag hun rust-
en fourageplaats. De diepte van het water en de sliklaag werden door sommige
omwonenden geschat op vele meters. Waar de mensen hun wijsheid vandaan haalden is me
een raadsel, maar deze is wel meerdere generaties mondeling doorgegeven. De werkelijke
diepte van het water bedroeg tussen de twee en drie meter, afhankelijk van de plaatselijke
waterstand op een bepaald moment.
Bijna een paar eeuwen lang heeft de waterplas daar al gelegen na het uitbaggeren van het
klotmateriaal. En ieder jaar heeft de plantengroei daarna het wateroppervlak weer kleiner
gemaakt door verlanding en de bodem weer opgehoogd met organisch materiaal. De
breedte van de bevaarbare doorgang tussen een eilandje, gelegen tussen het brede en
smalle gedeelte, en de oostelijke oever was een graadmeter in het voortgaan van de
verlanding. Heden is het vrij liggende stukje ruigte geheel opgenomen in de oevervegetatie.
De boeren uit de omgeving en de ruilverkaveling hebben steeds aan de buitenkanten van het
gebied aan landwinning gedaan. Aanliggende vennen ten noorden van de Leigraaf en
gelegen aan de huidige Koffiestraat, zijn in het begin van de vorige eeuw al min of meer in
cultuur gebracht. Er werden daar sloten gegraven en de uitkomende grond verwerkt tot
parallel lopende dammen. Deze werden beplant met eikenbomen. De ruilverkaveling en de
ontgronding van de hoge akkers hebben hier weer het landschap veranderd en
onnatuurlijker gemaakt. Ook de vissers hebben in georganiseerd verband gedurende de
laatste jaren veel afbreuk gedaan aan de directe en natuurlijke waterrand. De rietkragen
hebben veel geleden. De houtkap van struikgewas in de laatste tien jaren is sterk
verschillend met wat boswerkers van vroeger als vakwerk zagen.
Het omliggende landschap
Het aangrenzende terrein heeft in de richting zuidwest naar noordoost een typische opbouw.
Terwijl in het zuidwesten van het meertje de aangrenzende streek laag is gelegen en in
gebruik is als weiland, is de noordoost kant hoog en heeft een heel andere bestemming,
zoals akkers en dennenbossen. Noordwestelijk van de Klotbeek lagen de vennen, zoals
hierboven beschreven.

Zij lagen in de zelfde lage terreinsituatie als de Klotbeek. De diepte was gering en dus na
het uitvenen voor weiland geschikt te maken. Dit is door de jaren heen en tenslotte definitief
gebeurd bij de ruilverkaveling rond 1970. De steile oevers van voorheen zijn plaatselijk nog
duidelijk te zien met een hoogteverschil van anderhalve meter. De noordoostelijke kant met
zijn heide en dennenbossen heeft steeds deel uitgemaakt van een langgerekte, soms
onderbroken, hoge zandrug. Vóór de beplanting met dennenbossen, ruim honderd jaren
geleden, was het een streek van bijna uitsluitend heidevegetatie met enige vliegdennen. Die
verhoging in het landschap is ontstaan door het uitwaaien van zand uit de Leigraafstreek,
waarschijnlijk ongeveer achtduizend jaren geleden, alsook het zand uit de oorspronkelijke
acht meter diepe Klotbeek.
De sfeer van de streek een zestigtal jaren terug was sterk verschillend van nu. De
Koffiestraat was een zandstraat met een karrenspoor en een fietspad. Er stonden een paar
boerderijen langs met een eigentijdse sfeer op het erf van beplanting, beesten en
gebruikstoestellen. De zandweg versmalde zich na het passeren van de laatste boerderij tot
een zeldzaam bereden karrenspoor naar de stuifduinen langs de Heibloemsedijk en een
splitsing voor een weg in de richting Loosbroek. Als kinderen gebruikten we de eerste weg
om te gaan spelen op de kale zuidflank van de ‘Heeswijkse Bergen’. We hadden dan tien
centen in onze zak voor een glaasje “prik’ in het café Stanzerhorn van de cafébaas,
gemeentewerker en postbode Jan van Sleeuwen. Zijn jonge dochters verzorgden de
bediening. Het was voor ons een bijzonder uitje dat een paar keer per jaar tijdens de grote
vakantie voorviel.
