Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Boudien de Vries
als huwelijkspartner omdat ze wat hadden kunnen sparen of ervaren genoeg waren om een
huishouden te bestieren, waarin personeel van het eigen bedrijfje of de winkel meezat aan ta­
fel of inwoonde. Aan de top van de sociale piramide stelden mannen veelal hun huwelijk uit
totdat ze een zelfstandige sociale positie hadden verworven. Dit gold niet alleen voor dege­
nen met een langdurige opleiding, zoals medici, notarissen en rechters, maar ook voor de zo­
nen van kooplieden, fabrikanten en bankiers, die eerst in het bedrijf van hun vader een gron­
dige opleiding kregen alvorens enige zelfstandigheid te verwerven. Deze welgestelde groep
kon dan, zo tegen de 30 jaar oud, nog rustig een keuze maken op de huwelijksmarkt. Een aan­
merkelijk leeftijdsverschil tussen bruid en bruidegom deed zich hier dan ook frequenter voor
dan bij andere sociale groepen. De inbreng van spaargeld of arbeidskracht van de zijde van
de vrouw in het huwelijk was voor deze sociale groep niet relevant.
De geopperde verklaringen voor leeftijdsverschillen tussen bruidegoms en bruiden worden
bevestigd door een berekening van de gemiddelde huwelijksleeftijd naar beroepsgroep (tabel
5). Niet alle huwelijken zijn in deze berekening betrokken, omdat een aantal beroepen óf
weinig voorkwam, óf moeilijk in te delen was.
Tabel 5. Gemiddelde huwelijksleeftijd naar beroep
beroep mannen vrouwen n
werklieden 25,0 25,2 48
ambachtslieden 26,4 24,9 228
hoofdarbeiders 26,6 25,6 60
renteniers 27,1 23,4 93
winkeliers 27,3 24,7 58
bankiers 27,7 24,1 28
kooplieden 28,5 24,5 308
fabrikanten 29,8 24,2 21
vrije beroepen 30,7 25,1 91
Naarmate mannen een langdurige opleiding moeten volgen, in het vaderlijk bedrijf of aan de
universiteit, stijgt de huwelijksleeftijd. De hoogste gemiddelde huwelijksleeftijd doet zich dan
ook voor bij mannen met een vrij beroep (inclusief hoge ambtenaren), die een academische
opleiding hadden genoten. Fokkema constateerde iets dergelijks voor een groep van 27 me­
dici die tussen 1845 en 1894 in Amsterdam huwden. 13
De gemiddelde huwelijksleeftijd van de
mannen uit deze groep was 31, van de vrouwen 24.
Omdat over het geheel genomen de huwelijksleeftijd van vrouwen tamelijk stabiel is, wordt
met de stijging van de huwelijksleeftijd van mannen het leeftijdsverschil tussen de gehuwden
groter. De enige uitschieter bij de huwelijksleeftijd van vrouwen betreft de categorie rente­
niers. Ook dit past in een eerder geconstateerd patroon: de bruidegoms die bij hun huwelijk
opgaven geen beroep te hebben, behoorden tot de leisure class, de meest welgestelde Amster­
dammers, die over het algemeen een jonge vrouw huwden.
15 Anita Fokkema, Sociaal-economische verandering en demografische structuur le Amsterdam in de 19e eeuw (doctoraalscriptie,
Universiteit van Utrecht 1981) 123.
,",()