3 Sloterpolder, v4 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

3-12 Heijungs in de Sloterpolder
Sloterdijk
Na het wegspoelen van de landverbinding tussen Sloten
en Haarlem is de bochtige Spaarndammerdijk lange tijd
de enige landverbinding tussen Haarlem en Amsterdam.
Al het andere verkeer gaat over water. In 1631 besluiten
beide steden om een trekvaart aan te leggen. De vaart
wordt in een vrijwel rechte lijn gegraven tussen de Haarlemmerpoort
in Amsterdam en de Amsterdamse Poort in
Haarlem. In 1632 is de vaart gereed. Trekschuiten voeren
in een frequente dienst tussen beide steden. Langs
de trekvaart wordt een jaagpad aangelegd. Twee tolhekken,
een in de buurt van Haarlem en een andere bij Sloterdijk
(het Sloterdijker Hek) vragen passeergeld voor
het onderhoud van de weg. Het jaagpad wordt in 1762
van wegverharding voorzien. Dit is het begin van de
Haarlemmerweg.
Halverwege is de vaart onderbroken door uitwateringssluizen
van de polder. Hier moeten de reizigers overstappen.
Er ontstaat een buurtschap met herbergen etc.
genaamd Halfweg.
De aanleg van de Haarlemmertrekvaart brengt nieuwe
welvaart in Sloterdijk. Om stank en ziekten van de stad
te ontvluchten, en mede vanwege de makkelijke bereikbaarheid
met de trekschuit, jacht en rijtuig, bouwen welgestelde
Amsterdammers buitenplaatsen tussen Sloterdijk
en de Haarlemmerpoort. Deze zijn vooral gesitueerd
langs de trekvaart en de Spaarndammerdijk. Boeren
proberen een graantje mee te pikken en bouwen zomerverblijven
op hun terrein zodat ook groepen met een
kleine beurs kunnen ontsnappen aan de nadelen van het
stadse leven. In de 19 de eeuw komt er enige industrie.
In 1837 is de Haarlemmerpoort van Amsterdam zo
bouwvallig geworden dat besloten wordt tot afbraak. Drie
jaar later is de nieuwe poort gereed. Deze wordt op 27
november 1840 (een dag vóór de inhuldiging van koning
Willem II) geopend en omgedoopt tot Willemspoort. Henrich
Heijungs moet de bouw van deze poort gezien hebben!
Smeden in Sloterdijk
Een indicatie van het aantal smeden over de periode
1811 t/m 1880. In de akten van de burgerlijke stand van
Sloten worden 20 personen geteld die als beroep smid,
smidsknecht of hoefsmid opgeven in Sloterdijk. Zij zijn
opgenomen in een tabel met de termijn waarin zij minimaal
in dit ambacht werken. Van een, Peter Arnold
Scharwächter, is bekend dat hij baas is over de smeden
in dienst van de HSM. 23 Hij is niet meegeteld.
In Sloterdijk is er één smid die ondernemer is terwijl anderen
er voor enige tijd in dienst zijn. De oudst bekende
ondernemer is Harm Landwehr, opgevolgd door Henrich
Heijungs en Evert Jurjens Jansen. Henrich Heijungs
heeft korte tijd naast Landwehr een aparte smederij
gevoerd en neemt diens zaak later over. Jansen wordt
opgevolgde door Rudolph Heijungs. Harm Landwehr
wordt opgevolgd door zijn zoon Johannes. Na de broeders
Heijungs verschijnt Christian Muller ten tonele.
Alleen van diens zoons, Pieter Christiaan Muller en
Christiaan Cornelis Muller is een compagnonschap uit
september 1897 bekend. 24
Naam herkomst werkzaam
Landwehr, Harm Emtinghausen 1813-1834
Menten, Barend ? 1825
Velden, Focke v.d. ? 1826
Loor, Govert d. ? 1829
Heijungs, Henrich J. Norden 1829-1847
Jansen, Evert Jurjens 25 Norden 1831-1838
Landwehr, Johannes Sloterdijk ** 1835-1841
Heijungs, Rudolf J. Norden 1837-1847
Mirck, Johannes Petrus 26 Sloten ** 1838
Muller, Harm Aljes (Groningen?) 1838
Beijers, Herman ? 1839
Eck, Jan van ? 1839
Schmid, Henrich J. 27 Norden 1839
Muller, Christiaan 28 Timmel 1843-1894
Dreijer, Jan Dirkse Groot-Borssum 1843-1845
Menke, Pieter ? 1851
Overeem, Jan ? 1853
Vrenegoor, Bernardus Velsen 1853-1856
Muller, Pieter Christiaan Sloten ** 1897-1921
Muller, Christian Corn. Sloten ** 1864-1921
Smeden en smidsknechten in Sloterdijk 1811-1880
Voor wagenmakers, beroepsmatig verwant aan smeden,
is ook een dergelijke opstelling te maken. Dan blijken
zowel Sloten als Sloterdijk elk één wagenmakerij te bezitten
waarin diverse wagenmakers werken.
Opvallend is het aantal Duits klinkende namen. Van
enkelen is achtergrond en herkomst opgenomen bij de
eindnoten. Het blijken eerste generatie migranten die
eerst in Amsterdam landden. De tweede generatie
Duitsers zijn gemarkeerd met sterretjes. De eerste generatie
migranten doet vermoeden dat Amsterdam was
opgenomen in Duitse gilde netwerken. De aantrekkingskracht
van de grote stad en de veelzijdigheid van diens
markt beschouwde men blijkbaar als prima leerschool.
Eerst gaan de Duitse smidsknechten naar Amsterdam
en na verloop van tijd trekken ze de polder in.
Zij bevinden zich overigens in gezelschap van talloze
andere Duits klinkende namen waarachter arbeiders,
schilders, broodbakkers, kleermakers, schoenmakers en
timmerlieden schuil gaan.
Hoe aanvechtbaar deze a-typische selectie ook moge
zijn, ze laat zien dat deze smeden en wagenmakers van
locale betekenis waren en daaruit het nodige werk haalden.
Dat blijkt ook wel uit hun vestigingsplaats. De werkplaats
van Landwehr was gevestigd aan de Spaarndammerdijk.
Deze bochtige onverharde dijk was lange tijd de
enige landroute tussen Haarlem en Amsterdam. Er liep
een enkel karrenspoor en koetsen hadden altijd veel
hinder van zijwinden. De route was niet populair maar
men vermeed er wel tolpoorten mee. Passanten genoeg
dus voor de smederij.
De wagenmakerij van Andries Ruselaar lag juist heel
strategisch aan de Haarlemmerweg voor de passanten
die de tolpoorten niet wilden mijden.
Henrich Heijungs hertrouwt
Henrich is niet lang alleen gebleven. Hij hertrouwt al na
drie en een halve maand. In de ondertrouw periode vervoegt
hij zich bij dominee Meijer. Om de situatie ter wille
te zijn laat hij zich inschrijven bij de kerk der Herstelden:
‘Hinrich Jansen Haijungs met een kind, Overtoom aan
de sluis, overgegaan’ staat er 23 januari 1835 29 in het
lidmatenregister. Zijn bruid is al sedert haar 17 de lidmaat.
Henrich zal zijn geloofsbelijdenis op een later tijdstip
doen.