PDF folder 'Gezondheid, welzijn en zorg' - Zorg-Saam
PDF folder 'Gezondheid, welzijn en zorg' - Zorg-Saam
PDF folder 'Gezondheid, welzijn en zorg' - Zorg-Saam
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Vorming, Training <strong>en</strong> opleiding<br />
in organisaTies<br />
gezondheid,<br />
<strong>welzijn</strong> <strong>en</strong> zorg<br />
2013<br />
g - ondersteuning - vorming www.zorgs aam.be - opleiding - ondersteuning
Wie zijn wij?<br />
<strong>Zorg</strong>-<strong>Saam</strong> vzw is e<strong>en</strong> landelijke vormingsinstelling gespecialiseerd inzake ‘zorg’ <strong>en</strong> erk<strong>en</strong>d door het ministerie van cultuur. C<strong>en</strong>traal in<br />
onze vorming <strong>en</strong> opleiding staat het zorgvaardiger word<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de eig<strong>en</strong> context, het kwalitatief groei<strong>en</strong> in het omgaan met jezelf<br />
<strong>en</strong> ander<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s onze vorming b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> we de kwaliteit van het lev<strong>en</strong>, sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>, ruimte om individueel te ontplooi<strong>en</strong>,<br />
respect, verbond<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> op<strong>en</strong>heid.<br />
Onze vorming<br />
<strong>Zorg</strong>-<strong>Saam</strong> biedt vorming aan in verschill<strong>en</strong>de organisaties rond gezondheid, <strong>welzijn</strong> <strong>en</strong> zorg.<br />
We hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitgebreid aanbod uitgewerkt voor zowel basispersoneel, midd<strong>en</strong>kader als leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> in de zorg.<br />
Daarnaast bied<strong>en</strong> we vorming aan voor mantelzorgers <strong>en</strong> vrijwilligers.<br />
Naast de thema’s die we in deze brochure aanbied<strong>en</strong>, gev<strong>en</strong> wij ook vorming rond andere thema’s of werk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vorming uit op<br />
basis van uw vraag.<br />
Al onze vorming<strong>en</strong> zijn altijd praktijkgericht <strong>en</strong> interactief.<br />
Begeleiding <strong>en</strong> ondersteuning<br />
<strong>Zorg</strong>-<strong>Saam</strong> biedt aan teams <strong>en</strong> organisaties ondersteuning <strong>en</strong> begeleiding. In afspraak met de opdrachtgever wordt nagegaan wat<br />
juist de behoefte van de organisatie is <strong>en</strong> wat de mogelijkhed<strong>en</strong> van <strong>Zorg</strong>-<strong>Saam</strong> zijn om hierop in te spel<strong>en</strong>.<br />
Teambegeleiding <strong>en</strong> intervisie zijn de twee meest gevraagde vorm<strong>en</strong>.<br />
2
Praktische info<br />
Locatie: U zorgt voor e<strong>en</strong> aangepast lokaal, d.w.z.: voldo<strong>en</strong>de ruimte, liefst met daglicht <strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de verluchting met<br />
het nodige didactisch materiaal.<br />
Zowel deelnemers als begeleiders vind<strong>en</strong> het prettig als er koffie, thee <strong>en</strong> water klaar staat.<br />
Aantal deelnemers: Maximum 20 deelnemers, t<strong>en</strong>zij anders vermeld in de brochure.<br />
Kostprijs: Vorming:<br />
- vorming: 8 - 20 deelnemers: € 375/dagdeel van maximum 3 uur<br />
+ 20 deelnemers: € 30/persoon/dagdeel extra<br />
- verplaatsing: € 0,35/kilometer<br />
- docum<strong>en</strong>tatie: € 0,10/kopie<br />
Vorming voor leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong>:<br />
- vorming: maximum 16 deelnemers: € 500/dagdeel van maximum 3 uur<br />
- verplaatsing: € 0,35/kilometer<br />
- docum<strong>en</strong>tatie: € 0,10/kopie<br />
Intervisie/Teambegeleiding:<br />
- begeleiding: maximum 10 deelnemers: € 500/dagdeel van maximum 3 uur<br />
- verplaatsing: € 0,35/kilometer<br />
- docum<strong>en</strong>tatie: € 0,10/kopie<br />
Aanvrag<strong>en</strong>: Voor meer inlichting<strong>en</strong> kan u ons steeds contacter<strong>en</strong>:<br />
telefonisch: 016/24 39 75 of<br />
per mail aan zorgsaam@zorgsaam.be<br />
of e<strong>en</strong> kijkje nem<strong>en</strong> op de website www.zorgsaam.be<br />
Neem tijdig contact!<br />
3
autisme, kunstzinnig begrijp<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Werk<strong>en</strong> met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
autismespectrumstoornis is niet<br />
zo evid<strong>en</strong>t. Veel opvoeders,<br />
therapeut<strong>en</strong>, begeleiders, pedagog<strong>en</strong>,<br />
ouders … stot<strong>en</strong> soms<br />
teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> muur. Wij functioner<strong>en</strong><br />
in m<strong>en</strong>tale begripp<strong>en</strong>,<br />
maar beeld<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong> soms<br />
meer dan woord<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong>.<br />
In deze vorming prober<strong>en</strong> we<br />
ons via het kunstzinnige in te<br />
lev<strong>en</strong> in de wereld van person<strong>en</strong><br />
met autisme zodat hun<br />
wereld voor ons verstaanbaar<br />
zorg voor ziek<strong>en</strong><br />
wordt. Zo kunn<strong>en</strong> we conflict-<br />
<strong>en</strong> stresssituaties omvorm<strong>en</strong> tot<br />
harmonisch ler<strong>en</strong> omgaan. Zo<br />
kan er terug harmonie kom<strong>en</strong><br />
in leefsituaties.<br />
Geschikt voor iedere<strong>en</strong> die<br />
omgaat met person<strong>en</strong> met<br />
autismespectrumstoornis. Er is<br />
ge<strong>en</strong> kunstzinnige voork<strong>en</strong>nis<br />
vereist, het gaat om de innerlijke<br />
beleving.<br />
Materiaalkost per persoon:<br />
€ 1,50<br />
4<br />
Chronisch Vermoeidheidssyndroom –<br />
CVs – me <strong>en</strong> fybromyalgie 1 dagdeel<br />
Twintig jaar geled<strong>en</strong> was er<br />
nauwelijks sprake van het<br />
Chronisch Vermoeidheidssyndroom.<br />
Nu hebb<strong>en</strong> in België<br />
méér dan 15.000 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
last van dit syndroom. Is dit<br />
e<strong>en</strong> nieuwe ziekte? Is het e<strong>en</strong><br />
stress-syndroom? Is het e<strong>en</strong><br />
modeverschijnsel?<br />
M<strong>en</strong> spreekt pas van CVS als<br />
het gaat over e<strong>en</strong> klinisch vastgestelde<br />
onverklaarbare voortdur<strong>en</strong>de<br />
of steeds weerker<strong>en</strong>de<br />
vermoeidheid of uitputting die<br />
6 maand<strong>en</strong> of langer duurt.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> andere<br />
ziektebeeld<strong>en</strong> die chronische<br />
vermoeidheid kunn<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong>,<br />
word<strong>en</strong> uitgeslot<strong>en</strong>.<br />
We wet<strong>en</strong> dat het bij CVS gaat<br />
om e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>spel van velerlei<br />
factor<strong>en</strong>, fybromyalgie maakt<br />
soms deel uit van dit pakket.
Copd <strong>en</strong> astma<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
COPD is e<strong>en</strong> afkorting van<br />
de Engelse term ‘Chronic<br />
Obstructive Pulmonary<br />
Disease’, dit betek<strong>en</strong>t chronisch<br />
obstructieve longziekte.<br />
Het is e<strong>en</strong> verzamelnaam voor<br />
de longaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> chronische<br />
bronchitis <strong>en</strong> longemfyseem.<br />
Vroeger viel<strong>en</strong> deze aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong> met astma<br />
onder de verzamelnaam CARA,<br />
maar deze term wordt niet<br />
meer officieel gebruikt.<br />
Deze vorming gaat over COPD<br />
<strong>en</strong> astma.<br />
Astma heeft e<strong>en</strong> andere oorzaak<br />
dan de andere chronische<br />
luchtweg<strong>en</strong>aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
moet dan ook anders behandeld<br />
word<strong>en</strong>.<br />
dem<strong>en</strong>tie tweeluik<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Dem<strong>en</strong>tie: wat is het?<br />
Als de persoon waar je zorg<br />
voor draagt, begint te verget<strong>en</strong>,<br />
dan gaan we ons vrag<strong>en</strong><br />
stell<strong>en</strong>.<br />
Is het de oude dag, e<strong>en</strong> voorbijgaande<br />
verwardheid of zijn<br />
het de eerste tek<strong>en</strong><strong>en</strong> van<br />
dem<strong>en</strong>tie?<br />
Rond dem<strong>en</strong>tering lev<strong>en</strong> vele<br />
vrag<strong>en</strong>, zowel bij professionele<br />
als niet-professionele zorgverl<strong>en</strong>ers.<br />
• Wat is dem<strong>en</strong>tie nu precies?<br />
Welke soort<strong>en</strong> dem<strong>en</strong>tie<br />
bestaan er?<br />
• Wat kan ik verwacht<strong>en</strong>?<br />
Wat zijn de symptom<strong>en</strong>?<br />
• Is het erfelijk?<br />
• Bestaat er medicatie?<br />
Deze <strong>en</strong> andere vrag<strong>en</strong> tracht<strong>en</strong><br />
we e<strong>en</strong> antwoord te gev<strong>en</strong>.<br />
+<br />
5<br />
Omgaan met dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de<br />
ouder<strong>en</strong><br />
Omgaan met dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de<br />
ouder<strong>en</strong> is meestal ge<strong>en</strong> makkelijke<br />
opgave.<br />
Als zorgverl<strong>en</strong>er hebb<strong>en</strong> we het<br />
soms moeilijk om het in onze<br />
og<strong>en</strong> ‘vreemde gedrag’ van de<br />
oudere te zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> te accepter<strong>en</strong><br />
als gevolg van de ziekte. Van<br />
daaruit neig<strong>en</strong> we er wel e<strong>en</strong>s<br />
naar de oudere te corriger<strong>en</strong>,<br />
te oriënter<strong>en</strong>, op fout<strong>en</strong> te wijz<strong>en</strong>…<br />
En dat valt niet altijd in<br />
goede aarde.<br />
Omgaan met dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de<br />
ouder<strong>en</strong> vraagt dat we ons<br />
tracht<strong>en</strong> in te lev<strong>en</strong> in hun<br />
leefwereld, om van daaruit<br />
met begrip te reager<strong>en</strong> op hun<br />
gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> gedrag.<br />
We werk<strong>en</strong> met concrete<br />
casuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong>.<br />
depressie 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Depressieve, sombere gevoel<strong>en</strong>s<br />
heeft iedere<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong>s.<br />
Soms zijn ze snel weer verdw<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verget<strong>en</strong>, soms duurt<br />
hun aanwezigheid wat langer.<br />
Dat hoort bij het lev<strong>en</strong>. Meestal<br />
wet<strong>en</strong> we dat het sombere<br />
gevoel van voorbijgaande aard<br />
is. Deze neerslachtigheid is<br />
ge<strong>en</strong> depressie.<br />
We sprek<strong>en</strong> pas van depressie<br />
als er onder andere sprake is<br />
van aantasting van de kwaliteit<br />
van het lev<strong>en</strong>. Dit wil zegg<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong> depressie e<strong>en</strong> stor<strong>en</strong>de<br />
invloed heeft op iemands werk,<br />
hobby’s, op iemands functioner<strong>en</strong><br />
als partner, als ouder, als<br />
vri<strong>en</strong>d. De relaties met andere<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> lijd<strong>en</strong> eronder.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming ler<strong>en</strong> we<br />
de symptom<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> depressie<br />
herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> staan we stil<br />
bij risicofactor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijke<br />
oorzak<strong>en</strong>. We bested<strong>en</strong> aandacht<br />
aan de manier waarop<br />
we best omgaan met depressieve<br />
person<strong>en</strong>.
de ziekte van<br />
parkinson 2 dagdel<strong>en</strong><br />
“Parkinson? Dat is toch e<strong>en</strong><br />
ziekte van oude m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, ik<br />
b<strong>en</strong> pas veertig <strong>en</strong> ik beef<br />
niet. Mijn reactie bij het hor<strong>en</strong><br />
van de diagnose was vol verbazing.<br />
Ik wist wel dat er iets<br />
niet helemaal lekker zat: slecht<br />
schrijv<strong>en</strong>, snel moe, stijf, traag<br />
<strong>en</strong> af <strong>en</strong> toe e<strong>en</strong> raar gevoel.<br />
Ik heb alles wat er maar op het<br />
gebied van Parkinson te lez<strong>en</strong><br />
was, gelez<strong>en</strong>. In boek<strong>en</strong> kon ik<br />
niet veel over jonger<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>.<br />
Ik zag alle<strong>en</strong> maar afbeelding<strong>en</strong><br />
van oude m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, maar dat<br />
b<strong>en</strong> ik niet!”<br />
Wat is Parkinson? Wat kunn<strong>en</strong><br />
wij eraan do<strong>en</strong>? Is het te g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong>?<br />
Hoe kunn<strong>en</strong> wij ermee<br />
omgaan? We prober<strong>en</strong> op deze<br />
vrag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> antwoord te gev<strong>en</strong>.<br />
diabetes 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Diabetes is e<strong>en</strong> chronische<br />
ziekte, e<strong>en</strong> stoornis in de stofwisseling.<br />
Over de oorzaak<br />
van diabetes is weinig bek<strong>en</strong>d.<br />
Wel is gewet<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> aantal<br />
omstandighed<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke<br />
rol spel<strong>en</strong>: erfelijkheid,<br />
zwaarlijvigheid, zwangerschap,<br />
infectie.<br />
E<strong>en</strong> diabetisch persoon moet<br />
ler<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> met de ziekte. Dat<br />
wil zegg<strong>en</strong> dat hij zich op vele<br />
gebied<strong>en</strong> van het dagelijkse<br />
lev<strong>en</strong> zal moet<strong>en</strong> aanpass<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> echt leerproces. Slaagt<br />
hij er niet in de stofwisseling<br />
op peil te houd<strong>en</strong>, dan is er<br />
kans op e<strong>en</strong> te hoog of te laag<br />
bloedsuikergehalte. Bepaalde<br />
stoorniss<strong>en</strong> tred<strong>en</strong> dan op.<br />
Belangrijk is het deze stoorniss<strong>en</strong><br />
te herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> te wet<strong>en</strong><br />
wat m<strong>en</strong> in die gevall<strong>en</strong> kan <strong>en</strong><br />
mag do<strong>en</strong>.<br />
6<br />
g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>:<br />
gebruik <strong>en</strong><br />
misbruik 1 dagdeel<br />
G<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>, waartoe<br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong> ze? En waartoe niet?<br />
Wanneer is het gebruik ervan<br />
e<strong>en</strong> weldaad <strong>en</strong> wanneer br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
ze eerder schade aan?<br />
Wat zijn mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
risico’s bij automedicatie (het<br />
op eig<strong>en</strong> houtje gebruik<strong>en</strong> van<br />
g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>)?<br />
Hoe ligt het medicijngebruik bij<br />
ouder<strong>en</strong>?<br />
Wat zit er in e<strong>en</strong> huisapotheek?<br />
Wat is daarin noodzakelijk <strong>en</strong><br />
wat is overbodig?<br />
In deze sam<strong>en</strong>komst staan we<br />
stil bij de voor- <strong>en</strong> nadel<strong>en</strong> van<br />
medicatie.<br />
hebt u pijn? 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Pijn k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we allemaal in min<br />
of meerdere mate. En we k<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
ook de machteloosheid die<br />
we soms ervar<strong>en</strong> als we m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
pijn zi<strong>en</strong> lijd<strong>en</strong>.<br />
Dit is e<strong>en</strong> dag rond pijn <strong>en</strong><br />
communicatie. We staan stil<br />
bij e<strong>en</strong> aantal aspect<strong>en</strong>: welke<br />
soort<strong>en</strong> pijn zijn er? Hoe zijn ze<br />
te verhelp<strong>en</strong>? Hoe kunn<strong>en</strong> wij<br />
zi<strong>en</strong> waar de pijn zit? Waarop<br />
moet<strong>en</strong> we lett<strong>en</strong> bij pijnsignal<strong>en</strong>?<br />
Hoe interpreter<strong>en</strong> we ze ?<br />
Welke hulpmiddel<strong>en</strong> bestaan er<br />
om ons te help<strong>en</strong>, om goed te<br />
luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong> naar m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
die pijn hebb<strong>en</strong>?
huid <strong>en</strong><br />
huidaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
De huid is het grootste orgaan<br />
van ons lichaam. Zij vervult<br />
vele belangrijke functies<br />
<strong>en</strong> vormt als het ware e<strong>en</strong><br />
bescherm<strong>en</strong>de barrière tuss<strong>en</strong><br />
ons lichaam <strong>en</strong> de omgeving.<br />
Invloed<strong>en</strong> van buit<strong>en</strong>af kunn<strong>en</strong><br />
de huid gemakkelijk beschadig<strong>en</strong>.<br />
Huidaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
ontstaan echter ev<strong>en</strong>zeer door<br />
inw<strong>en</strong>dige oorzak<strong>en</strong>.<br />
Met het klimm<strong>en</strong> van de jar<strong>en</strong><br />
verandert de huid. Er zijn dan<br />
ook specifieke huidaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
die gepaard gaan met<br />
de hoge leeftijd. Enkele van<br />
deze aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> zijn wijd<br />
verspreid onder de ouder word<strong>en</strong>de<br />
bevolking.<br />
Spijtig g<strong>en</strong>oeg wordt de noodzaak<br />
tot behandeling veelal te<br />
laat ingezi<strong>en</strong>.<br />
Onder de veel voorkom<strong>en</strong>de<br />
huidaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> wordt ook<br />
aandacht besteed aan decubitus<br />
of doorligwond<strong>en</strong>.<br />
inleiding in de leefwereld<br />
van de psychiatrische<br />
patiënt voor de<br />
nev<strong>en</strong>di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Veel medewerkers die niet<br />
in de directe patiënt<strong>en</strong>zorg<br />
tewerkgesteld zijn zoals receptionist<strong>en</strong>,<br />
medewerkers patiënt<strong>en</strong>begeleiding,<br />
medewerkers<br />
onderhoud, technische di<strong>en</strong>st,<br />
cafetariamedewerkers,… word<strong>en</strong><br />
vaak geconfronteerd met<br />
dikwijls onbegrijpelijk gedrag<br />
van patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> bewoners.<br />
In deze vorming krijg<strong>en</strong> we<br />
zicht op de leefwereld van de<br />
patiënt <strong>en</strong> bewoner, waardoor<br />
het gedrag ook meer begrijpbaar<br />
wordt. We focuss<strong>en</strong> op<br />
de leefwereld <strong>en</strong> het gedrag<br />
van patiënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> bewoners<br />
met e<strong>en</strong> psychotische stoornis,<br />
e<strong>en</strong> stemmingsstoornis, e<strong>en</strong><br />
persoonlijkheidsstoornis <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
verslaving. Daarnaast word<strong>en</strong><br />
basale communicatieve vaardighed<strong>en</strong><br />
aangeleerd waardoor<br />
medewerkers meer zelfzeker<br />
het contact met de patiënt <strong>en</strong><br />
bewoner kunn<strong>en</strong> aangaan.<br />
7<br />
Hoe kan je h<strong>en</strong> bijstaan? Welke<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> zijn er om door<br />
te verwijz<strong>en</strong>? En hoe kunn<strong>en</strong><br />
we bijdrag<strong>en</strong> aan vroegtijdige<br />
opsporing <strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tie?<br />
lev<strong>en</strong> met<br />
incontin<strong>en</strong>tie 1 dagdeel<br />
Zeker één op twintig m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
wordt door e<strong>en</strong> incontin<strong>en</strong>tieprobleem<br />
gehinderd in zijn/<br />
haar dagelijkse bezighed<strong>en</strong>.<br />
Het is e<strong>en</strong> kwaal waarover m<strong>en</strong><br />
liever niet spreekt. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
veronderstelt m<strong>en</strong> te vaak de<br />
<strong>en</strong>ige te zijn die zoiets voorheeft.<br />
Talloze incontin<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
rak<strong>en</strong> hun gevoel van eig<strong>en</strong>waarde<br />
kwijt, zij voel<strong>en</strong> zich<br />
vies <strong>en</strong> zijn voortdur<strong>en</strong>d bang<br />
dat ander<strong>en</strong> het zull<strong>en</strong> merk<strong>en</strong>.<br />
Vel<strong>en</strong> reager<strong>en</strong> ontk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d<br />
op hun incontin<strong>en</strong>tie. Deze<br />
ontk<strong>en</strong>ning <strong>en</strong> de onbek<strong>en</strong>dheid<br />
met het probleem kunn<strong>en</strong><br />
leid<strong>en</strong> tot grote vere<strong>en</strong>zaming<br />
<strong>en</strong> het gevoel dat het lev<strong>en</strong> op<br />
deze wijze nog nauwelijks de<br />
moeite waard is.<br />
Hoe begrijpelijk deze reactie<br />
ook is, toch is het zowel<br />
onverstandig als onnodig<br />
over incontin<strong>en</strong>tie te zwijg<strong>en</strong>.<br />
Behandeling is mogelijk.<br />
Aangepaste hulpmiddel<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong> het mogelijk ook met<br />
incontin<strong>en</strong>tie goed te functioner<strong>en</strong><br />
in het dagelijkse lev<strong>en</strong>.<br />
medische hulpmiddel<strong>en</strong><br />
thuis 1 dagdeel<br />
E<strong>en</strong> oudere, e<strong>en</strong> zieke thuis<br />
verzorg<strong>en</strong>, er komt heel wat bij<br />
kijk<strong>en</strong>.<br />
Als zorgverl<strong>en</strong>er moet je op de<br />
hoogte zijn van de medische<br />
hulpmiddel<strong>en</strong> die vaak bij de<br />
verzorging aangew<strong>en</strong>d word<strong>en</strong>.<br />
Wat is aërosoltherapie? Waar<br />
moet je op lett<strong>en</strong> bij zuurstoftoedi<strong>en</strong>ing?<br />
Wat te do<strong>en</strong> bij<br />
e<strong>en</strong> infuus? Welke hulpmiddel<strong>en</strong><br />
gebruik je bij urine-incontin<strong>en</strong>tie?<br />
Wat met de verzorging<br />
van e<strong>en</strong> stoma?<br />
Je krijgt heel wat informatie,<br />
maar je kan ook je eig<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong><br />
kwijt.
