Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Boudien de Vries
Stabiliteit in een periode van verandering: de huwelijksleeftijd
van de Amsterdamse elite, 1811-1883
Op 6 april 1854 trouwde jonkheer Hendrik Maurits Jacobus van Loon met Louise Borski, een
dochter uit een niet-adellijke, steenrijke bankiersfamilie. Toen het paar zich verloofde stond
tout Amsterdam op zijn achterste benen. De Van Loons waren weliswaar niet zeer vermogend,
maar wel aanzienlijk, terwijl de Borski's nog niet helemaal geaccepteerd waren in de Amster­
damse coterieën. Van Lennep, de chroniqueur van de hoogste kringen in de stad, merkte
over deze verbintenis op: 'Aanvankelijk verzetten zich beide families, maar bij de Van Loons is
het sinds 1800 een derde of vierde huwelijk, waarbij het geld een rol speelt, en ze leggen zich
bij het onvermijdelijke neer. En waarom hebben de Borski's geaarzeld? Omdat zij zich met al
hun miljoenen blijven beschouwen als burgermensen. (...) En juist om die reden is de am-
sterdamse samenleving verwonderd over dit huwelijk'. 1
Huwelijken tussen adel en niet-adel kwamen wel meer voor in het 19e-eeuwse Nederland,
maar waren toch zeldzaam genoeg om in 1854 de tongen van de Amsterdamse high society in
beweging te brengen. De adellijke gasten waren licht gechoqueerd toen tijdens het trouwde­
jeuner ten huize van de vader van de bruid de wijnflessen zomaar op tafel kwamen, in plaats
van karaffen. Maar zoals gezegd, men legde zich bij het onvermijdelijke neer. Er is echter nog
een ander aspect dat dit huwelijk opvallend maakt, en dat ons naar het onderwerp van dit ar­
tikel brengt: zowel bruid als bruidegom waren erg jong, Louise was 21 jaar, haar Hendrik een
jaar ouder. Gemiddeld trouwden vrouwen uit de elite rond hun 24e jaar, maar met name
Hendriks huwelijksleeftijd week erg af van de in zijn kringen gebruikelijke: mannen uit de bo­
venlaag van de maatschappij huwden gewoonlijk pas rond hun 30e. Het huwelijk van Hendrik
en Louise was daarmee een individuele variatie op een algemeen patroon.
Overal in Europa onderscheidde het huwelijkspatroon van de 19e-eeuwse elite zich duide­
lijk ten opzichte van dat van andere groepen in de samenleving. Mannen hadden de neiging
hun huwelijk uit te stellen totdat ze over voldoende middelen beschikten om een eigen huis­
houden op te zetten, in overeenstemming met de eisen die daaraan gesteld werden in hun
milieu. Of ze wachtten met trouwen tot na de voltooiing van hun academische of commercië­
le opleiding. Voor vrouwen uit de bovenlaag golden dit soort overwegingen niet, vandaar dat
het leeftijdsverschil tussen bruid en bruidegom bij de elite doorgaans veel groter was dan bij
andere sociale groepen. 2
Van Poppel heeft in zijn magistrale studie over het huwelijkspatroon in Nederland aange­
toond dat de huwelijksleeftijd na 1870 daalde, zowel voor mannen als voor vrouwen, en zowel
voor de elite als voor de middengroepen en arbeiders. Maar ondanks deze algemene trend
1 FJ.E. van Lennep, tien weduwe aan de Amsterdamse beurs (Groningen 1972) 50-51.
2 Zie bijvoorbeeld: Leonore Davidoff en Catharine Hall, Family for tunes. Men and women of the English middle class 1780-
1850 (Londen 1992) 323; Josef Ehmer, Familienslruktur und Arbeilsorganisation im fnihindustrkUen Wien (München
1980) 112-114; Peter Kriedtc, FineStcull am seidenen Faden. Haushall, Hausindustrie und soziale Bauegungin Krefeld in der
Mille des 19. Jahrhunderts (Göttingen 1992) 180 en 187-190; Katherine A. Lynch, 'The European marriage pattern in
the cities: variations on a theme by Hajnal', Journal of'Family History 16 (1991) 79-96, aldaar 86 en 89; Frans van Poppel,
Trouwen in Nederland. Feu hislorisch-demograjisehe sludie van de 19e en vroeg-20e eeuw (Wageningen 1992) 128-129 en
149-152.
22