download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
38 anne petterson<br />
onvoldoen<strong>de</strong> voeling met haar achterban had, maar Wibaut slaag<strong>de</strong> er door voortdurend<br />
aandringen bij <strong>de</strong> regering wel in om nieuwe voorra<strong>de</strong>n te leveren. En <strong>de</strong> arbei<strong>de</strong>rs? Met <strong>de</strong><br />
aanvoer van nieuwe aardappelen leek ook hier het draagvlak voor oproer verdwenen.<br />
Het voedseloproer was traditioneel het domein van vrouwen. Rudolf Dekker verklaart<br />
hun dominante aanwezigheid tij<strong>de</strong>ns <strong>Holland</strong>se oproeren in <strong>de</strong> 17<strong>de</strong> en 18<strong>de</strong> eeuw, in navolging<br />
van enkele theoretici, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re uit een bewuste ver<strong>de</strong>ling van taken tussen mannen<br />
en vrouwen (vrouwen hebben vaak <strong>de</strong> rol van organisator, mannen volgen), daarnaast<br />
door tijdgenoten toegewezen karaktereigenschappen van onre<strong>de</strong>lijkheid, opstandigheid en<br />
angst voor gebrek, ook kon<strong>de</strong>n vrouwen relatief ongestraft aan oproeren meedoen, en zij<br />
waren binnen het gezin verbon<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> voedselvoorziening. 63 Het grootste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong>ze<br />
verklaringen lijkt voor 1917 niet meer op te gaan. Opvallend is dat <strong>de</strong> ongelijke taakver<strong>de</strong>ling<br />
in plun<strong>de</strong>ren en staken eer<strong>de</strong>r voort lijkt te komen uit een positie in <strong>de</strong> samenleving (vrouwen<br />
thuis, mannen in fabriek). Daarnaast namen later in het oproer ook <strong>de</strong> vrouwen <strong>de</strong>el<br />
aan gewelddadighe<strong>de</strong>n. De gen<strong>de</strong>r-ver<strong>de</strong>ling moet wat betreft 1917 dus niet als bewust of<br />
absoluut wor<strong>de</strong>n gezien.<br />
Ook was <strong>de</strong> traditionele voedselrel in 1917 meer gepolitiseerd. De socialistische partijen<br />
bemoei<strong>de</strong>n zich met het gebeuren op straat door ofwel het vuur aan te wakkeren, ofwel <strong>de</strong><br />
arbei<strong>de</strong>rs te kalmeren. Ver<strong>de</strong>r was <strong>de</strong> internationale politieke context van <strong>de</strong> Eerste Wereldoorlog<br />
in <strong>de</strong> propaganda van <strong>de</strong> sdp, <strong>de</strong> opmerkingen op straat, en <strong>de</strong> aanwezigheid<br />
van buitenlandse <strong>de</strong>serteurs en staken<strong>de</strong> geïnterneer<strong>de</strong>n dui<strong>de</strong>lijk aanwezig. Het politieke<br />
bewustzijn van <strong>de</strong> arbei<strong>de</strong>rs zelf kwam on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re tot uitdrukking in hun uitlatingen,<br />
een gang naar <strong>de</strong> burgemeester en kennis van het uitvoerbeleid van <strong>de</strong> nationale overheid.<br />
Wel was er nog steeds een aanzienlijke kloof tussen <strong>de</strong> socialistische theorie en <strong>de</strong> nieti<strong>de</strong>ologische<br />
eisen en acties van een meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> <strong>de</strong>monstreren<strong>de</strong> arbei<strong>de</strong>rs. De<br />
vrouwen waren met <strong>de</strong> aanvoer van nieuwe aardappelen tevre<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> mannen steun<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
voedseleis van hun echtgenotes, en ook met <strong>de</strong> dienstweigeren<strong>de</strong> militairen liep het nog<br />
niet zo hard:<br />
Ik zal je ’s wat vertellen; als ik morgen an <strong>de</strong>n dag m’n pakkie uittrek, dan ga ik in <strong>de</strong><br />
lik en ’t is uit met <strong>de</strong> bik van m’n vrouw en kin<strong>de</strong>ren. Ik ken er die d’r gezin drie gul<strong>de</strong>n<br />
uitkeering hebben gekregen van <strong>de</strong>n anti-militaristenbond. Maar daar kan mijn gezin<br />
niet van kommen. 64<br />
De toestand van een ver<strong>de</strong>r vredig Ne<strong>de</strong>rland, waarin <strong>de</strong> levensomstandighe<strong>de</strong>n nog niet zó<br />
schrijnend waren, zorg<strong>de</strong> ervoor dat <strong>de</strong> beweging uitein<strong>de</strong>lijk niet doorzette. Hier kon seinwachter<br />
Al<strong>de</strong>rs als eenzame revolutionair natuurlijk weinig aan veran<strong>de</strong>ren.<br />
63 Dekker, <strong>Holland</strong> in beroering, 51-60.<br />
64 De Telegraaf, 4 juli 1917 (ochten<strong>de</strong>ditie).