Zwemmende, vissende, lopende en vliegende schepselen
Met mijn vader en later ik alleen, hebben we vele uurtjes vissend doorgebracht langs of op
het water. De stilte was spreekwoordelijk, alleen een enkele kar stuiterde met de met ijzeren
banden voorziene wielen over de uitzonderlijk slechte bestrate Loosbroekseweg, hetgeen bij
oosten wind hoorbaar was. Een enkele waakhond van de omliggende boerderijen liet af en
toe zijn verhitte stem horen. De tijd vloog voorbij wanneer de vis wilde bijten of vogels in het
omringende riet hun gedaante lieten zien of hun lied lieten horen.
Ze werden niet gestoord door vliegtuiglawaai, ronkende landbouw-machines of autoverkeer.
Het zwoegende gehijg van paard en boer was niet ver dragend. Het was er ongekend stil en
de natuurlijke geluiden werden niet verstoord.
Soms wanneer het weer het toeliet veranderde de groene omgeving en het stille water voor
een uur of wat van gedaante. De veel geziene in het dorp wandelende witheren hadden dan
een geheel andere route ingeslagen om uiteindelijk bij de Klotbeek aan te belanden. Het
bordje ’Verboden Toegang’ en het tweede bordje ’Verboden te zwemmen’ gold niet voor hen,
want ze waren rechtmatig op dit terrein. Na een kwartierde veranderden de witte gedaanten
in normale uitgelaten en van een zwempak voorziene mannenlijven. Witte hoopjes kleding
bleven achter onder de hoge dennenbomen van het aangrenzende bosje. Het duurde niet
lang of duikende, zwemmende en luid sprekende jongemannenstemmen vulden de anders
zo pure stilte. Allen genoten van de bijzondere toestemming van de prior om zich te
vermaken in de fraaie door God geschapen natuur en het verfrissende water. Een eigen
gemaakte hoge duikplank tot ver in het water reikend, was de summum van de pret. Soms
ging de pret over wanneer er op uitdrukkelijk verzoek een einde kwam aan deze recreatie.
En zeker wanneer jeugdige plaaggeesten menig onderdeel van de verspreid liggende
hoopjes kleding stilletjes hadden verwisseld. Het had dan nogal wat voeten in de bosaarde
voor de jonge mannen weer voorzien waren van hun eigen kleding en ze op mars konden
gaan naar de Abdij van Berne. De bekende Dintherse dokter Jan Lebeau, soms vergezeld
van zijn vrouw Corrie, was daar regelmatig te vinden. Hij nam na het intensieve zwemmen
en gezeten tegen een boomstam zo mogelijk een zonnebad, zelfs op een frisse voor- of
najaarsdag.
Vele jonge boeren uit de verre omgeving negeerden het zwemverbod. Ze spoelden in de late
avond stof en zweet van hun vermoeide lijven na een warme dag van landwerk in het

stuivende zand. De witheren waren dan weer in studie, huislijke recreatie of gebed
verzonken.
Vissen in die omgeving was toen een ontspanning die weinigen wisten te waarderen. Voor
enige van die weinigen lag er een groen geschilderd bootje met roeispanen onder een open
afdak in het riet verscholen.
Het Kasteel was toen deels de eigenaar, Frans van Oorschot de huurder van het viswater en
tevens visliefhebber. Vaak liet hij de op Driehuis wonende Frans van Dijk voor hem wat vis
vangen en gaf hij aan derden vergunningen uit om te mogen vissen. Mijn vader, meester
Wonders uit Loosbroek en misschien nog iemand anders hadden een sleutel van de boot
gekregen en mochten gebruik maken van de boot met roeispanen. Een uurtje met ons gezin
roeien was een van de kleine geneugten van die tijd.
