download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

arm en rijk in de Republiek, bij de Verlichting en
bij de groeiende onvrede onder de bevolking. In
aparte kaderteksten valt daarnaast nog eens extra
informatie te lezen over een aantal bijzondere
18de-eeuwse personen als Douwe Egberts, Herman
Boerhave, Eise Eisinga en Anna van Hannover.
In een viertal thematische hoofdstukken neemt
Wilschut de lezer aan de hand van spannende
anekdotes en leuke voorbeelden mee naar de 18de
eeuw. Het eerste hoofdstuk gaat in op de economische
situatie in de Republiek. Wilschut laat zien dat
deze in de eerste helft van de eeuw minder slecht
was dan vaak wordt aangenomen. Nederlandse
kooplieden verdienden nog steeds veel geld en de
Republiek was nog steeds een van de rijkste landen
van de wereld. Het relatieve verval werd vooral
veroorzaakt door de toenemende concurrentie uit
het buitenland en de mercantilistische politiek die
de Europese vorsten voerden. Het boek volgt hiermee
de vertrouwde historiografische lijn. Wat dit
hoofdstuk wel uniek maakt, is de pakkende manier
waarop de auteur aan de hand van twee voorbeelden
(de uitbraak van een paalwormepidemie
en een heksenjacht tegen sodomie) de negatieve
en angstige stemming van het land weet te treffen.
Maar de 18de eeuw bestond uit meer dan alleen
verslechterende economische omstandigheden.
Op wetenschappelijk gebied bijvoorbeeld speelde
de Republiek nog lange tijd een vooraanstaande
rol en ook de populariteit van geleerde genootschappen
en rariteitenkabinetten zegt veel over
het kennisniveau hier in den lande (hoofdstuk 2).
De hoofdstukken 3 en 4 behandelen de politieke
ontwikkelingen in de Republiek. Het Tweede Stadhouderloze
tijdperk, de bijzondere positie van de
Oranjes, het toenemende nepotisme van de regenten,
de revolutie van 1747/48, de Vierde Engelse
Oorlog, de opkomst en ondergang van de
patriottenbeweging en de inval van het Franse leger
worden allemaal kort en bondig beschreven.
Het boek eindigt in 1806 met
de komst van Lodewijk Napoleon
naar Nederland en het definitieve
einde van de Republiek.
De kracht van De tijd van pruiken
en revoluties zit hem niet
zozeer in de diepte of de vernieuwende
analyses – dat is immers
nooit de opzet geweest –
maar in de beeldende manier
waarop het historische verhaal
van de 18de eeuw is opgeschre-
boekbesprekingen 57
ven. Wilschut weet dit te bereiken door de originele
bronnen (pamfletten/tijdschriften) veelvuldig
te laten spreken. Het boek bevat een prettige
afwisseling van bekende historische ijkpunten als
de aanhouding van Wilhelmina van Pruisen bij de
Goejanverwellesluis en minder bekende gebeurtenissen
als de kwestie rond de Schotse Brigade. De
tijd van pruiken en revoluties is een aanrader voor eenieder
die zich op eenvoudige en vermakelijke wijze
wil verdiepen in de onterecht vergeten 18de eeuw.
Christiaan van der Spek
Marieke Kuipers (red.), Toonbeelden van de Wederopbouw.
(Zwolle: Waanders, i.s.m. Rijksdienst voor
Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten,
2007, 70 blz., geïll., isbn 9-7890-400-8456-0, prijs
€ 19,40).
De architectuur uit jaren tussen 1940 en 1965,
de zogenoemde Wederopbouwperiode, verheugt
zich in een toenemende belangstelling. Vanuit
de rijksoverheid wordt hierna al jarenlang onderzoek
verricht, met als doel om de belangrijkste,
voor deze periode meest representatieve gebouwen
als rijksmonument te beschermen. In oktober
2007 presenteerde de minister van Onderwijs
Cultuur en Wetenschap, Ronald Plasterk, de definitieve
lijst van honderd topmonumenten uit het
eerste deel van de periode tussen 1940 en 1958.
Bij die gelegenheid verscheen het boek Toonbeelden
van de Wederopbouw. Het werk bevat grootformaat
foto’s van alle toekomstige monumenten, voorafgegaan
door een voorwoord van de minister en
een korte toelichting over de honderd gebouwen.
De toelichting geeft het belang van deze gebouwen
aan, en in welk opzicht ze representatief zijn
(toonbeeld) voor de wederopbouw. Het was een
periode waarin vanzelfsprekend eerst de oorlogsschade
moest worden hersteld. Maar van de nood
werd een deugd gemaakt. Het overheidsstreven
ging verder naar totale modernisering en industrialisering
van Nederland. Om dit te bereiken deden
in het bouwbedrijf moderne materialen en technieken
op grote schaal hun intrede. Deze hebben
het gevarieerde karakter van de wederopbouwarchitectuur
bepaald. Vanwege het specifieke karakter
van de periode bevat de selectie daarom naast
gebouwen zoals woonhuizen en kerken een flink
aantal kantoor- en fabrieksgebouwen, en zelfs allerlei
gebouwen voor infrastructuur, bijvoorbeeld
transformatorstations. Opvallend zijn vooral toen