oktober 2011 - Egyptologisch Dispuut Pleyte - Universiteit Leiden

Interview René van Walsem
René van Walsem is in 1971 aan de Universiteit Leiden begonnen aan de studies
Egyptologie en Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie. In 1975 is hij samen
met Maarten Raven afgereisd naar Egypte om daar informatie „boven het zand te
halen‟ over Maya en Merit te Saqqara, waar ze Horemheb vonden. In 1976 heeft hij
zijn doctoraal kunstgeschiedenis gedaan en in 1978 die van Egyptologie. In 1979
kon hij beginnen als doctoraalassistent, waar hij werd geacht zo snel mogelijk een
proefschrift te schrijven en tegelijk college te geven. Dankzij het terugtrekken van
professor Klasens, hoogleraar aan de universiteit en directeur van het Rijksmuseum
van Oudheden (RMO), is hij wetenschappelijk onderzoeker geworden aan de
Universiteit Leiden. Hij werkt hier inmiddels 32 jaar.
Passie
Het was moeilijk vast te stellen waar die passie voor Egypte nou precies vandaan komt. Als klein ventje van een jaar of vijf was
hij al gefascineerd door plaatjes van het oude Egypte, van bijvoorbeeld zuilen die er heel anders uitzagen dan om hem heen. Dit
bleek later de Karnaktempel te zijn. Ook plaatjes in de kinderbijbel grepen zijn aandacht. ’’Pas vanaf de geschiedenislessen op
de middelbare school, werd ik me bewust van de tijdsdimensie. Daar viel het woord Egypte ook wel eens, en toen ben ik er zo
ingerold. Eerst wilde ik docent geschiedenis en aardrijkskunde worden op de middelbare school, want dat waren mijn twee
lievelingsvakken. Toen ik vijftien was heb ik bij stom toeval het boek van Desroches-Noblecourt kunnen lenen uit de
bibliotheek. Ik kende dit boek uit de folders die rond kerst door de brievenbus geschoven werden. Het boek zag er schitterend
uit, en ik wilde het best hebben maar het kostte toendertijd 32 gulden en dat was onbetaalbaar. Toen ik het zag in de
bibliotheek, was het pakken en wegwezen!’’.
‘’Het graf van
Meryneith en Opgraving
De opgravingen begonnen voor Van Walsem toen hij daar in 1975 als student bij mocht zijn. Hij heeft vijf
Inyoeia in 2001
seizoenen in Saqqara gezeten als student, en heeft later nog in ’86 een half seizoen Maarten Raven
was ook een
vervangen. In 1990 is hij nog met Harco Willems wezen opgraven en toen vanaf 1999 tot en met 2008 was
schitterende hij mede field-director met Maarten Raven voor de puur Nederlandse opgraving. ‘’Ik heb dat zelf van de
ontdekking. Dat grond getild. Toen Willems naar Leuven ging had hij opgravingsgeld verzameld bij de faculteit archeologie.
dat dubbelbeeld Ik kon hier twee dingen mee doen, in de algemene pot laten storten of er zelf wat mee doen. Toen is er
besloten zelf naar Saqqara te gaan in samenwerking met de EES (Egyptian Exploration Society) en het
gewoon onder het
RMO. De EES heeft afgehaakt maar dat was geen reden om niet door te gaan. Maarten en ik hebben dat
zand uit komt en
samen opgestart en het draait nog steeds.’’ De samenwerking tussen museum en de universiteit bevalt goed.
puntgaaf op z’n Opgravingen zijn belangrijk maar volgens een wijze les van zijn oude hoogleraar Janssen niet altijd nodig.
oorspronkelijke ’’Al graven we vijftig jaar in Egypte niks meer op, en werken we alles uit wat er in de archieven ligt te
plek stond was verstoffen, dan kun je nog ‘k-weet-niet-hoeveel Egyptologen aan de slag krijgen.’’
‘’Het was leuk dat we in ’75 meteen die toppers hadden. Horemheb was wereldnieuws, en toen een paar jaar
ongelofelijk.’’
later Maya en Meryt. In 2001 het graf van Meryneith. Dat was allemaal ontzettend leuk. Er zitten natuurlijk
ook een aantal negatieve kanten aan, bijvoorbeeld de hele administratieve rompslomp. Ook zijn de Egyptische autoriteiten niet
altijd even simpel. Dit kost op veel fronten veel energie. Het is te vermoeiend om het ‘er maar even bij te doen’. Je kunt niet
alles tegelijk.’’ Het opgraven is spannend maar onzeker. ’’Je begint ergens te graven, en je moet maar afwachten wat er komt. Je
kunt niet zomaar zeggen dat je iets niet wil, als je het niet leuk vindt is dat pech gehad.’’ Ik vroeg naar één van de leukste
momenten van het opgraven. ‘’Het meest indrukwekkende moment, en dat is nooit te herhalen, was toen ik in ’75 uit de auto
stapte bij Bait Emery en in m’n uppie de woestijn in kon lopen en daar de trappenpiramide aantrof. Daar alleen staan was
ongelofelijk en het herhaalt zich nooit meer. Een ander onherhaalbaar moment was toen we ’s middags na de lunch, toen we al
een paar dagen hadden gegraven waar later Horemheb bleek te liggen, een zuiltop hadden aangetroffen. We zijn toen met een
man of vijf teruggegaan naar de zuil om even een klein beetje zand weg te halen. We wilden even kijken of we konden zien wat
voor zuil het was, je kent het type en denkt te weten wat er ligt. We zaten op onze knietjes daar het zand weg te halen, en daar
stond op het paneel glashelder ‘Horemheb’. Dat was geweldig. Het herhaalde zich toen een paar jaar later met Maya en Meryt.
Dat was fantastisch. Het graf van Meryneith en Inyoeia (tegenwoordig Anoeia) in 2001 was ook een schitterende ontdekking.
Dat dat dubbelbeeld gewoon onder het zand uit komt en puntgaaf op z’n oorspronkelijke plek stond was ongelofelijk.’’
Indiana Jones
‘’De ontdekkingen zijn wel wat Indiana Jones-achtig. Het dubbelbeeld van Meryneith en Inyoeia moest beveiligd worden. Je
kunt het niet het weekend laten staan, want dan is het geheid weg. Ter plekke werd er georganiseerd dat er een kar aankwam
en er werden soldaten geronseld. Met veel pijn en moeite werd het 200 à 300 kilo wegende beeld op de kar getild en is het naar
het kantoor van de oudheidkundige dienst gebracht en op een bureau neergezet. De ramen waren geblindeerd en soldaten
moesten het bewaken, het hele weekend lang. Zaterdags werd het overgebracht naar een magazijn wat daar tegenover lag en
daar is het tijdelijk ondergebracht. Op de achterkant stonden tien kolommen met tekst die ik toen heb geëpigrafeerd. Met de
deuren op slot met een soldaat ervoor heb ik daar twee dagen op een betonnen vloer gezeten, je kon geen kant op. Als je er uit
wilde, moest je aan de deur bonken. Daarna is onder politiebegeleiding het beeld in het museum van Caïro afgeleverd, het
laatste stuk zelfs met sirenes, om aandacht te trekken. Beetje overdreven. Op het moment van ontdekken heb je echt wel een