oktober 2011 - Egyptologisch Dispuut Pleyte - Universiteit Leiden

Geachte leden,
Het collegejaar is alweer in volle gang en de meesten van ons zullen alweer hard aan de bak zijn. Ook het
Pleytebestuur heeft niet stilgezeten. Wij hebben namelijk de eer om de eerste nieuwsbrief van het jaar te mogen
presenteren.
Deze nieuwsbrief is natuurlijk niet zonder enige hulp tot stand gekomen. We zijn veel dank verschuldigd aan René
van Walsem, Jacques van der Vliet, Rients de Boer en Joost Golverdingen die ons hebben voorzien van een interview,
een column en twee essays. Vanzelfsprekend zal ook het programma voor oktober 2011 bekend worden gemaakt.
Daarnaast grijpen wij, het nieuwe bestuur, graag de gelegenheid aan ons kort voor te stellen.
Tot slot wil ik hier een woord van dank richten tot de oud-bestuursleden Petra Hogenboom en Bianca Pesch, die er
samen voor hebben gezorgd dat 2010 - 2011 een geweldig Pleytejaar is geworden.
Wij gaan er vanuit dat dit jaar minstens zo leuk wordt en gaan er -hopelijk samen met jullie- vol goede moed en goede
ideeën tegenaan!
I N D E Z E
N I E U W S -
B R I E F
Voorwoord
Praeses
1
Wie zijn wij? 1
Column 2
Eerstejaars-
dag OCMW
De scriptie
van...
2
3
Interview 4
De troons-
bestijging
van Achna-
ton
Welkom-
eerstejaars-
borrel
Propedeuse-
uitreiking
2011
6
7
7
Aangenaam! Mijn
naam is Rikst Ponjee
en ik heb de eer dit
jaar Praeses van
Dispuut Pleyte te
mogen zijn. Al sinds ik
klein was ben ik een
liefhebber van het
oude Egypte geweest.
Desondanks moet ik
t o t m i j n s p i j t
bekennen dat ik nog nooit
naar dit fascinerende land toe
ben gereisd. Dat laatste staat
natuurlijk wel op de planning,
maar tot het zover is moet ik
me tevreden stellen met het
NINO.
Pleyte blijft gelukkig stug
doorgroeien. Dat heeft onder
andere te maken met de
relatief grote instroom van
OCMW-studenten, waar het
huidige bestuur ook deel van
uitmaakt. Pleyte wil dit jaar
ook de assyriologen en breedgeïnteresseerden
wat te
bieden hebben en daarnaast
de nieuwsgierigheid van de
egyptologen blijven prikkelen.
De wereld hield immers
niet op bij de eerste cataract of
voorbij de Delta, ook niet in de
oudheid. Om deze reden
zullen er niet alleen meer
egyptologie-gerelatee rde
onderwerpen tijdens de
l e z i n g e n e n i n d e z e
nieuwsbrief aan bod komen.
Ik ga er vanuit dat we een
geweldig jaar tegemoet gaan
en ik hoop jullie nog vaak te
mogen zien.
Pleyte nieuwsbrief
O K T O B E R 2 0 1 1
Met een gouden groet,
Rikst Ponjee, Praeses
V.l.n.r.: Lonneke, Rikst en Jeroen
Hoi allemaal! Ik ben Lonneke
en ik ben dit jaar jullie
secretaris. Ik ben ook degene
die hard aan de slag gaat voor
jullie om iedere maand een
mooie verse nieuwsbrief te
organiseren. Ik ben 20 jaar,
tweedejaars OCMW en ben
dol op boeken verzamelen. Ik
wil al vanaf mijn kindertijd
Egyptologie studeren en mijn
favoriete periode in de
Egyptologie is de Amarnatijd.
In April 2009 ben ik voor het
eerst met mijn vader naar
Egypte geweest en heb ik
Caïro en Luxor bezocht. Wat
ik met Egyptologie wil
bereiken weet ik niet precies,
wel weet ik dat ik er na mijn
studie zeker mee door wil
gaan. Wat ik antwoord als
mensen mij de welbekende
vraag ‘’wat kan je daarmee
worden dan?’’ is duidelijk:
Indiana Jones. Wat ik hoop te
bereiken binnen Pleyte dit jaar
is om iedereen, jong en oud,
bij elkaar te krijgen door onze
gezamelijke passie naar voren
te brengen: Egypte.
Hallo studenten, docenten,
geïnteresseerden,
boeren, burgers en
buitenlui! Jeroen Mellenbergh
hier, een
tweedejaars student
OCMW, richting Egyptologie.
Ik zal in het komende
bestuur van
Pleyte de functie van
Quaestor vervullen. Dat
houdt in dat ik over de financ
i ë l e k a n t v a n d e
studievereniging ga. De kas
bijhouden, rekeningen op tijd
betalen, dat soort werk.
Natuurlijk zal ik de zuurverdiende
centjes van de leden zeer
verantwoord besteden!
