of Arme Mannen- en Vrouwenhuis. Deel I - Historische vereniging ...

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001
62
het stereotype hoogtij: de zeventiende-eeuwse regent die zich 'voluit' liet
schilderen tegenover de hologige bedelaar, de even welgedane couponnetjesknipper
uit de eeuw daarn a en zijn tegenhanger, en natuurlijk de volgevreten
kapitalistische uitbuiter versus de srakkerige proletariër die met de pet in
de hand om een cent opslag kwam vragen.
Dat dit beeld inmiddels flink is bijgesteld, is veel schrijvers van schoolboeken
kennelijk ontgaan. Al had de onderkant van de maatschappij het in de
genoemde eeuwen bepaald niet makkelijk, in de Republiek en in het Koninkrijk
der Nederlanden hoefde niemand van de honger om te komen. Alleen
al in Leiden bestond tussen 1750 en 1853 een dertigtal instanties die zich
bezighielden met de opvang van bejaarden, krankzinnigen, invaliden en
andere hulpbehoevenden.' De hofjes en de wat onbekendere Leidse afdelingen
van landelijke organisaties doen het totaal nog veel hoger uitkomen.
Nu konden velen in Leiden in de genoemde periode wel wat hulp gebruiken.
Waren er in de Gouden Eeuw al genoeg burgers uit de boot gevallen,
na de achteruitgang van de textielindustrie was het aantal 'crepeergevallen'
alleen maar toegenomen. De bestuurders van de diverse instellingen hadden
hun handen vol en konden soms slechts met de grootste moeite de ordentelijke
armen helpen, laat staan de tot alcoholisme en tot andere ondeugden
neigende 'beesten' die aan de andere kant van de maatschappij leefden."
Het Huiszittenhuis
Het Huiszittenhuis, de instantie die zich bezighield met ondersteuning van
armen die thuis woonden of uitbesteed waren in een van de drie particuliere
minnehuizen die de stad kende, was in de achttiende eeuw verreweg de
grootste instelling van sociale zorg in Leiden. Vanuit het hoofdkwartier aan
de Oude Rijn regelden de regenten de bedeling der armen." Omdat zij het
geld bepaald niet voor het opscheppen hadden, werd iedere aanvraag tot
ondersteuning grondig beoordeeld. Dit gebeurde door een bezoek van de
regenten aan de armen. Om deze tijdrovende procedure wat te vergemakkelijken,
hadden de regenten de stad ingedeeld in wijken die werden bestuurd
door zogenaamde kwartierregenten. Dezen werden op hun beurt geholpen
door de heren der gebuurten, de 'voorzitters' van de buurtorganisaties.
Omdat ook deze buurtheren niet alles te weten konden komen over de