Kanker <strong>en</strong><br />
thuiszorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Wat is kanker eig<strong>en</strong>lijk, hoe<br />
ontstaat het <strong>en</strong> wat zijn de<br />
gek<strong>en</strong>de oorzak<strong>en</strong> <strong>en</strong> risicofactor<strong>en</strong>?<br />
E<strong>en</strong> overzicht wordt gegev<strong>en</strong><br />
van de bestaande behandelingstechniek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de aan de<br />
gang zijnde ontwikkeling<strong>en</strong>.<br />
Hierover bestaan immers nog<br />
heel wat misverstand<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
onduidelijkhed<strong>en</strong>. Vaak circuleert<br />
informatie die helemaal<br />
niet op wet<strong>en</strong>schappelijke<br />
grond<strong>en</strong> gebaseerd is <strong>en</strong> die<br />
voor veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ofwel nodeloze<br />
angst ofwel onterechte<br />
verwachting<strong>en</strong> meebr<strong>en</strong>gt.<br />
De aandacht gaat ook naar<br />
de mogelijke bijwerking<strong>en</strong><br />
van behandeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar<br />
de invloed van kanker op het<br />
lichamelijk <strong>en</strong> geestelijk <strong>welzijn</strong>.<br />
Vooral de emotionele gevolg<strong>en</strong><br />
voor de persoon zelf én voor<br />
de omgeving zijn vaak niet te<br />
onderschatt<strong>en</strong>.<br />
m<strong>en</strong>opauze 1 dagdeel<br />
(kan gecombineerd word<strong>en</strong><br />
met “osteoporose”)<br />
De m<strong>en</strong>opauze is e<strong>en</strong> natuurlijk<br />
gebeur<strong>en</strong> waarmee elke vrouw<br />
te mak<strong>en</strong> krijgt. Bij de meeste<br />
vrouw<strong>en</strong> gebeurt dit in de<br />
periode tuss<strong>en</strong> 45 <strong>en</strong> 55 jaar.<br />
Vaak kijkt m<strong>en</strong> er wat angstig<br />
teg<strong>en</strong>aan. M<strong>en</strong> weet niet juist<br />
wat te verwacht<strong>en</strong>.<br />
Wat houdt m<strong>en</strong>opauze in? Wat<br />
voor verandering<strong>en</strong> ondergaat<br />
ons lichaam? Hoe kunn<strong>en</strong> we<br />
hierop zelf inspel<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe<br />
kunn<strong>en</strong> ongemakk<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
beperkt?<br />
De m<strong>en</strong>opauze valt voor veel<br />
vrouw<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met verandering<strong>en</strong><br />
in hun dagelijks lev<strong>en</strong>:<br />
de kinder<strong>en</strong> gaan uit huis,<br />
er kom<strong>en</strong> kleinkinder<strong>en</strong>, de<br />
ouders word<strong>en</strong> oud <strong>en</strong> soms<br />
ook hulpbehoev<strong>en</strong>d. Ook dit<br />
zijn verandering<strong>en</strong> waarop m<strong>en</strong><br />
best voorbereid is.<br />
8<br />
multiple sclerose<br />
1 dagdeel<br />
We schrikk<strong>en</strong> als we Multiple<br />
Sclerose of MS hor<strong>en</strong>!<br />
Wat is dit voor ziekte? Wat zijn<br />
de symptom<strong>en</strong>? Kun je ervan<br />
g<strong>en</strong>ez<strong>en</strong>? En hoe ermee te<br />
ler<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>?<br />
Allemaal vrag<strong>en</strong> waar we mee<br />
bezig zull<strong>en</strong> zijn.<br />
niet-aangebor<strong>en</strong><br />
hers<strong>en</strong>letsel of nah<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Niet-aangebor<strong>en</strong> hers<strong>en</strong>letsel<br />
(NAH) is e<strong>en</strong> verzamelnaam<br />
voor alle letsels aan de hers<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
die ontstaan zijn na de<br />
geboorte.<br />
Er kunn<strong>en</strong> meerdere oorzak<strong>en</strong><br />
zijn, waardoor één of meerdere<br />
functies van de hers<strong>en</strong><strong>en</strong> wegvall<strong>en</strong><br />
of slechter word<strong>en</strong>.<br />
Niet-traumatische oorzak<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> zijn: zuurstofgebrek<br />
van de hers<strong>en</strong><strong>en</strong>, ziekte van<br />
Parkinson of e<strong>en</strong> infectie.<br />
Traumatische oorzak<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
zijn: e<strong>en</strong> verkeersongeluk, e<strong>en</strong><br />
klap met e<strong>en</strong> zwaar voorwerp<br />
op het hoofd, e<strong>en</strong> ongelukkige<br />
val op het hoofd.<br />
Verschill<strong>en</strong>de functies van de<br />
hers<strong>en</strong><strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verstoord<br />
zijn, waardoor mogelijk gedrag<br />
<strong>en</strong> het omgaan <strong>en</strong>/of uit<strong>en</strong> van<br />
emoties veranderd zijn.<br />
We gaan sam<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> welke<br />
deze verandering<strong>en</strong> zijn. Ook<br />
onderzoek<strong>en</strong> we welke gevolg<strong>en</strong><br />
dit heeft voor de persoon<br />
zelf, maar ook voor zijn familie<br />
<strong>en</strong> omgeving.<br />
Hoe kunn<strong>en</strong> we deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
ondersteun<strong>en</strong> in het opbouw<strong>en</strong><br />
van deze nieuwe lev<strong>en</strong>sfase?
omgaan met<br />
psychiatrische patiënt<strong>en</strong><br />
in de thuiszorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Meer <strong>en</strong> meer word<strong>en</strong> we<br />
geconfronteerd met psychiatrische<br />
patiënt<strong>en</strong> die thuis<br />
verblijv<strong>en</strong>. Hoe krijg<strong>en</strong> we meer<br />
inzicht in hun leefwereld? En<br />
hoe kunn<strong>en</strong> we de psychiatrische<br />
patiënt <strong>en</strong> zijn omgeving<br />
ondersteun<strong>en</strong>?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming staan we<br />
stil bij de manier waarop we<br />
kijk<strong>en</strong> naar die andere m<strong>en</strong>s,<br />
de m<strong>en</strong>s met psychische problem<strong>en</strong>.<br />
We kijk<strong>en</strong> of, hoe <strong>en</strong><br />
wat we kunn<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong> in<br />
steun <strong>en</strong> zorg zowel aan de<br />
psychisch zieke zelf, als aan<br />
hun familie <strong>en</strong> omgeving. We<br />
zoek<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> goed<br />
ev<strong>en</strong>wicht in het omgaan met<br />
het gedrag <strong>en</strong> de problematiek<br />
van psychiatrische patiënt<strong>en</strong>.<br />
Aan de hand van casuss<strong>en</strong><br />
onderzoek<strong>en</strong> we waar onze<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
ligg<strong>en</strong>.<br />
ongevall<strong>en</strong> in <strong>en</strong><br />
om het huis 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Thuis…<br />
E<strong>en</strong> woord dat voor vele m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
gedacht<strong>en</strong> oproept aan<br />
geborg<strong>en</strong>heid, veiligheid.<br />
Toch gebeur<strong>en</strong> in onze sam<strong>en</strong>leving<br />
dagelijks vele ongevall<strong>en</strong><br />
in <strong>en</strong> rondom het huis.<br />
Het kan gaan om kleine of<br />
grote ongevall<strong>en</strong>, e<strong>en</strong>voudige<br />
of ernstige verwonding<strong>en</strong>,<br />
ademhalingsmoeilijkhed<strong>en</strong>,<br />
bewustzijnsstoorniss<strong>en</strong> <strong>en</strong> vergiftiging,<br />
verstuiking of e<strong>en</strong><br />
breuk, maar ook om e<strong>en</strong> coma<br />
of beroerte.<br />
Wet<strong>en</strong> wat je in zo’n geval kan,<br />
mag <strong>en</strong> moet do<strong>en</strong> is belangrijk.<br />
In sommige gevall<strong>en</strong> zelfs<br />
van lev<strong>en</strong>sbelang.<br />
9<br />
osteoporose 1 dagdeel<br />
(kan gecombineerd word<strong>en</strong><br />
met “m<strong>en</strong>opauze”)<br />
We hebb<strong>en</strong> er allemaal wel<br />
e<strong>en</strong>s van gehoord: botontkalking.<br />
Ongelukkig gevall<strong>en</strong><br />
in huis <strong>en</strong> heup gebrok<strong>en</strong>! Is<br />
dit onvermijdelijk als we oud<br />
word<strong>en</strong> of kunn<strong>en</strong> we er iets<br />
aan do<strong>en</strong>? We gaan sam<strong>en</strong><br />
kijk<strong>en</strong> naar de oorzak<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
behandeling, maar vooral naar<br />
wat we er prev<strong>en</strong>tief kunn<strong>en</strong><br />
aan do<strong>en</strong>.<br />
reuma 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Reuma is e<strong>en</strong> verzamelnaam<br />
voor e<strong>en</strong> groot aantal aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />
Er bestaan meer dan<br />
200 soort<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> of andere vorm van de<br />
ziekte treft 3 miljo<strong>en</strong> Belg<strong>en</strong>.<br />
Het gaat niet <strong>en</strong>kel om e<strong>en</strong><br />
verouderingsproces, reuma treft<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van alle leeftijd<strong>en</strong>, ook<br />
kinder<strong>en</strong>. Er wordt nog steeds<br />
veel onderzoek gedaan naar<br />
oorzak<strong>en</strong> van reuma. Sommige<br />
zijn bek<strong>en</strong>d, voor andere vorm<strong>en</strong><br />
ligt het vaak heel complex.<br />
Alleszins is er sprake van e<strong>en</strong><br />
vatbaarheids- <strong>en</strong> e<strong>en</strong> erfelijke<br />
factor.<br />
E<strong>en</strong> juiste diagnose, soms prev<strong>en</strong>tieve<br />
maatregel<strong>en</strong>, pijn- <strong>en</strong><br />
ontstekingsremm<strong>en</strong>de middel<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> veel leed bespar<strong>en</strong>.
aromatherapie 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Deze vorming geeft e<strong>en</strong> initiatie<br />
aromatherapie in de zorg.<br />
Dit wil zegg<strong>en</strong> dat deze initiatie<br />
aromatherapie is afgestemd op<br />
deelnemers die dit w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> toe<br />
te pass<strong>en</strong> in concrete zorgsituaties.<br />
De 32 meest gebruikte etherische<br />
oliën <strong>en</strong> hun toepassing<strong>en</strong><br />
op psychisch <strong>en</strong> fysiek vlak<br />
kom<strong>en</strong> aan bod. We ler<strong>en</strong> ook<br />
andere manier<strong>en</strong> van zorg<br />
de verschill<strong>en</strong>de oliën te combiner<strong>en</strong><br />
in synergiën.<br />
Daarnaast word<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele<br />
draagoliën besprok<strong>en</strong>, zodat<br />
we kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> hoe we bijvoorbeeld<br />
bad- of massageolie<br />
kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>.<br />
10<br />
aromatherapie bij dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de ouder<strong>en</strong> 3 dagdel<strong>en</strong><br />
Dem<strong>en</strong>tie b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong> met aromatherapie,<br />
dat op<strong>en</strong>t nieuwe<br />
mogelijkhed<strong>en</strong>.<br />
Bij vele etherische oliën hoort<br />
e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamd archetype.<br />
Dit archetype is e<strong>en</strong> oervorm,<br />
e<strong>en</strong> karakterschets van e<strong>en</strong><br />
bepaald type persoonlijkheid.<br />
K<strong>en</strong>nis van de archetypes<br />
kan ons in de aromatherapie<br />
help<strong>en</strong> de juiste olie voor de<br />
juiste persoon te vind<strong>en</strong>. Het is<br />
immers zo dat vele oliën elkaar<br />
qua werking overlapp<strong>en</strong>, maar<br />
anderzijds één olie niet op<br />
iedere<strong>en</strong> hetzelfde effect heeft.<br />
Deze cursus is verrijk<strong>en</strong>d voor<br />
iedere<strong>en</strong> die zich verder wil<br />
verdiep<strong>en</strong> in aromatherapie <strong>en</strong><br />
interesse heeft in de m<strong>en</strong>selijke<br />
geest. In het bijzonder wordt<br />
ingegaan op de mogelijkhed<strong>en</strong><br />
van aromatherapie bij dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d<strong>en</strong>.
e<strong>en</strong>voudige<br />
massages voor<br />
dagelijks gebruik<br />
1 dagdeel<br />
Ligt er druk op je schouder?<br />
Voel je spanning in je nek?<br />
Loop je op zware b<strong>en</strong><strong>en</strong>?<br />
Zijn je hand<strong>en</strong> gespann<strong>en</strong>?<br />
Veel van de dagelijkse stress zet<br />
zich vast in je spier<strong>en</strong>.<br />
Deze e<strong>en</strong>voudige massagetechniek<strong>en</strong><br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> verlichting bij<br />
stress, hoofdpijn <strong>en</strong> stramme<br />
spier<strong>en</strong> <strong>en</strong> heft vermoeidheid<br />
op. De massage gebeurt op de<br />
kler<strong>en</strong> <strong>en</strong> bestaat uit strijk- <strong>en</strong><br />
kneedbeweging<strong>en</strong>.<br />
Je kan ze dagelijks toepass<strong>en</strong>,<br />
bij jezelf, je collega’s <strong>en</strong> hulpbehoev<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
hand<strong>en</strong>-, voet<strong>en</strong>- <strong>en</strong><br />
gezichtsmassage<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ongeacht leeftijd <strong>en</strong> lichamelijke<br />
conditie, iedere<strong>en</strong> heeft baat<br />
bij massage. Aanrak<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangeraakt<br />
word<strong>en</strong> is één van onze<br />
basisbehoeft<strong>en</strong>. Respectvolle<br />
aanraking geeft erk<strong>en</strong>ning <strong>en</strong><br />
bevestiging. Zonder aanraking<br />
gaan we ons geïsoleerd<br />
voel<strong>en</strong>. Daarom kan massage<br />
heel goed zijn voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
alle<strong>en</strong> zijn of m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong><br />
rouwproces doormak<strong>en</strong>. Veel<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> merk<strong>en</strong> na afloop van<br />
e<strong>en</strong> massage meer gevoel in<br />
het lichaam, e<strong>en</strong> betere doorstroming,<br />
e<strong>en</strong> meer aanwezig<br />
zijn <strong>en</strong> ontspanning.<br />
Massage is ook e<strong>en</strong> manier om<br />
contact te legg<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> andere<br />
manier van ontmoeting <strong>en</strong> aanwezig<br />
zijn bij de ander.<br />
Masser<strong>en</strong> kan iedere<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
br<strong>en</strong>gt ook ontspanning voor<br />
de gever.<br />
E<strong>en</strong> rustpunt zowel voor de<br />
gever als de ontvanger.<br />
En in die rust is er ruimte voor<br />
e<strong>en</strong> verhaal, het del<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
ervaring<br />
11<br />
laat je aanraking<br />
kwaliteitsvol zijn 1 dagdeel<br />
Wat als er e<strong>en</strong> manier bestond<br />
om zonder extra tijd, je cliënt<br />
e<strong>en</strong> goed gevoel te gev<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
gevoel van nabijheid? Hoe kan<br />
je je hart opnieuw in je werk<br />
legg<strong>en</strong>? Het geheim ligt in hoe<br />
je je hand<strong>en</strong> gebruikt: welk<br />
deel van je hand, welk ritme,<br />
welke plaats<strong>en</strong> in het bijzonder<br />
<strong>en</strong> met welke int<strong>en</strong>tie; haar<br />
kamm<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> schouderklopje,<br />
de rug inwrijv<strong>en</strong>… alles wordt<br />
hierdoor zoveel kostbaarder,<br />
zoveel bemoedig<strong>en</strong>der voor<br />
wie het mag ontvang<strong>en</strong>. En het<br />
is zó e<strong>en</strong>voudig.<br />
Vanaf nu kan elke aanraking<br />
die je geeft e<strong>en</strong> koestering zijn<br />
voor het hart. Aanrak<strong>en</strong> zal<br />
nooit meer hetzelfde zijn.<br />
In het verl<strong>en</strong>gde daarvan krijg<br />
je e<strong>en</strong> techniek mee om zware<br />
b<strong>en</strong><strong>en</strong> te verlicht<strong>en</strong> voor wie<br />
in e<strong>en</strong> rolstoel zit of bedlegerig<br />
is <strong>en</strong> e<strong>en</strong> techniek om stress te<br />
ontlad<strong>en</strong> in maximaal 10 minut<strong>en</strong>.<br />
Dit alles is toepasbaar in je<br />
verzorging<strong>en</strong>, onder collega’s of<br />
zelfs in je gezin.<br />
muziek in de zorg<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Niemand twijfelt aan het effect<br />
van muziek op het <strong>welzijn</strong> van<br />
de m<strong>en</strong>s. Muziek raakt ons,<br />
inspireert, ontroert, troost, verbindt<br />
<strong>en</strong> veel meer. Wanneer<br />
verbale communicatie moeilijk<br />
is of wordt, kan muziek<br />
e<strong>en</strong> middel zijn om contact<br />
te mak<strong>en</strong>. En daarvoor hoef<br />
je helemaal ge<strong>en</strong> muzikant<br />
te zijn. We gaan na hoe we<br />
contact kunn<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong> op<br />
e<strong>en</strong> gevoelsmatig niveau <strong>en</strong> de<br />
kwaliteit van onze zorg kunn<strong>en</strong><br />
verhog<strong>en</strong>. We ervar<strong>en</strong> zelf hoe<br />
muziek zich situeert op niveau<br />
van de gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> hoe we<br />
klank <strong>en</strong> ritme kunn<strong>en</strong> aanw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
in dagdagelijkse situaties.<br />
Deze vorming vertrekt vanuit<br />
ervaring<strong>en</strong> van de deelnemers<br />
<strong>en</strong> is interactief.
Beeldvorming in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ieder van ons heeft e<strong>en</strong><br />
bepaald beeld over de ons<br />
omring<strong>en</strong>de werkelijkheid. We<br />
vorm<strong>en</strong> ons e<strong>en</strong> bepaald beeld<br />
over onszelf, onze partner,<br />
onze buur, onze cliënt,…<br />
Beeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> opvatting<strong>en</strong> over<br />
ander<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> echter niet<br />
altijd overe<strong>en</strong> te stemm<strong>en</strong> met<br />
de werkelijkheid. Onze opvatting<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> dus wel e<strong>en</strong>s<br />
onjuist blijk<strong>en</strong> te zijn.<br />
Beeld<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong> de wijze<br />
waarop we met elkaar <strong>en</strong> met<br />
die ander(<strong>en</strong>) omgaan. Het zijn<br />
dus niet zomaar opvatting<strong>en</strong>,<br />
stilstaan bij zorgverl<strong>en</strong>ing<br />
ze hebb<strong>en</strong> wel degelijk invloed<br />
op ons gedrag, op onze verwachting<strong>en</strong><br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van<br />
ander<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> onjuist beeld kan daardoor<br />
leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> onjuiste b<strong>en</strong>adering<br />
van die ander(<strong>en</strong>). Het<br />
is daarom van belang ev<strong>en</strong><br />
stil te staan bij dit proces van<br />
beeldvorming <strong>en</strong> bij het beeld<br />
dat e<strong>en</strong>ieder van ons heeft over<br />
ouder<strong>en</strong>, zorg, ziek<strong>en</strong>,…<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming staan we<br />
op e<strong>en</strong> creatieve manier stil bij<br />
beeldvorming.<br />
12<br />
discretie in de zorg 1 dagdeel<br />
(kan gecombineerd word<strong>en</strong> met “respectvol omgaan in de zorg”)<br />
In vele zorgsituaties b<strong>en</strong> je niet<br />
de <strong>en</strong>ige die voor de zorgbehoev<strong>en</strong>de<br />
zorg draagt.<br />
Veelal doe je dat sam<strong>en</strong> met<br />
ander<strong>en</strong>, familieled<strong>en</strong>, mantelzorgers<br />
of andere zorgverl<strong>en</strong>ers.<br />
Goede kwaliteitsvolle zorg<br />
vraagt discretie. Het is voor<br />
dieg<strong>en</strong>e die van zorg afhankelijk<br />
is niet prettig om te ervar<strong>en</strong><br />
dat hij of zij het onderwerp is<br />
van gesprekk<strong>en</strong> of dat zak<strong>en</strong><br />
uit het privé-lev<strong>en</strong> niet meer<br />
privé blijk<strong>en</strong> te zijn.<br />
Toch zijn er soms zak<strong>en</strong> waarvan<br />
je als zorgverl<strong>en</strong>er vindt<br />
dat je die wilt of moet del<strong>en</strong><br />
met ander<strong>en</strong>.<br />
Kan dat? Mag dat? Aan wie<br />
zeg je het? Wat zeg je?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming gaan<br />
we dieper in op deze vrag<strong>en</strong>.<br />
Zo krijg<strong>en</strong> we inzicht in wat<br />
discretie echt is <strong>en</strong> wanneer<br />
het noodzakelijk is informatie<br />
te del<strong>en</strong> met de partners in de<br />
zorg.
