Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Museumnieuws
lid van diens gevolg was hij bij de eedsaflegging
op de vrede aanwezig; links op zijn eigen schilderij
heeft hij zichzelf afgebeeld.
Ter Borch was in Munster een belangrijk portretschilder.
Niet alleen zijn beide opdrachtgevers,
maar ook andere onderhandelaars lieten
zich één of meermalen door hem portretteren.
Deze portretten vormen, samen met werk van Anselmus
van Hulle, de basis voor de beroemde serie
geschilderde portretten, die nu nog te vinden zijn
in de raadhuizen van Munster en Osnabrück, en
van de gegraveerde afbeeldingen van alle ambassadeurs
en hun vorsten. Zij bieden een uitstekende
mogelijkheid om de personen die voorkomen
op Ter Borchs centrale schilderij te identificeren.
Een verrassend aspect van de Tachtigjarige
Oorlog en de Vrede van Munster biedt Kasteel
Huis Bergh, in het Gelderse 's-Heerenberg. Hier
wordt de tentoonstelling 'Tussen Spanje en Oranje'
gehouden. Dit fraaie kasteel was eeuwenlang
de woonplaats van de graven Van den Bergh, die
in de Tachtigjarige Oorlog een rol van betekenis
hebben gespeeld. Graaf Willem IV van den Bergh
was gehuwd met een zuster van Willem van Oranje.
Zoals veel van zijn tijdgenoten kampte hij met
het probleem, naar welke zijde uiteindelijk zijn
trouw moest uitgaan tijdens de Nederlandse Opstand.
Aanvankelijk fel medestander van Oranje,
keerde hij tenslotte, berooid en wel, terug naar de
dienst van zijn vorst, Filips II. Graaf Willem IV van
den Bergh hoort daarmee thuis in de rij van notoire
'landverraders' uit de tijd van de Opstand -
een benaming die thans met de nodige voorzichtigheid
moet worden gehanteerd. Ook Van den
Berghs zonen waren bestuurders en militairen in
Habsburgse dienst, totdat één van hen, Hendrik,
in 1632 ten dele uit opportunisme uitweek naar
Staatse zijde.
De tentoonstelling in Kasteel Huis Bergh geeft
een beeld van het handelen van deze graven in
oorlogstijd. Voor deze speciale gelegenheid zal
het portret van graaf Willem IV van den Bergh,
geschilderd door Anthony Mor, als bruikleen uil
Canada te bezichtigen zijn. De expositie wordt geplaatst
tegen de achtergrond van de Gelderse verhoudingen
en ontwikkelingen.
Als onderdeel van de Vrede van Westfalen was
de Vrede van Munster mede bepalend voor de Europese
verhoudingen na 1648. Daarin traden
steeds meer staten zelfstandig op, zodat een toename
van het aantal internationale conflicten niet
uitbleef. Een grote bedreiging voor 'het Westfaalse
systeem' werd gevormd door de gemeenschap­
58
pelijke aanval van Frankrijk, Engeland, Munster
en Keulen op de Republiek in 1672. Voor het
eerst sinds 1648 voerden de Zeven Provinciën een
hachelijke strijd om hun voortbestaan als zelfstandige
staat. Over deze serieuze bedreiging handelt
de tentoonstelling 'Naarden in de schaduw van
Munster. De bevrijding van Naarden door Mariniers
in 1673' die wordt gehouden in het Nederlands
Vestingmuseum te Naarden, en vervolgens in
het Mariniersmuseum in Rotterdam in reprise
wordt genomen.
Deze expositie besteedt aandacht aan de bezetting
van de vestingstad Naarden door de Fransen,
in 1672, en de bevrijding ervan door mariniers,
het jaar daarop. De inname van Naarden vormde
een directe bedreiging voor Holland, omdat de
stad één van de grensvestingen van het gewest
was. De herovering ervan betekende dan ook het
einde van de Franse opmars. De tentoonstelling
toont niet alleen de militaire aspecten van de
strijd rond de stad, maar laat aan de hand van diverse
objecten tevens een beeld zien van het leven
in een vestings- en garnizoensplaats in het derde
kwart van de 17e eeuw.
Buitenlandse activiteiten
Het overzicht zou niet compleet zijn, zonder de
internationale activiteiten te noemen. Het gehele
vredesproces was in de jaren 1644-1648 een internationale
aangelegenheid. Dat wordt vooral in
Duitsland onder de aandacht gebracht. Vanaf oktober
'98 wordt op drie lokaties de tentoonstelling
'1648 - Krieg und Frieden in Europa' opgesteld:
in Münster in het Westfalisches Landesmuseum, en
in Osnabrück in hel Kultuigesehichtliches Museum
en de Kunsthalle Dominikanerkirche. Deze drie omvangrijke
exposities beogen een weergave van de
loop der gebeurtenissen zowel in Duitsland als in
andere delen van Europa te zijn. De nadruk wordt
vooral gelegd op het dagelijks leven in oorlogstijd.
Bovendien komt de vraag aan de orde, welke betekenis
de Westfaalse Vrede voor het Europa van
de daaropvolgende eeuwen heeft gehad. Naar
Duitse gewoonte wordt de expositie begeleid door
een gewichtige catalogus.
Niet in, maar afkomstig uit het buitenland is de
tentoonstelling 'Spaanse cultuurschatten uit de
periode 1598-1648', te bezichtigen in de Nieuwe
Kerk te Amsterdam. Hier wordt een beeld gegeven
van 'Spanjes Gouden Eeuw', de culturele bloei
die plaatsvond in dezelfde tijd waarin het land pohtiekjmst
een diópe cnoio doormaakte. Schilderij