Je t'adore - Reynaertgenootschap

Noten / verklaringen
158
1. Met dank aan Wim van Anrooij, Willem van Bentum, Miriam Grootscholten, Hettie Staats en
Paul Wackers voor de aanvullingen en correcties.
2. Synoptische editie: een uitgave waarin overeenkomende passages uit verschillende bronnen
naast elkaar geplaatst zijn.
3. Diplomatische editie: een uitgave waarin de teksten volkomen gelijk aan het origineel zijn
afgedrukt in moderne lettertekens.
4. Transcriptie: weergave van letters of tekens uit een bepaald stelsel in die van een ander stelsel,
of van klanken in schrifttekens. In ons geval het omzetten van oude letters in moderne
letters waardoor de teksten leesbaar zijn voor de moderne lezer.
5. Beschrijven in autopsie: het beschrijven van een bron die men daadwerkelijk in handen heeft.
6. Adapteren: het aanpassen of bewerken van een tekst.
7. Externe collatie: de vergelijking van een afschrift met het origineel of van verschillende handschriften
of drukken van één tekst.
8. Emendatie: een in een tekst door een editeur aangebrachte verbetering.
9. Codex: een handschrift (met name in een band bijeengehouden). Hellinga bestudeerde aanvankelijk
alleen codices; pas later ging hij zich ook interesseren voor gedrukte bronnen.
10. Translitteratie: het letter voor letter weergeven van tekens uit het ene schrift in het andere.
11. Abbreviatuur: een afkorting.
12. Incunabelen: de eerste drukken, ook wel wiegendrukken genoemd, die na de uitvinding van
de boekdrukkunst (door Johannes Gutenberg omstreeks 1455) tussen ca. 1455 en 1500
gedrukt zijn.
13. Los zetsel: tot woorden en regels gezette letters, gezet werk, dat enigszins losgeraakt is
doordat het touw dat om het zetsel is gewonden en het zetsel bijeen moet houden, te losjes
is gewonden.
14. Filoloog: een wetenschapper die zich bezighoudt met (de verklaring van) de taal en letteren
van een volk, vaak in samenhang met de cultuurgeschiedenis.
15. Legger: eigenlijk een reeds bestaande middeleeuwse tekst waarvan de kopiisten in een
scriptorium afschriften maakten. Suhl gebruikte de druk van Van der Meer uit 1485 als ‘legger’
voor zijn editie.
16. Met Reynaert wordt bedoeld: zowel alle bronnen van Van den vos Reynaerde als alle bronnen
van Reynaerts historie.
17. Sigle: om precies vast te stellen om welke bron het gaat, zonder steeds weer de gehele titel
te herhalen, geeft men met behulp van hoofdletters aan welke bron bedoeld wordt. In de
Reynaertstudie zijn de siglen zeer bekend. Iedere ingevoerde Reynaertonderzoeker weet
dat met A het Comburgse handschrift (Van den vos Reynaerde) wordt bedoeld en met B het
Brusselse handschrift (Reynaerts historie).
18. Concorderen: het naast elkaar plaatsen van overeenstemmende passages uit verschillende bronnen.
19. Tilde: een dwarsliggend streepje boven een klinker of medeklinker dat aangeeft dat er hier
sprake is van een afkorting, bijvoorbeeld v - a = van of con - ic = coninc.
20. Initiaal: een grote, in meerdere of mindere mate versierde beginletter in een handschrift en,
in navolging daarvan, ook in gedrukte teksten.
21. Paragraafteken: een teken dat het begin van een nieuwe passage in een tekst aanduidt. Dit
teken, een omgekeerde P () komt vooral voor in handschriften, maar werd een tijdlang ook
nog gebruikt in de incunabelen.
22. De versozijde van een pagina: de ommezijde, achterzijde van een blad (bij een opengeslagen
boek is dat de linkerpagina), de rectozijde de voorzijde van een blad.
23. Kritische uitgave: een uitgave waarin kritiek geleverd wordt op de overlevering van de tekst,
dus met aanwijzing en verbetering van fouten.
24. Stemma: een stamboom die het verband tussen verschillende (versies van) handschriften
en gedrukte bronnen illustreert.
25. Kapitaal: hoofdletter.
26. ‘Letter in onderkast’: een kleine letter. De letterkast is een bak waarin zich de gewone letters
bevinden en die op de hellende bok of de werktafel vlak voor de zetter staat. De onderkast
bevindt zich onder de bovenkast, die verder van hem af staat.
Tiecelijn, 19, 2006