of Arme Mannen- en Vrouwenhuis. Deel I - Historische vereniging ...

of Arme Mannen- en Vrouwenhuis. Deel I - Historische vereniging ... of Arme Mannen- en Vrouwenhuis. Deel I - Historische vereniging ...

26.09.2013 Views

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 70 De vOOlwerpen die daarin geplaatst moeten worden hebben gedurende hun hele leven lang tot het geringste en onbeschaafste soort van inwoonders behoort en dezelven zijn bijna gelijk beesten in de stal. Het zal derhalve vrij wat werk inhebben die mensen in hunne ouderdom de haveloosheid en ongeschiktheid af te leren en aan een geregeld order welke noodzakelijk in zulk een huis moet plaats hebben , te gewennen. Deze niet mis te verstane woorden kwamen hard aan bij de regenten. Zo hard dat zij weinig aandacht schonken aan de enigszins tegenvallende stedelijke collecte van 26 mei, die f 9.145 opbracht." Zij richtten al hun aandacht op het ontkrachten van de consideratie van Van Halteren, maar slaagden daar ondanks uitgebreide correspondentie en overleg met de vroedschap niet echt În. 26 In september hakten de burgemeesters de knoop door en legden de partijen het volgende compromis voor: het eerste jaar zou het minnehuis beginnen met 74 oudjes . Dezen werden overgenomen van het Huiszittenhuis en door de regenten daarvan ondersteund met maximaal f 53 per persoon. Per jaar kon het nieuwe huis twee bejaarden meer opnemen tot het getal van honderd zou zijn bereikt. Ieder oudje boven dat aantal zou het minnehuis geheel zelf moeten bekostigen." Dat de regenten hiermee akkoord gingen, blijkt onder meer uit een advertentie in De Leydsche Courantvoor een 'binnenvader' en 'binnenmoeder', een echtpaar dat de dagelijkse leiding van het huis voor zijn rekening nam. Vereist werd een kinderloos echtpaar van boven de veertig dat genegen was en de juiste bekwaamheden had als zodanig te functieneren." Mochten de regenten hebben gedacht dat het storm zou lopen voor dit baantje, dan werden zij in hun verwachtingen hevig teleurgesteld. Het enige echtpaar dat zich aanmeldde voldeed alleen aan de eis dat het getrouwd was. Verder waren Abraham Peltenburg en Marie Guillemine Marechal beiden onder de veertig en verwachtten zij hun derde kind. Een aantal regenten nam hier geen genoegen mee en dreef de zaak op de spits . Zoals gewoonlijk legde men de zaak voor aan de vroedschap. Deze besliste eind oktober dat er absoluut geen 'binnenechtpaar' benoemd mocht worden dat kinderen had." Deze beslissing was voor een drietal regenten reden om het bijltje erbij neer te gooien. Het betrof Van Staveren. Van Oyen en Delfos . De laatste, een niet onverdienstelijk graveur en tekenaar, werd voor zijn bemoeienis met de oprichting van het minnehuis door "die van den gerechte"

MENSENWERK in een hartelijke brief bedankt." Op 1 december 1783 werd een echtpaar aangesteld dat wel aan de eisen voldeed, Stephanus van Wijngaarden en Cornelia Harnilron, Tijdens deze affaire hadden de regenten vorderingen gemaakt: in november hadden zij de eerste achttien bewoners van het huis mogen selecteren, allen vrouwen (zie bijlage 1).31 Ook op andere gebieden waren de regenten zo kort voor de opening koortsachtig bezig. Er werden grote hoeveelheden eten en drinken ingeslagen. Verder stelden zij blikslagers, mandenmakers, kassiers, kledingopzichters, blekers, kuipers en een timmerman aan. Deze laatste kreeg naast zijn gewone werk ook de opdracht voor vijftig stuivers per stuk de benodigde doodskisten te timmeren." Gezien de leeftijd van de minnekinderen hoefde deze ambachtsman niet te rekenen op gebrek aan werk. Toen de laatste plooien waren gladgestreken - een jaarcontract met een goedkope slager en de aankoop van ziekenbedden - stond de regenten niets meer in de weg om op maandag 29 december, de geplande 'blijde inkomste' van de oudjes, met hun moeilijke maar dankbare taak te beginnen. De eerste jaren De eerste achttien minnekinderen arriveerden om half negen 's ochtends. In het huis aangekomen werden zij in de achterste eetzaal geplaatst, omdat het daar het warmst was. De oudste regent, Passchier Soetbrood, sprak de oudjes met enige gepaste woorden toe. De inhoud van het toespraakje is niet bekend, maar de rede is ongerwijfeld een mengeling geweest van geruststellende woorden en lofprijzingen aan het eigen adres. Ijdelheid is tenslotte niemand vreemd. Na de korte inleiding werden de dames naar de voorste vrouwenziekenzaal gebracht, alwaar zij bij een goed vuur door rwee speciaal daartoe aangestelde vrouwen werden ontkleed, gewassen, gekamd, gehavend en gereinigd. Vervolgens werden de opgekalefaterde oudjes in een achterzaal - alweer bij een goed vuur - in de minnehuiskleren gestoken en onthaald op een kopje koffie en een stuk bul (een droog soort gebak, lijkend op janhagel), een typisch Leidse lekkernij." Om ongeveer half een begaf het hele gezelschap zich naar de eetzaal, waar de minnekinderen werden vergast op een maaltijd om van te watertanden: gebraden rundvlees , grauwe erwten 71

