download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
56 boekbesprekingen<br />
vloed hebben gehad. Het is een vier<strong>de</strong> uitgave op<br />
rij. Eer<strong>de</strong>r wer<strong>de</strong>n al <strong>de</strong> Zeehel<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> Pioniers en<br />
<strong>de</strong> Meesters van <strong>de</strong> Gou<strong>de</strong>n Eeuw geportretteerd.<br />
In ‘Lei<strong>de</strong>rs’ wor<strong>de</strong>n in korte biografieën <strong>de</strong> belangrijkste<br />
stadhou<strong>de</strong>rs, raadpensionarissen, burgemeesters<br />
van Amsterdam en religieuze lei<strong>de</strong>rs van<br />
<strong>de</strong> 17<strong>de</strong> eeuw belicht.<br />
Het boek begint met een kort overzicht van <strong>de</strong><br />
geschie<strong>de</strong>nis van <strong>de</strong> Republiek. De schrijver benadrukt<br />
dat <strong>de</strong> titel ‘<strong>de</strong> Republiek’ of ‘<strong>de</strong> Zeven<br />
Verenig<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n’ mislei<strong>de</strong>nd is. De gewesten<br />
die aan het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> 16<strong>de</strong> eeuw in opstand<br />
kwamen waren niet ‘verenigd’. Ze vorm<strong>de</strong>n al helemaal<br />
geen republiek en bovendien waren er geen<br />
zeven maar acht gewesten. Drenthe wordt vaak<br />
vergeten omdat <strong>de</strong> arme, dunbevolkte provincie<br />
geen gelijkwaardige vertegenwoordiging kreeg in<br />
het landsbestuur.<br />
Met zoveel verschillen in achtergrond kon<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong>ze gewesten toch in bepaal<strong>de</strong> mate samenwerken.<br />
Het landsbestuur geduren<strong>de</strong> <strong>de</strong> 17<strong>de</strong> eeuw<br />
kenmerkte zich wel door een zekere grilligheid.<br />
Allereerst waren er natuurlijk <strong>de</strong> Oranjes. Zij tel<strong>de</strong>n<br />
een grote aanhang on<strong>de</strong>r het volk en wisten<br />
met hun monarchale ambities<br />
lange tijd het stadhou<strong>de</strong>rschap<br />
naar zich toe te trekken. De<br />
raadpensionaris, <strong>de</strong> belangrijkste<br />
ambtenaar binnen <strong>de</strong> Staten-Generaal,<br />
voer<strong>de</strong> vaak een<br />
machtstrijd met <strong>de</strong> stadhou<strong>de</strong>r<br />
waarbij karakter en persoonlijkheid<br />
een belangrijke<br />
rol speel<strong>de</strong>. Tij<strong>de</strong>ns het Eerste<br />
Stadhou<strong>de</strong>rloze Tijdperk<br />
(1650-1672) had raadpensionaris<br />
Johan <strong>de</strong> Witt veel macht, terwijl an<strong>de</strong>re raadpensionarissen<br />
weer veel meegaan<strong>de</strong>r waren met<br />
<strong>de</strong> Oranjes. Een an<strong>de</strong>re machtsfactor waarmee binnen<br />
het landsbestuur rekening moest wor<strong>de</strong>n gehou<strong>de</strong>n,<br />
waren <strong>de</strong> burgemeesters van Amsterdam.<br />
Amsterdam, veruit <strong>de</strong> belangrijkste en rijkste stad<br />
binnen <strong>de</strong> Republiek, had met haar han<strong>de</strong>lsbelangen<br />
veel in <strong>de</strong> melk te brokkelen. De belangen van<br />
<strong>de</strong> Amsterdamse regenten ston<strong>de</strong>n vaak lijnrecht<br />
tegenover die van <strong>de</strong> stadhou<strong>de</strong>rs. Omdat Amsterdam<br />
het financieel centrum was, kon<strong>de</strong>n haar burgermeesters<br />
het zich veroorloven om grote invloed<br />
uit te oefenen op <strong>de</strong> buitenlandse politiek. Als laatste<br />
machtsfactor zijn er dan nog <strong>de</strong> predikanten.<br />
Deze religieuze lei<strong>de</strong>rs, calvinisten, speel<strong>de</strong>n een<br />
ook niet te on<strong>de</strong>rschatten rol. Afkomstig uit het<br />
volk wisten <strong>de</strong> predikanten een populistische stem<br />