Ik zal mijzelf eens wat beter
introduceren: Ik ben al 25 jaar
oud (Ja, echt!). Ik ben opgegroeid
in het pittoreske dorpje
Broek in Waterland, net ten
noorden van Amsterdam en ik
vind het niet erg als je die
naam meteen weer vergeet. Na
voor even archeologie aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam
gestudeerd te hebben ben
ik overgestapt naar Leiden om
Egyptologie te gaan studeren.
Eigenlijk vond ik het oude
Egypte altijd al fascinerend en
ik ben blij dat met de keuze
die ik gemaakt heb. Ik moet
zeggen dat het mij hier zeer
goed bevalt, zowel de studie
als de stad. Zo goed zelfs dat ik
besloten heb om deel te gaan
uitmaken van het bestuur van
Pleyte.

AGENDA OKTOBER
● Woensdag 12 oktober: Lezing
Joost Golverdingen, ‘De
Zananza Affaire’, 19.30-21.00,
Lipsius 208. Aansluitend borrel
in de Koets
● Maandag 17 oktober:
studieavond in de UB, vanaf
19.00
● Woensdag 19 oktober:
studieavond in de UB, vanaf
19.00
● Donderdag 27 oktober: Maandelijkse
borrel in de Kroeg,
vanaf 21.00
Lunch op de eerstejaarsdag
Pleyte of pleite?
‘Geen ouwemannenpraatje!’, dacht ik toen ik het eervolle verzoek
kreeg om voor de eerste Pleyte Nieuwsbrief deze column te schrijven.
Maar je ontkomt er toch niet aan: onwillekeurig dwaalden mijn
gedachten af naar mijn eerste kennismaking (in 1977) met het dispuut
Pleyte. Die naam was wel even schrikken. In plat-Haarlems betekent
pleite ‘zoek, weg’ (‘verrek, me fiets is pleite!’), en in het Duits natuurlijk
‘failliet’. Bij navraag bleek de naamgever een uit het Leidse verleden
opgedolven Egyptoloog te zijn, vooral bekend omdat hij enige -
ongetwijfeld cruciale - hoofdstukken aan het Dodenboek had toegevoegd.
Bij alle waardering voor zijn verdiensten kon het niemand ontgaan dat
hij wat bleekjes afstak bij bekendere helden van het toenmalige
studentenvolk, zoals Karl Marx (jazeker!), Claude Lévi-Strauss of – om
bij de Egyptologie te blijven – H.J. Polotsky. Pleyte leek vooral een
vertegenwoordiger van een tijdperk waarin het in de wetenschap nog om
weten en in de kunst om kunnen ging. In Leiden duurde de negentiende
eeuw wel erg lang, zo was mijn eerste indruk.
Het viel gelukkig mee. De schrifturen van de naamgever waren
geen verplichte lectuur en op de dispuutsavonden werd tot diep in de
nacht geboomd over allerlei onderwerpen binnen en buiten de
Egyptologie. Over die eerste jaren van het dispuut verscheen een
lustrumbundeltje onder redactie van Sven Vleeming (nu hoogleraar in
Trier), globetrotter Maarten Kersten (met wie ik later nog in de moderne
kunst ben gedoken) en ondergetekende. Voor het samenstellen van dit
boekje waren we - om mij niet meer geheel duidelijke redenen - naar
Gascogne getogen, in het diepe zuiden van Frankrijk. Het werd een
memorabel uitstapje waarbij de armagnac, een specialiteit van de streek,
rijkelijk vloeide. Te rijkelijk misschien, want het resulterende
lustrumboekje komt na dertig jaar saai en oubollig over. Het dispuut zelf
was dat beslist niet. Er werd op een behoorlijk niveau en met veel inzet
gedebatteerd en daarmee zorgde het voor een belangrijke verrijking van
een studie waarin het grote verhaal nogal eens moest wijken voor het
irrelevante detail. Hopelijk zal Pleyte die inspirerende functie nog lang
blijven vervullen!
Waarom het in de wetenschap niet om weten en in de kunst niet
om kunnen draait, hoop ik dan een volgende keer uit te leggen.
Jacques van der Vliet
Eerstejaarsdag nieuwe OCMW-studenten
Dinsdag 6 september hadden de
eerstejaars OCMW (Oude
Culturen van de Mediterrane
Wereld) hun introductiedag. In
samenwerking met Sheherazade,
de studievereniging van de
Midden Oostenstudies heeft
Pleyte die dag de lunch verzorgd.
De dag begon met koffie en een
koekje, waar de eerstejaars
zichzelf eerst wat onwennig en
verlegen aan elkaar voorstelden.
In totaal hebben we 25 nieuwe
studenten, een behoorlijk aantal!
Na de koffie hielden de docenten
een verpletterend introductiepraatje
over hoe hun vakken er precies uit
gaan zien en welke boeken ze het
beste hiervoor kunnen aanschaffen.
