Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

J.W.J. Burgers
Deze optekening bewijst dat al in de eerste helft van de 14e eeuw men in Holland, en wel in
hoge kringen, die nauw waren gelieerd aan de grafelijkheid, meende dat Floris V de vrouw
van Velsen had verkracht. Bovendien staan deze regels los van de volksoverlevering waaruit
mogelijk toen al het volkslied was ontstaan; de bewoordingen doen totaal niet denken aan die
van het lied, 12
en het gegeven dat Floris Gerard van Velsen op het hoofd had geslagen vinden
we in het lied evenmin.
Al zwijgt dus het grootste deel van de Hollandse historiografie uit het begin van de 14e
eeuw over Floris' misdaad, dat wil nog niet zeggen dat de graaf vrijuit gaat. Het is in ieder ge­
val zeker dat in de eerste decennia van die eeuw in het nabije buitenland, in dit geval Brabant,
het gerucht de ronde deed dat Floris V was vermoord vanwege een kwestie met een vrouw. Zo
schreef een onbekende hand in de omstreeks 1320 in de abdij van Sint Truiden vervaardigde
continuatie van de wereldkroniek van Martinus Polonus (Martinus van Troppau) de margina­
le aantekening bij het relaas van de moord op de graaf, dat deze niet viel 'door verraad, maar
omdat hij overspel had gepleegd met een vrouw' .° 3
Eerder was Lodewijk van Velthem nog spe­
cifieker. Rond 1315 schreef deze zijn continuatie van Maerlants Spiegel historiael, waarin hij uit­
gebreid stilstond bij de dood van Floris V, en de omstandigheden die tot de moord hadden
geleid. Daarbij gaf ook Velthem als oorzaak de machinaties van de Engelse koning, woedend
op de graaf vanwege diens overlopen naar het Franse kamp. 'Maar' vervolgde Velthem,
Ander secgen dat om I vrouwe quam
Datmen hem sijn leven nam,
Daer hi met soude hebben te doene,
Die wijf was I van sinen baroene,
Ende datten diegene daerom lagen
Leiden van der stont alle dagen. 54
Velthem deelde daarop echter mee dat hij het verhaal zou weergeven zoals de Hollanders dat
hem hadden verteld, waarna min of meer de versie van Stoke volgt. Na het relaas van de moord
kwam hij nog eens terug op de kwestie van de verschillende verhalen die de ronde deden:
Aldus doent die Hollanders verstaen,
Entie Vriesen oec, sonder waen,
52 Zoals later de auteur van het Oude Goudse Krouiekjewc] zinsneden ontleende aan het lied; vergelijk in R. Fruin, 'Aantekening
op het voorafgaande', IJI/dragen voor vaderlandse/ie geschiedenis en inidheidUunde nieuwe reeks 7 (1872) 42-43,
in het aldaar uitgegeven fragment van de 'geschreven tekst' de passage vanaf'Ende Gheryt van Velsen en had gheen
wijt' tot en met "t wek my graef Floris ghedaen heeft', waarvan de inhoud duidelijk het lied reflecteert (de tekst ervoor
en erna is ontleend aan de Rijmkroniek). In het genoemde fragment zijn de zinnen 'doe hi zijn willen gedaan
hadde' cn 'doe Gheryt van Velsen weder thuys quam so en ghemoetede hem sijn wijf niet als si plach te doen' bijna
letterlijk overgenomen uit het lied, strofen 8 ('Doe hy syn willetgen hadde ghedaen') en 10 ('Doe Geraert van Velsen
weder thuyswaert quam / Daer hi syn liefgen plach te groeten: / Wat isser mijn weerde vroutgen ghesciet, / Dat
sy my niet en komt te moete?'). Ook Verkaik, De moord opFloris V, 38, ziet een verband tussen het lied en de kroniek.
53 Geciteerd bij Verkaik, De moord ofi Floris V, 59: 'Nota: non per proditionem, sed quia commiserat adulterium (...) cum
uxorc' Deze optekening ook al geciteerd door Obreen, Floris V, p. xxxvi, en in de uitgave, L. Weiland (ed.), Gontinualiones
Chronici Martini Oppaviensis, MGH SS 24 (Hannover 1879) 264.
54 H. vander Linden, W. de Vreese en R de Keyser (ed.), Lodewijk van Velthem's voortzetting van de Spiegel historiael (1248-
1316), 3 dln. (Bruxelles 1906-1938) boek III, caput 45; het citaat aldaar verzen 2977-2982: 'Anderen zeggen dat men
heni [Floris V] van zijn leven heeft beroofd vanwege een vrouw waarmee hij gemeenschap had, de echtgenote van
een van zijn baronnen, en dat zij daarom vanaf die tijd steeds eropuit waren hem in een hinderlaag te lokken'.
16