te verwoor<strong>de</strong>n die niet genegeerd kon wor<strong>de</strong>n.<br />
De calvinisten waren vaak sterk Oranjegezind en<br />
vorm<strong>de</strong> vaak één machtsblok met <strong>de</strong> stadhou<strong>de</strong>rs.<br />
Lei<strong>de</strong>rs van <strong>de</strong> Gou<strong>de</strong>n Eeuw is een overzichtelijk<br />
boek met veel illustraties. De biografieën geven<br />
een kort en hel<strong>de</strong>r overzicht van alle kopstukken<br />
uit <strong>de</strong> 17<strong>de</strong> eeuw. Als naslagwerk is het zeer handig.<br />
Het is een boek dat past in <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse<br />
trend van vernieuw<strong>de</strong> populariteit van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
geschie<strong>de</strong>nis. Eén minpuntje moet wel genoemd<br />
wor<strong>de</strong>n. De schrijver is niet objectief in<br />
zijn taalgebruik. Hij heeft het over ‘ons land’ dat<br />
een Franse invasie kan verwachten. Beter zou zijn<br />
een neutralere aanduiding als ‘<strong>de</strong> Republiek’, of<br />
‘<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n’. Daarmee zou het boek een meer<br />
wetenschappelijke status krijgen.<br />
Liesbeth Brama<br />
Arie Wilschut, De tijd van pruiken en revoluties 1700-<br />
1800 (Zwolle: Waan<strong>de</strong>rs uitgevers, 2008, 160 blz.,<br />
isbn 978-90-400-8482-9, prijs € 17,95).<br />
Met De tijd van pruiken en revoluties heeft Arie Wilschut<br />
een prima prestatie geleverd. Het zeer goed<br />
leesbare boek vertelt op toegankelijke wijze het<br />
verhaal van <strong>de</strong> Republiek in <strong>de</strong> 18<strong>de</strong> eeuw. Vergeleken<br />
met <strong>de</strong> ‘gou<strong>de</strong>n’ 17<strong>de</strong> eeuw en <strong>de</strong> industriele<br />
19<strong>de</strong> eeuw is <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1700-1800 altijd een<br />
beetje het on<strong>de</strong>rgeschoven kindje van <strong>de</strong> geschiedschrijving<br />
geweest. Volgens Wilschut is dit volkomen<br />
onterecht. De 18<strong>de</strong> eeuw leg<strong>de</strong> volgens hem<br />
<strong>de</strong> basis voor het mo<strong>de</strong>rne Ne<strong>de</strong>rland van vandaag<br />
en hij besluit zijn boek dan ook met een pleidooi<br />
om <strong>de</strong> vergeten 18<strong>de</strong>-eeuwse patriotten, Bataven<br />
en an<strong>de</strong>re verlichte geesten een prominente<br />
plek te geven in <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse geschie<strong>de</strong>nis.<br />
Het boek is het zeven<strong>de</strong> <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> tien<strong>de</strong>lige<br />
reeks De kleine geschie<strong>de</strong>nis van Ne<strong>de</strong>rland en is bestemd<br />
voor een breed publiek. Dit laatste blijkt<br />
vooral door <strong>de</strong> grote aandacht die aan <strong>de</strong> vormgeving<br />
is besteed. Het bevat talloze beken<strong>de</strong> en min<strong>de</strong>r<br />
beken<strong>de</strong> illustraties die een prachtige aanvulling<br />
vormen op <strong>de</strong> tekst. Net als <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> serie<br />
is De tijd van pruiken en revoluties opgebouwd rond <strong>de</strong><br />
canon van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse geschie<strong>de</strong>nis, die voor<br />
het on<strong>de</strong>rwijs is opge<strong>de</strong>eld in tien tijdvakken, en komen<br />
<strong>de</strong> voor <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> belangrijkste gebeurtenissen<br />
en ‘kenmerken<strong>de</strong> aspecten’ aan bod. Er wordt<br />
dan ook uitgebreid stilgestaan bij <strong>de</strong> <strong>de</strong>ca<strong>de</strong>ntie<br />
van <strong>de</strong> bovenklasse en <strong>de</strong> groeien<strong>de</strong> kloof tussen