Ook hebben wij, als nieuw
Pleytebestuur onszelf voorgesteld en
een promotiepraatje gehouden. Na
het introductiepraatje hebben de
eerstejaars lekker gegeten in de
koffiekamer van het vrieshof. We
hadden bergen broodjes gesmeerd en
Sheherazade had onder andere voor
baklava en dadels gezorgd, wat zeker
in de smaak viel. Tijdens de lunch
hebben de eerstejaars nog wat
gekletst met elkaar om elkaar vast
wat beter te leren kennen. Het
verschaffen van boeken voor een kleine
studie zoals de onze is een avontuur op
zich en dus ging een aantal van de
nieuwe studenten daar na de lunch
meteen mee aan de slag. Veel van de
nieuwe studenten zijn geïnteresseerd
in Pleyte, we hebben zelfs voorlopig 23
nieuwe inschrijvingen!
Het was voor de eerstejaars erg
spannend om eindelijk officieel kennis
te maken met de studie. De
eerstejaarsdag was zowel voor hen als
voor Pleyte een succesvolle dag.

Lezing Joost Golverdingen 12 oktober
De Zananza-affaire. De
bronnen, de chronologie en
de problemen
Na de dood van farao Nibchururya
schreef zijn weduwe een
interessante brief aan de
Hettitische koning Shuppiluliuma:
"Mijn echtgenoot is gestorven en
een zoon van mij is er niet, maar
u, zo wordt gezegd, heeft vele
zonen. Als u mij één van uw zonen
zou sturen, dan zou hij mijn
echtgenoot worden. Ik wil niet een
bediende van mij nemen en hem
mijn echtgenoot maken. Ik ben
bang !"
Deze brief is het begin van een
interessante reeks aan
gebeurtenissen die plaatsvonden in
De scriptie van… Rients de Boer
Amoritische diplomatie en de Amarna tijd
de late 18 e dynastie en uiteindelijk
resulteerden in de moord op prins
Zannanza, de zoon van
Shuppiluliuma. Als gevolg hiervan
brak ook een soort ‘koude oorlog’ uit
tussen het Hettitische en het
Egyptische rijk, wat haar hoogtepunt
bereikte ten tijde van Ramses II met
de slag bij Kadesh en eindigde met het
vredesverdrag tussen Ramses II en de
toemalige Hettitische koning Hattusili
III.
In deze lezing zal Joost Golverdingen
ingaan op de (Hettitische) bronnen
van deze ‘Zananza-affaire’ en op de
verschillende Egyptologische
theorieën over de identiteit van farao
Nibchururya en zijn weduwe.
De Oud-Babylonische periode (ca. 2000-1600 v.C.) is binnen de geschiedenis van Mesopotamië één van de best
gedocumenteerde tijdvakken. Niet zozeer vanwege de kwantiteit aan bekende teksten (meer dan 40.000 kleitabletten),
maar vooral vanwege de verscheidenheid aan teksten en genres. Deze tijd kan worden beschouwd als de gouden tijd van
het spijkerschrift en de Akkadische taal. Concurrerende schrijfsystemen zoals het alfabet bestonden nog niet in het
Midden Oosten, terwijl juist wel grote groepen mensen geletterd waren. Het Akkadisch zelf werd door zo’n beetje de helft
van de inwoners van het Midden Oosten gesproken en was dè schrijftaal geworden. Andere talen zoals het Amorietisch of
Hurritisch werden wel gesproken maar in deze tijd (bijna) nooit geschreven.
Een verder kenmerk van de Oud-Babylonische tijd is de politieke fragmentatie in het Midden Oosten. De tijd van
de grote koninkrijken zoals bekend uit de late Bronstijd (vanaf ca. 1500 v.C.) was nog niet aangebroken. In plaats hiervan
bestond er een lappendeken van staatjes met in de meeste gevallen een Amorietische koning op de troon. De Amorieten
waren oorspronkelijk semi-nomadische herders met een sterke stammenstructuur. Deze stammenstructuur bepaalde
vaak de verhoudingen tussen de diverse Amorietische staatjes. Enkele koninkrijken waren groter en invloedrijker, dit
was vaak te danken aan het karakter en succes van één specifieke koning. Het bekendste voorbeeld is Hammurabi van
Babylon (1792-1750 v.C.) die erin slaagde om een aantal rivaliserende staten te neutraliseren en de-facto bijna heel Zuid-
Mesopotamië te beheersen.
