download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

zing van Noordervliet. Het gedicht Ada (1841) van
Gébel is opgenomen in het hoofdstuk ‘Scheveningen
gezien in uitboezemingen’. De auteur legt in
de inleiding uit dat uitboezemingen uitingen van
een innig gevoel zijn, maar ze vertelt er niet bij of
dit woord (Schevenings dialect?) de gebruikelijke
omschrijving is voor het genre teksten die ze in dit
hoofdstuk bijeen heeft gebracht. Deze uitboezemingen,
in de vorm van pamfletten met gedichten,
werden speciaal geschreven naar aanleiding
van rampen (storm, brand, schipbreuk), en de
opbrengst van de verkoop ging naar personen die
getroffen waren door deze rampen, bijvoorbeeld
naar de vrouwen en kinderen van verdronken vissers.
Het zijn overigens tamelijk sentimentele gedichten:
‘Helaas! Haar Robbert kwam niet weer: //
Zijn bodem was vergaan. // En Nederland, gehuld
in rouw, // Plengde om die arme weduwvrouw // En
om haar kroost een traan’ (110).
Behalve het hoofdstuk met uitboezemingen bevat
het boek nog drie andere hoofdstukken: ‘Historie
in teksten’, ‘Vreemdelingen zien Scheveningen’
en ‘Scheveningen in Gedigten’. Vooral dit
laatste hoofdstuk bevat zeer uiteenlopende fragmenten;
van een gedicht van G.A. Bredero (Amoureus
Liedtjen, posthuum uitgegeven in 1622) tot
een lied van Paul van Vliet uit 2000 (Scheveningen).
In sommige gedichten is het verband met
Scheveningen wat minder duidelijk. Het gedicht
De meeuw van Jacob van Maerlant uit de 13de eeuw
is prachtig, maar heeft alleen een associatieve relatie
met Scheveningen. De auteur geeft aan dat ze
het gedicht geselecteerd heeft omdat de meeuw
alom tegenwoordig is in Scheveningen. Ook het
gekozen fragment van Bredero heeft alleen indirect
iets met Scheveningen te maken: het gaat over
een geliefde die naar zee is vertrokken.
Scheveningen en zijn bewoners komen duidelijk
naar voren in de fragmenten die opgenomen
zijn in de hoofdstukken ‘Historie in teksten’ en
‘Vreemdelingen zien Scheveningen’. In dit eerste
hoofdstuk gaat het om fragmenten van teksten die
afkomstig zijn uit bijvoorbeeld het Haagsch Jaarboekje
van 1890 en die bepaalde locaties (het vissershuisje
‘het kalhuis’) in het toenmalige Scheveningen
beschrijven. Het tweede hoofdstuk bevat
tekstfragmenten uit reisverslagen en dagboeken
van buitenlanders. Het begrip buitenlanders is
ruim genomen: ook het verslag van een Hagenaar
is tussen de teksten van Engelse, Franse en Portugese
vreemdelingen opgenomen! Bij deze verslagen
tref je soms bijzondere observaties aan. Zo
boekbesprekingen 61
merkt de Italiaan Edmondo de Amicis in zijn boek
Nederland en Zijne Bewoners (1877) op dat de Scheveningse
mannen en vrouwen ‘groeten zonder het
hoofd te buigen en zien daarbij hun man recht in
de oogen, als wilden ze zeggen: “we hebben niemand
noodig”’ (83).
Deze bloemlezing is een bijzonder inspirerende
manier om Scheveningen en zijn bewoners voor
het voetlicht te brengen. De reproducties van de
oorspronkelijke teksten en afbeeldingen maken
het boek zeer sfeervol. Het feit dat enkele opgenomen
gedichten en proza geen nauwe connectie met
Scheveningen hebben, is niet erg storend. Wel had
er hier en daar wat meer uitgelegd kunnen worden.
In de teksten komen bijvoorbeeld allerlei spellingen
van Scheveningen voor zonder dat hier iets over uitgelegd
wordt (bijv. Schevelingen (118), of Scheeveling
(29)). Ook wisselen de inleidende stukjes bij
de tekstfragmenten sterk van kwaliteit. Op bladzijde
88 staat bij het reisverslag van de Engelsman
G. Cristopher Davies verder niets uitgelegd over
deze persoon. Helaas zijn er ook wat slordigheden
in de index en paginaverwijzingen geslopen.
Plaatselijke geschiedenis is vaak vooral interessant
voor mensen afkomstig uit de betreffende
plaats of regio. Scheveningen daarentegen spreekt
een veel bredere groep mensen aan. Ook in de literatuur
en in de literaire non-fictie is Scheveningen
geen onbekende plaats van handeling. Mogen
we uitzien naar een volgende bloemlezing met
fragmenten uit de verhalenbundel Op Scheveningen
van Helga Ruebsamen (1988) of uit het recent verschenen
boek Sonny Boy van Annejet van der Zijl
(2004)? Rond het thema Scheveningen zijn nog
veel projecten mogelijk!
Biene Meijerman
Rias Olivier e.a. Het Flaauwe Werk. ‘De zee geeft, de zee
neemt’ (Ouddorp, Uitg. De Motte, Historische Vereniging
voor Goeree-Overflakkee, 2009, 184 blz.,
geïll., isbn 978-90-805116-3-7, € 24,50).
‘Het Flaauwe Werk’ is een zeedijk, liggende bij
Ouddorp, op Goeree. Die plek was al in de middeleeuwen
‘de fontenel van de Kop van Goeree’,
een zwakke plek dus. Lange tijd trachtte men door
middel van rijshouten dammen het achterliggende
land tegen de zee te beschermen . Die dammen
hielpen wel wat, maar ze sloegen ook bijna iedere
winter weg en moesten dus in de zomer weer aangelegd
worden. Nadat men in 1717 en 1739 ver-