eig<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong><br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
In het lev<strong>en</strong>, in de sam<strong>en</strong>leving<br />
<strong>en</strong> dus ook in de zorgverl<strong>en</strong>ing<br />
spel<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
belangrijke rol.<br />
Waard<strong>en</strong> zijn dieperligg<strong>en</strong>de<br />
opvatting<strong>en</strong> van de m<strong>en</strong>s.<br />
Waard<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan hoe jij alles<br />
om je he<strong>en</strong> waardeert.<br />
Norm<strong>en</strong> zijn opvatting<strong>en</strong> over<br />
hoe je je moet of juist niet mag<br />
gedrag<strong>en</strong>. Het zijn concrete<br />
gedragsregels die aangev<strong>en</strong><br />
wat er van jou verwacht wordt<br />
in e<strong>en</strong> bepaalde situatie.<br />
In de zorgverl<strong>en</strong>ing neem je<br />
steeds jezelf mee, met jouw<br />
eig<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong>.<br />
En niet alle m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
dezelfde norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong><br />
als jij. Die confrontatie is niet<br />
altijd ev<strong>en</strong> gemakkelijk.<br />
Het is belangrijk om als zorgverl<strong>en</strong>er<br />
stil te staan bij volg<strong>en</strong>de<br />
vrag<strong>en</strong>:<br />
• Welke waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong><br />
zijn belangrijk voor mij?<br />
• Welk effect heeft het op mij<br />
als e<strong>en</strong> cliënt of collega er<br />
andere norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong><br />
op na houdt?<br />
• Hoe ga ik daar mee om?<br />
• Leg ik mijn waard<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
norm<strong>en</strong> op? Of pas ik me<br />
onmiddellijk aan aan die van<br />
ander<strong>en</strong>?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze dag gaan we op<br />
interactieve <strong>en</strong> speelse wijze dit<br />
thema onderzoek<strong>en</strong>.<br />
emoties<br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
“Soms wordt het me allemaal<br />
teveel. Als ik gehaast b<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
er dan nog iets onverwachts<br />
gebeurt. Of wanneer e<strong>en</strong> cli<strong>en</strong>te<br />
niet geholp<strong>en</strong> wil word<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de hele tijd kritiek op me<br />
heeft. Of als iemand waar<br />
ik al lang kom steeds zieker<br />
wordt. Ik krijg het niet uit mijn<br />
gedacht<strong>en</strong>; maak me ongerust.<br />
En soms zie ik het niet meer<br />
zitt<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> cliënt…”<br />
Gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> emotionele belasting,<br />
het hoort erbij als je werkt<br />
in de zorg.<br />
We prat<strong>en</strong> er zeld<strong>en</strong> over. Het<br />
lijkt zo vanzelfsprek<strong>en</strong>d dat je<br />
meevoelt met cliënt<strong>en</strong>.<br />
13<br />
Meelev<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t dat je<br />
de mooie <strong>en</strong> minder mooie<br />
ervaring<strong>en</strong> deelt. En sommige<br />
situaties belast<strong>en</strong> je meer dan<br />
andere.<br />
Elke zorgverl<strong>en</strong>er ervaart<br />
gevoel<strong>en</strong>s zoals verdriet,<br />
woede, onzekerheid, agressie,<br />
machteloosheid. Belangrijk is<br />
dat deze gevoel<strong>en</strong>s niet weggestopt<br />
word<strong>en</strong>, maar dat ze<br />
ernstig g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>oemd <strong>en</strong> verwerkt kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.<br />
Het verwerk<strong>en</strong> van gevoel<strong>en</strong>s<br />
kost tijd <strong>en</strong> <strong>en</strong>ergie. Het vraagt<br />
ook om tijd <strong>en</strong> ruimte <strong>en</strong> soms<br />
begeleiding vanuit de di<strong>en</strong>st.<br />
In deze sam<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> staan<br />
we stil bij de emoties die je kan<br />
ervar<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe je er mee kan<br />
omgaan.<br />
We werk<strong>en</strong> aan de hand van<br />
eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> persoonlijke<br />
inbr<strong>en</strong>g.<br />
help<strong>en</strong> <strong>en</strong> geholp<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> 1 dagdeel<br />
…”Waarmee kan ik u help<strong>en</strong>?”<br />
Hoe dikwijls stell<strong>en</strong> we deze<br />
vraag? Of stell<strong>en</strong> we ze niet<br />
meer?<br />
Vind<strong>en</strong> we het zo gewoon om<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te help<strong>en</strong> dat we mete<strong>en</strong><br />
aan de slag gaan?<br />
Dagelijks help<strong>en</strong> we m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Maar beseff<strong>en</strong> we wel voldo<strong>en</strong>de<br />
wat we do<strong>en</strong>, waarom<br />
we het do<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe we het<br />
do<strong>en</strong>? Kunn<strong>en</strong> of moet<strong>en</strong> we<br />
soms niet op e<strong>en</strong> andere wijze<br />
help<strong>en</strong>?<br />
…“Wil je me ev<strong>en</strong> help<strong>en</strong>?”<br />
Wat betek<strong>en</strong>t het om geholp<strong>en</strong><br />
te word<strong>en</strong>? Hoe voelt het om<br />
afhankelijk te zijn van ander<strong>en</strong>?<br />
Hoe ervaart de zorgbehoev<strong>en</strong>de<br />
het vrag<strong>en</strong> van hulp?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze sam<strong>en</strong>komst staan<br />
we stil bij deze twee invalshoek<strong>en</strong>:<br />
“Help<strong>en</strong> <strong>en</strong> geholp<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.”
help<strong>en</strong> in kansarme<br />
gezinn<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Kansarme gezinn<strong>en</strong>, wie zijn ze?<br />
Hoe lev<strong>en</strong> ze? Op deze vrag<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> we niet altijd e<strong>en</strong> antwoord.<br />
Soms staan we er ook<br />
niet bij stil.<br />
Tot e<strong>en</strong> kansarm gezin aan de<br />
deur klopt met de vraag geholp<strong>en</strong><br />
te word<strong>en</strong>. Dan ontmoet<strong>en</strong><br />
twee wereld<strong>en</strong> elkaar, twee<br />
wereld<strong>en</strong> die zeer weinig van<br />
elkaar wet<strong>en</strong>. En dan ontstaan<br />
er vaak botsing<strong>en</strong>, omdat de<br />
communicatie tuss<strong>en</strong> deze<br />
wereld<strong>en</strong> soms stroef <strong>en</strong> moeizaam<br />
verloopt.<br />
Verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> in<br />
kansarme gezinn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
geconfronteerd met die problem<strong>en</strong><br />
waar het gezin dagelijks<br />
mee kampt: slechte huisvesting,<br />
plaatsing van kinder<strong>en</strong>, weinig<br />
geld,…<br />
In deze sam<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> staan<br />
we stil bij de verschill<strong>en</strong>de visies<br />
op armoede, het lev<strong>en</strong>sverhaal<br />
van kansarm<strong>en</strong>, de vele moeilijkhed<strong>en</strong><br />
waar deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
mee lev<strong>en</strong>. We bekijk<strong>en</strong> hoe je<br />
als verzorg<strong>en</strong>de bepaalde vaardighed<strong>en</strong><br />
kan ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hoe je e<strong>en</strong> steun kan word<strong>en</strong><br />
voor het gezin.<br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ik geef veel te makkelijk toe…<br />
Die cliënt gaat steeds over de<br />
schreef <strong>en</strong> ik weet niet hoe ik<br />
erop kan reager<strong>en</strong>…<br />
Ik b<strong>en</strong> er toch om haar te help<strong>en</strong>,<br />
dan kan ik toch niet…<br />
…<br />
Nogal wat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
het moeilijk om gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> te<br />
accepter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te respecter<strong>en</strong>.<br />
Ze vind<strong>en</strong> het lastig om hun<br />
eig<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> aan te gev<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>/of ze vind<strong>en</strong> het moeilijk<br />
om de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van ander<strong>en</strong> te<br />
respecter<strong>en</strong>.<br />
Zeker in de zorgverl<strong>en</strong>ing speelt<br />
dit thema.<br />
Sommige cliënt<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> veel<br />
problem<strong>en</strong> om zich te houd<strong>en</strong><br />
aan de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van de gebod<strong>en</strong><br />
hulpverl<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
er moeite mee als ze teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
gr<strong>en</strong>s aanlop<strong>en</strong>.<br />
Maar ev<strong>en</strong>veel zorgverl<strong>en</strong>ers<br />
14<br />
hebb<strong>en</strong> moeite met dit thema.<br />
Zij zitt<strong>en</strong> soms gewrong<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de verwachting<strong>en</strong> van<br />
de cliënt <strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
(<strong>en</strong>/of de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> van de<br />
di<strong>en</strong>st).<br />
In deze vorming gaan we vooral<br />
op zoek naar hoe gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong><br />
voor ons spel<strong>en</strong>, wat ze betek<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
wat ze oproep<strong>en</strong>, …<br />
help laat me los:<br />
stopzett<strong>en</strong><br />
van agressie 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Meer <strong>en</strong> meer word<strong>en</strong> we<br />
ongewild geconfronteerd met<br />
agressie in de zorg. Wat kan<br />
je do<strong>en</strong> als agressie zich toch<br />
voordoet? Agressie onder<br />
bewoners <strong>en</strong>/of naar jezelf.<br />
In deze training kijk<strong>en</strong> we vanuit<br />
het agressieschema wat we<br />
kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> als het toch fout<br />
loopt.<br />
Via e<strong>en</strong>voudige inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vaardighed<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> we hoe we<br />
agressie kunn<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> stopzett<strong>en</strong>. We hebb<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s oog voor de nazorg<br />
ervan.<br />
integrer<strong>en</strong> van het<br />
lev<strong>en</strong>sverhaal in de<br />
dagelijkse zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Elke oude man of vrouw was<br />
gister<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> kind met drom<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong>s. Als je meer<br />
weet over de persoon, kan je<br />
hem of haar ook aansprek<strong>en</strong><br />
op e<strong>en</strong> manier die bij hem<br />
past. Misschi<strong>en</strong> zijn er ook<br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in het lev<strong>en</strong>sverhaal<br />
die van belang zijn in de<br />
zorg. Op deze manier komt de<br />
nadruk te ligg<strong>en</strong> op lev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
minder op zorg.<br />
Ouder<strong>en</strong> <strong>en</strong> zieke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
vaak e<strong>en</strong> behoefte om te<br />
prat<strong>en</strong> over vroeger. Met deze<br />
praktische workshop ler<strong>en</strong> we<br />
hoe het geheug<strong>en</strong> werkt <strong>en</strong><br />
hoe het dagdagelijkse lev<strong>en</strong> je<br />
prikkels aanbiedt om de andere<br />
tot zijn verhaal te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. We<br />
ler<strong>en</strong> waar, wanneer <strong>en</strong> hoe we<br />
dit met zorg kunn<strong>en</strong> toepass<strong>en</strong>.<br />
We ler<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>, actief<br />
luister<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het respecter<strong>en</strong><br />
van de privacy.
intimiteit<br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Intimiteit <strong>en</strong> seksualiteit spel<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>slang, dus ook bij ouder<strong>en</strong>.<br />
Als hulpverl<strong>en</strong>er word je ermee<br />
geconfronteerd. Maar intimiteit<br />
<strong>en</strong> seksualiteit ervar<strong>en</strong> we vaak<br />
als lastige onderwerp<strong>en</strong>: moeilijk<br />
om over te prat<strong>en</strong>, moeilijk<br />
om mee om te gaan.<br />
Tuss<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> cliënt<strong>en</strong>/bewoners<br />
ontwikkelt zich<br />
intimiteit. Tal van verzorgingsactiviteit<strong>en</strong><br />
vereis<strong>en</strong> lichamelijk<br />
contact. Aandacht <strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijke<br />
warmte zijn niet weg te<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> uit de zorg.<br />
Het is belangrijk je als hulpverl<strong>en</strong>er<br />
bewust te zijn van<br />
de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> waarbinn<strong>en</strong> het<br />
contact met de oudere zich<br />
afspeelt. Omgaan met intimiteit<br />
is e<strong>en</strong> moeilijke opgave, die<br />
heel wat gevoel<strong>en</strong>s met zich<br />
meebr<strong>en</strong>gt.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze sam<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
gaan we dieper in op deze<br />
aspect<strong>en</strong>.<br />
lach<strong>en</strong> is gezond<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Humor in de zorg: medicijn<br />
voor lichaam <strong>en</strong> geest.<br />
Humor is één van de weinige<br />
‘medicijn<strong>en</strong>’ die gelijktijdig op<br />
lichaam, emoties <strong>en</strong> geest e<strong>en</strong><br />
hel<strong>en</strong>de werking uitoef<strong>en</strong>t.<br />
Humor kan zowel naar patiënt<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bewoners als binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
team van verzorg<strong>en</strong>d <strong>en</strong> verpleg<strong>en</strong>d<br />
personeel belangrijke<br />
functies vervull<strong>en</strong>.<br />
Met humor kan je jezelf, e<strong>en</strong><br />
situatie of gebeurt<strong>en</strong>is relativer<strong>en</strong>,<br />
conflict<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>,<br />
lichtheid br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
met gevoel voor humor wet<strong>en</strong><br />
‘speels’ om te gaan met (moeilijke)<br />
situaties, beschikk<strong>en</strong> over<br />
flexibiliteit <strong>en</strong> creativiteit om<br />
problem<strong>en</strong> op te loss<strong>en</strong>.<br />
Naar de bewoner/patiënt toe is<br />
humor zinvol om bvb. angst te<br />
reducer<strong>en</strong> of om met gekwetste<br />
gevoel<strong>en</strong>s om te gaan.<br />
Humor komt nooit in de plaats<br />
van verdriet of pijn maar kan<br />
het verdriet of de pijn help<strong>en</strong><br />
drag<strong>en</strong>.<br />
15<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming bekijk<strong>en</strong><br />
we wat humor kan betek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
in de zorg voor onszelf <strong>en</strong> naar<br />
de zorgvrager toe.<br />
Wanneer kan humor? Welke<br />
rol speelt de zorgvrager hierin?<br />
Hoe werkt humor? Waarop<br />
moet<strong>en</strong> we lett<strong>en</strong> als we humor<br />
will<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>? Waar ligt de<br />
gr<strong>en</strong>s?<br />
mijn aanvoel<strong>en</strong><br />
als hulpverl<strong>en</strong>er<br />
4 dagdel<strong>en</strong><br />
Dag in dag uit kom je m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>. Je werkt sam<strong>en</strong> met<br />
je collega’s, met je cliënt<strong>en</strong>/<br />
klant<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel met<br />
andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. Je hebt veel<br />
contact met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> iedere<br />
ontmoeting doet iets met je.<br />
Je voelt, je d<strong>en</strong>kt, je ziet, …<br />
kortom je ontvangt e<strong>en</strong> veelvoud<br />
van prikkels. Sommige<br />
voel je bewust, andere gevoel<strong>en</strong>s<br />
ervaar je eerder onbewust.<br />
Tuss<strong>en</strong> deze waaier van gevoel<strong>en</strong>s<br />
<strong>en</strong> gedacht<strong>en</strong> is er ook de<br />
stem van ons innerlijk wet<strong>en</strong><br />
of je intuïtie. Iets in jou weet<br />
geregeld hoe die bepaalde situatie<br />
gaat verlop<strong>en</strong>.<br />
Maar hoe kan dat? Hoe kan ik<br />
dat herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>? Hoe moet ik<br />
hiermee omgaan? En durf ik<br />
vertrouw<strong>en</strong> op mijn aanvoel<strong>en</strong>?<br />
Wat van al mijn gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
gedacht<strong>en</strong> is mijn intuïtie? En<br />
wat is mijn angst, kwaadheid,<br />
frustratie, hoop, verlang<strong>en</strong>, …?<br />
In deze cursus gaan we aan de<br />
slag met ons aanvoel<strong>en</strong>. Hoe<br />
kan ik mijn aanvoel<strong>en</strong> bewust<br />
hanter<strong>en</strong>? Op welke manier<br />
kan dit mij help<strong>en</strong> in mijn werk<br />
als hulpverl<strong>en</strong>er?<br />
Deze cursus richt zich op ervaringsgericht<br />
ler<strong>en</strong>. Er wordt<br />
creatief, visueel, gevoelsmatig<br />
gewerkt. Je gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
waarneming<strong>en</strong> als persoon die<br />
hulpverl<strong>en</strong>er is, staan c<strong>en</strong>traal.<br />
Er word<strong>en</strong> methodiek<strong>en</strong> aangeleerd<br />
om hier zelf mee aan de<br />
slag te gaan.
niet kwaad bedoeld…<br />
<strong>en</strong> toch 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Seksueel gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d<br />
gedrag bestaat, ook in zorgsituaties.<br />
Soms word je als zorgverl<strong>en</strong>er<br />
geconfronteerd met situaties,<br />
handeling<strong>en</strong>, opmerking<strong>en</strong>,…<br />
die je in e<strong>en</strong> vervel<strong>en</strong>de positie<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
In deze sam<strong>en</strong>komst will<strong>en</strong><br />
we nadrukkelijk stilstaan bij de<br />
uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> waarin<br />
onplezierige, seksueel getinte<br />
aandacht zich kan voordo<strong>en</strong>.<br />
Ook will<strong>en</strong> we stilstaan bij verschill<strong>en</strong>de<br />
vooroordel<strong>en</strong> of misvatting<strong>en</strong><br />
die mak<strong>en</strong> dat we zo<br />
moeilijk durv<strong>en</strong> prat<strong>en</strong> over <strong>en</strong><br />
reager<strong>en</strong> op deze situaties.<br />
We zoek<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> naar manier<strong>en</strong><br />
om onze eig<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> aan<br />
te gev<strong>en</strong> m.b.t. “ongew<strong>en</strong>ste<br />
intimiteit<strong>en</strong>”.<br />
omgaan met<br />
discriminer<strong>en</strong>de<br />
cliënt<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Zichtbare <strong>en</strong> onzichtbare verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zoals<br />
leeftijd, geslacht, etniciteit,<br />
geloof, werkervaring <strong>en</strong> dergelijke<br />
zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> rijkdom<br />
aan diversiteit.<br />
Maar soms gev<strong>en</strong> deze verschill<strong>en</strong><br />
aanleiding tot vooroordel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>/of discriminer<strong>en</strong>d<br />
gedrag. Tijd<strong>en</strong>s deze vorming<br />
staan we zowel stil bij diversiteit<br />
als bij vooroordel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
discriminatie.<br />
We onderzoek<strong>en</strong> hoe je daarmee<br />
omgaat, hoe je effectief<br />
kan communicer<strong>en</strong> met respect<br />
voor de ander én voor je eig<strong>en</strong><br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>?<br />
Naast inhoudelijke inbr<strong>en</strong>g is er<br />
ruimte voor eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ruimte om te oef<strong>en</strong><strong>en</strong> op<br />
basis van concrete situaties.<br />
16<br />
pest<strong>en</strong> 1 dagdeel<br />
We gaan sam<strong>en</strong> op zoek naar<br />
de beweegred<strong>en</strong><strong>en</strong> van pest<strong>en</strong>,<br />
welke mechanism<strong>en</strong> er spel<strong>en</strong>.<br />
Vaak spel<strong>en</strong> groepsdynamische<br />
process<strong>en</strong>. We kijk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
systeemtheoretische bril wat er<br />
zich allemaal afspeelt.<br />
Hoe zit het met plek, rangorde,<br />
loyaliteit, gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> nem<strong>en</strong>, het<br />
duivelskruispunt.<br />
Wat kan je er nog aan do<strong>en</strong>?<br />
Hoe kan je dit stopp<strong>en</strong>?<br />
Prev<strong>en</strong>tie? <strong>Zorg</strong> <strong>en</strong> nazorg<br />
wordt bekek<strong>en</strong>.<br />
Uiteraard is er ruimte voor<br />
casuss<strong>en</strong>.<br />
pest<strong>en</strong>: kunstzinnig<br />
verwerkt 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Bij het pest<strong>en</strong> ontstaat er steeds<br />
e<strong>en</strong> macht/onmachtsverhouding<br />
waardoor het kind zich<br />
uitgeslot<strong>en</strong> voelt. Het gebeurt<br />
op school, in leefgroep<strong>en</strong>, zorgtehuiz<strong>en</strong>,<br />
op de werkvloer…<br />
Gevolg<strong>en</strong> zijn gevoel<strong>en</strong>s van<br />
e<strong>en</strong>zaamheid, verdriet, e<strong>en</strong><br />
verlies aan eig<strong>en</strong>waarde, opge-<br />
kropte agressie bij de gepeste<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> arrogantie, machtsgevoel<br />
bij de pester. Meestal durft<br />
de gepeste zich niet uit<strong>en</strong>. Toch<br />
is er e<strong>en</strong> “hoger doel” aan<br />
dit gegev<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong>. We<br />
buig<strong>en</strong> de negatieve gevoel<strong>en</strong>s<br />
om in e<strong>en</strong> positieve door elk<br />
(de gepeste <strong>en</strong> de pester) in<br />
evolutie te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Via het<br />
kunstzinnige verwerk<strong>en</strong> we dit<br />
proces bij beid<strong>en</strong> <strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
we ze terug in harmonie met<br />
elkaar <strong>en</strong> zichzelf.<br />
Ge<strong>en</strong> kunstzinnige voork<strong>en</strong>nis<br />
vereist.<br />
Materiaalkost per persoon:<br />
€ 1,50<br />
respectvol omgaan<br />
in de zorg 1 dagdeel<br />
(kan gecombineerd word<strong>en</strong><br />
met “discretie in de zorg”)<br />
<strong>Zorg</strong> verl<strong>en</strong><strong>en</strong> is e<strong>en</strong> boei<strong>en</strong>d<br />
vak.<br />
De kwaliteit van de zorg wordt<br />
waargemaakt door de persoon<br />
van de zorgverl<strong>en</strong>er.<br />
Respectvol omgaan met kinder<strong>en</strong>,<br />
ouders, familieled<strong>en</strong>, collega’s<br />
is e<strong>en</strong> vereiste. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> waardig behandeld
te word<strong>en</strong> <strong>en</strong> will<strong>en</strong> in hun<br />
waarde gelat<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Als<br />
zorgverl<strong>en</strong>er is e<strong>en</strong> aangepaste<br />
beroepshouding noodzakelijk.<br />
Hoe moet dat nu in de dagelijkse<br />
praktijk?<br />
Als zorgverl<strong>en</strong>er stel je jezelf<br />
wel e<strong>en</strong>s de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong>:<br />
• Is het goed wat ik nu doe?<br />
• Is de cliënt tevred<strong>en</strong> met de<br />
zorg die ik geef?<br />
• En ik, b<strong>en</strong> ik tevred<strong>en</strong>?<br />
• Hoe kan ik met eerbied voor<br />
hun <strong>en</strong> mijn waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong><br />
respectvol hulp bied<strong>en</strong>?<br />
• Zijn er gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> aan “zorg”?<br />
Meestal is er door routine van<br />
alledag onvoldo<strong>en</strong>de tijd om<br />
bij dit soort vrag<strong>en</strong> stil te staan.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming werk<strong>en</strong><br />
we aan de hand van eig<strong>en</strong><br />
ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> persoonlijke<br />
inbr<strong>en</strong>g.<br />
sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> team 2 of 3 dagdel<strong>en</strong><br />
Sam<strong>en</strong>werking is mooi, maar<br />
niet vanzelfsprek<strong>en</strong>d.<br />
Binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> team krijg je op e<strong>en</strong><br />
int<strong>en</strong>sieve wijze met elkaar te<br />
mak<strong>en</strong>. Dat kan <strong>en</strong>erzijds verrijk<strong>en</strong>d<br />
zijn <strong>en</strong> de zorgverl<strong>en</strong>ing<br />
t<strong>en</strong> goede kom<strong>en</strong>; anderzijds<br />
kan het ook wrevels naar<br />
bov<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> goede sam<strong>en</strong>werking<br />
vraagt dat we verhelder<strong>en</strong> wat<br />
het doel is van onze sam<strong>en</strong>werking,<br />
dat we onderzoek<strong>en</strong> wat<br />
we te bied<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> aan ons<br />
team om dit doel te bereik<strong>en</strong>.<br />
En ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s dat we verduidelijk<strong>en</strong><br />
wat we nodig hebb<strong>en</strong>,<br />
zowel aan onze collega’s, onze<br />
leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> als van onze<br />
organisatie.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming zull<strong>en</strong> we<br />
op de verschill<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong><br />
ingaan op e<strong>en</strong> heel interactieve<br />
wijze.<br />
17<br />
stilstaan bij moeilijk hanteerbaar gedrag<br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Klag<strong>en</strong>, mopper<strong>en</strong>, agressief uit<br />
de hoek kom<strong>en</strong>, roep<strong>en</strong>, onterecht<br />
beschuldig<strong>en</strong>,…<br />
Moeilijk hanteerbaar gedrag<br />
is e<strong>en</strong> verzamelnaam voor<br />
vele verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> van<br />
gedrag waarmee je in de zorg<br />
te mak<strong>en</strong> kan krijg<strong>en</strong>.<br />
Dit gedrag levert stress op bij<br />
de cliënt, de omgeving <strong>en</strong> de<br />
zorgverl<strong>en</strong>ers.<br />
Daarom is het belangrijk om dit<br />
gedrag zo goed mogelijk tracht<strong>en</strong><br />
te begrijp<strong>en</strong>.<br />
De oorzak<strong>en</strong> van moeilijk hanteerbaar<br />
gedrag verschill<strong>en</strong> per<br />
persoon.<br />
Elk m<strong>en</strong>s reageert op zijn eig<strong>en</strong><br />
manier op situaties die hij niet<br />
prettig vindt. Dat is afhankelijk<br />
van zijn persoonlijkheid,<br />
culturele achtergrond, lev<strong>en</strong>sgeschied<strong>en</strong>is<br />
<strong>en</strong> lichamelijke-<br />
<strong>en</strong>/of psychische gesteldheid.<br />
Wanneer je ervaart dat er<br />
onterecht iets met je gebeurt,<br />
kan dat leid<strong>en</strong> tot boosheid,<br />
verdriet, angst, verwarring,<br />
e<strong>en</strong>zaamheid <strong>en</strong> rusteloosheid,<br />
gevolgd door bepaald gedrag.<br />
Bijvoorbeeld agressie, terugtrekk<strong>en</strong>/inker<strong>en</strong><br />
in jezelf of juist<br />
claim<strong>en</strong>d gedrag. Verzet kun je<br />
uit<strong>en</strong> met woord<strong>en</strong> of door je<br />
lichaamstaal.<br />
Pas als je als zorgverl<strong>en</strong>er weet<br />
<strong>en</strong> begrijpt waar dit verzet of<br />
moeilijk hanteerbaar gedrag<br />
vandaan komt, is het vaker<br />
mogelijk om creatieve oplossing<strong>en</strong><br />
te vind<strong>en</strong> om er op te<br />
reager<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze sam<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
staan we stil bij de volg<strong>en</strong>de<br />
vrag<strong>en</strong>:<br />
• Wat is de bedoeling van dit<br />
gedrag?<br />
• Hoe ontstaat het moeilijk<br />
hanteerbaar gedrag?<br />
• Welke factor<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> probleemgedrag<br />
extra belast<strong>en</strong>d<br />
mak<strong>en</strong>?<br />
• Hoe kunn<strong>en</strong> we er tracht<strong>en</strong><br />
mee om te gaan?