Amorietische vorsten zijn ons bekend van het uiterste oosten van Mesopotamië tot aan de kusten van de
Middellandse zee, zo weten we dat rond 1770 v.C. een zekere Yantin-Hammu koning van Byblos was en Ishi-Addu
koning van Hazor (Noord Palestina). Ons blikveld strekt zich helaas niet verder richting Zuid Palestina of Egypte. Het
vinden van significant tekstueel bewijs voor contacten tussen Mesopotamië en Egypte in deze periode zou garant staan
voor een wetenschappelijke sensatie. Door de rijke tekstvondsten in de stad Mari, dat aan de Eufraat ligt op de grens
van het huidige Syrië en Irak, hebben we een beeld gekregen van de internationale diplomatieke contacten tussen de
Amorietische koningen in de Oud-Babylonische tijd. Het blijkt dat ze met elkaar correspondeerden in een
gestandaardiseerde vorm van Akkadisch, natuurlijk geschreven met het spijkerschrift. Wat veel mensen niet weten is dat
deze diplomatieke correspondentie een directe voorloper is van de internationale contacten in de late Bronstijd. Deze
contacten zijn vooral beroemd door de zgn. Amarna-brieven gevonden in Achnaton’s hoofdstad Achet-Aton (gedateerd
omtrent ca. 1350 v.C.). Uit deze en andere bronnen zien we dat een club van grote koningen met elkaar in het Akkadisch
op kleitabletten communiceerden over vazallen, diplomatieke geschenken, dynastieke huwelijken etc. De meest
prominente leden van deze club zijn de koningen van Egypte, Babylonië en het Hethietische rijk Hatti. De blauwdruk
voor deze vorm van internationaal corresponderen lag dus al klaar in de voorliggende Oud-Babylonische periode.

Interview René van Walsem
René van Walsem is in 1971 aan de Universiteit Leiden begonnen aan de studies
Egyptologie en Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie. In 1975 is hij samen
met Maarten Raven afgereisd naar Egypte om daar informatie „boven het zand te
halen‟ over Maya en Merit te Saqqara, waar ze Horemheb vonden. In 1976 heeft hij
zijn doctoraal kunstgeschiedenis gedaan en in 1978 die van Egyptologie. In 1979
kon hij beginnen als doctoraalassistent, waar hij werd geacht zo snel mogelijk een
proefschrift te schrijven en tegelijk college te geven. Dankzij het terugtrekken van
professor Klasens, hoogleraar aan de universiteit en directeur van het Rijksmuseum
van Oudheden (RMO), is hij wetenschappelijk onderzoeker geworden aan de
Universiteit Leiden. Hij werkt hier inmiddels 32 jaar.
Passie
Het was moeilijk vast te stellen waar die passie voor Egypte nou precies vandaan komt. Als klein ventje van een jaar of vijf was
hij al gefascineerd door plaatjes van het oude Egypte, van bijvoorbeeld zuilen die er heel anders uitzagen dan om hem heen. Dit
bleek later de Karnaktempel te zijn. Ook plaatjes in de kinderbijbel grepen zijn aandacht. ’’Pas vanaf de geschiedenislessen op
de middelbare school, werd ik me bewust van de tijdsdimensie. Daar viel het woord Egypte ook wel eens, en toen ben ik er zo
ingerold. Eerst wilde ik docent geschiedenis en aardrijkskunde worden op de middelbare school, want dat waren mijn twee
lievelingsvakken. Toen ik vijftien was heb ik bij stom toeval het boek van Desroches-Noblecourt kunnen lenen uit de
bibliotheek. Ik kende dit boek uit de folders die rond kerst door de brievenbus geschoven werden. Het boek zag er schitterend
uit, en ik wilde het best hebben maar het kostte toendertijd 32 gulden en dat was onbetaalbaar. Toen ik het zag in de
bibliotheek, was het pakken en wegwezen!’’.
‘’Het graf van
Meryneith en Opgraving
De opgravingen begonnen voor Van Walsem toen hij daar in 1975 als student bij mocht zijn. Hij heeft vijf
Inyoeia in 2001
seizoenen in Saqqara gezeten als student, en heeft later nog in ’86 een half seizoen Maarten Raven
was ook een
vervangen. In 1990 is hij nog met Harco Willems wezen opgraven en toen vanaf 1999 tot en met 2008 was
schitterende hij mede field-director met Maarten Raven voor de puur Nederlandse opgraving. ‘’Ik heb dat zelf van de
ontdekking. Dat grond getild. Toen Willems naar Leuven ging had hij opgravingsgeld verzameld bij de faculteit archeologie.
dat dubbelbeeld Ik kon hier twee dingen mee doen, in de algemene pot laten storten of er zelf wat mee doen. Toen is er
besloten zelf naar Saqqara te gaan in samenwerking met de EES (Egyptian Exploration Society) en het
gewoon onder het
RMO. De EES heeft afgehaakt maar dat was geen reden om niet door te gaan. Maarten en ik hebben dat
zand uit komt en
samen opgestart en het draait nog steeds.’’ De samenwerking tussen museum en de universiteit bevalt goed.
puntgaaf op z’n Opgravingen zijn belangrijk maar volgens een wijze les van zijn oude hoogleraar Janssen niet altijd nodig.
oorspronkelijke ’’Al graven we vijftig jaar in Egypte niks meer op, en werken we alles uit wat er in de archieven ligt te
plek stond was verstoffen, dan kun je nog ‘k-weet-niet-hoeveel Egyptologen aan de slag krijgen.’’
