Je t'adore - Reynaertgenootschap

144
bron + jaartal editeur + jaartal aantal afwijkingen in de editie
Van der Meer 1485 Suhl 1783 408
Plantijn 1564 Martin 1876 288
Leeu 1479 Muller & Logeman 1892 66
Plantijn 1566 Sabbe 1924 215
Leeu 1479 Hellinga 1952 331
Segher van Dort 1651 Roossens 1981 55
De criteria die ik hanteerde bij het vaststellen van de afwijkingen zijn in overeenstemming
met de principes van Hellinga voor het strikt diplomatisch uitgeven zoals
hij deze heeft uiteengezet in zijn artikel Principes linguistiques d’édition de textes
(Hellinga 1952-1953). Bouwman vatte de principes van Hellinga voor een diplomatische
transcriptie zeer bondig samen:
een uitgave die de tekst geeft zoals het lezende oog deze na het
gereedkomen van de codex 9 zag, waarbij de translitteratie 10 het
aangetroffen tekensysteem integraal overneemt, inclusief fouten
en inconsequenties. Dat betekent dat abbreviaturen 11 kunnen worden
opgelost, desnoods zonder cursivering, maar dat de spelling
van ‘u’ en ‘v’ niet mag worden aangepast aan het moderne gebruik
omdat deze twee lettervormen (anders dan bijvoorbeeld die van ‘s’,
‘r’ en ‘d’) beide meer dan één klank aanduiden.
(Bouwman 2003: 148).
Echter alle edities, op die van Roossens na, stammen van vòòr 1952. Uit de inleidingen
van de edities, maar ook uit de confrontatie met de bronnen, bleek dat de
editeurs er zeer uiteenlopende opvattingen over diplomatisch editeren op na hielden.
Ook werden emendaties niet altijd verantwoord in de inleidingen. Suhl geeft
een summiere toelichting in zijn verantwoording op de toegepaste aanpassingen.
Ook Martin beperkt zich tot enkele opmerkingen over zijn ingrepen in de tekst.
Muller & Logeman daarentegen zijn zeer uitgebreid in hun verantwoording. Sabbe
schrijft in zijn voorbericht dat hij een goed gelijkend ‘fac-simile-druk’ van Plantijn
1566 wilde uitgeven en gaat zelfs zover dat hij aangetroffen fouten zonder commentaar
overneemt. Roossens ten slotte bracht enkele emendaties aan die hij zorgvuldig
toelicht in de verantwoording bij zijn uitgave.
Om vast te stellen waar een editeur afweek van zijn gebruikte bronnen, om zo een
beeld te geven van de kwaliteit van een editie, bestudeerde ik ook de verantwoording
van de editeur per editie. Als een editeur een bepaalde afwijking ten opzichte
van zijn gebruikte bron verantwoordde, beschouwde ik deze afwijking niet als een
fout. Als hij daarentegen ‘zondigde’ tegen zijn eigen verantwoorde emendaties,
emendaties zonder verantwoording aanbracht of foutieve weergaven ten opzichte
van de bron in de editie aangetroffen werden, bestempelde ik deze afwijkingen ten
opzichte van de bron genadeloos als een afwijking.
Het door Hellinga verwoorde principe over het ‘integraal overnemen van fouten
en inconsequenties’ heeft mij hoofdbrekens gekost. Discutabel is bijvoorbeeld het al
dan niet weergeven van spaties binnen een woord (bijvoorbeeld ‘ghe vinden’ > ‘ghevinden’
in Pg regel 1531 (Hellinga 1952)). Deze spaties, die met name in de incu-
Tiecelijn, 19, 2006