Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

partijdigheid van de stadsbestuurders in het algemeen
veel gematigder was dan men wel eens heeft
gedacht.
Hier wreekt zich bovendien dat de auteurs in
hun bedoeling tot integratie van de verschillende
delen van het boek te komen, niet bijzonder zijn
geslaagd. Voor het feit dat in het hoofdstuk over
de elite de partij-indeling van de besturende families
buiten beschouwing wordt gelaten, kan men
nog wel begrip opbrengen, gezien de buitensporige
bewerkelijkheid van het materiaal. Maar het
valt wel op dat, waar Van Kan de term 'patriciaat'
vermijdt (anders dan in zijn dissertatie Sleutels tot
de macht), deze term in de politiek-evenementiële
hoofdstukken gewoon weer opduikt, meestal in
discussie met Niermeyer, en dan nog zonder toelichting
en zonder dat duidelijkheid wordt verschaft
over de waag of hiermee de 'eigenerfden'
zijn bedoeld. Zelfs het woord 'clan' wordt niet vermeden
(p. 125), alsof Hoppenbrouwers met zijn
'Maagschap en vriendschap' van 1985 en, vanuit
een ander perspectief, Brand in zijn artikel 'Twistende
Leidenaars' van 1990 onze gewetens op het
gebied van familiestructuur niet hadden gescherpt.
Aan ons inzicht in het politieke bedrijf in
het verstedelijkte Holland draagt dit boek niets
wezenlijks bij.
Er is daarnaast veel dat men in deze stadsgeschiedenis
van Dordrecht tevergeefs zoekt. Ook
deze algemene uitspraak moet eerst worden verzacht:
de vier auteurs hebben groot gelijk als ze in
het 'Woord vooraf' stellen dat ze door de rijkdom
van het materiaal tot een keus waren gedwongen.
En keuzes worden mede bepaald door smaak, dus
daarover valt niet te twisten. Toch kan men er niet
omheen enkele manco's te signaleren, vooral op
die terreinen waar datgene dat wél wordt behandeld
om completering met bepaalde deelthema's
roept. Zo wordt herhaaldelijk op de rol van Dordrecht
als financieel centrum gezinspeeld, en van
tijd tot tijd komen we Lombarden in het verhaal
tegen. Er wordt zelfs een apart hoofdstuk aan de
werking van de Munt gewijd. Maar een integrale
behandeling van Dordrecht als stad van kapitaal
en van de rol die Dordtse renteniers in en buiten
de stad speelden, zoeken we tevergeefs. En dat terwijl
er met name door J.D. Tracy, Afinancial revolution
in the Habsburg Netherlands (Berkeley etc,
1985), al het nodige voorwerk is verricht. Op de
archeologische gegevens voor de stedebouwkundige
ontwikkeling wordt hier en daar wel ingegaan,
maar wie daar een duidelijk beeld van wil
krijgen kan beter de behandeling daarvan door
Boekbesprekingen
Sarfatij in het Floris-herdenkingsboek Wi Florens
opslaan. Met de gegevens die de archeologie aanreikt
voor de internationale handelscontacten van
Dordrecht is, voorzover ik zie, niets gedaan. Over
de plaats die de kloosters in de stad innamen,
wordt naar aanleiding van de augustijnen en de
minderbroeders wel het een en ander gezegd,
maar we zouden er vooral bij de vrouwenkloosters
meer over willen horen. Hier kan men overigens
vermoeden dat het bronnenmateriaal niet toereikend
is: kloosterarchief is er weinig bewaard, het
meeste materiaal komt uit de rechterlijke archieven.
Bronnenschaarste kan echter niet het motief
zijn waarom aan armenzorg geen aandacht is besteed.
Wie iets te weten wil komen over het rijke
Dordtse gaslhuiswezen, grijpt tevergeefs naar dit
boek. Tussen de kerkelijk-institutionele geschiedenis
en de globaal geschetste verdeling van rijkdom
en armoede blijft zo het hele veld van de caritas
braak liggen. Ook over processies en andere uitingen
van stadscultuur, een aspect dat in geen moderne
stadsgeschiedenis ontbreekt, is dit boek opmerkelijk
summier. Kunst en mecenaat krijgen
aandacht in enkele kleurenkaternen. Maar hoe
fraai ze ook zijn aangevoerd, in de rest van het
boek functioneren de afbeeldingen nauwelijks.
Met plattegrondjes en schema's had de redactie
wel wat kwistiger mogen omspringen. Het kaartje
van de waterwegen om Dordrecht op p. 16 functioneert
niet, omdat de lezer pas op p. 74-75 verneemt
hoe het rivierensysteem eigenlijk in elkaar
stak. Naast de indices van persoons- en geografische
namen zou een zakenindex niet hebben misstaan,
om redenen die in het voorgaande al zijn
uiteengezet. De typografische vormgeving is verzorgd,
maar van de eindredactie van de tekst kan
dat niet worden gezegd. Op tal van plaatsen zijn
woorden blijven staan die ge-'deleet' hadden
moeten worden. Dit kan men de lezer, die toch
een fors bedrag voor het boek neertelt, niet aandoen.
Ondanks de genoemde tekortkomingen mag
het verschijnen van dit belangrijke boek toch worden
toegejuicht. We spreken de wens uit, dat in
het tweede deel de draad van het verhaal krachtig
wordt opgepakt op het punt waar de vief auteurs
van het eerste deel hem hebben moeten loslaten.
Koen Goudriaan
15