‘’Het was leuk dat we in ’75 meteen die toppers hadden. Horemheb was wereldnieuws, en toen een paar jaar
ongelofelijk.’’
later Maya en Meryt. In 2001 het graf van Meryneith. Dat was allemaal ontzettend leuk. Er zitten natuurlijk
ook een aantal negatieve kanten aan, bijvoorbeeld de hele administratieve rompslomp. Ook zijn de Egyptische autoriteiten niet
altijd even simpel. Dit kost op veel fronten veel energie. Het is te vermoeiend om het ‘er maar even bij te doen’. Je kunt niet
alles tegelijk.’’ Het opgraven is spannend maar onzeker. ’’Je begint ergens te graven, en je moet maar afwachten wat er komt. Je
kunt niet zomaar zeggen dat je iets niet wil, als je het niet leuk vindt is dat pech gehad.’’ Ik vroeg naar één van de leukste
momenten van het opgraven. ‘’Het meest indrukwekkende moment, en dat is nooit te herhalen, was toen ik in ’75 uit de auto
stapte bij Bait Emery en in m’n uppie de woestijn in kon lopen en daar de trappenpiramide aantrof. Daar alleen staan was
ongelofelijk en het herhaalt zich nooit meer. Een ander onherhaalbaar moment was toen we ’s middags na de lunch, toen we al
een paar dagen hadden gegraven waar later Horemheb bleek te liggen, een zuiltop hadden aangetroffen. We zijn toen met een
man of vijf teruggegaan naar de zuil om even een klein beetje zand weg te halen. We wilden even kijken of we konden zien wat
voor zuil het was, je kent het type en denkt te weten wat er ligt. We zaten op onze knietjes daar het zand weg te halen, en daar
stond op het paneel glashelder ‘Horemheb’. Dat was geweldig. Het herhaalde zich toen een paar jaar later met Maya en Meryt.
Dat was fantastisch. Het graf van Meryneith en Inyoeia (tegenwoordig Anoeia) in 2001 was ook een schitterende ontdekking.
Dat dat dubbelbeeld gewoon onder het zand uit komt en puntgaaf op z’n oorspronkelijke plek stond was ongelofelijk.’’
Indiana Jones
‘’De ontdekkingen zijn wel wat Indiana Jones-achtig. Het dubbelbeeld van Meryneith en Inyoeia moest beveiligd worden. Je
kunt het niet het weekend laten staan, want dan is het geheid weg. Ter plekke werd er georganiseerd dat er een kar aankwam
en er werden soldaten geronseld. Met veel pijn en moeite werd het 200 à 300 kilo wegende beeld op de kar getild en is het naar
het kantoor van de oudheidkundige dienst gebracht en op een bureau neergezet. De ramen waren geblindeerd en soldaten
moesten het bewaken, het hele weekend lang. Zaterdags werd het overgebracht naar een magazijn wat daar tegenover lag en
daar is het tijdelijk ondergebracht. Op de achterkant stonden tien kolommen met tekst die ik toen heb geëpigrafeerd. Met de
deuren op slot met een soldaat ervoor heb ik daar twee dagen op een betonnen vloer gezeten, je kon geen kant op. Als je er uit
wilde, moest je aan de deur bonken. Daarna is onder politiebegeleiding het beeld in het museum van Caïro afgeleverd, het
laatste stuk zelfs met sirenes, om aandacht te trekken. Beetje overdreven. Op het moment van ontdekken heb je echt wel een

eetje een Indiana Jones gevoel. Er wordt wel eens laagdunkend over Indiana Jones gedaan, maar als we eerlijk zijn is het
deels gewoon zo. Het is onzin om het af te zwakken. Je moet alleen niet voor het Indiana Jones-gevoel gaan graven, het gaat
natuurlijk om het vergaren van wetenschappelijke kennis.’’
Vlooien
Waar Indiana Jones geen last van had waren vlooien. Tijdens zijn lezing een tijdje terug had van Walsem het over vlooien die
uit het graf meekwamen dus vroeg ik er nog eens naar. Kwamen ze nou uit het graf, of van de mensen? ’’Van de mensen, ja.
Men had zo’n mooie jallabeeya aan en dan zag je zo’n beestje kruipen. Dan was het maar afwachten bij wie die dan terecht zou
komen. Het hoorde er gewoon bij. Het ondergrondse gedeelte van Horemheb was erg warm, zo’n 36 graden. Daar heb ik zes
weken gezeten, en daar willen de vlooien wel broeden. Als je dan in het vliegtuig stapte was het wel weer voorbij want de airco
was te koud voor de beestjes’’.
Onderwijzen
René van Walsem is erg blij dat hij aan de universiteit les mag geven. Een groot voordeel hiervan is volgens
hem dat hij geen rekening hoeft te houden met het niveau van het publiek. ’’Als ze het niet snappen, dan gaan
ze weg. Kunnen ze het wel volgen, dan volgen ze het wel. Je moet echt tot de bodem van je kennen en je
kunnen gaan, en dat is erg stimulerend. Wat ook fijn is aan de universiteit is dat er ieder jaar een nieuwe
lichting komt met jonge breinen en jonge geesten. Je wordt zelf steeds ouder, en als daar steeds weinig
uitwisseling is met andere geesten dan sukkel je voor je het weet een beetje in. Je raakt vastgeroest in
bepaalde ideëen, en de jeugd kan je door simpele vragen te stellen even bij de les houden. Dat is stimulerend
en houdt je relatief jong.’’