Tuss<strong>en</strong> afstand<br />
<strong>en</strong> nabijheid 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Hoe sta ik in de zorg? Wat is<br />
voor mij goede zorg? Hoe d<strong>en</strong>k<br />
ik over “afstand houd<strong>en</strong>” <strong>en</strong><br />
“nabij zijn”?<br />
Stilstaan bij afstand <strong>en</strong> nabijheid<br />
is voor elke zorgverl<strong>en</strong>er<br />
e<strong>en</strong> steeds terugker<strong>en</strong>de<br />
opdracht.<br />
Hoe kan je nabij blijv<strong>en</strong> zonder<br />
jezelf te verliez<strong>en</strong> of te versmelt<strong>en</strong><br />
met de cliënt? Hoe kan je<br />
e<strong>en</strong> gezonde afstand houd<strong>en</strong><br />
zonder e<strong>en</strong> muur om je he<strong>en</strong><br />
op te bouw<strong>en</strong>? Hoe ga je om<br />
met je gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>? Wat heb jij<br />
nodig om het goede midd<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> afstand <strong>en</strong> nabijheid te<br />
vind<strong>en</strong>?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming gaan we<br />
aan de slag met deze vrag<strong>en</strong>.<br />
We vertrekk<strong>en</strong> vanuit eig<strong>en</strong><br />
ervaring<strong>en</strong>, we werk<strong>en</strong> met<br />
lichaamsgerichte oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ler<strong>en</strong> beter voor onszelf zorg<strong>en</strong><br />
in het vind<strong>en</strong> van het goede<br />
ev<strong>en</strong>wicht tuss<strong>en</strong> afstand <strong>en</strong><br />
nabijheid.<br />
zelfreflectie als sleutel voor hulpverl<strong>en</strong>ers 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Wanneer we met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
gebruik<strong>en</strong> we “onszelf”<br />
als werkinstrum<strong>en</strong>t. Op het<br />
mom<strong>en</strong>t dat we met de cliënt<br />
in gesprek gaan, zijn we aan<br />
het d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, voel<strong>en</strong>, waarnem<strong>en</strong>,<br />
… Vanuit deze waarneming<br />
reager<strong>en</strong> we op de cliënt<br />
(<strong>en</strong>/of cliënt<strong>en</strong>). Onze innerlijke<br />
waarneming <strong>en</strong> reactie wordt<br />
beïnvloed door onder andere<br />
onze ervaring als professioneel,<br />
vanuit de visie van onze di<strong>en</strong>st/<br />
organisatie, onze verschill<strong>en</strong>de<br />
betek<strong>en</strong>isgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> vanuit<br />
onze leefwereld <strong>en</strong> geschied<strong>en</strong>is.<br />
Maar hoe krijg je al deze<br />
verschill<strong>en</strong>de invloed<strong>en</strong> uit<br />
elkaar? En kom je te wet<strong>en</strong> wat<br />
in e<strong>en</strong> bepaalde situatie werkelijk<br />
is? Bijvoorbeeld wat de<br />
weigering is van de cliënt <strong>en</strong>/of<br />
onze eig<strong>en</strong> weerstand, m<strong>en</strong>ing<br />
of overtuiging over de cliënt of<br />
dit type cliënt.<br />
Of hoe kan je omgaan met<br />
de frustratie <strong>en</strong> onaang<strong>en</strong>ame<br />
gevoel<strong>en</strong>s die we soms ervar<strong>en</strong><br />
(maar waar we niet altijd over<br />
durv<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>)? Hoe kunn<strong>en</strong><br />
we deze gevoel<strong>en</strong>s gebruik<strong>en</strong><br />
om ons te versterk<strong>en</strong>?<br />
18<br />
In deze vorming gaan we<br />
aan de slag met onze gevoel<strong>en</strong>s,<br />
gedacht<strong>en</strong> aan de hand<br />
van reële situaties. Er wordt<br />
ervaringsgericht <strong>en</strong> creatief<br />
gewerkt. Het spreekt voor<br />
zich dat e<strong>en</strong> bereidheid tot je<br />
kwetsbaar op stell<strong>en</strong> e<strong>en</strong> must<br />
is. Er wordt gewerkt met respect<br />
voor privacy.
de zorgbalans in ev<strong>en</strong>wicht 2 dagdel<strong>en</strong><br />
• Altijd klaar staan voor…<br />
• Zi<strong>en</strong> wat de ander nodig<br />
heeft…<br />
• Tijd mak<strong>en</strong> voor…<br />
• Aandachtig luister<strong>en</strong> naar het<br />
verhaal van…<br />
• …<br />
<strong>Zorg</strong> drag<strong>en</strong> voor ander<strong>en</strong><br />
vraagt veel van zorgverl<strong>en</strong>ers.<br />
De hulpvrager/cliënt staat<br />
c<strong>en</strong>traal. De zorgverl<strong>en</strong>er zet<br />
zichzelf op de tweede plaats<br />
<strong>en</strong> vergeet vaak te zorg<strong>en</strong> voor<br />
zichzelf.<br />
persoonlijke zorg<br />
Toch is het zo dat wie zorg<br />
verle<strong>en</strong>t, ook zorg nodig heeft.<br />
Soms, of vaak, verwacht<strong>en</strong> we<br />
die zorg <strong>en</strong> aandacht van ander<strong>en</strong>.<br />
Dat is oké, <strong>en</strong> toch we zijn<br />
ook zelf verantwoordelijk voor<br />
ons <strong>welzijn</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we hoe we<br />
zorg gev<strong>en</strong>, zorg ontvang<strong>en</strong>,<br />
zorg vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> zorg weiger<strong>en</strong>.<br />
We ontdekk<strong>en</strong> hoe we met<br />
meer zelf-zorg in ons lev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ons werk kunn<strong>en</strong> staan.<br />
19<br />
durf ik of durf ik niet? 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Faalangst<br />
Faalangst is de angst te mislukk<strong>en</strong><br />
of negatief beoordeeld te<br />
word<strong>en</strong> wanneer we moet<strong>en</strong><br />
prester<strong>en</strong>. Faalangst leidt niet<br />
noodzakelijk tot slecht prester<strong>en</strong>.<br />
Toch kan faalangst e<strong>en</strong><br />
normale ontwikkeling in de<br />
weg staan.<br />
Faalangst heeft te mak<strong>en</strong> met<br />
negatief d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over jezelf,<br />
druk <strong>en</strong> eis<strong>en</strong> van de omgeving.<br />
Wie erg faalangstig is, probeert<br />
mislukk<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong>.<br />
Sommig<strong>en</strong> do<strong>en</strong> dat door zich<br />
extreem in te spann<strong>en</strong>, zij<br />
hebb<strong>en</strong> dan actieve faalangst.<br />
Ander<strong>en</strong> door helemaal niets<br />
meer te do<strong>en</strong>, zij hebb<strong>en</strong> passieve<br />
faalangst.<br />
Faalangst kun je overwinn<strong>en</strong><br />
door jezelf m<strong>en</strong>taal <strong>en</strong> lichamelijk<br />
onder controle te krijg<strong>en</strong>. In<br />
deze training oef<strong>en</strong><strong>en</strong> hoe we<br />
er beter mee om kunn<strong>en</strong> gaan.
ergonomisch d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
1 dagdeel<br />
Alle pijn<strong>en</strong> van het bewegingsapparaat<br />
(be<strong>en</strong>der<strong>en</strong>, gewricht<strong>en</strong>,<br />
spier<strong>en</strong>) wijz<strong>en</strong> op weefselbeschadiging<strong>en</strong><br />
die ontstaan<br />
door overbelasting.<br />
Deze overbelasting kan kortstondig<br />
of éénmalig zijn <strong>en</strong> zal<br />
onmiddellijk pijn oproep<strong>en</strong>.<br />
Meestal echter gaat het om<br />
herhaalde of langdurige overbelasting,<br />
die tot blijv<strong>en</strong>de of<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de klacht<strong>en</strong> aanleiding<br />
gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> die niet onmiddellijk<br />
als overbelast<strong>en</strong>d ervar<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.<br />
Daarom is het belangrijk te<br />
wet<strong>en</strong> hoe al die gewricht<strong>en</strong><br />
belast word<strong>en</strong>. Zo kan m<strong>en</strong> zijn<br />
‘zwakke plek’ beter bescherm<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> (pijn)klacht<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>minste<br />
als we onze lev<strong>en</strong>sstijl aanpass<strong>en</strong>.<br />
Maar dit vraagt meer<br />
inspanning<strong>en</strong> van ons zelf,<br />
gebruik mak<strong>en</strong> van solotherapieën<br />
is veel gemakkelijker.<br />
Het doel van deze cursus is dan<br />
ook alle mogelijke “zelfinterv<strong>en</strong>ties”,<br />
zowel thuis als op<br />
het werk, uit te werk<strong>en</strong> met<br />
als doel ieders <strong>welzijn</strong> te verbeter<strong>en</strong>.<br />
oei, oei, mijn rug<br />
doet pijn 1 of 2 dagdel<strong>en</strong><br />
80% van de bevolking heeft<br />
zo nu <strong>en</strong> dan rugklacht<strong>en</strong>,<br />
daarvan hervalt 60% binn<strong>en</strong><br />
6 maand<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt chronisch<br />
ruglijd(-st-)er.<br />
Zonder het te wet<strong>en</strong> belast<strong>en</strong><br />
we onze rug extra zwaar. Je<br />
kan het zo gek niet bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,<br />
maar gemiddeld bukk<strong>en</strong> we<br />
ons één maal per minuut. Onze<br />
rug wordt dan ook dagelijks<br />
zwaar belast met hardnekkige,<br />
verkeerde beweging<strong>en</strong>.<br />
En op e<strong>en</strong> dag zijn ze daar: DE<br />
RUGKLACHTEN! We moet<strong>en</strong><br />
dus prober<strong>en</strong> om bewuster om<br />
te gaan met onze rug. Niet<br />
e<strong>en</strong>voudig, want we zitt<strong>en</strong> echt<br />
vastgeroest in hardnekkige verkeerde<br />
gewoontes.<br />
Deze vorming is zowel theoretisch<br />
als praktisch gericht.<br />
20<br />
stilstaan bij stress<br />
3 of 4 dagdel<strong>en</strong><br />
“Uitgeput thuiskom<strong>en</strong>, snel<br />
geïrriteerd rak<strong>en</strong>, slecht slap<strong>en</strong>,<br />
steeds meer teg<strong>en</strong> ding<strong>en</strong><br />
opzi<strong>en</strong>, je slecht kunn<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong>,…”<br />
Misschi<strong>en</strong> herk<strong>en</strong> je hier iets<br />
van <strong>en</strong> heb je al wel e<strong>en</strong>s<br />
gedacht dat stress de mogelijke<br />
oorzaak van deze klacht<strong>en</strong> kan<br />
zijn.<br />
Stressklacht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> naar <strong>en</strong><br />
vervel<strong>en</strong>d zijn. Toch hebb<strong>en</strong><br />
ze e<strong>en</strong> belangrijke functie.<br />
Ze waarschuw<strong>en</strong> je dat er iets<br />
aan de hand is <strong>en</strong> dat er iets<br />
moet gebeur<strong>en</strong> om erger te<br />
voorkom<strong>en</strong>.<br />
Maar wat? En hoe?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze cursus krijg je<br />
informatie over de lichamelijke<br />
<strong>en</strong> emotionele reacties waaraan<br />
je stress kan herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> . Ook<br />
staan we stil bij de mogelijke<br />
oorzak<strong>en</strong> van stressklacht<strong>en</strong>.<br />
Je krijgt method<strong>en</strong> aangereikt<br />
om stress te voorkom<strong>en</strong> of te<br />
verminder<strong>en</strong>. Zo werk<strong>en</strong> we<br />
met ontspanningsoef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />
tracht<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> andere kijk te<br />
ontwikkel<strong>en</strong> op stress-situaties,<br />
ontwikkel<strong>en</strong> we vaardighed<strong>en</strong><br />
die je kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong> anders<br />
om te gaan met belast<strong>en</strong>de<br />
situaties.<br />
Via opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
ervaar je wat voor jou het<br />
beste werkt.<br />
omgaan met stress:<br />
kunstzinnig<br />
verwerkt 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Stress is één van de grootste<br />
problem<strong>en</strong> in onze jachtige<br />
westerse wereld. 80 % van<br />
de aan de huisarts gedane<br />
bezoek<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong><br />
met stress. We gaan naar de<br />
diepere oorzak<strong>en</strong> van stress<br />
kijk<strong>en</strong>. We legg<strong>en</strong> uit hoe e<strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>s functioneert <strong>en</strong> hoe hij<br />
reageert op to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de snelheid<br />
van informatie van de buit<strong>en</strong>-<br />
<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>wereld. Meestal<br />
focust m<strong>en</strong> zich op informatie<br />
van buit<strong>en</strong>, maar er is nog e<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>hanger: de informatie<br />
die de m<strong>en</strong>s krijgt vanuit zijn<br />
innerlijk.<br />
We zijn niet meer zo afgestemd<br />
als m<strong>en</strong>s om daarop in<br />
te gaan <strong>en</strong> die signal<strong>en</strong> te zi<strong>en</strong>.
Nochtans zijn ze er in ev<strong>en</strong><br />
grote mate.<br />
Druk vanuit beide gebied<strong>en</strong><br />
maakt dat er stress ontstaat <strong>en</strong><br />
dat we ge<strong>en</strong> harmonie meer<br />
kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> zodo<strong>en</strong>de<br />
niet meer vanuit rust kunn<strong>en</strong><br />
functioner<strong>en</strong>. Ons d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
slaat op hol, ons voel<strong>en</strong> is er<br />
niet meer <strong>en</strong> we handel<strong>en</strong> verstoord.<br />
Dit geeft kortsluiting<strong>en</strong>.<br />
Zo krijg<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> hoop fysieke<br />
klacht<strong>en</strong>: kortademigheid,<br />
pieker<strong>en</strong>, slapeloosheid…<br />
In deze vorming gev<strong>en</strong> we<br />
praktische tips hoe we kunn<strong>en</strong><br />
omgaan met stressmom<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,<br />
stressperiodes in ons lev<strong>en</strong>.<br />
Geschikt voor iedere<strong>en</strong> die<br />
nood heeft om terug e<strong>en</strong> rust<br />
<strong>en</strong> stiltemom<strong>en</strong>t te creër<strong>en</strong> in<br />
zijn lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dit ook blijv<strong>en</strong>d te<br />
kunn<strong>en</strong> aanhoud<strong>en</strong>.<br />
Het proces wordt kunstzinnig<br />
verwerkt. Ge<strong>en</strong> kunstzinnige<br />
voork<strong>en</strong>nis vereist.<br />
Materiaalkost per persoon:<br />
€ 1,50<br />
op zoek naar je eig<strong>en</strong><br />
kwaliteit<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Als iemand jou vraagt wat<br />
jouw belangrijkste kwaliteit<strong>en</strong><br />
zijn, sta je dan met je mond<br />
vol tand<strong>en</strong> of heb je direct e<strong>en</strong><br />
antwoord klaar?<br />
En als je al e<strong>en</strong> antwoord hebt,<br />
kom je dan verder dan dat <strong>en</strong>e<br />
verhaaltje dat al jar<strong>en</strong> ongeveer<br />
hetzelfde is? Iets in de trant<br />
van: “ik kan goed luister<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ik b<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk teg<strong>en</strong> de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>”???<br />
Meestal zi<strong>en</strong> we snel waar<br />
andere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> goed in zijn<br />
maar houd<strong>en</strong> we ons niet bezig<br />
met onze eig<strong>en</strong> kwaliteit<strong>en</strong>.<br />
Nochtans heeft iedere<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
vaardighed<strong>en</strong>, tal<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
kwaliteit<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze cursus gaan we op<br />
e<strong>en</strong> speelse <strong>en</strong> creatieve manier<br />
op ontdekkingstocht naar de<br />
rijkdom van jouw kwaliteit<strong>en</strong>.<br />
Immers hoe beter je weet<br />
welke kwaliteit<strong>en</strong> jij bezit,<br />
hoe beter je ze kan inzett<strong>en</strong><br />
om de kwaliteit van je lev<strong>en</strong><br />
te verhog<strong>en</strong>.<br />
21<br />
over meetell<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>/of aftell<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Wil je als 50-plusser<br />
je lev<strong>en</strong>servaring b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>,<br />
je verlang<strong>en</strong>s <strong>en</strong> drom<strong>en</strong><br />
onderzoek<strong>en</strong>, je kwaliteit<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> drijfver<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, met<br />
vernieuwde <strong>en</strong>ergie aan de<br />
slag<br />
dan kan je<br />
kijk<strong>en</strong> wat nodig hebt om<br />
goed te functioner<strong>en</strong>, minder<br />
of meer gaan werk<strong>en</strong>, uitboll<strong>en</strong><br />
of andere acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>,<br />
vorm gev<strong>en</strong> aan <strong>en</strong>gagem<strong>en</strong>t<br />
<strong>en</strong> plezier, in gesprek<br />
gaan met je werkgever over<br />
kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong>,<br />
kortom: keuzes bekrachtig<strong>en</strong><br />
of vernieuw<strong>en</strong><br />
We vertrekk<strong>en</strong> waar je staat <strong>en</strong><br />
bekijk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met jou waar<br />
het voor jou om gaat, in wijsheid,<br />
waardigheid <strong>en</strong> weerbaarheid.<br />
plezier in je werk<br />
2-3-4 dagdel<strong>en</strong><br />
Heb jij plezier in je werk?<br />
Is je antwoord ja, dan is de<br />
kunst om dit zo te houd<strong>en</strong>.<br />
Is je antwoord ‘ne<strong>en</strong>’, dan is<br />
het zinvol na te gaan waar dat<br />
aan ligt.<br />
Plezier in je werk is voor<br />
iedere<strong>en</strong> weer anders. Het is<br />
boei<strong>en</strong>d te onderzoek<strong>en</strong> wat<br />
het voor jou betek<strong>en</strong>t <strong>en</strong> wat<br />
jij kan do<strong>en</strong> om je eig<strong>en</strong> werkplezier<br />
<strong>en</strong> dat van ander<strong>en</strong> te<br />
vergrot<strong>en</strong>?<br />
Dat is wat we tijd<strong>en</strong>s deze dag<br />
sam<strong>en</strong> gaan do<strong>en</strong>.<br />
Op e<strong>en</strong> plezierige manier<br />
natuurlijk!!
assertiviteit in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Gebeurt het jou ook wel e<strong>en</strong>s<br />
• dat je je in bepaalde situaties<br />
overdonderd voelt<br />
• dat je voor jezelf zou moet<strong>en</strong><br />
opkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> je dat helemaal<br />
niet doet<br />
• dat je wel voor jezelf<br />
opkomt, maar daarbij brokk<strong>en</strong><br />
maakt<br />
• dat je je in bepaalde situaties<br />
machteloos voelt om te reager<strong>en</strong><br />
• dat je “ne<strong>en</strong>” voelt <strong>en</strong> daar<br />
niet voor durft uitkom<strong>en</strong><br />
• …<br />
Communicatie in de zorg<br />
Hoe kunn<strong>en</strong> we op e<strong>en</strong> bevredig<strong>en</strong>de<br />
manier – in respect<br />
voor onszelf én voor de ander<br />
– uiting gev<strong>en</strong> aan wat we will<strong>en</strong>,<br />
voel<strong>en</strong>, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>?<br />
Hoe kunn<strong>en</strong> we “ne<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong>”<br />
wanneer we het niet<br />
e<strong>en</strong>s zijn, zonder agressief te<br />
reager<strong>en</strong>?<br />
Hoe ler<strong>en</strong> we weerbaar zijn,<br />
zowel in woord<strong>en</strong> als in<br />
gedrag?<br />
22<br />
Communicatie in-zicht 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ik zie dit, jij ziet dat.<br />
Ik hoor dit, jij hoort dat.<br />
Jij zegt iets, ik hoor wat anders.<br />
Wat je ziet <strong>en</strong> hoort <strong>en</strong> de<br />
betek<strong>en</strong>is die je hieraan geeft,<br />
heeft invloed op jouw communicatie.<br />
Het gebeurt maar al te<br />
vaak dat we elkaar misbegrep<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>. In de zorg kunn<strong>en</strong><br />
kleine misverstand<strong>en</strong> echter<br />
grote gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
In deze module kan je ontdekk<strong>en</strong><br />
hoe dit bij jou werkt.