Tussen het riet en op de met een jute zak afgedekte zeggebulten zittend kon men vaak de
zelfde vissers aantreffen. Het waren drie oude boeren uit de omgeving die met zelfgemaakte
hengelbenodigdheden hun geluk zaten te beproeven bij het pogen vangen van een grote
karper. Op sommige plaatsen moest men van tijd tot tijd gaan verzitten omdat de vegetatie
drijvend was en langzaam onder het gewicht van de visser wegzakte. Het waren ’den
Baltus’, ’den Besseler’ en Driekske van Dijk. Zij gingen geheel schuil in de rietkraag op hun
verspreid liggende geliefde stek. De donkere gestalten vielen soms pas op na geruime tijd
daar gezeten te hebben. Dat gebeurde meestal nadat hun lange bonenstaak, als hengel
dienende, werd neergelegd in het water. Regen of zwermen muggen deerden hen niet.
Stilzitten was hun parool tegen de plaaggeesten en voor een grotere kans om vis te vangen.
De bevende Van Dijk had daar moeite mee en adviseerde mij eens de muggen op mijn blote
knieën niet dood te meppen, want zo zei hij: “Er komen er steeds meer op begrafenis”. Vele
visbelevenissen kan ik mij herinneren. Ook het plukken van prachtig zwarte bramen in de
oorlogstijd, voor het maken van jam, was een geliefde en nuttige bezigheid. Vele potten van
deze jam vulden in steeds minder wordende aantallen een van onze kelderbanken tot de
volgende oogst weer in aantocht was. Maar het verdere verhalen zou te ver voeren.
’s Winters huisden op het bevroren water tussen het besneeuwde riet graag een toen
zeldzaam voorkomende vos. De boeren lieten in die tijd hun kippen los op het erf lopen.
Reintje wist ze te vinden, ook wanneer ze ’s nachts niet goed werden opgesloten. Als er een
vos werd gespeurd nabij de Klotbeek, dan werd de jacht al spoedig geopend op het lepe
dier. Bij succes werd het ‘moorddadige’ beest in zijn prachtige zachte winterpels uitbundig
bewonderd.
Velen zagen het gelooide beest in hun fantasie al om de hals van hun wederhelft hangen. De
stilte rond de Klotbeek was op het einde van de jacht duidelijk verstoord. Het verloop ervan
werd dan nogmaals onder het genot van ‘n borreltje in een of ander café uitvoerig besproken
en de vos dood gedronken.
Een stille ogen- en orenjacht was aan de eenzame visser gegund. Hij kon de rietminnende
vogels van dichtbij bewonderen en hun zang met het beestje combineren en deze in zijn
geheugen prenten. Het was de ideale omgeving voor de schuwe, zeldzame visetende
watervogels, zoals het woudaapje en de kwak. De meer bekende reigers, wilde eenden en
waterhoentjes waren alledaagse gasten, terwijl de meerkoet toen een zeldzaamheid was. De
sierlijk vliegende zwermen spreeuwen sliepen daar in het najaar ’s nachts in het riet. Vele
kleintjes maakten een groot, waardoor de rietkraag onder het gewicht van al die invallende
slaapgasten een stuk minder hoog werd. Allerlei klein watergespuis, zoals de waterrat, de
groene kikker, diverse bloedzuigers en vele soorten watertorren rondden de neuzen van de
visserslaarzen. Het waren biologielessen van de praktijk.
Gemaakte studies
Op enige mensen heeft de Klotbeek met zijn omgeving voldoende indruk gemaakt om er een
gedegen studie aan te wijden. Het was Dick Verkaar, die in 1973 als afstudeerproject aan de
universiteit van Utrecht in de richting biologie de vegetatie rond de Klotbeek bestudeerde, de
planten en struiken met standplaatsen op tekening zette en de soorten beschreef. De

neerslag van deze studie in het rapport, genaamd ‘Globale waardering van het Moerven te
Heeswijk-Dinther’, is voor hem met succes bekroond. Hij mocht zich nadien doctorandus in
de biologie noemen. Zijn interessante werk ligt ter inzage in de bibliotheek van onze
heemkamer.