‘’Je wordt zelf
steeds ouder, en
als daar steeds
weinig uitwisseling
is met andere
geesten dan sukkel
je voor je het weet
een beetje in.’’
Toeval
Het woord ‘toeval’ werd opvallend vaak genoemd. Het boek van Desroches Noblecourt stond ‘toevallig’ in de
bibliotheek. De directeur van zijn middelbare school was gepromoveerd theoloog, een erg geleerd man. Die had duizenden
boeken, te veel om thuis op te bergen. Hij had een aantal op school opgeborgen, en een nieuwsgierige Van Walsem kwam de
grammatica van A. de Buck uit ‘44 tegen tussen de boeken. Gecombineerd met de grammaticacursus uit ’44 heeft hij deze
geleend van de directeur. Langzaam heeft hij zichzelf hiërogliefen geleerd. ’’Het is heel raar. Het zijn allemaal toevalligheden
maar toch lijkt er een bepaalde richting in te zitten. Je kunt er maar heel weinig zelf aan doen. De vacature die in ’79 viel was
ook puur toeval, ik kon daar niks aan doen. Waar ik wel wat aan kon doen was de beste zijn in wat ik deed. Als je kans wilt
maken op het toeval, moet je zorgen dat je bij de bovenste drie hoort, en zelfs dat geeft geen garantie. Het is een grote mix van
toeval en zelf je best gedaan hebben’’. Gelooft u in toeval? ‘’Ja. Ik denk niet dat het iets anders is. Het is een heel ingewikkeld
filosofisch probleem natuurlijk. Het ligt eraan op welke schaal je naar gebeurtenissen kijkt of iets toeval is of niet. Op beperkte
schaal kan je dingen causaal achter elkaar verbinden, maar op grotere schaal kan dat niet. Sommige dingen zijn gewoon zoals
ze zijn, daar hoeven we niet moeilijk over te doen’’.
Wat is uw favoriete...
De favorieten van René van Walsem
Object: ’’Jeetje! Geen seconde over nagedacht! Zo vanuit het heden gezien, is dat toch het dubbelbeeld van Meryneith en
Inyoeia. Het zelf hebben opgegraven telt ook wel mee.’’
Onderwerp: ’’De studie van de Ouderijkse elitegraven, de iconografie en hoe we dat cultuurhistorisch en
wetenschapsfilosofisch moeten benaderen om zo zuiver mogelijk conclusies te trekken. Het is heel makkelijk om erin te leggen
wat je erin wil zien. Het is leuk om vooroordelen wat dat betreft onderuit te halen.’’
Museum: ’’Puur kwantitatief is dat het museum in Caïro. Het British Museum is ook erg mooi maar daar zijn zo weinig
schilderijen. Misschien is het Metropolitan Museum of Art in New York toch nog wat beter dan het British Museum... daar
hebben ze namelijk ook een grote collectie schilderijen. Bovendien zijn hun Egyptische collecties in context geplaatst.’’
Stad: ‘’Hmm... Da’s niet Caïro. Ik weet nog dat ik in mijn middelbare schooltijd ondersteboven was van Rome. Ik ben dit jaar
weer eens in Florence geweest en dat is toch wel een hele fijne stad. Bijkomstig is dat ze allebei een Egyptische collectie
hebben.’’
Boek: ’’Jee..’’ Zijn het nare vragen? ‟‟Nee hoor, het zijn heel interessante vragen. Het probleem is alleen dat ik heel veel leuk
vind. Ik bewonder het werk van Toonder heel erg, maar dat kan ik niet bestempelen als mijn favoriete literatuur. Ik twijfel
tussen twee Russische boeken, Doctor Zhivago van Boris Pasternak en Leven en Lot van Vasili Grossman. Dat zijn magistrale
boeken. Ze horen eigenlijk bij elkaar. Het bijzondere ervan is dat er zo veel mensen in voorkomen, in tegenstelling tot de
hoofdfiguren in de standaardroman. Mensen komen en verdwijnen net zoals in de Haarlemmerstraat. Het is op een hele
knappe manier onder woorden gebracht.’’
Film: ’’Mag het ook een aflevering van een reeks zijn? Degene die het dichts komt bij mijn absolute favoriet is ‘’Brideshead
Revisited’’, gebaseerd op een boek van Evelyn Waugh. Mijn vrouw en ik hebben er ademloos naar zitten kijken. Een jaar of
twee geleden heb ik ‘m op DVD van m’n vrouw gekregen. Zij kwam met de DVD thuis zonder dat ik het wist, en ik kwam met
het boek thuis zonder dat zij het wist. Dat is ook toeval! Of is dit telepathie?!’’.