Communicatievaardig<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Communicatie wordt vaak<br />
gezi<strong>en</strong> als babbel<strong>en</strong>, klets<strong>en</strong>,<br />
van je lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong>,… Hier is op<br />
zich niets mis mee. En het is<br />
meer dan dat.<br />
Wat je voelt <strong>en</strong> d<strong>en</strong>kt helder<br />
formuler<strong>en</strong> is ook e<strong>en</strong> belangrijk<br />
aspect binn<strong>en</strong> zorgzame<br />
communicatie.<br />
E<strong>en</strong> spreker kan echter niet<br />
zonder e<strong>en</strong> luisteraar. In de<br />
zorg voor ander<strong>en</strong> neemt luister<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> belangrijke plaats in<br />
binn<strong>en</strong> de zorgtaak. Daarom<br />
zett<strong>en</strong> we de ontvang<strong>en</strong>de rol<br />
in deze module ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s in de<br />
verf.<br />
Communicer<strong>en</strong> kan je<br />
ler<strong>en</strong>/lichaamstaal<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
We verwerv<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele inzicht<strong>en</strong><br />
over het communicatiegedrag<br />
van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. We mak<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis<br />
met de belangrijkste basisregels<br />
voor goede communicatie <strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> tips om ons persoonlijk<br />
gesprek <strong>en</strong> luistervaardighed<strong>en</strong><br />
te verbeter<strong>en</strong>.<br />
23<br />
Kritiek gev<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Kritiek krijg<strong>en</strong> is lastig. Kritiek<br />
gev<strong>en</strong> is soms nog moeilijker.<br />
Duidelijk is dat beid<strong>en</strong> vaak<br />
spanning oproep<strong>en</strong>.<br />
Verkeerd begrep<strong>en</strong> kritiek,<br />
slecht verwoorde kritiek kan<br />
irritatie gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot ruzie leid<strong>en</strong>.<br />
En dat will<strong>en</strong> we meestal<br />
niet.<br />
We staan stil bij hoe je kritiek<br />
best verwoordt. E<strong>en</strong>maal je<br />
duidelijk hebt wat je precies<br />
wil zegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat je wil bereik<strong>en</strong>,<br />
kan je tracht<strong>en</strong> je kritiek<br />
in heldere bewoording, neutraal<br />
geformuleerd <strong>en</strong> zonder<br />
beschuldiging<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
We gaan ook dieper in op hoe<br />
je kritiek kan zi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> kans<br />
om je prestaties te verbeter<strong>en</strong>.<br />
Door goed te luister<strong>en</strong>, toelichting<br />
te vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s<br />
te wikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te weg<strong>en</strong> of je er<br />
iets mee kan <strong>en</strong> wil do<strong>en</strong>.<br />
We werk<strong>en</strong> aan de hand van<br />
eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> persoonlijke<br />
inbr<strong>en</strong>g.<br />
observer<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> rapporter<strong>en</strong><br />
in de zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Professionele zorg voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
gaat hand in hand met goed<br />
observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> duidelijk rapporter<strong>en</strong>.<br />
Voor iemand zorg<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t<br />
in de gat<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> hoe het<br />
met die persoon gaat <strong>en</strong> je<br />
daar medeverantwoordelijk<br />
voor voel<strong>en</strong>.<br />
Het is nodig oog te hebb<strong>en</strong><br />
voor bepaalde gedraging<strong>en</strong>,<br />
ze te observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> af te weg<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> in te schatt<strong>en</strong> of het nodig<br />
is om ze door te gev<strong>en</strong> aan<br />
collega’s. En ze t<strong>en</strong>slotte op<br />
e<strong>en</strong> heldere manier mondeling<br />
of schriftelijk te rapporter<strong>en</strong>.<br />
Dit alles heeft te mak<strong>en</strong> met<br />
zorg op maat. Je observeert,<br />
rapporteert, signaleert om de<br />
cliënt of de bewoner op het<br />
juiste mom<strong>en</strong>t de juiste zorg te<br />
bied<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze sam<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
staan we stil bij de moeilijkhed<strong>en</strong><br />
die we kunn<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong> bij deze og<strong>en</strong>schijnlijke<br />
vanzelfsprek<strong>en</strong>de vaardighed<strong>en</strong>.
nieuw<br />
omgaan<br />
met kritiek<br />
van familieled<strong>en</strong><br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Professionals in de zorg vind<strong>en</strong><br />
het niet altijd makkelijk om om<br />
te gaan met opmerking<strong>en</strong>, kritiek,<br />
klacht<strong>en</strong> van familieled<strong>en</strong>.<br />
Als ze geconfronteerd word<strong>en</strong><br />
met kritiek die volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong><br />
terecht is, dan kunn<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
deze meestal goed hanter<strong>en</strong>.<br />
Anders is het als er kritiek<br />
wordt geuit die in de og<strong>en</strong><br />
van de professional onterecht<br />
is of als de kritiek voortkomt<br />
uit e<strong>en</strong> visie op zorg of begeleiding<br />
die haaks staat op die<br />
van de instelling. Ook de wijze<br />
waarop de kritiek geuit wordt<br />
speelt e<strong>en</strong> grote rol.<br />
Soms komt het tot confrontaties<br />
die de hulpverl<strong>en</strong>er erg<br />
aangrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> die veel <strong>en</strong>ergie<br />
kost<strong>en</strong>. De vraag die hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
dan ook vaak stell<strong>en</strong> is:<br />
hoe kunn<strong>en</strong> we anders met<br />
deze kritiek omgaan?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze dag staan we stil<br />
bij e<strong>en</strong>voudige strategieën die<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers in staat stell<strong>en</strong> de<br />
contact<strong>en</strong> met de familieled<strong>en</strong><br />
soepeler te lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong>.<br />
roddel<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Iedere<strong>en</strong> praat wele<strong>en</strong>s over<br />
ander<strong>en</strong>. Op zich is daar niets<br />
mis mee.<br />
Maar op welk mom<strong>en</strong>t verandert<br />
het “onschuldige prat<strong>en</strong><br />
over” in “geroddel”?<br />
Roddel<strong>en</strong> heeft voor iedere<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> andere betek<strong>en</strong>is, e<strong>en</strong><br />
andere klank.<br />
De manier waarop je naar roddel<br />
kijkt, bepaalt jouw standpunt:<br />
mag roddel<strong>en</strong> deel blijv<strong>en</strong><br />
uitmak<strong>en</strong> van jouw werksituatie<br />
of di<strong>en</strong>t dit zo vlug mogelijk<br />
uitgebann<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>?<br />
In deze vorming staan we stil<br />
bij e<strong>en</strong> aantal zak<strong>en</strong>:<br />
• Welke (roddel)typ<strong>en</strong> zijn er?<br />
• Waarom roddel<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>?<br />
• Wanneer is roddel<strong>en</strong> niet<br />
onschuldig meer?<br />
• Welke invloed heeft roddel<strong>en</strong><br />
op e<strong>en</strong> werknemer, het team<br />
<strong>en</strong> de organisatie?<br />
• Richting van e<strong>en</strong> goede communicatie.<br />
Door het bespreekbaar stell<strong>en</strong><br />
van dit thema kan er terug e<strong>en</strong><br />
op<strong>en</strong>ing gemaakt word<strong>en</strong> voor<br />
e<strong>en</strong> constructieve communicatie<br />
<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking.<br />
24
de zin van ouder word<strong>en</strong><br />
(kunstzinnig verwerkt) 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ouder word<strong>en</strong> wordt soms<br />
gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> aftakeling van<br />
het lev<strong>en</strong>. Dit is <strong>en</strong>kel als we<br />
kijk<strong>en</strong> naar de uiterlijke wereld:<br />
ons lichaam is niet meer wat<br />
het was, we functioner<strong>en</strong> niet<br />
meer in e<strong>en</strong> werkterrein, we<br />
hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> “maatschappelijke”<br />
waarde meer… Er komt<br />
tijd vrij, het lichaam vraagt om<br />
het rustiger aan te do<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
zorg voor ouder<strong>en</strong><br />
focus moet verlegd word<strong>en</strong><br />
naar andere ding<strong>en</strong> in ons<br />
lev<strong>en</strong>. In deze vorming nem<strong>en</strong><br />
we de tijd om te kijk<strong>en</strong> naar<br />
de zingeving van het ouder<br />
word<strong>en</strong>. Waar wordt de focus<br />
dan naartoe getrokk<strong>en</strong>? Hoe<br />
bied<strong>en</strong> we weerstand? Wat<br />
is de bedoeling ervan? Deze<br />
lev<strong>en</strong>sfase kan gelinkt word<strong>en</strong><br />
aan de herfst waar de vrucht<strong>en</strong><br />
25<br />
van het lev<strong>en</strong> geoogst kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.<br />
We verwerk<strong>en</strong> dit proces op<br />
e<strong>en</strong> kunstzinnige manier zodat<br />
we het niet alle<strong>en</strong> m<strong>en</strong>taal<br />
ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, maar ook dit<br />
proces ler<strong>en</strong> voel<strong>en</strong>: we word<strong>en</strong><br />
gebor<strong>en</strong>, lev<strong>en</strong> t<strong>en</strong> volle <strong>en</strong><br />
sterv<strong>en</strong>.<br />
Zoals alle ding<strong>en</strong> op de aarde.<br />
Dit ritme ervar<strong>en</strong>, werkt reeds<br />
hel<strong>en</strong>d op het toelat<strong>en</strong> van<br />
verandering in het lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
kunn<strong>en</strong> omgaan met fysieke<br />
beperking<strong>en</strong>.<br />
Ge<strong>en</strong> kunstzinnige voork<strong>en</strong>nis<br />
vereist.<br />
Materiaalkost per persoon:<br />
€ 1,50
dem<strong>en</strong>tie in e<strong>en</strong><br />
positieve <strong>en</strong><br />
belevingsgerichte<br />
dim<strong>en</strong>sie 2 dagdel<strong>en</strong><br />
De dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de ouderling<br />
verliest tijd<strong>en</strong>s zijn dem<strong>en</strong>tieproces<br />
de verbond<strong>en</strong>heid<br />
met onze realiteit. Alles wat<br />
e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s ooit heeft ontwikkeld<br />
vanaf zijn geboorte tot<br />
de volwass<strong>en</strong>heid vervaagt<br />
in de omgekeerde volgorde.<br />
Maar is dem<strong>en</strong>tie <strong>en</strong>kel verlies?<br />
Vanuit e<strong>en</strong> belevingsgerichte<br />
b<strong>en</strong>adering gaan we prober<strong>en</strong><br />
te begrijp<strong>en</strong> wat dem<strong>en</strong>tie<br />
betek<strong>en</strong>t in het lev<strong>en</strong> van<br />
deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe zij terug<br />
gaan in de tijd. We wandel<strong>en</strong><br />
doorhe<strong>en</strong> de drie grote fas<strong>en</strong><br />
van dem<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong><br />
de nieuwe kwaliteit<strong>en</strong> die deze<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong>. Via het<br />
schilder<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we h<strong>en</strong><br />
bereik<strong>en</strong> in hun gevoelswereld<br />
<strong>en</strong> h<strong>en</strong> terug e<strong>en</strong> plaats gev<strong>en</strong><br />
in de cycli van de natuur. Aan<br />
de hand van schilderij<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
we er ons e<strong>en</strong> beeld van<br />
vorm<strong>en</strong>.<br />
Materiaalkost per persoon:<br />
€ 1,50<br />
ethiek in de<br />
ouder<strong>en</strong>zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
<strong>Zorg</strong> voor zorgbehoev<strong>en</strong>de<br />
ouder<strong>en</strong>, er komt heel wat bij<br />
kijk<strong>en</strong>.<br />
Het is niet e<strong>en</strong>voudig de<br />
oudere de zorg te gev<strong>en</strong> die<br />
nodig is. Soms moet je de zelfredzaamheid<br />
van de oudere<br />
bevorder<strong>en</strong>. Teveel zorg maakt<br />
de oudere afhankelijk van hulp<br />
voordat het nodig is. E<strong>en</strong> andere<br />
keer moet je passiviteit in het<br />
lev<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zorgbehoev<strong>en</strong>de<br />
oudere aanvaard<strong>en</strong>. Dan weer<br />
di<strong>en</strong> je als zorgverl<strong>en</strong>er te aanvaard<strong>en</strong><br />
dat de afhankelijkheid<br />
van de oudere alle<strong>en</strong> maar zal<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, dat terug autonoom<br />
<strong>en</strong> onafhankelijk word<strong>en</strong> niet<br />
meer kan. Comfortzorg is dan<br />
e<strong>en</strong> mogelijkheid.<br />
Kortom, ethische vraagstukk<strong>en</strong><br />
behor<strong>en</strong> tot de realiteit van<br />
elke dag in de ouder<strong>en</strong>zorg:<br />
sondevoeding, fixatie, stopp<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> behandeling, discretie,<br />
deur<strong>en</strong> op slot, …<br />
In hoeverre <strong>en</strong> op welke manier<br />
gaan we in overleg over al<br />
deze zak<strong>en</strong>? Welke waard<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
norm<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong> we <strong>en</strong> welke<br />
26<br />
rol spel<strong>en</strong> ze in onze besluitvorming?<br />
We gaan hieraan werk<strong>en</strong><br />
vanuit eig<strong>en</strong> problematiek <strong>en</strong><br />
casuss<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de vorming<br />
wordt structuur voor e<strong>en</strong><br />
ethisch overleg aangereikt.<br />
geheug<strong>en</strong>problem<strong>en</strong><br />
bij ouder<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Het komt bij iedere<strong>en</strong> wel al<br />
e<strong>en</strong>s voor: je geheug<strong>en</strong> laat je<br />
in de steek. Het kan gaan om<br />
e<strong>en</strong> woord of e<strong>en</strong> naam waar<br />
je niet meer op kunt kom<strong>en</strong>.<br />
Dan ine<strong>en</strong>s, vijf minut<strong>en</strong> later,<br />
schiet het je weer te binn<strong>en</strong>.<br />
Dit soort ‘geheug<strong>en</strong>verlies’, e<strong>en</strong><br />
soort verstrooidheid, is heel<br />
normaal. Het is hinderlijk, maar<br />
onschuldig.<br />
Bij oudere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wordt<br />
geheug<strong>en</strong>verlies nogal vlug aan<br />
de leeftijd gewet<strong>en</strong>. Het geheug<strong>en</strong><br />
vermindert nu e<strong>en</strong>maal<br />
met het ouder word<strong>en</strong>, zegt<br />
m<strong>en</strong> dan. Als de omgeving zo<br />
reageert, wordt de ouder word<strong>en</strong>de<br />
m<strong>en</strong>s niet meer aangemoedigd<br />
om zijn geheug<strong>en</strong> te<br />
train<strong>en</strong>. Wel kunn<strong>en</strong> onzekerheid<br />
<strong>en</strong> angst to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, met<br />
als gevolg dat het geheug<strong>en</strong><br />
inderdaad achteruitgaat. E<strong>en</strong><br />
positieve b<strong>en</strong>adering wijst de<br />
ouder word<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s eerder<br />
op hulpmiddel<strong>en</strong>, geheug<strong>en</strong>steuntjes<br />
<strong>en</strong> oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> om<br />
de geheug<strong>en</strong>problem<strong>en</strong> zoveel<br />
mogelijk op te loss<strong>en</strong>.<br />
Wanneer de geheug<strong>en</strong>problem<strong>en</strong><br />
desondanks steeds<br />
blijv<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, mag dit niet<br />
zomaar toegeschrev<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aan de ouderdom. De geheug<strong>en</strong>problem<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> soms<br />
signal<strong>en</strong> zijn van psychische of<br />
lichamelijke ziekt<strong>en</strong>. In dit geval<br />
is het belangrijk e<strong>en</strong> arts te<br />
raadpleg<strong>en</strong>.
nieuw<br />
omgaan<br />
met familie van<br />
dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
We ontdekk<strong>en</strong> hoe de familie<br />
van dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zich voelt<br />
<strong>en</strong> wat doet dat met ons?<br />
Waarom hebb<strong>en</strong> we het soms<br />
moeilijk in de omgang met<br />
familie <strong>en</strong> hoe kunn<strong>en</strong> we die<br />
relatie verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> ombuig<strong>en</strong><br />
tot e<strong>en</strong> goede zorgrelatie die<br />
de kwaliteit van zorg verbetert.<br />
nieuw<br />
omgaan met<br />
moeilijk gedrag<br />
vanuit dem<strong>en</strong>tie<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Het is niet altijd e<strong>en</strong>voudig<br />
met dem<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> om te<br />
gaan. Soms stell<strong>en</strong> ze gedrag<br />
waarmee wij het zelf moeilijk<br />
hebb<strong>en</strong>. Hoe kan je prober<strong>en</strong><br />
dat gedrag om te buig<strong>en</strong> of het<br />
beter te begrijp<strong>en</strong>, zodat het<br />
makkelijker wordt ermee om<br />
te gaan.<br />
27<br />
ouder<strong>en</strong>-<br />
(mis)behandeling<br />
1 dagdeel<br />
Ouder<strong>en</strong>(mis)behandeling.<br />
Nog steeds rust er e<strong>en</strong> taboe<br />
op deze problematiek. We<br />
hor<strong>en</strong> er weinig over, er wordt<br />
zeld<strong>en</strong> op<strong>en</strong>lijk over gepraat.<br />
En daardoor is ouder<strong>en</strong>mis(be)<br />
handeling e<strong>en</strong> verborg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tamelijk onbek<strong>en</strong>d f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong>.<br />
Toch is het belangrijk om er stil<br />
bij te staan. Het komt voor, ook<br />
hier in België.<br />
In de hulpverl<strong>en</strong>ing kan je<br />
teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> situatie van ouder<strong>en</strong>mis(be)handeling<br />
aanlop<strong>en</strong>.<br />
Hierop reager<strong>en</strong> is lang niet<br />
gemakkelijk.<br />
In deze sam<strong>en</strong>komst kom<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong> aan de orde:<br />
definitie, k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> <strong>en</strong> risicofactor<strong>en</strong><br />
van ouder<strong>en</strong>mis(be)<br />
handeling alsook mogelijke<br />
signal<strong>en</strong> van het slachtoffer.<br />
prev<strong>en</strong>tie van depressie<br />
bij ouder<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Depressie is e<strong>en</strong> aando<strong>en</strong>ing<br />
waarvan de exacte oorzaak<br />
veelal niet mete<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong><br />
vastgesteld. E<strong>en</strong> depressie op<br />
oudere leeftijd manifesteert<br />
zich anders waardoor ze niet of<br />
laat herk<strong>en</strong>d wordt. Ook wordt<br />
e<strong>en</strong> depressie vaak overschaduwd<br />
door lichamelijke klacht<strong>en</strong><br />
of wordt ze verward met<br />
dem<strong>en</strong>tie.<br />
Het is belangrijk de depressie<br />
voor te zijn <strong>en</strong> de oudere<br />
adequaat te begeleid<strong>en</strong> in zijn<br />
zoektocht naar e<strong>en</strong> kwaliteitsvol<br />
lev<strong>en</strong>. In deze vorming<br />
besprek<strong>en</strong> we manier<strong>en</strong> om<br />
de oudere te ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gaan we sam<strong>en</strong> op zoek naar<br />
wat we als hulpverl<strong>en</strong>er kunn<strong>en</strong><br />
do<strong>en</strong> om de depressieve<br />
symptom<strong>en</strong> bespreekbaar te<br />
mak<strong>en</strong> met de oudere.
eminisc<strong>en</strong>tie bij ouder<strong>en</strong><br />
met geheug<strong>en</strong>verlies 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Onlangs nog op zolder geweest<br />
bij je ouders? Het zolderluik dat<br />
nog altijd piept. De vertrouwde<br />
“zoldergeur” van to<strong>en</strong>.<br />
Lang heeft m<strong>en</strong> gedacht dat<br />
veel terugblikk<strong>en</strong> op het verled<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> “slecht tek<strong>en</strong>” was.<br />
Maar dat terugblikk<strong>en</strong> kan juist<br />
heel verrijk<strong>en</strong>d zijn. Niet <strong>en</strong>kel<br />
omdat we kunn<strong>en</strong> nag<strong>en</strong>iet<strong>en</strong><br />
van de mooie mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
van vroeger, maar ook om te<br />
tracht<strong>en</strong> de minder aang<strong>en</strong>ame<br />
mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> plaats te gev<strong>en</strong>.<br />
Anders gezegd, door regelmatig<br />
om te kijk<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> we<br />
weer vooruit.<br />
Bij oudere m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> is de<br />
behoefte om terug te kijk<strong>en</strong><br />
groter, Om de e<strong>en</strong>voudige<br />
red<strong>en</strong> dat hun verled<strong>en</strong> groter<br />
is dan hun toekomst. Bij<br />
dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, die vooral problem<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> met het rec<strong>en</strong>te<br />
verled<strong>en</strong>, is die behoefte nog<br />
groter. De gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van<br />
vroeger zijn meestal nog duidelijk<br />
gestructureerd, hetge<strong>en</strong> h<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> gevoel van veiligheid biedt.<br />
Uit deze vaststelling<strong>en</strong> is<br />
het begrip “reminisc<strong>en</strong>tie”<br />
gegroeid. Reminisc<strong>en</strong>tie is<br />
de activiteit of de gewoonte<br />
om na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> of te will<strong>en</strong><br />
vertell<strong>en</strong> over ervaring<strong>en</strong> in<br />
het verled<strong>en</strong>, vooral over die<br />
ervaring<strong>en</strong> die in persoonlijk<br />
opzicht zeer belangrijk word<strong>en</strong><br />
gevond<strong>en</strong>.<br />
Reminisc<strong>en</strong>tie is e<strong>en</strong> methodiek<br />
(ge<strong>en</strong> therapie) waarbij<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong> mantelzorgers<br />
tracht<strong>en</strong> de puzzelstukjes van<br />
iemands verled<strong>en</strong> te herontdekk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zodo<strong>en</strong>de brugg<strong>en</strong><br />
te slaan tuss<strong>en</strong> het verled<strong>en</strong> –<br />
iemands belevingswereld – <strong>en</strong><br />
het hed<strong>en</strong>. Als we meer zicht<br />
krijg<strong>en</strong> op iemands belevingswereld,<br />
kunn<strong>en</strong> we hem/haar<br />
beter begrijp<strong>en</strong> én zodo<strong>en</strong>de<br />
meer veiligheid creër<strong>en</strong>.<br />
Deze vorming biedt e<strong>en</strong> soort<br />
gereedschapskist voor hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
<strong>en</strong> mantelzorgers die<br />
reminisc<strong>en</strong>tie will<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong><br />
als “communicatie-methode”<br />
in de zorg voor dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de<br />
ouder<strong>en</strong>. Naast de verduidelijking<br />
van <strong>en</strong>kele belangrijke<br />
begripp<strong>en</strong> is deze vorming<br />
sterk praktijkgericht.<br />
28<br />
Thuis in<br />
het rusthuis 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Je thuis voel<strong>en</strong>…<br />
Het is van de meest diepgaande<br />
<strong>en</strong> belangrijkste ervaring<strong>en</strong><br />
in e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>lev<strong>en</strong>.<br />
Als je je niet thuis voelt, heeft<br />
dat invloed op lichaam <strong>en</strong><br />
geest.<br />
Als zorgverl<strong>en</strong>er kan je e<strong>en</strong><br />
belangrijke bijdrage lever<strong>en</strong><br />
aan het zich thuis voel<strong>en</strong> van<br />
bewoners.<br />
We staan stil bij verschill<strong>en</strong>de<br />
aspect<strong>en</strong> die ess<strong>en</strong>tieel zijn in<br />
het zorg drag<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Aspect<strong>en</strong> die we vaak vanzelfsprek<strong>en</strong>d<br />
vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> die we net<br />
daardoor wel e<strong>en</strong>s over het<br />
hoofd zi<strong>en</strong>.<br />
Voorlez<strong>en</strong> voor<br />
ouder<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Als lez<strong>en</strong> moeilijker wordt, is<br />
het fijn om voorgelez<strong>en</strong> te<br />
word<strong>en</strong>. Het kan individueel<br />
of in kleine groepjes. Als je<br />
met ander<strong>en</strong> luistert naar e<strong>en</strong><br />
verhaal, kan je er ook sam<strong>en</strong><br />
over prat<strong>en</strong>. Soms kom<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> terug bov<strong>en</strong>.<br />
Herinnering<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgeroep<strong>en</strong>.<br />
Voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die nog<br />
heel weinig van hun eig<strong>en</strong><br />
verhaal ter beschikking hebb<strong>en</strong>,<br />
ligt de nadruk op gezelligheid,<br />
de sfeer van het verhaal <strong>en</strong> de<br />
stem van de voorlezer.<br />
Voorlez<strong>en</strong> voor ouder<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
zeer laagdrempelige activiteit,<br />
iedere<strong>en</strong> kan het zonder uitgebreide<br />
opleiding. We ler<strong>en</strong><br />
je hoe je e<strong>en</strong> verhaal boei<strong>en</strong>d<br />
kan voorlez<strong>en</strong>, welke verhal<strong>en</strong><br />
geschikt zijn voor ouder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> welke vrag<strong>en</strong> je kan stell<strong>en</strong><br />
naar aanleiding van e<strong>en</strong><br />
verhaal. Daarnaast wordt ook<br />
toegelicht hoe je e<strong>en</strong> voorleesproject<br />
op e<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>de<br />
manier kan introducer<strong>en</strong> in je<br />
werkomgeving <strong>en</strong> welke de<br />
randvoorwaard<strong>en</strong> zijn om goed<br />
voor te lez<strong>en</strong>.
