Je t'adore - Reynaertgenootschap

224
De verschillen zijn hier groter. Dat Reynaert Isegrim zijn deel vraagt, zoals Poeth in
vers 214 aangeeft, staat niet in het Middelnederlands (maar is in de gegeven situatie
natuurlijk wel geïmpliceerd). Bij Poeth is Isegrims reden om Reynaert de graat
te geven dat hij niets meer op kan. In het Middelnederlands is die reden dat Isegrim
hem niet lust. In beide gevallen is duidelijk dat het om een schijngave gaat en dat
Isegrim dus verkeerd handelt.
Als Reynaert zijn vrouw na zijn terugkeer uit het hof uitnodigt mee te gaan naar
de nieuwe wildernis, zegt hij daarover o.a. ‘Wi moghen daer … wandelen onder die
scade / Ende hebben daer grote ghenade, / Eer wi worden daer bespiet’ (3161-
3164). Poeth vertaalt: ‘Im Schatten lebten wir dort zwar, / doch komfortabel ganz
und gar, / bevor man bekäm uns zu Gesicht’ (3177-3179). Op deze manier wordt de
schaduw iets negatiefs. Vanwege de rijmcombinatie scade-ghenade denk ik echter
dat die schaduw positief is. Ghenade is immers in de kern een religieus woord en
kan de bijbelse notie van leven in de schaduw van Gods vleugelen oproepen. Ik
denk dat Reynaert hier met dat religieuze gedachtegoed speelt, al weet ik niet precies
wat hij ermee bedoelt. Ik vind dus ook de vertaling van ghenade met komfortabel
niet echt gelukkig. Dit is overigens een kwestie van interpretatie. Ghenade kan
ook wereldlijk welzijn betekenen en als je aanneemt dat dat hier het geval is, dan is
Poeths vertaling adequaat.
Een laatste geval vinden we even verder in de tekst. Hermeline heeft aangegeven
dat ze het erg vindt dat Reynaert gezworen heeft naar het Heilig Land te vertrekken,
waarop Reynaert zegt dat afgedwongen eden niets voorstellen. In het
Middelnederlands staat er dan: ‘So meer ghezworen, so meer verloren. / Mi seide
een goet man hier tevoren / In rade dat hi mi riet: / Bedwongene trauwe ne diedet
niet’ (3174-3177) Poeth maakt daarvan: ‘Je mehr geschworen, desto mehr verloren.
/ Ein Weiser schrieb’s mir hinter die Ohren: / Erzwungne Versprechen gelten nicht!’
(3189-3191). Het In rade dat hi mi riet maakt de indruk een stoplap te zijn: er is een
rijmwoord bij niet nodig. Dat Poeth niet probeert dit te vertalen, is verstandig. Zijn
gebruik van het spreekwoord ‘Schreibe dir das hinters Ohr’ (wat ‘knoop dat in je
oren’ betekent) ter vervanging is uitgesproken geestig en past voortreffelijk bij de
nadruk op advies die het Middelnederlands bevat (zowel rade als riet).
Uit de gegeven voorbeelden moge duidelijk geworden zijn hoe Poeth zijn vertaalarbeid
opvat: hij acht zich niet honderd procent gebonden aan de tekst. Hij blijft niet
bij de indeling in zinnen van zijn voorbeeld en legt her en der eigen accenten, maar
hij verwijdert zich nooit echt van de geest van zijn voorbeeld.
Achter de tekst zijn een aantal hulpmiddelen voor beter begrip opgenomen: een
detailcommentaar, twee namenlijsten – een van plaatsen en een van personages –,
een fictieve (zie p. 4) brief aan een Reineke-Fuchs-Freund, een lijst van geraadpleegde
literatuur en een reeks afbeeldingen.
Het detailcommentaar is op basis van ruime belezenheid samengesteld. Het is
enigszins eclectisch maar bevat over het algemeen zinvolle informatie in beknopte
en heldere vorm. Dit type toelichting maakt het de lezer mogelijk zich een beter
beeld te vormen van waar het in de tekst oorspronkelijk over ging (zou hebben kunnen
gaan, moet ik misschien beter zeggen, want het gaat natuurlijk steeds om interpretaties).
Bij dit stuk van het boek heb ik slechts twee opmerkingen. De ene is dat
in deze toelichtingen veel woorden en zinsdelen vet gedrukt zijn, maar dat ik de zin
daarvan niet heb kunnen ontdekken. De tweede is, dat Poeth veel verbanden meent
Tiecelijn, 19, 2006