download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

62 boekbesprekingen
geefs rijshouten dammen had aangelegd, ging
men over op een andere strategie. Men stak een
deel van het duin af en versterkte een deel van de
duinhelling met klei en rijswerk. In 1752 verbeterde
men die nieuwe zeewering aanzienlijk door
de versterkingen onder een aanmerkelijk flauwere
helling aan te leggen. Hieraan ontleent ‘het Flaauwe
Werk’ zijn naam.
Het boek Het Flaauwe Werk is een jubileumboek,
uitgegeven ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan
van De Motte, de Historische Vereniging van
Goeree-Overflakkee. Het is echter tevens het magnum
opus van Rias Olivier, de oprichter van De Motte.
Hij is als archeoloog en historicus een amateur in
de ware zin des woords, een bevlogen liefhebber van
de studie van het verleden van Goeree. De meeste
artikelen in dit schitterende boek zijn van zijn hand.
Het boek bevat onder meer een alleraardigst verhaal
over hoe Rias Olivier gefascineerd raakte door
het verleden van Goeree. Na de Ramp van 1953 betrok
de familie Olivier in de zomer een bunker in de
duinen bij het Flaauwe Werk, die zij tot een vakantiehuis
ombouwde en Duunhuus doopte. Vijfentwintig
jaar lang werd het Duunhuus als vakantie-
en weekeindhuis gebruikt. Dat
bracht de familie Olivier als vanzelf
in contact met het Flaauwe
Werk. Daarbij hadden de kleine
Rias en zijn oudere broer
geluk. Want dankzij de aanleg
van een nieuwe zeewering na
de Ramp spoelden tussen 1955
en 1985 op het Flaauwe Werk
enorm veel resten bloot van
meer dan vijf eeuwen bewoning
en kustverdediging. Aanvankelijk
mocht de kleine Rias met
zijn oudere broer Leen mee op diens zoektochten
naar oud ijzer dat aan de oppervlakte was komen
te liggen. Daarmee viel een aardig centje te verdienen.
Op zekere dag echter vond Leen een koperen
schijfje met het opschrift ‘Zeelandia 1764’ – een
18de-eeuwse duit van de provincie Zeeland. De belangstelling
voor geschiedenis was gewekt. Bij Rias
groeide die belangstelling uit tot een intense liefde
voor archeologisch en historisch onderzoek. Al snel
ontwikkelde hij zich van schatgraver tot historisch
onderzoeker. Dit boek legt daarvan getuigenis af.
Allereerst geeft Jans Hoving een grondige verhandeling
over de waterstaatkundige historie van
het Flaauwe Werk (8-23). Rias Olivier vult dat
verhaal aan in het tweede artikel, ‘Het Flaauwe
Werk – een geschiedenis komt boven water’ (26-
31). Vervolgens behandelt Olivier in elf artikelen
(34-147) de archeologische vondsten die op het
Flaauwe Werk zijn gedaan. Hij analyseert deze
zo voortreffelijk dat het boek daardoor een grote
meerwaarde krijgt. Het vertelt de lezer namelijk
niet alleen over de historie van een stukje Goeree,
maar leert hem veel over oude munten, rekenpenningen,
zegelstempels, drenkeldoden en hun begrafenis,
schatvondsten, sleutels om horloges op
te winden (waarvan er twaalf werden gevonden),
spelden, pijpenkrabbers, etc. Een mooi voorbeeld
van die meerwaarde is het stukje over het gevonden
sluitgewicht dat men gebruikte voor weging
bij ’t lood, dus voor fijne weging van munten, medicijnen
en specerijen (kaneel bijvoorbeeld, om
met Staring te spreken).
Jeroen Rijpma beschrijft hoe tijdens de Tweede
Wereldoorlog bij het Flaauwe Werk en elders op
Goeree vijftien bunkers werden gebouwd in het
kader van de aanleg van de Atlantikwall (154-165).
Het is een voornamelijk militairbouwtechnisch
verhaal. Boeiend is het door Kees van Rixoort afgenomen
interview van Riet Tanis-Hoek, dochter
van de strandwacht (166-171). Zij woonde als kind
in een huis vlak achter de dijk, maar na de Ramp
van 1953 stond het huis op het strand, omdat de
dijk was weggeslagen. ‘Het was fantastisch. Als je
zat te eten, zag je zo de schepen naar je toe komen
varen. Raar, maar mooi’ (171).
De zeespiegel stijgt en de golven worden krachtiger.
Op den duur zullen sommige plaatsen langs
de kust niet veilig genoeg meer zijn. Dat zijn de
zwakke schakels. Eén van die zwakke schakels is
het Het Flaauwe Werk. Het boek eindigt dan ook
met een mooi, verhelderend artikel van Sylvia Kodde
over de dijkversterking van het Flaauwe Werk
(172-181). Op 5 september 2007 begon men met
de werkzaamheden. De asfaltdeklaag is van de dijk
afgehaald. Enorme vrachtwagens (de zogenaamde
dumpers) hoogden vervolgens de dijk drie meter
op. Aan de landkant is de dijk maar liefst 30 m
verbreed, zodat een sterke binnendijk gevormd is.
Daarna is een nieuwe asfaltlaag aangebracht. Daar
overheen legde men een afdeklaag van zand waarop
weer planten kunnen groeien. Op 29 mei 2009
is het nieuwe Flaauwe Werk in gebruik genomen.
Het gebonden boek in A4-formaat is schitterend
uitgegeven met fraaie illustraties op vrijwel iedere
pagina. De foto’s van de opgegraven voorwerpen
zijn van een gestoken scherpte. Ook is bijzonder
veel werk gemaakt van het topografisch materiaal.