professionele zorg <strong>en</strong> mantelzorgers 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Als professionele zorgverl<strong>en</strong>er<br />
heb je niet <strong>en</strong>kel te mak<strong>en</strong> met<br />
cliënt<strong>en</strong> of bewoners, maar ook<br />
met deg<strong>en</strong><strong>en</strong> die de dagelijkse<br />
zorg opnem<strong>en</strong> voor die cliënt<strong>en</strong>,<br />
namelijk de mantelzorgers.<br />
Professionele zorgverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong><br />
mantelzorgers zijn in to<strong>en</strong>e-<br />
zorg voor mantelzorg<br />
m<strong>en</strong>de mate op elkaar aangewez<strong>en</strong>.<br />
In de praktijk zi<strong>en</strong> we<br />
dat de relatie tuss<strong>en</strong> beid<strong>en</strong><br />
niet altijd probleemloos verloopt.<br />
Professionele zorgverl<strong>en</strong>ers <strong>en</strong><br />
mantelzorgers lev<strong>en</strong> in twee<br />
verschill<strong>en</strong>de wereld<strong>en</strong>.<br />
29<br />
Hun emoties <strong>en</strong> hun k<strong>en</strong>nis<br />
zijn anders van aard <strong>en</strong> dit<br />
br<strong>en</strong>gt met zich mee dat ze<br />
e<strong>en</strong> andere kijk hebb<strong>en</strong> op de<br />
zorgrelatie.<br />
Als professionele zorgverl<strong>en</strong>er<br />
is het belangrijk stil te staan bij<br />
de problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> de kijk van<br />
mantelzorgers. Van hieruit kan<br />
gekek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> naar hoe we<br />
e<strong>en</strong> brug slaan naar de mantelzorgers<br />
om de sam<strong>en</strong>werking<br />
vlot(ter) te lat<strong>en</strong> verlop<strong>en</strong>.
aromatherapie in palliatieve zorg 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Deze cursus is verrijk<strong>en</strong>d voor<br />
iedere<strong>en</strong> die zich verder wil<br />
verdiep<strong>en</strong> in aromatherapie <strong>en</strong><br />
interesse heeft in de m<strong>en</strong>selijke<br />
geest. In het bijzonder wordt<br />
ingegaan op de mogelijkhed<strong>en</strong><br />
van aromatherapie.<br />
We besprek<strong>en</strong> 32 etherische<br />
oliën <strong>en</strong> hun toepassing<strong>en</strong>.<br />
Deze cursus is gericht op comfortzorg<br />
<strong>en</strong> het verhog<strong>en</strong> van<br />
het welbevind<strong>en</strong> van de palliatieve<br />
patiënt.<br />
palliatieve zorg<br />
30<br />
ethische vraagstukk<strong>en</strong> rond sterv<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ethische vraagstukk<strong>en</strong> behor<strong>en</strong><br />
bij de actualiteit: euthanasie,<br />
sondevoeding, stopp<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
behandeling, beroepsgeheim,<br />
fixatie, deur<strong>en</strong> op slot …<br />
In hoeverre <strong>en</strong> op welke manier<br />
gaan we met elkaar in overleg?<br />
Welke waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong><br />
hanter<strong>en</strong> we <strong>en</strong> welke rol spel<strong>en</strong><br />
ze in onze besluitvorming?<br />
We gaan hieraan werk<strong>en</strong><br />
vanuit eig<strong>en</strong> problematiek <strong>en</strong><br />
casuss<strong>en</strong>. Tijd<strong>en</strong>s de vorming<br />
wordt structuur voor e<strong>en</strong><br />
ethisch overleg aangereikt
palliatieve zorg: introductie 1 dagdeel<br />
Palliatieve zorg is eind vorige<br />
eeuw ontwikkeld als e<strong>en</strong> nieuw<br />
model in de zorg voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
die geconfronteerd word<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sbedreig<strong>en</strong>de ziekte<br />
waaraan ze binn<strong>en</strong> afzi<strong>en</strong>bare<br />
tijd zull<strong>en</strong> sterv<strong>en</strong>. Palliatieve<br />
zorg beoogt niet jar<strong>en</strong> toe te<br />
voeg<strong>en</strong> aan het lev<strong>en</strong>, maar<br />
lev<strong>en</strong> aan de jar<strong>en</strong> of periode<br />
die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> nog rest. Dit zorgmodel<br />
gaat uit van het concept<br />
‘totale pijn’, vertrekt vanuit het<br />
lev<strong>en</strong>s- <strong>en</strong> ziekteverhaal van<br />
de patiënt <strong>en</strong> zijn familie <strong>en</strong><br />
beoogt zoveel mogelijk lev<strong>en</strong>skwaliteit<br />
te realiser<strong>en</strong> aan <strong>en</strong><br />
rond het lev<strong>en</strong>seinde.<br />
Rond dit zorgmodel zijn e<strong>en</strong><br />
aantal vorming<strong>en</strong> uitgewerkt<br />
die afzonderlijk kunn<strong>en</strong> aangevraagd<br />
word<strong>en</strong> of als e<strong>en</strong><br />
geheel leertraject.<br />
In elke vorming wordt gewerkt<br />
met concrete ervaring<strong>en</strong> uit de<br />
dagelijkse zorgpraktijk. Naast<br />
e<strong>en</strong> aantal kaders <strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong>,<br />
wordt ook geoef<strong>en</strong>d met basisvaardighed<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> basishouding<br />
die vereist zijn in het zorg<strong>en</strong><br />
voor <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> van sterv<strong>en</strong>de<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, want omgaan<br />
met sterv<strong>en</strong> <strong>en</strong> dood hoort<br />
ongetwijfeld tot één van de<br />
meest ingrijp<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong>servaring<strong>en</strong>.<br />
31<br />
palliatieve zorg: omgaan in waarheid 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Meer <strong>en</strong> meer beseft m<strong>en</strong> de<br />
nood aan effectieve communicatie<br />
in de gezondheidszorg, <strong>en</strong><br />
meer in het bijzonder in de palliatieve<br />
zorg. In de palliatieve<br />
zorg hebb<strong>en</strong> we te mak<strong>en</strong> met<br />
de patiënt zelf, de naast<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de verzorgers. Bij e<strong>en</strong> ong<strong>en</strong>eeslijke<br />
<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sbedreig<strong>en</strong>de<br />
ziekte do<strong>en</strong> zich volg<strong>en</strong>de<br />
communicatieproblem<strong>en</strong> voor:<br />
het br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van het slechte<br />
nieuws, ontk<strong>en</strong>ning, verwarring,<br />
moeilijke vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> emotionele<br />
reacties.<br />
Uit rec<strong>en</strong>t onderzoek blijkt dat<br />
de meeste patiënt<strong>en</strong> w<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
te wet<strong>en</strong> wat de diagnose is<br />
<strong>en</strong> wat de vooruitzicht<strong>en</strong> zijn.<br />
Dit kan bots<strong>en</strong> met het feit dat<br />
veel gezondheidswerkers hun<br />
patiënt<strong>en</strong> will<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vasthoud<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> optimistische<br />
boodschap ook al zijn<br />
de vooruitzicht<strong>en</strong> zeer slecht.<br />
Daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong> kan taal heel<br />
dubbelzinnig zijn zodat dit leidt<br />
tot echte misverstand<strong>en</strong>, ook<br />
kom<strong>en</strong> de nod<strong>en</strong> van patiënt<strong>en</strong>,<br />
naast<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzorgers niet<br />
altijd overe<strong>en</strong>.<br />
Belangrijk is dat de begeleiders<br />
sam<strong>en</strong> op pad gaan met de<br />
patiënt <strong>en</strong> op zoek gaan naar<br />
wat die zelf wil.
palliatieve zorg:<br />
omgaan met patiënt<br />
<strong>en</strong> familie<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
Basishouding <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong><br />
in het omgaan met <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong><br />
van de palliatieve patiënt.<br />
Omgaan met vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s<br />
rond het lev<strong>en</strong>seinde.<br />
Communicatie kunn<strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> patiënt <strong>en</strong> familie.<br />
palliatieve zorg:<br />
omgaan met<br />
emotionele pijn<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
In palliatieve situaties kan je<br />
word<strong>en</strong> geconfronteerd met<br />
heftige <strong>en</strong> int<strong>en</strong>se uiting<strong>en</strong><br />
van emotionele pijn. Hoe<br />
kan je met de patiënt mee de<br />
pad<strong>en</strong> bewandel<strong>en</strong> van angst,<br />
onmacht, wanhoop, spijt, uitzichtloosheid,<br />
woede… zonder<br />
er zelf in te verdwal<strong>en</strong>? Ler<strong>en</strong><br />
beluister<strong>en</strong> <strong>en</strong> opvang<strong>en</strong> van<br />
signal<strong>en</strong> <strong>en</strong> oef<strong>en</strong><strong>en</strong> van basisvaardighed<strong>en</strong>.<br />
32<br />
palliatieve zorg: omgaan met spirituele pijn<br />
Het meest word<strong>en</strong> we met<br />
exist<strong>en</strong>tiële pijn of spiritueel<br />
lijd<strong>en</strong> geconfronteerd bij ernstige<br />
lev<strong>en</strong>scrisiss<strong>en</strong>. Het lev<strong>en</strong><br />
dat we tot dan toe “leid<strong>en</strong>”<br />
wordt door het “lijd<strong>en</strong>” plots<br />
in vraag gesteld… Doodgaan is<br />
de meest ingrijp<strong>en</strong>de van zulke<br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>.<br />
Exist<strong>en</strong>tiële <strong>en</strong> spirituele pijn is<br />
pijn aan het bestaan zelf. Wie<br />
het einde van zijn/haar lev<strong>en</strong><br />
ziet nader<strong>en</strong>, maakt de balans<br />
op: wat is geweest, wat is niet<br />
geweest? En meer nog: b<strong>en</strong><br />
ik geweest wie ik had kunn<strong>en</strong><br />
zijn? Wat heb ik betek<strong>en</strong>d voor<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> rondom mij?<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
En wat kan ik nu nog betek<strong>en</strong><strong>en</strong>?<br />
Heb ik nog onrecht te<br />
herstell<strong>en</strong>, schuld te vereff<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
verzo<strong>en</strong>ing te vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of te<br />
gev<strong>en</strong>? …<br />
Pijn aan het bestaan zelf. En<br />
misschi<strong>en</strong> zucht<strong>en</strong>: “dit is ge<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong> meer…” Wat is lev<strong>en</strong><br />
dan wel? Welke bronn<strong>en</strong> van<br />
lev<strong>en</strong>s<strong>en</strong>ergie gev<strong>en</strong> zin aan<br />
het bestaan?<br />
Sam<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we het<br />
exist<strong>en</strong>tiële <strong>en</strong> spirituele aspect<br />
van het lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> gev<strong>en</strong> dit e<strong>en</strong><br />
plaats in e<strong>en</strong> palliatieve b<strong>en</strong>adering<br />
van lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dood.
omgaan met afscheid 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Ons hele lev<strong>en</strong> lijd<strong>en</strong> wij,<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, verliez<strong>en</strong>: kleine of<br />
grotere. E<strong>en</strong> groot verlies wordt<br />
ervar<strong>en</strong> bij het overlijd<strong>en</strong> van<br />
iemand die je dierbaar is. Elk<br />
verlies br<strong>en</strong>gt heel wat emoties<br />
te weeg. Elk verlies vraagt om<br />
verwerking.<br />
Verwerk<strong>en</strong> van verlies, aanvaard<strong>en</strong><br />
van <strong>en</strong> “vrede vind<strong>en</strong>”<br />
in e<strong>en</strong> gewijzigde situatie is<br />
vaak moeilijk <strong>en</strong> vraagt tijd.<br />
Verwerk<strong>en</strong> van verlies betek<strong>en</strong>t:<br />
rouw<strong>en</strong>. Wat komt er allemaal<br />
bov<strong>en</strong> als m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> “rouw<strong>en</strong>”?<br />
Hoe verlop<strong>en</strong> rouwprocess<strong>en</strong>?<br />
zorg voor de rouw<strong>en</strong>de<br />
Wat is “normaal”? En waaraan<br />
merk je dat (e<strong>en</strong> deel van) het<br />
verlies verwerkt is?<br />
De beste rouwbegeleiding<br />
begint met e<strong>en</strong> goede rouwvoorbereiding…<br />
Wat kunn<strong>en</strong><br />
we do<strong>en</strong> om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te ondersteun<strong>en</strong><br />
in zinvol <strong>en</strong> waardig<br />
afscheid nem<strong>en</strong>?<br />
Wat kan je do<strong>en</strong> na het overlijd<strong>en</strong><br />
om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> nabij te zijn<br />
in hun rouwproces? Wat is<br />
“troost bied<strong>en</strong>”? En hoe kan je<br />
ook nog met je eig<strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s<br />
prober<strong>en</strong> om te gaan?<br />
33<br />
Troost 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Als we geconfronteerd word<strong>en</strong><br />
met ondraaglijke pijn is de<br />
behoefte aan het gev<strong>en</strong> of ontvang<strong>en</strong><br />
van troost groot. Heel<br />
wat gebar<strong>en</strong> van troost focuss<strong>en</strong><br />
zich op het do<strong>en</strong> oploss<strong>en</strong><br />
van de pijn, we will<strong>en</strong> iets do<strong>en</strong><br />
waardoor de pijn verdwijnt.<br />
Andere uiting<strong>en</strong> van troost prober<strong>en</strong><br />
mee de pijn te drag<strong>en</strong>,<br />
mee te lijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> daardoor de<br />
pijn lichter te mak<strong>en</strong>. Gedeelde<br />
smart is halve smart, zegt de<br />
volkswijsheid.<br />
Troost<strong>en</strong> kan je niet los zi<strong>en</strong><br />
van je eig<strong>en</strong> troostgeschiede-<br />
nis <strong>en</strong> van de cultuur waarin<br />
we lev<strong>en</strong>. Troost refereert<br />
naar trouw <strong>en</strong> vertrouw<strong>en</strong> in<br />
ander<strong>en</strong>, troost is als de eik die<br />
stevig geworteld in de grond<br />
alle strom<strong>en</strong> trotseert. Troost<br />
k<strong>en</strong>t veel vorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> uiting<strong>en</strong>,<br />
woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebar<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> dag vol troost voor elke<br />
zorgverl<strong>en</strong>er die wil ler<strong>en</strong> troost<br />
gev<strong>en</strong> zonder zichzelf daarin<br />
te verliez<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor elk m<strong>en</strong>s<br />
die wil ler<strong>en</strong> troost vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ontvang<strong>en</strong>.
ouwgroep<strong>en</strong> als bron van steun 6 dagdel<strong>en</strong><br />
Opleiding voor begeleiders<br />
Nabestaand<strong>en</strong> bevind<strong>en</strong> zich<br />
in e<strong>en</strong> kwetsbare periode in<br />
hun lev<strong>en</strong>. Ze voel<strong>en</strong> zich soms<br />
e<strong>en</strong>zaam <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> nood aan<br />
steun, erk<strong>en</strong>ning <strong>en</strong> herk<strong>en</strong>ning.<br />
E<strong>en</strong> gespreksgroep kan dan e<strong>en</strong><br />
belangrijke hulpbron zijn voor<br />
h<strong>en</strong> die behoefte hebb<strong>en</strong> om<br />
hun ervaring<strong>en</strong> te del<strong>en</strong> met<br />
lotg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> gespreksgroep leid<strong>en</strong> is<br />
echter niet zo simpel. E<strong>en</strong> kwaliteitsvolle<br />
<strong>en</strong> zorgzame begeleiding<br />
is echter noodzakelijk<br />
wil de nabestaande de groep<br />
ook echt als ondersteun<strong>en</strong>d<br />
ervar<strong>en</strong>.<br />
U wil zich (verder) bekwam<strong>en</strong><br />
in het begeleid<strong>en</strong> van rouwgroep<strong>en</strong>?<br />
Dan bied<strong>en</strong> wij u het volg<strong>en</strong>de<br />
programma aan:<br />
U krijgt e<strong>en</strong> mix aangebod<strong>en</strong><br />
van (beknopte) theoretische<br />
inzicht<strong>en</strong> in rouw <strong>en</strong> groepsdynamica,<br />
gekoppeld aan<br />
ervaringsgerichte oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> training van vaardighed<strong>en</strong>.<br />
U staat stil bij de praktische<br />
kant van de organisatie <strong>en</strong> het<br />
verloop van e<strong>en</strong> rouwgroep.<br />
U maakt k<strong>en</strong>nis met de verschill<strong>en</strong>de<br />
thema’s die aan bod<br />
kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> oef<strong>en</strong>t de<br />
methodiek<strong>en</strong> die aangew<strong>en</strong>d<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: professionel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
geschoolde vrijwilligers die<br />
rouwgroep<strong>en</strong> will<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong>.<br />
34<br />
rouwverwerking<br />
op e<strong>en</strong> kunstzinnige<br />
manier 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Dood br<strong>en</strong>gt ons dichter bij het<br />
lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ons gevoel. De weg<br />
van rouwverwerking is e<strong>en</strong><br />
heel int<strong>en</strong>s pad. Het br<strong>en</strong>gt ons<br />
dichter bij de ess<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> de zin<br />
van het lev<strong>en</strong>. Het doet ons<br />
nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over verled<strong>en</strong>, hed<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> toekomst. Op welke manier<br />
drag<strong>en</strong> we onze dierbar<strong>en</strong> met<br />
ons mee? Bepal<strong>en</strong> zij elke dag<br />
van ons lev<strong>en</strong> of betrekk<strong>en</strong> we<br />
h<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> positieve, ondersteun<strong>en</strong>de<br />
manier bij belangrijke<br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>?<br />
In deze vorming begeleid<strong>en</strong> we<br />
rouwverwerking op e<strong>en</strong> kunstzinnige<br />
manier. Via schilder<strong>en</strong>,<br />
boetser<strong>en</strong>… begeleid<strong>en</strong> we het<br />
rouwproces.<br />
waardig sterv<strong>en</strong><br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
We hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> sterv<strong>en</strong>scultuur<br />
ontwikkeld van vervreemding<br />
<strong>en</strong> onteig<strong>en</strong>ing. Palliatieve<br />
zorg <strong>en</strong> euthanasie luid<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>beweging in, die het recht<br />
op waardig sterv<strong>en</strong> mogelijk<br />
maakt.<br />
De ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> principes<br />
hiervan word<strong>en</strong> geschetst. We<br />
besprek<strong>en</strong> deze ideeën teg<strong>en</strong><br />
de achtergrond van onze ervaring<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> onze houding teg<strong>en</strong>over<br />
sterv<strong>en</strong> <strong>en</strong> dood.