Toen Achnaton in jaar 5, maand 4 van het Peret-seizoen zijn
proclamatie uitvaardigde om de stad Achet-Aton te bouwen,
werd deze proclamatie uitgehakt op twee steles die de noord-
en zuidgrens vormden van het gebied Achet-Aton. Dit is het
begin van een reeks statements die door Achnaton zijn
gemaakt en zijn uitgehakt op een reeks stèles op de oost- en
westoever van de Nijl, die we tegenwoordig ‘grensstèles’
noemen. Deze statements (vier in totaal) beslaan een periode
van jaar 5 tot in jaar 8. Hoewel deze stèles nog lang niet al hun
geheimen hebben prijsgegeven, kan er toch veel
chronologische informatie uit worden gehaald. Één van deze
conclusies betreft de datum van de troonsbestijging van
Achnaton.
In totaal bevatten de grensstèles vier soorten teksten, die
allen goed gedateerd zijn:
De vroege proclamatie (VP) Jaar 5, Peret IV, dag 13
De late proclamatie (LP) Jaar 6, Peret IV, dag 13
(dus precies een jaar na de VP)
De herhaling van de eed Jaar 8, Peret I, dag 8
(dus ca. twee jaar na LP)
Het colofon Jaar 8, Achet IV,
laatste dag (= dag 30)
Het Egyptische kalenderjaar bestaat uit drie seizoenen in
deze volgorde: Achet - Peret - Sjemoe. Ieder seizoen is weer
onderverdeeld in vier maanden (hierboven aangegeven met
Afbeelding 1: Weergegeven zijn twee kalenderjaren. De
groene lijn is de hypothetische overgang van regeringsjaar 7
naar 8 en 8 naar 9 als Achnaton de troon heeft bestegen
tussen Peret I en IV.
De troonsbestijging van Achnaton
Door Joost Golverdingen
Romeinse cijfers) en iedere maand bestaat uit 30 dagen.
Hoewel het in het rijtje hierboven logisch lijkt dat de
herhaling van de eed eerder in tijd is dan het colofon
(namelijk dat maand I van Peret eerder is dan maand IV van
Peret) hoeft dit niet: Het is volledig afhankelijk van de datum
van de troonsbestijging van Achnaton. Als Achnaton tussen
maand I en IV de troon heeft bestegen, dan is in één
regeringsjaar (bijvoorbeeld jaar 8) maand IV direct na zijn
troonsbestijging en maand I bijna een jaar later (zie
afbeelding 1).
Het colofon staat bij de steles waar deze voorkomt onder de
herhaling van de eed. Dit hoeft echter niet automatisch te
betekenen dat het colofon het laatste statement is van
Achnaton.
Om meer inzicht te krijgen in de chronologie van de stèles
moeten we kijken naar grensstèle A, dat zich bevindt aan de
westkant van de Nijl, nabij de necropool van Tuna el-Gebel.
Deze tekst bevat drie soorten tekst: De late proclamatie, de
herhaling van de eed en het colofon (zie afbeelding 2). Hieruit
blijkt een opvallend detail. Vanaf regel 14 is de tekst iets
breder gemaakt en zijn de tekens in de regels iets verkleind.
Daarnaast moet men de vloer bij de stèle iets verlaagd
hebben, want de beeldengroep die naast de stele staan, staan
op sokkels die opvallend hoog zijn. Hierdoor kunnen we
beredeneren dat men de stèle had ontworpen met enkel de
late procamatie en de herhaling van de eed en men de late
proclamatie aan het uithakken was, toen Achnaton zijn
laatste statement (het colofon) maakte. Deze moest nog
aan stèle A worden toegevoegd, maar hier had men de
ruimte niet meer voor. Men heeft het ontwerp van de stele
aangepast en de volgende maatregelen getroffen:
De regels tekst iets breder gemaakt
De tekens in de tekst iets verkleind
De vloer iets verlaagd, zodat er meer ruimte ontstond
onder de stèle.
Afbeelding 2: De schematische weergave van grensstèle A,
met daarbij twee beeldengroepen van Achnaton, Nefertete en
twee dochters.
Omdat we nu weten dat de herhaling van de eed (jaar 8,
Peret I, dag 8) voor het colofon (jaar 8, Achet IV, dag 30) is
te dateren, weten we dat de overgang van het jaar (en ook
Achnatons troonsbestijging) is te dateren in de periode
tussen jaar 8, Achet IV, dag 30 en jaar 8, Peret I, dag 8,
dus rond het begin van het Peret-seizoen, met een
onzekerheid van 8 dagen (zie afbeelding 3).
Afbeelding 3: Vijf kalenderjaren met daarin de verschillende
gedateerde statements van Achnaton en de beredeneerde
overgangen van regeringsjaar 4 naar 5, 5 naar 6, 6 naar 7 en 8
naar 9. (groene lijn, geplaatst op begin van het Peret-
seizoen.)