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001<br />

70<br />

De vOOlwerp<strong>en</strong> die daarin geplaatst moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de hun hele lev<strong>en</strong><br />

lang tot het geringste <strong>en</strong> onbeschaafste soort van inwoonders behoort <strong>en</strong> dezelv<strong>en</strong> zijn<br />

bijna gelijk beest<strong>en</strong> in de stal. Het zal derhalve vrij wat werk inhebb<strong>en</strong> die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in<br />

hunne ouderdom de haveloosheid <strong>en</strong> ongeschiktheid af te ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> geregeld order<br />

welke noodzakelijk in zulk e<strong>en</strong> huis moet plaats hebb<strong>en</strong> , te gew<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />

Deze niet mis te verstane woord<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> hard aan bij de reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Zo<br />

hard dat zij weinig aandacht schonk<strong>en</strong> aan de <strong>en</strong>igszins teg<strong>en</strong>vall<strong>en</strong>de stedelijke<br />

collecte van 26 mei, die f 9.145 opbracht." Zij richtt<strong>en</strong> al hun aandacht<br />

op het ontkracht<strong>en</strong> van de consideratie van Van Halter<strong>en</strong>, maar slaagd<strong>en</strong><br />

daar ondanks uitgebreide correspond<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> overleg met de vroedschap niet<br />

echt În. 26<br />

In september hakt<strong>en</strong> de burgemeesters de knoop door <strong>en</strong> legd<strong>en</strong> de partij<strong>en</strong><br />

het volg<strong>en</strong>de compromis voor: het eerste jaar zou het minnehuis beginn<strong>en</strong><br />

met 74 oudjes . Dez<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van het Huiszitt<strong>en</strong>huis <strong>en</strong> door<br />

de reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> daarvan ondersteund met maximaal f 53 per persoon. Per jaar<br />

kon het nieuwe huis twee bejaard<strong>en</strong> meer opnem<strong>en</strong> tot het getal van honderd<br />

zou zijn bereikt. Ieder oudje bov<strong>en</strong> dat aantal zou het minnehuis geheel zelf<br />

moet<strong>en</strong> bekostig<strong>en</strong>." Dat de reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hiermee akkoord ging<strong>en</strong>, blijkt onder<br />

meer uit e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie in De Leydsche Courantvoor e<strong>en</strong> 'binn<strong>en</strong>vader' <strong>en</strong><br />

'binn<strong>en</strong>moeder', e<strong>en</strong> echtpaar dat de dagelijkse leiding van het huis voor<br />

zijn rek<strong>en</strong>ing nam. Vereist werd e<strong>en</strong> kinderloos echtpaar van bov<strong>en</strong> de veertig<br />

dat g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> was <strong>en</strong> de juiste bekwaamhed<strong>en</strong> had als zodanig te functi<strong>en</strong>er<strong>en</strong>."<br />

Mocht<strong>en</strong> de reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gedacht dat het storm zou lop<strong>en</strong> voor dit<br />

baantje, dan werd<strong>en</strong> zij in hun verwachting<strong>en</strong> hevig teleurgesteld. Het <strong>en</strong>ige<br />

echtpaar dat zich aanmeldde voldeed alle<strong>en</strong> aan de eis dat het getrouwd<br />

was. Verder war<strong>en</strong> Abraham Pelt<strong>en</strong>burg <strong>en</strong> Marie Guillemine Marechal<br />

beid<strong>en</strong> onder de veertig <strong>en</strong> verwachtt<strong>en</strong> zij hun derde kind. E<strong>en</strong> aantal<br />

reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> nam hier ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> mee <strong>en</strong> dreef de zaak op de spits . Zoals<br />

gewoonlijk legde m<strong>en</strong> de zaak voor aan de vroedschap. Deze besliste eind<br />

oktober dat er absoluut ge<strong>en</strong> 'binn<strong>en</strong>echtpaar' b<strong>en</strong>oemd mocht word<strong>en</strong> dat<br />

kinder<strong>en</strong> had." Deze beslissing was voor e<strong>en</strong> drietal reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> red<strong>en</strong> om het<br />

bijltje erbij neer te gooi<strong>en</strong>. Het betr<strong>of</strong> Van Staver<strong>en</strong>. Van Oy<strong>en</strong> <strong>en</strong> Delfos .<br />

De laatste, e<strong>en</strong> niet onverdi<strong>en</strong>stelijk graveur <strong>en</strong> tek<strong>en</strong>aar, werd voor zijn<br />

bemoei<strong>en</strong>is met de oprichting van het minnehuis door "die van d<strong>en</strong> gerechte"

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!