Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Utrechtse Staten op een uiterst pragmatische ma­
nier domineerde, en die niet schroomde om eer­
dere standpunten zo nodig opzij te schuiven. In
zijn bestrijding van de vrede vond hij, hoewel zelf
godsdienstig van rekkelijke snit, aansluiting bij
steile calvinisten zoals Gisbertus Voetius. Politiek
streefde hij naar sterke banden met stadhouder
Frederik Hendrik, in wie hij een nadrukkelijk
voorstander van oorlogvoering meende te be­
speuren. Maar vóór alles lijkt zijn houding te zijn
bepaald door zijn nijpende financiële toestand.
Frankrijk heeft hem, naar vrij stellig wordt aange­
toond, van heel wat geld voorzien opdat hij de Re­
publiek aan Franse zijde in de oorlog zou hou­
den. Tenslotte moest Van Reede het hoofd echter
buigen voor een nieuwe, opkomende factie in het
Utrechtse gewestelijke bestuur en de Vrede van
Munster accepteren.
Deze Utrechtse tentoonstelling toont met een
veelheid aan kunst- en historische voorwerpen het
leven en handelen van deze invloedrijke figuur,
die wel eens een prototype zou kunnen blijken
van een ook elders voorkomend slag provinciale
bestuurders.
Koninklijk Paleis op de Dam
De apotheose van de Vrede van Munster vindt
plaats in het Koninklijk Poleis oj> de Dam in Amster­
dam. De expositie is getiteld 'Een vredesmonu-
ment na tachtig jaar oorlog' en is gewijd aan het
Munsterse vredesverdrag zelf, dat ook zal worden
tentoongesteld, omringd door documenten, voor­
werpen, penningen, schilderijen en cartografisch
materiaal. Maar dat vooral ook wordt geplaatst, als
men het zo wil uitdrukken, in een reliekschrijn -
namelijk het gebouw zelf. Immers, de bouw van
het Paleis, destijds stadhuis, begon in 1648 met de
legging van de eerste steen op 28 oktober.
Zowel in de bouwgeschiedenis van het Paleis als
in het decoratieprogramma is de invloed van de
Vrede van Munster nadrukkelijk zichtbaar. Met de
vrede in het verschiet besloten de Amsterdamse
stadsregeerders begin 1648 het reeds ontworpen
gebouw te vergroten. Aan de Dam werd door ont­
eigening en sloop een veel groter bouwterrein
vrijgemaakt dan oorspronkelijk de bedoeling was.
In de decoratie overheerst het grote vredesbeeld
op het fronton. Een marmeren versie siert de be­
roemde Burgerzaal. In de gevel figureren voorts
de kardinale deugden als toespeling op vrede en
welvaart. In de grote galerij op de hoofdverdie­
ping van het stadhuis werden de hoekvlakken te­
gen de plafonds versierd met schilderingen van
Museumnieuws
Afb. 4. Jacob van Campen en Artus Quellinus,
het timpaan van het Koninklijk Paleis, voormalig
stadhuis van Amsterdam. Bovenop staat het Vre­
desbeeld van Quellinus, verwijzend naar de Vrede
van Munster in het bouwjaar 1648. Stichting Ko­
ninklijk Paleis Amsterdam.
de opstand van de Bataven tegen de Romeinen in
69 na Chr. Deze strijd om de vrijheid tegen de
overheersing van vreemde gezagsdragers werd in
de 17e en 18e eeuw voortdurend gebruikt als
rechtvaardiging voor de Nederlandse Opstand te­
gen Filips II.
Flankerende tentoonstellingen
Naast de exposities onder auspiciën van het Na­
tionaal Comité worden enkele flankerende ten­
toonstellingen voorbereid.
Het Haagse Mauritshuis organiseert een kleine
tentoonstelling, getiteld 'Gerard ter Borch en de
Vrede van Munster'. De Overijsselse schilder Ter
Borch was in de periode van de vredesonderhan­
deling in Munster aanwezig. Hij was eerst in
dienst van de Staatse onderhandelaar Adriaen
Pauw, en stond tijdens de beëdiging op de loon­
lijst van de Spaanse ambassadeur Pefiaranda. Als
57