Dit artikel is grotendeels gebaseerd op een deel van het
onderzoek van Murnane en van Siclen, in: W. J. Murnane en
Ch. C. van Siclen III, The Boundary Stelae of Akhenaten,
Kegan Paul International, Londen en New York, 1993, p. 153-
155.

12 September jongstleden zijn de
eerstejaars begonnen met hun
studie en met een nieuwe fase in
hun leven. Voor de meesten van
hen is dit de eerste keer dat ze
aan een universiteit studeren. Er
komt heel wat op je af als je nog
nooit eerder gestudeerd hebt.
Vroeg opstaan (normaal gesproken),
veel zelfstudie en huiswerk
(normaal gesproken), allemaal
nieuwe mensen. “Waar heb ik
college?”, “waar heeft die docent
het in godesnaam over?”,
“Waarom is mijn fiets nu alwéér
gestolen?”. Vragen, vragen,
vragen. Het kan soms nogal overweldigend
zijn als je dit allemaal
op je bordje krijgt.
Dinsdag 6 september vond in het
academiegebouw de
propedeuseuitreiking plaats van
onder andere het laatste jaar
Egyptologie en het eerste jaar Oude
Culturen van de Mediterane Wereld.
De uitreiking werd vooraf gegaan
door het openingscollege, gegeven
door meneer Ghorab. Dit college ging
over poëzie ten tijde van de oorlog
Na enkele weken het bestuur met
ons te hebben gedeeld, hebben
Bianca Pesch en Petra
Hogenboom hun functies officieel
aan ons overgedragen.
Donderdag 29 september heeft
deze bestuurswissel
plaatsgevonden en een groot
aantal leden was aanwezig bij het
bijbehorende etentje in pizzaria
Donetello’s.
Onder het genot van pizza’s en
Welkom-eerstejaars-borrel
Daarom kwamen we bij Pleyte op
het idee om een borrel te houden
voor de eerstejaars, aan het einde
van de eerste echte collegeweek.
Het was voor de kersverse eerstejaars
niet alleen een manier om
stoom af te blazen na een week
van colleges en nieuwe indrukken.
Het was ook een uitgelezen
kans om ouderejaars te ontmoeten
die al wat langer meegaan
en het klappen van de zweep al
kennen.
Vrijdag 16 september was het
zover: de ‘welkom eerstejaars
borrel’ werd gehouden in de
kroeg (tevens de naam van het
Propedeuseuitreiking 2011
Bestuurswissel
etablissement). Aan het einde van
de middag begonnen de studenten
binnen te druppelen en weldra
waren er zo’n 20 mensen aanwezig.
Het was een gevarieerd
gezelschap, uit alle studiejaren
afkomstig. De sfeer zat er al gauw
goed in en het is bijzonder gezellig
geworden. Na een paar uur
gekletst te hebben over van alles
en nog wat, al of niet studiegerelateerd,
gingen we weer op
huis aan. Laten we hopen dat dit
goede begin van het jaar een
voorbode is voor de maandelijkse
borrels (wat zeg ik! Natuurlijk
wordt deze trend voortgezet tijdens
de maandelijkse borrels!).
(1980-1988) tussen Iran en Irak en keek
ook terug naar de oude poëzieconventies.
De propedeuses werden uitgereikt door
Ben Haring, waarna iedere kandidaat een
welverdiend groot applaus ontving. Na de
officiële opening van ons jaar en de
propedeuseuitreiking zijn een groot aantal
studenten naar De Koets gegaan om te
vieren dat de propedeuses nu echt binnen
waren.
pasta’s zijn het afgelopen en het
komende jaar uitvoerig
besproken. Hierna zijn we
gezellig met zijn allen naar de
Kroeg gegaan om de
feestelijkheden voort te zetten.
Al met al was de bestuurswissel
een groot succes en hebben
Bianca en Petra met vol
vertrouwen het stokje aan het
nieuwe bestuur overgedragen.
Bianca en Petra tijdens hun laatste
avond als bestuur

Jaarlijkse contributie lidmaatschap
Contributie eerstejaarsstudenten: €12,50
Contributie overigen: €15,00
Zoals jullie kunnen zien is de contributie
met ingang van dit jaar iets omhoog
gegaan. Dit omdat Pleyte steeds groter
wordt en we zo hopen vaker leuke
activiteiten te kunnen organiseren.
Uiteraard hopen we ook regelmatiger het
eerste rondje drankjes te kunnen betalen
op de maandelijkse borrels.
Lid worden?
Email je gegevens naar dispuutpleyte@gmail.com.
Wij hebben nodig:
Naam en achternaam
E-mailadres
Telefoonnummer
Studierichting
Vermeld in het onderwerp van je bericht dat je lid wilt
worden. Zodra je de contributie hebt overgemaakt naar
rekeningnummer 2957839 ben je officieël lid!
Heeft u nog vragen, op– of aanmerkingen of suggesties met betrekking tot deze nieuwsbrief, dan horen wij ze
graag. Spreek ons aan of mail naar dispuutpleyte@gmail.com.
Met gouden groet,
Bestuur Pleyte 2011-2012