Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

J.W.J. Burgers
wijst op een verstoorde relatie met Floris V."" 9
Voor de tegenstanders van de 'verkrachtings­
hypothese' was Velsens plotselinge haat dan ook een moeilijk punt. Obreen hield hem voor
een 'gewone landjonker' die eropuit was zijn lage positie te verbeteren en die niets te verlie­
zen had, 60
een op niets gebaseerde opmerking die bovendien niets verklaart. Verkaik gelooft
dan nog liever het verhaal dat Floris een neef van Velsen zou hebben laten terechtstellen,
hoewel dat feit zo mogelijk nog slechter gedocumenteerd is dan de verkrachting. 61
Ook Ver-
kaiks constatering dat Gerard van Velsen misschien gewoon een driftkop was, zet weinig zo­
den aan de dijk.
Zo is uiteindelijk de weegschaal min of meer in balans: de verkrachtingstheorie wordt niet
ondersteund door de belangrijkste bronnen, maar levert wel een afdoende motief voor Vel­
sens haat jegens de graaf. In deze evenwichtstoestand kan de balans naar één kant doorslaan
wanneer men een nieuwe aanwijzing zou kunnen vinden. Zulk een aanwijzing staat volgens
mij in de Rijmkroniek van Melis Stoke, de auteur die volgens iedereen over deze kwestie niets
zegt. Inderdaad, Stoke zwijgt in alle talen over deze specifieke wandaad van Floris V jegens de
vrouw van Gerard van Velsen, maar toch laat hij zich onwillekeurig wel degelijk ontvallen dat
de graaf iets op zijn geweten had jegens de edelen die hem hebben verraden. In de Rijmkro­
niek lezen we dat na de moord Floris' lijk naar Alkmaar werd gebracht en daar werd opge­
baard in de kerk. Stoke vertelt dat al die tijd zijn trouwe jachthonden niet weken van de baar,
en zelfs niet wilden eten. 62
Dan grijpt hij de gelegenheid aan om die hondentrouw te vergelij­
ken met de trouweloosheid van de edelen die de graaf hadden gedood:
Kersten mensche, hoer dit wonder,
Dat die hondekijn besonder
Minde haren here soe,
Dat si bi hem bleven doe,
Daermen vinc ende sloech.
Daer togheden si hem ghenoech,
Dat sine minden van rechter scout.
Daer die moordenaers waren so bout
Dat si vermoerden haren here,
Die hem ghedaen hadde sulc ere,
Te menigher ure ende stonde;
59 Het enige wat zou kunnen wijzen op onenigheid tussen Velsen en de graaf vinden we in een oorkonde van 22 juni
1290 (Van den Bergh, OHZ II, nr. 726), waarin Floris V aan Gerard van Velsen de helft van de visserij in de Zaan
schenkt, ter compensatie voor 'alre hande eyskinghe die hi [Velsen] ons cyskende was'. Men zou kunnen denken
dat Floris hier zijn misdaad heeft 'afgekocht', maar het is toch veel waarschijnlijker dat het hierbij gaat om een normale
transactie van goederen of rechten tussen beide mannen, temeer daar er nog sprake is van de zeevang bij
Noordwijk waar Velsen afstand van doet. Bovendien zou Gerard, wanneer de verkrachting inderdaad vóór 22 juni
1290 heeft plaatsgehad, wel heel lang hebben gewacht met zijn wraak. We moeten trouwens wel bedenken dat eventueel
voor Floris belastend archiefmateriaal, zoals een zoen tussen hem en Velsen, na juni 1296 uit het archief zal
zijn verwijderd (ook Velsens bezit, en daarmee diens archief, verviel toen aan de grafelijkheid).
60 Obreen, Floris V', XIVI.
61 Verkaik, De moord op Floris V, 62. De terechtstelling van de neef van Velsen bij Velthem, Spiegel historiael, boek III, caput
45, vs. 3066-3077; die neef had, volgens het verweer van de graaf, te Leiden de vrede gebroken en voor het gerecht
iemand doodgeslagen en ook nog dc rechter verwond. Misschien steekt er waarheid in dit verhaal, getuige de
opmerking van de Procurator, Chronicon, 46, over Floris strengheid in deze: 'Want wee de edele die ook maai hel
minste vergrijp tegen de gerechtigheid pleegde' ('Nam vc nobili, si minimum contra iustitiam provocavit').
62 Rijmkroniek V 96-138. Wat deze passage betreft, ook hiervan is niet zeker of het de historische waarheid betreft of een
literair topos, of een via een topos opgesmukt waargebeurd feit.
18