Je t'adore - Reynaertgenootschap

186
Nog twee korte branches gaan chronologisch Le plaid vooraf, de branche die veelal
wordt beschouwd als een van de centrale teksten van de Reynaertmaterie. Het
zijn Tibeert en de worst (branche Vllb) en Tibeert en de twee papen (VIII). VIIb sluit
aan bij de oudste branche: Canteclaer, de mees en Tibeert, waarin Reynaert het
slachtoffer wordt van de kater (noteer dat in de vier avonturen van deze twee branches
Reynaert aan het kortste einde trekt). De vos is op jacht, gedreven door honger
en vervuld van wraakgevoelens tegen Tibeert. Achter de kromming van een pad
stoot hij op de kater die meteen wil vluchten, maar zich vermant. De twee spitsbroeders
zweren elkaar trouw en bijstand. Ze trekken samen verder en vinden langs
de weg een worst. De vos zal hem dragen, maar hij laat de uiteinden van hun prooi
in het stof slepen, wat Tibeert niet kan dulden. Hij neemt de worst over. Aan een
kruis op een heuvel gekomen, vlucht Tibeert met de worst op de kruisbalk. Hoe de
vos ook bidt en smeekt en dreigt, de kater eet de worst op en dit terwijl er een processie
aankomt vergezeld van bloedhonden. Reynaert maakt zich uit de voeten.
In de korte branche Tibeert en de twee papen komt Reynaert niet voor, behalve
dan in de aanvangsregels: ‘Tybers li cas dont jou ai dit / doute Renart assés petit’
(‘Zoals ik zei heeft de kat Tijbaert / zeer weinig ontzag voor Reynaert’). Deze branche
is eigenlijk niet meer dan een fabliau en vertelt hoe Tibeert voor twee papen op
een kruishout vlucht. De geestelijken kibbelen over wie de kattenpels zal krijgen,
maar net als ze de kater willen vangen, valt een van hen van zijn paard. De kat
springt op het rijdier dat ijlings naar huis rent en zijn stal opzoekt, tot ontsteltenis van
de vrouw van de pape. Thuisgekomen vertelt haar man dat de duivel hem heeft
aangevallen en dat hij als bij wonder nog leeft.
Pas dan (op de tiende plaats) komt chronologisch gezien Le jugement de Renart
(of Le plaid, branche I) waarmee haast iedere uitgave van de Roman de Renart
opent. Terecht wordt Le plaid de scharniertekst van de ‘matière renardienne’
genoemd. Het is trouwens ook de belangrijkste bron van Van den vos Reynaerde.
Ofschoon schatplichtig aan de Franse tekst is Van den vos Reynaerde een (deels)
vrije hertaling, een meesterwerk dat zijn voorbeeld evenaart én overtreft, onder
meer vanwege het briljante einde (het tweede deel), waarin de vos zich niet alleen
redt uit de klauwen van Nobel, Bruun en Ysegrijn, maar als een wereldberoemde
BV (Bekende Vlaming) in het nirwana verdwijnt.
Tiecelijn, 19, 2006