ze zegg<strong>en</strong> dat het overgaat:<br />
e<strong>en</strong> nieuwe visie op rouw 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Verlies <strong>en</strong> rouw behor<strong>en</strong> tot het<br />
lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> tot het ‘sam<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>’<br />
van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> maakt onderdeel<br />
uit van onze cultuur.<br />
Soms word<strong>en</strong> we onverwacht<br />
met tragisch of traumatisch<br />
verlies geconfronteerd. De<br />
impact daarvan op onze fysieke<br />
<strong>en</strong> psychische gezondheid is<br />
niet te onderschatt<strong>en</strong>. Toch<br />
bezitt<strong>en</strong> de meest<strong>en</strong> onder ons<br />
e<strong>en</strong> innerlijke veerkracht om<br />
het ondraaglijke te verdrag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verder te lev<strong>en</strong> met gemis.<br />
We lev<strong>en</strong> echter in e<strong>en</strong> cultuur<br />
die niet in staat is rouw <strong>en</strong> pijn<br />
te tolerer<strong>en</strong>, wat tot uitdrukking<br />
komt in tal van clichés<br />
<strong>en</strong> dooddo<strong>en</strong>ers zoals “het<br />
gaat wel over” of “je moet er<br />
doorhe<strong>en</strong>” of “het lev<strong>en</strong> gaat<br />
verder”. Deze clichés kunn<strong>en</strong><br />
soms meer schade berokk<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
dan het verlies zelf, <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong> extra traumatiser<strong>en</strong>.<br />
In het gangbare rouwmodel is<br />
er e<strong>en</strong> beginpunt <strong>en</strong> e<strong>en</strong> eindpunt<br />
aan elk rouwproces, di<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
pijnlijke emoties verwerkt<br />
<strong>en</strong> opgelost te word<strong>en</strong>, de<br />
draad weer opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
verlies e<strong>en</strong> plaats gegev<strong>en</strong>.<br />
In e<strong>en</strong> nieuwe visie op rouw<br />
wordt e<strong>en</strong> alternatief rouwmodel<br />
geschetst dat ruimte laat<br />
voor ieders rouwtraject, stijl <strong>en</strong><br />
kleur. Gezond rouw<strong>en</strong> is het<br />
he<strong>en</strong> <strong>en</strong> weer kunn<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> de process<strong>en</strong> van verliesverwerking<br />
<strong>en</strong> het opnieuw<br />
vorm kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan jezelf<br />
<strong>en</strong> de wereld. Rouw wordt e<strong>en</strong><br />
onderdeel van je lev<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
dynamisch proces van aanpassing,<br />
verandering <strong>en</strong> groei, dat<br />
nooit ophoudt.<br />
35
heb ik e<strong>en</strong> conflict<br />
of heeft het conflict mij? 6 dagdel<strong>en</strong><br />
Veel te vaak kom<strong>en</strong> we terecht<br />
in e<strong>en</strong> conflict <strong>en</strong> wet<strong>en</strong> we<br />
niet meer wat te do<strong>en</strong>.<br />
Het conflict heeft “ons” dan.<br />
Als leidinggev<strong>en</strong>de staan we<br />
in deze training stil bij wat er<br />
zich in e<strong>en</strong> conflict afspeelt, we<br />
kijk<strong>en</strong> naar de fasering<strong>en</strong>, maar<br />
vooral kijk<strong>en</strong> we wanneer we<br />
wat moet<strong>en</strong>/kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
We verdiep<strong>en</strong> ons in onze<br />
eig<strong>en</strong> stijl in het omgaan met<br />
leiding gev<strong>en</strong> in de zorg<br />
conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> de<br />
machtsdriehoek <strong>en</strong> spinn<strong>en</strong>webanalyse<br />
als werkinstrum<strong>en</strong>t.<br />
De terugkomdag gebruik<strong>en</strong> we<br />
om al de verworv<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong><br />
in casuïstiek om te zett<strong>en</strong>.<br />
36<br />
Functioneringsgesprekk<strong>en</strong> 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Het functioneringsgesprek<br />
vormt e<strong>en</strong> onderdeel van<br />
het leiding gev<strong>en</strong> aan medewerk(st)ers.<br />
We bekijk<strong>en</strong> het functioneringsgesprek<br />
als e<strong>en</strong> werkinstrum<strong>en</strong>t<br />
voor de leidinggev<strong>en</strong>de.<br />
Het stelt de leidinggev<strong>en</strong>de<br />
in staat om medewerk(st)ers<br />
systematisch, regelmatig <strong>en</strong><br />
int<strong>en</strong>s te begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
constructieve sam<strong>en</strong>werking<br />
met h<strong>en</strong> op te bouw<strong>en</strong>. Het<br />
houd<strong>en</strong> van functioneringsgesprekk<strong>en</strong><br />
komt t<strong>en</strong> goede aan<br />
de kwaliteit van de di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing<br />
<strong>en</strong> geeft e<strong>en</strong> grotere voldo<strong>en</strong>ing<br />
<strong>en</strong> meer groeikans<strong>en</strong><br />
aan je medewerk(st)ers.<br />
We staan stil bij de voorbereiding,<br />
bij het verloop van zo’n<br />
gesprek <strong>en</strong> bij mogelijke valkuil<strong>en</strong><br />
die je kan teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>.<br />
Ook aan de opvolging wordt<br />
aandacht besteed.
Begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> coach<strong>en</strong><br />
door vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> 6 dagdel<strong>en</strong><br />
Hoe kan je iemand begeleid<strong>en</strong><br />
in e<strong>en</strong> leer-/groeiproces door<br />
het stell<strong>en</strong> van vrag<strong>en</strong>? Welke<br />
houding van de begeleider is<br />
vereist? Hoe verloopt het proces<br />
van vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>? Hoe<br />
kom<strong>en</strong> we van oplossingsgericht<br />
naar probleemverk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>? Welke klemm<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
valkuil<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> er op de weg<br />
van de begeleider?<br />
Thema’s die aan bod kom<strong>en</strong>:<br />
• de vrag<strong>en</strong>de houding van de<br />
begeleider<br />
• welke vrag<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
welke niet?<br />
• wat is het doel van het<br />
vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>?<br />
• probleemoploss<strong>en</strong>d versus<br />
probleemverk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d<br />
• het vermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> de wijsheid<br />
van de “cliënt” aansprek<strong>en</strong><br />
• valkuil<strong>en</strong> bij het vrag<strong>en</strong><br />
stell<strong>en</strong><br />
Werkvorm<br />
De deelnemers krijg<strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> aangereikt die<br />
word<strong>en</strong> ingeoef<strong>en</strong>d. De deelnemers<br />
kunn<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s eig<strong>en</strong> situaties<br />
<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
waarop de nieuwe inzicht<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> toegepast.<br />
37<br />
Collegiale opvang<br />
na e<strong>en</strong> schokk<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>is 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Diverse beroepsgroep<strong>en</strong> zoals<br />
hulpverl<strong>en</strong>ers, het <strong>welzijn</strong>swerk<br />
<strong>en</strong> het onderwijs, reddingswerkers,<br />
politieag<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, brand-<br />
weerlied<strong>en</strong>, trein- <strong>en</strong> tramconducteurs<br />
<strong>en</strong> beveiligingsbeambt<strong>en</strong>,<br />
lop<strong>en</strong> e<strong>en</strong> verhoogde<br />
kans om tijd<strong>en</strong>s hun beroepsuitoef<strong>en</strong>ing<br />
te mak<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> dramatisch voorval.<br />
Geweld, suïcide, e<strong>en</strong> fout met<br />
fatale gevolg<strong>en</strong>, onverwacht<br />
overlijd<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> ongeluk met<br />
veel slachtoffers <strong>en</strong>zovoort<br />
kunn<strong>en</strong> diep insnijd<strong>en</strong> in de<br />
ziel. Om tegemoet te kom<strong>en</strong><br />
aan de behoeft<strong>en</strong> van deze<br />
‘slachtoffers’ is e<strong>en</strong> goede<br />
opvang niet alle<strong>en</strong> m<strong>en</strong>selijk<br />
maar ook noodzakelijk. Deze<br />
tweedaagse focust op de volg<strong>en</strong>de<br />
inhoud<strong>en</strong>:<br />
• Wat is e<strong>en</strong> critical incid<strong>en</strong>t?<br />
• Wat zijn acute stressreacties?<br />
• Hoe verloopt de doorwerking<br />
van e<strong>en</strong> critical incid<strong>en</strong>t?<br />
• Welke soort<strong>en</strong> opvang<br />
bestaan er?<br />
• Wie vangt op?<br />
• Wat is het profiel/compet<strong>en</strong>ties<br />
van e<strong>en</strong> opvanglid?<br />
• Wat zijn tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> verantwoordelijkhed<strong>en</strong><br />
bij opvang<br />
voor de directe collega’s,<br />
leidinggev<strong>en</strong>de, opvangteam<br />
<strong>en</strong> familie.<br />
• Defusing <strong>en</strong> debriefingtechniek<strong>en</strong>.<br />
• Het 4-gesprekk<strong>en</strong>model.<br />
• Gespreksvaardighed<strong>en</strong>.<br />
• Het opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> traumabeleid<br />
met als voorbeeld<br />
P.C. Sint-Jan-Baptist Zelzate.<br />
Methodiek<br />
Interactieve sessie met veel<br />
praktijkvoorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
mogelijkheid tot oef<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
van gespreksvaardighed<strong>en</strong><br />
gebaseerd op defusing <strong>en</strong><br />
debriefingtechniek<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
4-gesprekk<strong>en</strong>model.
hoe br<strong>en</strong>g je slecht nieuws met zorg? 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Ieder van ons ontvangt in zijn/<br />
haar lev<strong>en</strong> slecht nieuws: e<strong>en</strong><br />
onvoldo<strong>en</strong>de voor e<strong>en</strong> belangrijk<br />
exam<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> afwijzing bij<br />
e<strong>en</strong> sollicitatie, e<strong>en</strong> overlijd<strong>en</strong>sbericht<br />
van iemand die ons<br />
g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> is. De herinnering<strong>en</strong><br />
aan dit gesprek zijn meestal<br />
onprettig. Niet alle<strong>en</strong> omwille<br />
van het krijg<strong>en</strong> van slecht<br />
nieuws zelf, ook omwille van<br />
de manier waarop het gebracht<br />
is.<br />
Als je zelf slecht nieuws moet<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, aarzel je. Je wikt,<br />
weegt, stelt uit, tracht de<br />
boodschap te verzacht<strong>en</strong>,…<br />
Je vreest de reactie op je boodschap:<br />
e<strong>en</strong> reactie die meestal<br />
gekleurd is door emoties van<br />
verdriet, boosheid, hulpeloosheid.<br />
En niet alle<strong>en</strong> de emoties van<br />
deg<strong>en</strong>e die de boodschap<br />
krijgt, maar ook die van jezelf<br />
spel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol.<br />
In deze vorming zoek<strong>en</strong> we<br />
e<strong>en</strong> voor jou zinvol antwoord<br />
op vrag<strong>en</strong> zoals:<br />
• Wat betek<strong>en</strong>t het voor mij<br />
om slecht nieuws te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>?<br />
• Hoe br<strong>en</strong>g ik zo e<strong>en</strong> boodschap?<br />
• Hoe vind ik het juiste ev<strong>en</strong>wicht<br />
tuss<strong>en</strong> afstand <strong>en</strong><br />
nabijheid?<br />
• Wat doe ik met de emoties<br />
waar ik mee wordt geconfronteerd?<br />
• Welke invloed heeft het<br />
slecht nieuws op de verdere<br />
relatie?<br />
38<br />
mijn aanvoel<strong>en</strong> als leidinggev<strong>en</strong>de 6 dagdel<strong>en</strong><br />
Beslissing<strong>en</strong> nem<strong>en</strong>, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,<br />
handel<strong>en</strong>, acties ondernem<strong>en</strong>,<br />
actieplann<strong>en</strong> uitwerk<strong>en</strong>, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
leiding gev<strong>en</strong>, … iedere<strong>en</strong><br />
kijkt naar jou <strong>en</strong> jij moet het<br />
‘wet<strong>en</strong>’. Je medewerkers will<strong>en</strong><br />
duidelijkheid <strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong>.<br />
Maar zo af <strong>en</strong> toe wet<strong>en</strong> we<br />
het zelf niet. Al de kansberek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
zijn niet voldo<strong>en</strong>de om<br />
innerlijke zekerheid te voel<strong>en</strong><br />
over hoe we moet<strong>en</strong> handel<strong>en</strong>.<br />
Welke zijn de keuzes die we<br />
moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>? En hoe moet<strong>en</strong><br />
we net die specifieke situatie<br />
aanpakk<strong>en</strong>?<br />
Binn<strong>en</strong> deze vorming gaan<br />
we aan de slag met je innerlijk<br />
wet<strong>en</strong>, je aanvoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> je intuitie<br />
rond je werk als leidinggev<strong>en</strong>de.<br />
Er wordt je aangeleerd<br />
hoe je dat kleine stemmetje in<br />
het hoofd duidelijk kan krijg<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> welke factor<strong>en</strong> hier invloed<br />
op hebb<strong>en</strong>. We ler<strong>en</strong> geleidelijk<br />
aan het aanvoel<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hierop te vertrouw<strong>en</strong>.<br />
Je leert hier bewust mee om<br />
te gaan zodat het toepasbaar<br />
wordt in het werkveld bijvoorbeeld<br />
bij het mak<strong>en</strong> van<br />
keuzes, …<br />
Deze cursus richt zich op ervaringsgericht<br />
ler<strong>en</strong>. Er wordt<br />
creatief, visueel, gevoelsmatig<br />
gewerkt. Jouw gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
waarneming<strong>en</strong> als persoon die<br />
leidinggev<strong>en</strong>de is, staan c<strong>en</strong>traal.<br />
Er word<strong>en</strong> methodiek<strong>en</strong><br />
aangeleerd om hier zelf mee<br />
aan de slag te gaan.
leiding gev<strong>en</strong> in zorg <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong> 10 dagdel<strong>en</strong><br />
Situering<br />
Leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
cruciale rol in e<strong>en</strong> organisatie.<br />
Zij beweg<strong>en</strong> op het kruispunt<br />
van vakmanschap <strong>en</strong> beleid.<br />
Door deze sleutelrol is er niet<br />
alle<strong>en</strong> technische k<strong>en</strong>nis nodig<br />
maar bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is de dagelijkse<br />
omgang met medewerkers e<strong>en</strong><br />
kritische succesfactor. Daarom<br />
is het in dit kader zo belangrijk<br />
om met alle aspect<strong>en</strong> van communicatieve<br />
vaardighed<strong>en</strong> correct<br />
om te gaan.<br />
De vorming is verdeeld over<br />
5 dag<strong>en</strong> <strong>en</strong> is opgedeeld in<br />
4 modules waarin volg<strong>en</strong>de<br />
inhoud<strong>en</strong> aan bod kom<strong>en</strong>:<br />
Module 1:<br />
De auth<strong>en</strong>tieke leider (dag 1)<br />
• Inzicht in eig<strong>en</strong> leiderschapsgedrag,<br />
communicatie <strong>en</strong><br />
motiver<strong>en</strong>de omstandighed<strong>en</strong><br />
met behulp van het<br />
DISC persoonlijkheidsprofiel<br />
ter waarde van e 30, in de<br />
prijs inbegrep<strong>en</strong>.<br />
• Stress manag<strong>en</strong>.<br />
Module 2:<br />
De coach<strong>en</strong>de leider (dag 2 <strong>en</strong> 3)<br />
• Coach<strong>en</strong> van medewerkers.<br />
• Motiver<strong>en</strong> van medewerkers.<br />
• Manag<strong>en</strong> van conflict<strong>en</strong>.<br />
• Gev<strong>en</strong> van feedback.<br />
• Voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> slecht<br />
nieuwsgesprek.<br />
• Effectieve teams vorm<strong>en</strong>.<br />
• Vergadertechniek<strong>en</strong>.<br />
• Het begeleid<strong>en</strong> van verandering<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> transities.<br />
Module 3:<br />
De strategische leider (dag 4)<br />
• Opmak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> afdelingsbeleidsplan.<br />
• Opmak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zelfcoachingsplan<br />
met leerdoel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
actieplan.<br />
Module 4:<br />
Terugkomdag (dag 5)<br />
• Tijd<strong>en</strong>s de terugkomdag<br />
word<strong>en</strong> de ervaring<strong>en</strong> van de<br />
deelnemers mbt de transfer<br />
van de opgedane k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />
vaardighed<strong>en</strong> geëvalueerd.<br />
39<br />
Methodiek<br />
Interactieve sessies met inzichtelijke<br />
oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, casusbespreking<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> mogelijkheid tot het<br />
oef<strong>en</strong><strong>en</strong> van communicatieve<br />
vaardighed<strong>en</strong>. Elke deelnemer<br />
maakt e<strong>en</strong> zelfcoachingsplan<br />
met eig<strong>en</strong> leerdoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> acties<br />
dat tijd<strong>en</strong>s de terugkomdag<br />
wordt gedeeld.<br />
peterschap/meterschap:<br />
het begeleid<strong>en</strong> van<br />
nieuwe medewerkers<br />
op de werkvloer<br />
2 dagdel<strong>en</strong><br />
In het kader van leeftijdsbewust<br />
personeelsbeleid word<strong>en</strong> nieuwe<br />
medewerkers vaker toegewez<strong>en</strong><br />
aan ervar<strong>en</strong> collega’s die<br />
de knep<strong>en</strong> van het vak onder<br />
de knie hebb<strong>en</strong>. De peter of<br />
meter begeleidt de nieuweling<br />
doorhe<strong>en</strong> zijn eerste werkervaring<strong>en</strong><br />
met k<strong>en</strong>nis van zak<strong>en</strong><br />
maar wordt dikwijls geconfronteerd<br />
met problem<strong>en</strong> in het<br />
leerproces van de nieuweling.<br />
In deze vorming focuss<strong>en</strong> we<br />
op de rol van de peter/meter<br />
<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> we vaardighed<strong>en</strong> aan<br />
om situationeel de begeleiding<br />
aan te pass<strong>en</strong> aan de maturiteit<br />
van de nieuwe medewerker.<br />
Daarnaast richt<strong>en</strong> we ons op<br />
de verschill<strong>en</strong>de leerstijl<strong>en</strong>, het<br />
gev<strong>en</strong> van feedback <strong>en</strong> het<br />
schepp<strong>en</strong> van randvoorwaard<strong>en</strong><br />
zodat nieuwe medewerkers<br />
kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>.
nieuw<br />
mijn team zit in het slop 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Soms loopt e<strong>en</strong> team<br />
volledig in het honderd. De<br />
sfeer is ziek, niemand voelt zich<br />
nog goed. Als directie, pedagogisch<br />
begeleider weet je ook<br />
niet meer waaraan te beginn<strong>en</strong>.<br />
Alles ligt gevoelig <strong>en</strong> lijkt<br />
wel e<strong>en</strong> kluw<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze vorming prober<strong>en</strong><br />
we inzicht te krijg<strong>en</strong> wat er<br />
zich nu eig<strong>en</strong>lijk afspeelt. Je<br />
krijgt nieuwe inzicht<strong>en</strong> over<br />
belemmering<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk-<br />
hed<strong>en</strong> van je team.<br />
We gaan dus verder dan<br />
gewoon maar theorietjes bekijk<strong>en</strong>...<br />
we gaan aan het werk!<br />
Hiervoor gebruik<strong>en</strong> we de<br />
techniek van “e<strong>en</strong> organisatieopstelling“.<br />
Bij e<strong>en</strong> opstelling wordt gekek<strong>en</strong><br />
naar e<strong>en</strong> team als groter<br />
geheel, als systeem. Binn<strong>en</strong> het<br />
systeem richt e<strong>en</strong> opstelling<br />
zich op het functioner<strong>en</strong> van<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> team <strong>en</strong> op het<br />
functioner<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> team als<br />
geheel. Daarbij wordt gekek<strong>en</strong><br />
naar leiderschap, invloed<strong>en</strong><br />
uit de geschied<strong>en</strong>is, van sleutelfigur<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> naar de onderlinge verhouding<strong>en</strong><br />
van collega’s, groep<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de diverse geleding<strong>en</strong> in<br />
de school.Met e<strong>en</strong> opstelling<br />
wordt zeer snel duidelijk waar<br />
de spanning<strong>en</strong> <strong>en</strong> verstoorde<br />
verhouding<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het team<br />
vandaan kom<strong>en</strong>. Door het verkreg<strong>en</strong><br />
inzicht kunn<strong>en</strong> de spanning<strong>en</strong><br />
opgehev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verhouding<strong>en</strong> herstelt word<strong>en</strong>.<br />
Hoe werkt e<strong>en</strong> opstelling?<br />
Bij e<strong>en</strong> organisatieopstelling<br />
wordt e<strong>en</strong> ruimtelijke voorstelling<br />
gemaakt van uw team.<br />
Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> organisatieopstelling<br />
plaatst de case-inbr<strong>en</strong>ger<br />
intuïtief repres<strong>en</strong>tant<strong>en</strong> (plaatsvervangers)<br />
voor zichzelf <strong>en</strong><br />
andere led<strong>en</strong> van het team in<br />
de ruimte. Wat er dan feitelijk<br />
opgesteld wordt is het innerlijk<br />
beeld van het teamsysteem dat<br />
de vrager diep onbewust meedraagt.<br />
Het bijzondere is dat de<br />
repres<strong>en</strong>tant<strong>en</strong> als vanzelf toegang<br />
krijg<strong>en</strong> tot de gevoel<strong>en</strong>s<br />
<strong>en</strong> onderlinge verhouding<strong>en</strong><br />
van dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die zij repres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>.<br />
40<br />
omgaan met feedback 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Omgaan met feedback is niet<br />
e<strong>en</strong> van de sterkste eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong><br />
van de meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.<br />
Als we negatieve feedback<br />
krijg<strong>en</strong>, schiet<strong>en</strong> we vaak in de<br />
verdediging <strong>en</strong> putt<strong>en</strong> we ons<br />
uit in excuses om uit te legg<strong>en</strong><br />
waarom iets zo is gegaan. We<br />
voel<strong>en</strong> ons gekwetst of word<strong>en</strong><br />
boos <strong>en</strong> opstandig.<br />
Terwijl we eig<strong>en</strong>lijk door feedback<br />
te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> te ontvang<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> signaal gev<strong>en</strong> dat we aan<br />
de relatie will<strong>en</strong> bouw<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze tweedaagse oef<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
we in het gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong><br />
van feedback.<br />
We staan stil bij e<strong>en</strong> heel aantal<br />
aspect<strong>en</strong>:<br />
• Wat is het verschil tuss<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> opmerking over iemands<br />
gedrag of e<strong>en</strong> opmerking<br />
over iemands persoon?<br />
• Welke acties <strong>en</strong> feit<strong>en</strong> merk<br />
jij op? Wat maakt dat je net<br />
dat opmerkt?<br />
• Welke interpretaties, oordel<strong>en</strong>,<br />
waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong><br />
beïnvloed<strong>en</strong> jouw waarneming?<br />
• Hoe kan je opbouw<strong>en</strong>de<br />
feedback gev<strong>en</strong>?<br />
• Hoe ga je zelf om met feedback<br />
die je krijgt?<br />
• …<br />
We werk<strong>en</strong> aan de hand van<br />
eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> persoonlijke<br />
inbr<strong>en</strong>g.
