Je t'adore - Reynaertgenootschap

225
te bespeuren tussen losse scènes in het verhaal. Zo ziet Poeth in de molenaar die
zijn worst kwijtraakt een vooraankondiging van de verminking van de pastoor door
Tibeert (p. 100, zie toelichting bij vers 122) en in Reynaerts troost van Julocke (een
kapel kan best met één klok luiden) een toespeling op de klokkenluidende Isegrim
te Elmare uit de biecht van Reynaert (p. 105, toelichting bij de verzen 1290-1301;
vgl. origineel vv. 1483-1498). Dit type relaties vind ik erg vergezocht. De molenaar
is geen geestelijke, dus waarom zouden beiden met elkaar in verband gebracht
moeten worden? En in Reynaerts biecht wordt vooral de gulzigheid van Isegrim
benadrukt. Ik denk dat die dus ook achter de Elmare-episode zit en daarom geloof
ik niet in een verband met de Julockepassage, waar satire op ongeoorloofde seksuele
betrekkingen aan de orde is. En heel algemeen denk ik dat we moeten oppassen
in Van den vos Reynaerde te veel verbanden te zien. Zoals een cabaretvoorstelling
een rode draad kan hebben en toch losse scènes kan bevatten, zo hoeft ook
niet alles in de Reynaert met een of ander groter geheel verbonden te zijn.
Het detailcommentaar geeft tenslotte aanleiding tot een kleine zijstap. Poeth wijst
erop, dat in Coppes grafschrift geen leestekens voorkomen (p. 102, toelichting bij
de verzen 463-466). Daarom ook neemt hij in zijn vertaling van dat grafschrift
(p. 21) geen leestekens op. Wat hij over de poly-interpretabiliteit van het grafschrift
zegt, is mij niet geheel duidelijk, maar dat een Middelnederlandse tekst vaak op
meer wijzen in zinnen verdeeld kan worden, is helemaal juist. Dat is een van de
redenen waarom editeurs meestal erg terughoudend zijn met het aanbrengen van
interpunctie. Maar de hele Reynaert bevat nauwelijks leestekens in de handschriften,
dus ik begrijp niet goed waarom dat hier aangegeven moet worden, en elders
niet.
De brief aan de Reineke-Fuchs-Freund is wat mij betreft een zeer onbevredigend
stuk. Waarom eigenlijk is deze vorm gekozen voor een nawoord? Zowel de gekozen
vorm als een aantal passages lijken betrekking te hebben op de persoonlijke
levenssituatie van Philipp Poeth. Voor mij als buitenstaander zijn die volstrekt betekenisloos
gebleven en waarschijnlijk is dat maar goed ook. Maar publiceer ze dan
ook niet.
Bovendien is het inhoudelijke niveau hier veel lager dan in de rest van het boek.
Het eclectische en eigenzinnige dat in vertaling en detailcommentaar doorschemerde
wordt hier dominant met negatieve gevolgen. Over Poeths opvatting over de
verhouding tussen Comburg en Dyck is hierboven al geschreven. Daarna gaat hij
in op de mogelijke regio en de sociale en culturele omstandigheden waarin Van den
vos Reynaerde ontstaan is. Als ik hem goed begrijp, denkt hij voor de ontstaansregio
aan het Rijn-Maasgebied en ziet hij de situatie in het Duitse keizerrijk als het
achterdoek waartegen de tekst tot stand komt. Voor zover ik de argumentatie kan
volgen, lijkt ze mij te bestaan uit uit hun verband gerukte elementen uit verschillende,
elkaar feitelijk uitsluitende, Reynaertinterpretaties. Wat mij betreft is er ook na
lezing van deze ‘brief’ geen enkele reden om er aan te twijfelen dat Van den vos
Reynaerde rond het midden van de dertiende eeuw ontstaan is in, of in de omgeving
van Gent, en wel in kringen rond het hof van de graaf van Vlaanderen. Als er
een specifieke politieke strekking in de tekst zit (wat ik niet geloof), dan heeft die op
dat hof betrekking.
Bijna terloops geeft Poeth in deze brief aan dat hij gelooft dat de middeleeuwse
tekst ook een modern publiek nog intellectueel én emotioneel kan raken. Daarin ben
Tiecelijn, 19, 2006