Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

ter. Niet geheel onlogisch veronderstelde men dat
die afbeeldingen, die immers ouder waren dan de
paneelschilderingen, de meest levensechte por­
tretten van de graven waren. In 1699 verschenen
in Cornelis van Alkemade's editie van de Rijmkro­
niek van Melis Stoke evenwel illustraties die waren
gebaseerd op de portretten in het stadhuis - Van
Alkemade claimde dat die toch het meest be­
trouwbaarwaren, evenwel zonder die aanspraak te
onderbouwen. Toch waren het deze afbeeldingen
waarop vervolgens in de 18e eeuw verschillende
prentreeksen waren gebaseerd. In het slothoofd­
stuk geeft Van Bueren een overzicht van de ver­
schillende restauraties die de Haarlemse panelen
in de loop der eeuwen hebben ondergaan; de
conclusie luidt dat de schilderijen intussen zeer
sterk moeten afwijken van hun oorspronkelijke
15e-eeuwse gedaante.
Het boek sluit af met niet het minst waardevolle
deel, de bijlagen. Daarin vinden we een overzicht
van de huidige plaats van de schilderijen in het
Haarlemse stadhuis, een verslag van een infra-
roodonderzoek van de schilderijen, alsmede drie
tekstedities door Van Anrooij en M. Mooijaart: ten
eerste afbeeldingen van alle portretten met daar­
naast een geannoteerde transcriptie van de tek­
sten, en daarna een editie van de versie van de
tekst van 1516-1518, met daarnaast de daarop ge­
baseerde Franse vertaling van 1518. Een bibliogra­
fie en een register completeren het boek.
Met dit werk is dus een tot nu toe verwaarloosde
laat-middeleeuwse bron ontsloten en bestudeerd,
maar het lijkt me niet dat hiermee het laatste
woord is gesproken over de Haarlemse graven-
reeks. Zo is een nadere bestudering op zijn plaats
van de portretten binnen het kader van de flore­
rende Haarlemse schilderkunst van de 15e eeuw,
waarover toch een en ander bekend is. Ook is wel
meer te zeggen over de historiografische bronnen
die de begeleidende teksten (kunnen) hebben
beïnvloed; het is duidelijk dat ook die in een tra­
ditie zijn te plaatsen, ook al zou een ander dan de
gerenommeerde Jan van Leiden de schrijver zijn
geweest. De auteurs hebben zich bekwaam van
hun taken gekweten, maar medewerking van een
'echte' historicus had kunnen zorgen voor een
wat scherpere belichting bij bepaalde zaken. Deze
zou zich bijvoorbeeld minder dan Falkenburg en
De Jong hebben verbaasd over de slordigheid en
ongefundeerde uitspraken van Cornelis van Al­
kemade; al bij de geleerden van de 17e en 18e
eeuw stond die vlijtige verzamelaar en kopiist van
oude teksten bekend als niet bepaald een groot
Boekbesprekingen
licht. Als eerste aanzet voor een hernieuwde seri­
euze aandacht voor de portretreeks is dit boek
evenwel geslaagd te noemen. Veel wordt hierin
onderzocht en boven water gehaald, al komt van­
wege de opzet van het werk — verschillende au­
teurs die ieder enkele aspecten belichten - in de
tekst wel een aantal verdubbelingen voor. Het
boek is mooi uitgevoerd en onbekrompen geïllus­
treerd.
J.W.J. Burgers
Ericjan Weterings en Ed van der Vlist, 'Wie maakt
me los?'. Negen eeuwen markt in Leiden (Leiden:
Stichting Marklpromoüe Leiden, 1996, 96 blz.,
ISBN 90-9009617-5)
De bekendste markt van Leiden is waarschijnlijk
de 3 oktobermarkt. De graaf van Holland gaf ter
herdenking van Leidens Ontzet in 1577 aan de
Leidse bevolking toestemming om ieder jaar van 1
tot 10 oktober een marktfeest te houden. Behalve
een warenmarkt waren er ook een wapenschouw
van de schutterij en een toneelspel te zien. Hal­
verwege de 17e eeuw werd deze jaarmarkt vanwe­
ge de afgenomen belangstelling door het stadsbe­
stuur afgeschaft. Het volksfeest zoals we dat nu
nog rond 3 oktober in Leiden kennen, is aan het
einde van de 19e eeuw ingesteld. De geschiedenis
van deze jaarmarkt, maar ook van de vele andere
week- en jaarmarkten die Leiden door de eeuwen
heen gekend heeft, wordt in het boek 'Wie maakt
me fosf'voor een breed publiek beschreven.
Het is niet verwonderlijk dat Leiden al vroeg
een marktfunctie had. De stad is gelegen op een
kruispunt van waterwegen, waar boeren en vissers
elkaar al van oudsher troffen om hun waren uit te
wisselen. De vondst van muntjes geeft aan dat in
het gebied van het huidige Leiden waarschijnlijk
al in de 11e eeuw handel plaatsvond, maar van
een georganiseerde markt is pas sprake in de 12e
eeuw. Welke producten wanneer en op welke
plaatsen door de eeuwen heen in de stad verhan­
deld werden, wordt duidelijk uiteengezet. De rol
van de overheid, die zich door middel Van regel­
geving altijd sterk met de ambulante handel be­
moeid heeft, komt hierbij goed naar voren.
Het is een gemis dat in het boek nauwelijks
wordt ingegaan op de vraag wie de marktkooplie­
den nu precies waren. Aan het einde van hoofd­
stuk vier (p. 68) wordt opgemerkt dat een groot
deel van de markt aan het einde van de Tweede
49