ondersteun<strong>en</strong> van verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
in kansarme gezinn<strong>en</strong> 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Hulp verl<strong>en</strong><strong>en</strong> in kansarme<br />
gezinn<strong>en</strong>. Het is ge<strong>en</strong> simpele<br />
opgave.<br />
Niet voor de verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, niet<br />
voor hun leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong>.<br />
Als e<strong>en</strong> kansarm gezin aan de<br />
deur klopt met de vraag om<br />
geholp<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>, ontmoet<strong>en</strong><br />
twee wereld<strong>en</strong> elkaar. Twee<br />
wereld<strong>en</strong> die zeer weinig van<br />
mekaar wet<strong>en</strong> <strong>en</strong> die elkaar<br />
met heel wat (voor)oordel<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong>. Zo zi<strong>en</strong> we dat<br />
de communicatie tuss<strong>en</strong> deze<br />
wereld<strong>en</strong> nog al e<strong>en</strong>s stroef <strong>en</strong><br />
moeizaam kan verlop<strong>en</strong>.<br />
Verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> die werk<strong>en</strong> in<br />
kansarme gezinn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
geconfronteerd met problem<strong>en</strong><br />
waar het gezin dagelijks<br />
mee kamt: slechte huisvesting,<br />
plaatsing van de kinder<strong>en</strong>,<br />
weinig geld,…<br />
Problem<strong>en</strong> waar ze soms ge<strong>en</strong><br />
weg mee wet<strong>en</strong>, reacties <strong>en</strong><br />
gedraging<strong>en</strong> die ze niet begrijp<strong>en</strong>,…<br />
Als leidinggev<strong>en</strong>de is het niet<br />
altijd makkelijk om verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
te ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> te<br />
begeleid<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze dag<strong>en</strong> staan we<br />
stil bij de verschill<strong>en</strong>de visies op<br />
armoede, het lev<strong>en</strong>sverhaal van<br />
kansarm<strong>en</strong>, de vele moeilijkhed<strong>en</strong><br />
waar deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> mee te<br />
mak<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
Tev<strong>en</strong>s verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we de<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> om verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
te ondersteun<strong>en</strong> in hun<br />
werk.<br />
41<br />
ontspoorde zorg 2 dagdel<strong>en</strong><br />
Aangezi<strong>en</strong> ouder word<strong>en</strong><br />
meestal gepaard gaat met<br />
e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>d verlies van<br />
gezondheid <strong>en</strong> zelfstandigheid,<br />
word<strong>en</strong> ouder<strong>en</strong> met het verstrijk<strong>en</strong><br />
van de jar<strong>en</strong> meer <strong>en</strong><br />
meer afhankelijk van de zorg<br />
van ander<strong>en</strong>.<br />
Ander<strong>en</strong> (partners, familieled<strong>en</strong>,<br />
vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, bur<strong>en</strong>,…) die met<br />
liefde <strong>en</strong> aandacht die zorg op<br />
zich nem<strong>en</strong>. En die de zwaarte<br />
van die zorg soms onderschatt<strong>en</strong>.<br />
Zo kan het gebeur<strong>en</strong> dat de<br />
mantelzorgers dermate overbelast<br />
gerak<strong>en</strong> dat de zorg die ze<br />
bied<strong>en</strong> veel te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> overlaat<br />
<strong>en</strong> zelfs ontspoort.<br />
Steeds meer word<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
geconfronteerd met<br />
signal<strong>en</strong> van ontspoorde zorg.<br />
Signal<strong>en</strong> waar ze soms ge<strong>en</strong><br />
raad mee wet<strong>en</strong> <strong>en</strong> die vele<br />
vrag<strong>en</strong> oproep<strong>en</strong>.<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze dag staan we stil<br />
bij:<br />
• Wat zijn signal<strong>en</strong> die wijz<strong>en</strong><br />
op mogelijk ontspoorde<br />
zorg?<br />
• Hoe maak je dit vermoed<strong>en</strong><br />
bespreekbaar?<br />
• Hoe luister je op e<strong>en</strong> niet<br />
veroordel<strong>en</strong>de manier naar<br />
het verhaal van de mantelzorger?<br />
• Hoe sta je, sam<strong>en</strong> met de<br />
mantelzorger, stil bij de<br />
gevoel<strong>en</strong>s die de zware zorgsituatie<br />
met zich meebr<strong>en</strong>gt?<br />
• En hoe spreek je de mantelzorger<br />
aan op zijn/haar<br />
verantwoordelijkheid in deze<br />
situatie?
seksueel gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag in de zorg:<br />
opvang <strong>en</strong> ondersteuning van medewerkers 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Ongew<strong>en</strong>ste intimiteit<strong>en</strong><br />
bestaan, ook in zorgsituaties.<br />
Uit e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t onderzoek blijkt<br />
dat maar liefst 36% van de<br />
verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, poetsvrouw<strong>en</strong>,<br />
verpleegkundig<strong>en</strong> al ooit<br />
slachtoffer is geweest van<br />
seksueel gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d<br />
gedrag vanwege e<strong>en</strong> cliënt/<br />
bewoner.<br />
Als het e<strong>en</strong> zo vaak voorkom<strong>en</strong>d<br />
probleem is, dan is het<br />
duidelijk dat je als leidinggev<strong>en</strong>de<br />
in de zorg veel kans hebt<br />
hier ooit mee geconfronteerd<br />
te word<strong>en</strong>.<br />
En hoe reageer je dan? Hoe ga<br />
je ermee om? Wat doe je wel?<br />
Wat doe je niet?<br />
Tijd<strong>en</strong>s deze dag<strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
we onze eig<strong>en</strong> visie <strong>en</strong> houding<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van ongew<strong>en</strong>ste<br />
intimiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> staan we stil bij<br />
hoe verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> ongew<strong>en</strong>ste<br />
intimiteit<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> als ze er<br />
mee te mak<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>.<br />
Tev<strong>en</strong>s oef<strong>en</strong><strong>en</strong> we in het<br />
opvang<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong> van<br />
de verzorg<strong>en</strong>de <strong>en</strong> het effectief<br />
b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong> van de cliënt.<br />
zorg drag<strong>en</strong> voor mijn team: kijk<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> groepsdynamische bril naar je team 4 dagdel<strong>en</strong><br />
E<strong>en</strong> team is e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>d geheel<br />
met process<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong>.<br />
Wat maakt mijn team tot “e<strong>en</strong><br />
team”?<br />
Welke process<strong>en</strong> zijn er <strong>en</strong><br />
hoe kan ik er optimaal mee<br />
omgaan?<br />
Wie bezet wanneer welke<br />
roll<strong>en</strong>?<br />
Wat zijn de sterktes <strong>en</strong> zwaktes<br />
in deze roll<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe verhoud<strong>en</strong><br />
ze zich tot elkaar?<br />
Op e<strong>en</strong> actieve wijze nem<strong>en</strong><br />
we de tijd om te kijk<strong>en</strong> naar<br />
ieders team <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> ruimte<br />
voor casuïstiek.<br />
42<br />
zelfreflectie voor leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> 4 dagdel<strong>en</strong><br />
Als leidinggev<strong>en</strong>de staan we<br />
er vaak alle<strong>en</strong> voor. We voel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> veel, we do<strong>en</strong> ons<br />
werk maar werkelijk op<strong>en</strong> prat<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> teamlid kan niet.<br />
Sommig<strong>en</strong> ding<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> niet<br />
gezegd word<strong>en</strong>, andere ligg<strong>en</strong><br />
te moeilijk.<br />
Daarnaast drag<strong>en</strong> we de verantwoordelijkheid<br />
voor de<br />
keuzes <strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> die we<br />
nem<strong>en</strong>. Soms wet<strong>en</strong> we het<br />
zelf niet goed of twijfel<strong>en</strong> we.<br />
Toch dring<strong>en</strong> beslissing<strong>en</strong> of<br />
standpunt<strong>en</strong> zich op. We will<strong>en</strong><br />
ook niet altijd de ‘boeman’ zijn<br />
<strong>en</strong> do<strong>en</strong> graag goed voor onze<br />
collega’s. Hierbij komt dat we<br />
als leidinggev<strong>en</strong>de kijk<strong>en</strong> we<br />
naar ons team of onze onderneming<br />
via onze eig<strong>en</strong> bril van<br />
beleving<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong>. Deze<br />
ervaring<strong>en</strong> zijn ontstaan vanuit<br />
de onderneming maar word<strong>en</strong><br />
mee aangevuld door de ervaring<strong>en</strong><br />
die we hebb<strong>en</strong> in ons<br />
persoonlijk lev<strong>en</strong>, ...<br />
In dit vormingsaanbod ligt<br />
de focus op het naar binn<strong>en</strong><br />
richt<strong>en</strong> met als resultaat dat<br />
het buit<strong>en</strong> ons zal verander<strong>en</strong><br />
door de manier waarop we ons<br />
voel<strong>en</strong> op het werk, in onze<br />
keuzes, …<br />
Wat komt o.a. aan bod:<br />
opzoek<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong> ijkpunt<strong>en</strong>,<br />
reflectie over eig<strong>en</strong> handel<strong>en</strong>,<br />
invloed van onbewuste op handel<strong>en</strong>,<br />
invloed van lichaamstaal<br />
op medewerkers, je eig<strong>en</strong><br />
blinde vlek ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, invloed van de<br />
omgeving <strong>en</strong> het systeem, ...<br />
Er wordt ervaringsgericht <strong>en</strong><br />
creatief gewerkt. Het spreekt<br />
voor zich dat e<strong>en</strong> bereidheid<br />
tot je kwetsbaar opstell<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
must is. Er wordt gewerkt met<br />
respect voor privacy.
Begeleiding <strong>en</strong> ondersteuning in de zorg<br />
reflectie in de zorg: begeleide intervisie op maat<br />
Op je werk komt er heel wat<br />
op je af. Door de drukte van je<br />
ag<strong>en</strong>da is er soms ge<strong>en</strong> tijd om<br />
stil te staan, ruimte te nem<strong>en</strong><br />
voor de vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> situaties<br />
waar je mee zit. En je collega’s<br />
<strong>en</strong> je di<strong>en</strong>sthoofd zitt<strong>en</strong> sam<strong>en</strong><br />
met jou in hetzelfde ritme.<br />
Je komt dan thuis <strong>en</strong> het lukt<br />
niet om alles van je werk los te<br />
lat<strong>en</strong>. Je vertelt daar je verhaal<br />
<strong>en</strong> je krijgt aandacht, maar je<br />
mist iets: iemand die hetzelfde<br />
meemaakt, die de sector k<strong>en</strong>t<br />
waarin je werkt, …<br />
Je ervaart de nood aan e<strong>en</strong><br />
plek om je vrag<strong>en</strong> kwijt te kunn<strong>en</strong>,<br />
e<strong>en</strong> luister<strong>en</strong>d oor te vind<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gericht te werk<strong>en</strong> aan<br />
mogelijke oplossing<strong>en</strong>.<br />
In intervisie krijg je die kans.<br />
De led<strong>en</strong> van de intervisiegroep<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> actuele ervaring<strong>en</strong> in.<br />
Je leert van de k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring<br />
van ander<strong>en</strong>. Je ontmoet<br />
e<strong>en</strong> klankbord <strong>en</strong> er wordt je<br />
e<strong>en</strong> gezonde spiegel voorgehoud<strong>en</strong>.<br />
Je ontmoet betek<strong>en</strong>iskaders<br />
die mogelijk sterk<br />
verschill<strong>en</strong> van je eig<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>isgeving<br />
waardoor je blik<br />
verruimt. In vertrouw<strong>en</strong> kan je,<br />
dat waar je mee zit, voorlegg<strong>en</strong><br />
aan gelijke deskundig<strong>en</strong>.<br />
De begeleider geeft de bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
op e<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>de<br />
manier vorm. Zij bewaakt de<br />
doel<strong>en</strong> van intervisie, zorgt dat<br />
afsprak<strong>en</strong> word<strong>en</strong> nagekom<strong>en</strong>,<br />
let er op dat iedere<strong>en</strong> aan bod<br />
komt.<br />
43<br />
Teambegeleiding op maat<br />
Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> team verloopt<br />
niet altijd vlekkeloos.<br />
De oorzak<strong>en</strong> van deze problem<strong>en</strong><br />
vind<strong>en</strong> vaak hun oorsprong<br />
in het onvoldo<strong>en</strong>de uitklar<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zinvol krijg<strong>en</strong> van de<br />
doelstelling<strong>en</strong> (wat moet<strong>en</strong> wij<br />
bereik<strong>en</strong> als team?), de rolverwachting<strong>en</strong><br />
(wie doet wat om<br />
dat te bereik<strong>en</strong>?) <strong>en</strong> de werkprocedures<br />
(welke sam<strong>en</strong>werkingsafsprak<strong>en</strong><br />
legg<strong>en</strong> we vast<br />
om dit te bekom<strong>en</strong>?).<br />
In onze aanpak bested<strong>en</strong> we<br />
dan ook expliciet aandacht<br />
aan de verschill<strong>en</strong>de teambouwst<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
We klar<strong>en</strong> de<br />
kernopdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> doelstelling<strong>en</strong><br />
uit, mak<strong>en</strong> roll<strong>en</strong>, functies<br />
<strong>en</strong> verwachting<strong>en</strong> naar elkaar<br />
toe duidelijk <strong>en</strong> bouw<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
afsprak<strong>en</strong>systeem uit waar<br />
het team zich kan in vind<strong>en</strong>.<br />
Doorhe<strong>en</strong> dit alles hebb<strong>en</strong> we<br />
continu aandacht voor vertrouw<strong>en</strong>,<br />
de onderlinge relaties,<br />
hoe deze bevorderd word<strong>en</strong><br />
door deze afsprak<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke<br />
andere acties ev<strong>en</strong>tueel moet<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om deze te<br />
verbeter<strong>en</strong>.
ZOrg VOOr ZIeK<strong>en</strong><br />
Autisme, kunstzinnig begrijp<strong>en</strong> .......................................................... 4<br />
Chronisch Vermoeidheidssyndroom –<br />
CVS – Me <strong>en</strong> fybromyalgie............................................................. 4<br />
COPD <strong>en</strong> astma ...................................................................................... 5<br />
Dem<strong>en</strong>tie tweeluik ................................................................................. 5<br />
Depressie ................................................................................................. 5<br />
De ziekte van Parkinson ...................................................................... 6<br />
Diabetes ................................................................................................... 6<br />
g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong>: gebruik <strong>en</strong> misbruik .............................................. 6<br />
Hebt u pijn? ............................................................................................. 6<br />
Huid <strong>en</strong> huidaando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> ................................................................. 7<br />
Inleiding in de leefwereld van de psychiatrische patiënt<br />
voor de nev<strong>en</strong>di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> .................................................................... 7<br />
Lev<strong>en</strong> met incontin<strong>en</strong>tie ....................................................................... 7<br />
Medische hulpmiddel<strong>en</strong> thuis ............................................................. 7<br />
Kanker <strong>en</strong> thuiszorg ............................................................................... 8<br />
M<strong>en</strong>opauze .............................................................................................. 8<br />
Multiple Sclerose .................................................................................... 8<br />
niet-aangebor<strong>en</strong> Hers<strong>en</strong>letsel of nAH ............................................ 8<br />
Omgaan met psychiatrische patiënt<strong>en</strong> in de thuiszorg ................. 9<br />
Ongevall<strong>en</strong> in <strong>en</strong> om het huis ............................................................. 9<br />
Osteoporose ............................................................................................ 9<br />
reuma ....................................................................................................... 9<br />
44<br />
AnDere MAnIer<strong>en</strong> VAn ZOrg<br />
Aromatherapie ........................................................................................ 10<br />
Aromatherapie bij dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>de ouder<strong>en</strong> ..................................... 10<br />
e<strong>en</strong>voudige massages voor dagelijks gebruik ................................ 11<br />
Hand<strong>en</strong>-, voet<strong>en</strong>- <strong>en</strong> gezichtsmassage ............................................. 11<br />
Laat je aanraking kwaliteitsvol zijn .................................................... 11<br />
Muziek in de zorg .................................................................................. 11<br />
STILSTAAn BIj ZOrgVerL<strong>en</strong>Ing<br />
Beeldvorming in de zorg ..................................................................... 12<br />
Discretie in de zorg ............................................................................... 12<br />
eig<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> norm<strong>en</strong> in de zorg ............................................... 13<br />
emoties in de zorg ................................................................................. 13<br />
Help<strong>en</strong> <strong>en</strong> geholp<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ............................................................... 13<br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> in de zorg ................................................................................. 14<br />
Help laat me los: stopzett<strong>en</strong> van agressie ........................................ 14<br />
Help<strong>en</strong> in kansarme gezinn<strong>en</strong> ............................................................. 14<br />
Integrer<strong>en</strong> van het lev<strong>en</strong>sverhaal in de dagelijkse zorg ................ 14<br />
Intimiteit in de zorg ............................................................................... 15<br />
Lach<strong>en</strong> is gezond .................................................................................... 15<br />
Mijn aanvoel<strong>en</strong> als hulpverl<strong>en</strong>er ........................................................ 15<br />
niet kwaad bedoeld… <strong>en</strong> toch ............................................................ 16<br />
Omgaan met discriminer<strong>en</strong>de cliënt<strong>en</strong> ............................................. 16<br />
Pest<strong>en</strong> ....................................................................................................... 16<br />
Pest<strong>en</strong>: kunstzinnig verwerkt .............................................................. 16<br />
respectvol omgaan in de zorg ........................................................... 16<br />
Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> team ................................................................... 17<br />
Stilstaan bij moeilijk hanteerbaar gedrag in de zorg .................... 17<br />
Tuss<strong>en</strong> afstand <strong>en</strong> nabijheid ................................................................ 18<br />
Zelfreflectie als sleutel voor hulpverl<strong>en</strong>ers ...................................... 18
PerSOOnLIjKe ZOrg<br />
De zorgbalans in ev<strong>en</strong>wicht................................................................. 19<br />
Durf ik of durf ik niet? .......................................................................... 19<br />
De zorgbalans in ev<strong>en</strong>wicht................................................................. 20<br />
Durf ik of durf ik niet? .......................................................................... 20<br />
ergonomisch d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ............................................................................. 20<br />
Oei, oei, mijn rug doet pijn ................................................................. 20<br />
Stilstaan bij stress .................................................................................. 21<br />
Omgaan met stress: kunstzinnig verwerkt ....................................... 21<br />
Op zoek naar je eig<strong>en</strong> kwaliteit<strong>en</strong> ..................................................... 21<br />
COMMunICATIe In De ZOrg<br />
Assertiviteit in de zorg .......................................................................... 22<br />
Communicatie in-zicht .......................................................................... 22<br />
Communicatie-vaardig ......................................................................... 23<br />
Communicer<strong>en</strong> kan je ler<strong>en</strong>/Lichaamstaal ....................................... 23<br />
Kritiek gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> ................................................................. 23<br />
Observer<strong>en</strong> <strong>en</strong> rapporter<strong>en</strong> in de zorg .............................................. 23<br />
Omgaan met kritiek van familieled<strong>en</strong> ............................................... 24<br />
roddel<strong>en</strong> ................................................................................................. 24<br />
45<br />
ZOrg VOOr OuDer<strong>en</strong><br />
De zin van ouder word<strong>en</strong> (kunstzinnig verwerkt) ........................... 25<br />
Dem<strong>en</strong>tie in e<strong>en</strong> positieve <strong>en</strong> belevingsgerichte dim<strong>en</strong>sie .......... 26<br />
ethiek in de ouder<strong>en</strong>zorg ...................................................................... 26<br />
geheug<strong>en</strong>problem<strong>en</strong> bij ouder<strong>en</strong> ....................................................... 26<br />
Omgaan met familie van dem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>d<strong>en</strong> ........................................ 27<br />
Omgaan met moeilijk gedrag vanuit dem<strong>en</strong>tie .............................. 27<br />
Ouder<strong>en</strong>(mis)behandeling ................................................................... 27<br />
Prev<strong>en</strong>tie van depressie bij ouder<strong>en</strong> .................................................. 27<br />
reminisc<strong>en</strong>tie bij ouder<strong>en</strong> met geheug<strong>en</strong>verlies ............................ 28<br />
Thuis in het rusthuis ............................................................................. 28<br />
Voorlez<strong>en</strong> voor ouder<strong>en</strong> ....................................................................... 28<br />
ZOrg VOOr MAnTeLZOrg<br />
Professionele zorg <strong>en</strong> mantelzorgers ................................................. 29<br />
PALLIATIeVe ZOrg<br />
Aromatherapie in palliatieve zorg ..................................................... 30<br />
ethische vraagstukk<strong>en</strong> rond sterv<strong>en</strong> .................................................. 30<br />
Palliatieve zorg: Introductie ................................................................ 31<br />
Palliatieve zorg: Omgaan in waarheid .............................................. 31<br />
Palliatieve zorg: Omgaan met patiënt <strong>en</strong> familie ........................... 32<br />
Palliatieve zorg: Omgaan met emotionele pijn ............................... 32<br />
Palliatieve zorg: Omgaan met spirituele pijn .................................. 32<br />
ZOrg VOOr De rOuW<strong>en</strong>De<br />
Omgaan met afscheid ........................................................................... 33<br />
Troost ........................................................................................................ 33<br />
rouwgroep<strong>en</strong> als bron van steun ...................................................... 34<br />
rouwverwerking op e<strong>en</strong> kunstzinnige manier ................................ 34<br />
Waardig sterv<strong>en</strong> .................................................................................... 34<br />
Ze zegg<strong>en</strong> dat het overgaat: e<strong>en</strong> nieuwe visie op rouw ............... 35
LeIDIng geV<strong>en</strong> In De ZOrg<br />
Heb ik e<strong>en</strong> conflict of heeft het conflict mij? .................................. 36<br />
Functioneringsgesprekk<strong>en</strong> ................................................................... 36<br />
Begeleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> coach<strong>en</strong> door vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>..................................... 37<br />
Collegiale opvang na e<strong>en</strong> schokk<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>is ....................... 37<br />
Hoe br<strong>en</strong>g je slecht nieuws met zorg? .............................................. 38<br />
Mijn aanvoel<strong>en</strong> als leidinggev<strong>en</strong>de ................................................... 38<br />
Leiding gev<strong>en</strong> in zorg <strong>en</strong> <strong>welzijn</strong> ........................................................ 39<br />
Peterschap/meterschap: het begeleid<strong>en</strong> van<br />
nieuwe medewerkers op de werkvloer ........................................ 39<br />
Mijn team zit in het slop ...................................................................... 40<br />
Omgaan met feedback .......................................................................... 40<br />
Ondersteun<strong>en</strong> van verzorg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> in kansarme gezinn<strong>en</strong> .............. 41<br />
Ontspoorde zorg .................................................................................... 41<br />
Seksueel gr<strong>en</strong>soverschrijd<strong>en</strong>d gedrag in de zorg:<br />
Opvang <strong>en</strong> ondersteuning van medewerkers ............................ 42<br />
<strong>Zorg</strong> drag<strong>en</strong> voor mijn team: kijk<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> groepsdynamische bril naar je team..................................... 42<br />
Zelfreflectie voor leidinggev<strong>en</strong>d<strong>en</strong>..................................................... 42<br />
BegeLeIDIng <strong>en</strong> OnDerSTeunIng In De ZOrg<br />
reflectie in de zorg: begeleide intervisie .......................................... 43<br />
Teambegeleiding .................................................................................... 43<br />
46
Remylaan 4b - 3018 Wijgmaal-Leuv<strong>en</strong><br />
tel 016/24 39 75 - fax 016/24 39 71<br />
www.zorgsaam.be<br />
zorgsaam@zorgsaam.be<br />
orming - opleiding - ondersteuning - vorming - opleidin