download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

14 michel reinders
alsof het nooit was gebeurd; net zoals in 1672 met de campagne om de prins tot graaf van
Holland te benoemen. De prins publiceerde bijvoorbeeld een pamflet waarin hij verklaarde
dat het nooit zijn bedoeling was geweest om de soevereiniteit te ‘usurperen’. 33 Zoals wel
eerder is opgemerkt, heeft deze campagne iets kapot gemaakt in de relatie tussen Willem
en de Nederlanders (afb. 3). 34
Na 1675 kwamen burgers in verschillende steden en verschillende provincies en de stadhouder
steeds meer tegenover elkaar te staan. De tweede golf petities in 1672 kunnen we
daarom beter niet langer als een Oranjerevolutie omschrijven. In plaats daarvan is het beter
deze petities te zien als een prelude van een zich transformerende politieke cultuur die tot
bloei kwam in de jaren zeventig en tachtig van de 17de eeuw en waarin burgers niet bang
waren om de degens te kruisen met de man en de beweging die zij in 1672 nog vol vuur hadden
gesteund, toen zij samen de oligarchische tendenties van de aanhangers van de Ware
Vrijheid hadden bestreden. Na 1672 aarzelden dezelfde burgergroepen geen moment om
zich te verzetten tegen het gevaar van verval tot tirannie, dat in het handelen van de prins van
Oranje school. In essentie waren deze burgers nog steeds op zoek naar een manier waarop
de Nederlandse politiek het beste zou werken: zij waren op zoek naar goed bestuur. Zoals
een figuur in een dialoog uit 1684, toen de prins van Oranje in een felle strijd met Amsterdam
was verwikkeld, zijn eigen tijdperk samenvatte: ‘Ick wil meede toesien en goet Prins
blijven, voor soo veel de Vryheyd kan leyden’. 35
Als al iets de relatie tussen Nederlandse burgers en de prins van Oranje tijdens het laatste
kwart van de 17de eeuw samenvat, dan is het strijd om rechten en privileges. De publieke
debatten over dit onderwerp liepen over van verwijzingen naar het Rampjaar en gingen
gepaard met gedrukte petities en pamfletten waarin de burgerbeweging en verschillende
nieuwe oproeren weer werden gerechtvaardigd. In 1677 publiceerde een groep burgers uit
Deventer bijvoorbeeld een petitie waarin het Oranjeplan om het aloude mechanisme om
nieuwe magistraten in deze stad aan te stellen, af te schaffen hevig werd bekritiseerd. Willem
had een poging gedaan om het gebruik dat de ‘gesworen gemeente’ geconsulteerd moet
worden af te schaffen. Deze burgers (de petitie was ondertekend door 22 representanten van
de burgers in Deventer) verklaarden dat de manier waarop zij magistraten kozen de grondslag
voor hun vrijheid was die zij niet bereid waren op te geven. 36
Een jaar later verscheen in Enkhuizen op 25 februari een resolutie van de prins van Oranje
in druk. De publicatie was gebaseerd op een klacht van een groep schutters uit Enkhuizen,
die naar de prins waren gestapt om hun beklag te doen over het feit dat hun rechten en privileges
te grabbel waren gegooid. Meer precies stelden deze burgers dat de eisen en grieven
die in het Rampjaar tijdens de tweede petitiegolf aan de orde waren gekomen, de afgelopen
jaren weer waren verkwanseld. Zo wachtten deze burgers nog steeds op de publicatie en ingebruikname
van de resolutie van 26 augustus 1672 waarin stond dat de prins van Oranje,
of ‘burgers zelf’ (dit was een vrij radicale interpretatie van deze resolutie) een wetverzetting
33 De Staten van Hollandt (Knuttel 11338, 1675).
34 Rowen, The Princes of Orange, 139-140.
35 Kaegh Discours, (Knuttel 12188, 1684) 8.
36 Deductie voor de gesworene gemeente der stadt Deventer, aen de heere prince van Orange, &c. Overgegeven (Knuttel 11513, 1677).
Cf. Consideratien ende redenen, daer by de nootsaeckelijckheyt van de stadthouderlijcke regeringe in desen Staet ende Republique wordt
aengewesen, &c. dienende mede tot beantwoordinge, ofte refutatie van de Deductie by de gemeens-luyden van Deventer aen syn hoogheyt
overgelevert, en met den Druck gemeen gemaeckt (Knuttel 11514, 1677); Aenmerkingen op de consideratien, en redenen, met dewelcke het
recht der steden Deventer, Campen, Swol geimpugneert wort (Knuttel 11515, 1677).