Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Boekbesprekingen
Koen Goudriaan, Martha Hulshof, Piet Lourens glementen van de Goudse ambachtsgilden. Dit
en Jan Lucassen, De gilden in Gouda (Gouda: Muvormt
een logisch vervolg op de bijdrage van
seum het Catharina Gasthuis, en Zwolle: Uitgeve­ Goudriaan. Hulshof laat zien dat de ambachtsgilrij
Waanders B.V., 1996, 160 blz., ISBN 90-400- den van de 17e en 18e eeuw een veelheid aan re­
9924-3, ƒ39,95)
gels kenden die, al naar gelang er sprake was van
economische op- of neergang, soepeler dan wel
strenger werden toegepast. Een belangrijke taak
van deze gilden was de zorg voor haar leden bij
ziekte, ouderdom en overlijden. Daartoe werden
aparte kassen opgericht, de zogenaamde 'bossen'
of 'bussen'. De komst van de Fransen in 1795 luidde
het einde van de gilden in. Geworteld in een
eeuwenlange traditie wisten veel gilden hun bestaan
te rekken, sommige zelfs tot in 1812. Een
poging tot herstel na de bevrijding in 1813 mislukte.
Vervolgens beschrijft Hulshof in de bijdrage
'De gilden' een groot aantal gilden uit Gouda. Dit
betreft niet alleen ambachtsgilden, maar ook het
schuttersgilde, belast met de verdediging van de
stad, en de drie rederijkersgilden of-kamers.
De aanleiding voor het fraai verzorgde boekwerk
De gilden in Gouda vormde de gelijknamige tentoonstelling
die van 14 december 1996 tot en met
31 maart 1997 in het sfeervolle Goudse Museum
het Catharina Gasthuis was ingericht. Piet Lourens
en Jan Lucassen tekenen voor het inleidende
hoofdstuk 'Ambachtsgilden in Nederland, een beknopt
overzicht'. Zij schetsen het algemene kader
dat de andere, specifiek Goudse bijdragen, reliëf
geeft. Centraal in deze bijdrage staan de fasering
van het ontstaan van de ambachtsgilden in Holland
en de verandering van hun betekenis van
economische belangenbehartiging naar de verstrekking
van sociale zekerheid voor de leden.
Koen Goudriaan, kenner van het middeleeuwse
Gouda bij uitstek, beschrijft in zijn bijdrage 'Gilden
en broederschappen in de Middeleeuwen'
uitputtend het belang van de middeleeuwse gilden
en broederschappen die vooral een sociaalgodsdienstige
betekenis hadden. De auteur gaat
daarbij in op de spiritualiteit, de gildenmaaltijd,
de begrafenis, de sociale zorg en de processies.
Verder besteedt Goudriaan aandacht aan de ontwikkeling
van de broederschappen in de tijd. Aansluitend
geeft hij van elk van de in Gouda aangetroffen
broederschappen een schets, lopend langs
de lijn van oprichting, karakter, werkzaamheid en
opheffing.
Enkele belangrijke bevindingen van Goudriaan
zijn dat de gilden te Gouda in de Middeleeuwen
geen politieke invloed hadden, hetgeen het ontbreken
van monumentale gildenhuizen verklaart.
De gildenmaaltijden werden vermoedelijk in herbergen
gehouden, terwijl de meer plechtige bijeenkomsten
rond de gildenaltaren in de monumentale
Sint-Janskerk plaatsvonden. Het altaar
moet dan ook gezien worden als het eigenlijke domicilie
van de middeleeuwse gilden. Goudriaan
toont aan dat de gilden in de moeilijke en onzekere
jaren na 1572 niet ten onder zijn gegaan, zoals
de vroegere stadsarchivaris Geselschap stelt. Ook
al verdween het godsdienstige karakter, het economische
belang en de sociale betekenis bleven
aanwezig.
De laatste twee bijdragen zijn van de hand van
Martha Hulshof. In 'De Goudse ambachtsgilden'
gaat zij in op het bestuur, het werkterrein en de re­
Aan de Goudse bijdragen ligt een uitgebreid archiefonderzoek
ten grondslag, wat het boek van
blijvende waarde maakt. Het is voor de Goudse geschiedenis
een aanwinst en voor andere Hollandse
steden een voorbeeldstudie die navolging verdient.
Nico Habermehl
G. Pikkemaat, De Vesting Naarden (Zwolle: Waanders
Uitgevers, 1996, 120 blz., ISBN 90-400-9923-
5)
Dit deeltje uit Waanders Monumenten Reeks is
bedoeld als gids voor degenen die een bezoek aan
het vestingstadje Naarden brengen. De structuur
van het werkje weerspiegelt dit dan ook. Allereerst
wordt de geschiedenis van Naarden beschreven.
Vervolgens komt Naarden als monumentenstad in
enkele bladzijden aan de orde. Tenslotte gaat men
- met het boek in de hand uiteraard - op een monumententocht.
Wanneer Naarden precies ontstaan is, is niet
meer te achterhalen. Het moet wel ruimschoots
voor het jaar 900 zijn geweest, getuige het voorkomen
van de naam Naruthi in een oorkonde uit
het begin van de 10e eeuw. Het Duitse klooster
Werden bezat 'bij Naruthi de kerk en het kerkeland
dat zich uitstrekt van Almere tot aan de Tafelberg'.
In 1280 ging het Naerdinckland tegen
een financiële vergoeding over in Hollandse handen.
Naarden ontving omstreeks 1300 van Jan van