Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Boudien de Vries
Bijlage
In de periode 1851-1886 bestond in Nederland een censuskiesrecht, waarbij een belastingbe­
drag - de census - bepaalde of iemand kiesrecht verwierf. Niet vermeld in de kieswet, maar
vanzelfsprekend binnen de toenmalige sociale verhoudingen was de voorwaarde dat een kie­
zer niet alleen aan de censusvereisten moest voldoen, maar tevens van het mannelijk geslacht
moest zijn. De census was opgebouwd uit drie verschillende belastingsoorten, waarvan één, de
personele belasting, een indicatie is voor iemands positie op de maatschappelijke ladder. De
personele belasting werd geheven op uiterlijke tekenen van welstand, en het zijn juist deze ui­
tingen van een bepaald welstandsniveau waarop de sociale hiërarchie gebaseerd was. Van de
kiesgerechtigden werd jaarlijks per gemeente een lijst opgemaakt met onder andere een spe­
cificatie naar de drie belastingsoorten die samen de census vormden. Voor het onderzoek
naar de sociale structuur van Amsterdam (zie noot 3) werd een steekproef genomen uit de
kiezerslijsten van 1854 en 1884, waarop respectievelijk bijna 4000 en 5000 mannen vermeld
stonden. De steekproef omvatte 752 resp. 990 personen. Voor zover deze kiezers in Amster­
dam zijn gehuwd, is de huwelijksakte van hun eerste huwelijk opgespoord. Dit lukte voor re­
spectievelijk 484 en 596 kiezers. In 58 gevallen betrof het hier eerste huwelijken die met een
weduwe werden gesloten. Voor dit artikel zijn deze huwelijken buiten beschouwing gelaten,
zodat we beschikken over in totaal 1022 huwelijken. In mijn studie over de sociale structuur
van Amsterdam zijn deze huwelijken wel in de analyse betrokken, omdat het daar primair
ging om het huwelijkspatroon van de kiezers.
De serie huwelijksakten van de burgerlijke stand begint in 1811. De huwelijken van de kie­
zersvan 1854 beslaan de periode 1811-1853, met het accent op het tijdvak 1820-1850, die van
de kiezers van 1884 betreffen de periode 1821-1883, maar de meeste van deze huwelijken zijn
gesloten tussen 1850 en 1880. Uit deze huwelijksakten werd onder andere de volgende infor­
matie verzameld: huwelijksleeftijd en geboorteplaats van bruid en bruidegom en beroep van
de bruidegom. De kiezerslijsten geven, naast de naam van de kiezers, informatie over de per­
sonele belasting die werd betaald. De bronnen voor alle bij het voorgaande artikel horende
tabellen zijn dus de huwelijksakten van de burgerlijke stand en de kiezerslijsten. Tabel 3 is bo­
vendien gebaseerd op de registers van trouwgelden, die in Amsterdam een onderdeel zijn van
de registers van burgerlijke stand. Voor het berekenen van de gemiddelde huwelijksleeftijd is
- net als in het onderzoek van Van Poppel - de leeftijd uit de akte overgenomen; dit betekent
een gemiddelde onderschatting van de leeftijd van 0,5 jaar.