Ook de heer D. Theunissen en zijn vrouw H. van Oorschot, leden van onze heemkundekring,
hebben wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het ontstaan van de waterplas en zijn
omgeving. Daarbij zijn dieptemetingen verricht, monsters van bodemmateriaal genomen en
het materiaal deskundig onderzocht. De bevindingen en verklaringen zijn in 1997
gepubliceerd als: Mededelingen van de Afdeling Bio-geologie van de Subfaculteit Biologie
van de Katholieke Universiteit van Nijmegen, Mededeling nr.18. Het werkstuk draagt als titel:
De geheimen van enkele veenvoorkomens bij Heeswijk-Dinther in Oostelijk Noordbrabant
(Moerven, Wildhorst) Het leerzame werk ligt eveneens in de bibliotheek van onze
heemkamer ter inzage.
Het eigendom
Eens hoorde het tot de gemeint van Dinther, sinds hertog Jan in 1323 zijn rechten op een
groot gebied ter plaatse overdroeg aan de gezamenlijke bewoners van Dinther. In 1832 bij
het uitkomen van de eerste kadasterkaart met leggers zijn als eigenaars de met land
aangrenzende boeren vermeld.
De perceelsgrens liep en loopt in de lengte door het water van de Klotbeek. Waarschijnlijk
hebben beide aangrenzende eigenaren enige eeuwen geleden de waarde van het gebied
hoog ingeschat en het daarom gedeeld.
Schaatsen op de Klotbeek
De meeste oudere bewoners kennen de Klotbeek in zijn ijzige toestand. Zij die in een ander
tijd hier nooit kwamen kenden de omgeving van de Klotbeek alleen wanneer koning winter in
het land regeerde. Via de Koffiestraat kwamen de schaatliefhebbers van Heeswijk die in de
streek bekend waren. Maar de meeste ijsrecreanten kwamen via de Driehuis of de
Hommelsehoeve. Een enkele keer bij felle koude was de kortste weg die ook de moerders
voorheen namen. Dan werd de steeg door de Dieppoel gekozen om verderop in een weiland
te belanden , het weiland en de Leigraaf te passeren en om na een twintigtal meters het ijs
op te kunnen gaan. Was vroeger de weg van de moerders over de bodem van de beek, dan
was het mogelijk om over het bevroren water de Leigraaf te passeren, dus een meter
hogerop.
Bootjes, friezen, doorlopers en rondrijders waren toen de benamingen van de typen
schaatsen. Al naar gelang de ondergebonden schaatsen en de vaardigheid van de berijders
werden de figuren op het ijs gelegd. De jeugd was los en vermaakte zich uitstekend tussen
het beschermende riet. Stoelen op het ijs deden dienst als hulpmiddel om de eerste streken
op het ijs te kunnen zetten en bij vermoeidheid gebruikte men ze voor de eigenlijke functie.
Soms ontstonden hachelijke situatie wanneer vroege waaghalzen als eerste de piste
meende te moeten testen. Ook een verzameling van liefhebbers van het ijsvermaak is
meerdere malen de oorzaak geweest van het zingend en krakend ontstaan van gevaarlijke
lange en brede ijsscheuren.

kadasterkaart van vóór de ruilverkaveling van ca. 1970
Een kijk naar het jonge verleden
Een terugblik van bijna zestig jaren geeft toch grote verschillen te zien met het heden. Het
sterk verkleinde gebied ligt nu ingeklemd tussen landbouwgrond met direct aangrenzende
bewoning van zogenaamd tijdelijke en recreatieve bouwsels. Op wat grotere afstand is het
aantal huizen sterk toegenomen. De verbouwde producten van het gemengde bedrijf is
teruggebracht tot het monotone gewas van gras en maïs. De waterstand is permanent
verlaagd en het wateroppervlak is sterk verkleind door verlanding. Het schilderachtige
boothuisje met het groene houten bootje is verdwenen. De stilte van voorheen wordt
verbroken door het geluid uit de verre omgeving en uit de lucht. De zeldzame vogels zijn
voorgoed vertrokken. Men zwemt in en schaatst op meer vertrouwd water elders. De
eenzame visser in de onbeschadigde rietkraag heeft plaats gemaakt voor de vele leden van
een visclub op een door puin en hout vernielde rietkraag. De bosarbeiders van het Kasteel
zijn vervangen door twijfelachtige vakkundige hobbyisten. Het gemeentebestuur, de clubs en
de grondeigenaren hebben jammerlijk de Klotbeek laten veranderen in een min of meer
verloederd stukje kostbare natuur van voorheen.